Przegląd rodzajów licencji oprogramowania komputerowego.

Jak juz Państwo wiedzą, programy komputerowe podlegają ochronie przez prawo autorskie, podobnie jak inne utwory i dzieła stanowiące własność intelektualną.

Jednakże sam twórca ma możliwość określenia, właśnie w licencji, dozwolonych działałań związanych z wykorzystywaniem oprogramowania. W praktyce spotkać możemy wiele różnych umów licencyjnych.

Na marginesie warto pamietać, aby w chwili nabycia lub pozyskania oprogramowania nie tylko zapoznać się z umową licencyjną (często jej akceptacja stanowi warunek niezbędny by móc zainstalować program), ale także wydrukować treść licencji. Warto także przechowywać dowód zakupu (faktura, paragon), oryginalne opakowanie itp. Jest to o tyle ważne, że nawet jeśli zakupiliśmy oprogramowanie, ale nie potrafimy tego potwierdzić dokumentami, może być ono potraktowane jako użytkowane nielegalnie. Statystyki wskazują, że dla jednego komputera wartość oprogramowania, którego legalności właściciele nie potrafią udowodnić wynosi 1000zł.

Kontrole legalności oprogramowania mogą być przeprowadzane przez BSA (Business Software Alliance – organizacja zrzeszająca komercyjnych producentów zamkniętego oprogramowania komputerowego, założona w 1988 roku, działa w 60 krajach na świecie), policję a od czerwca 2011 roku również przez Urzędy Skarbowe.

W przypadku każdej z kontroli istnieje prawdopodobieństwo stwierdzenia nielegalnego oprogramowania na komputerach, co wiąże się z zajęciem sprzętu oraz dotkliwymi karami finansowymi.

W przypadku kontroli Urzędu Skarbowego nakładana jest grzywna stanowiąca dwukrotność wartości kwestionowanego oprogramowania. Grzywna płatna jest w trybie natychmiastowym.

BSA może żądać pięciokrotności wartości nielegalnego oprogramowania.

Cena niektórych programów używanych, lub tylko przechowywanych na komputerach najczęściej znacznie przewyższa wartość samego sprzetu.

A teraz co do licencji.

Istnieje szereg podziałów licencji. Moga być one indywidualne lub grupowe, jednostanowiskowe lub sieciowe, komercyjne (czytaj płatne) lub darmowe, ograniczone i nieograniczone czasowo.

Licencja indywidualna (jednostanowiskowa).

Jeśli kupujemy jakiś program (np. antywirusowy) zgodnie z warunkami licencji mamy prawo do używania go na jednym urządzeniu. (Chyba, że licencja mówi inaczej - np można kupić pakiet biurowy MS Office dla użytku domowego z prawem instalacji na 3 komputerach).

Licencja jednostanowiskowa, jak każda, nie zabrania sporządzenia kopii zapasowej oprogramowania.

Program taki możemy odsprzedać, ale wtedy tracimy prawo do jego używania.

Często programy (np. system operacyjny, ale i programy graficzne) dostarczane są razem ze sprzetem. Są to tzw. wersje OEM. W tym przypadku program przypisany jest do konkretnego sprzętu i nie może być odsprzedawany oddzielnie.

Przykładowo jeśli program dodany był do skanera, to możemy go używać tak długo jak posiadamy skaner. Po sprzedaniu, lub zniszczeniu skanera tracimy licencję do programu.

W warunkach licencji powinno być zapisane kto i do jakich celów może wykorzystywać oprogramowanie.

Np. popularny program antywirusowy Avast można legalnie zainstalować na komputerze domowym. Jednak gdy ten komputer przyniesiemy na zajęcia na uczelni lub do pracy program przestrzaje byc legalny. W takich przypadkach trzeba kupić odpowiednia wersję programu (a w zasadzie zapłacic za licencję).

Część programów może być wykorzystywana w organizacjach no-profit lub edukacyjnych. Ale np. nie można ich wykorzystywać w badaniach i działaności zarobkowej.

Dlatego zawsze trzeba czytać warunki licencji.

Licencje wielostanowiskowa ( np. sieciowa)
Licencja tego typu pozwala na używanie programu na określonej liczbie komputerów jednocześnie.

 Oznacza to, że jeśli posiadamy licencję 5-cio stanowiskową, to możemy zainstalować program na np. na 10 komputerach w pracowni, lecz w danej chwili legalnie może pracować 5 osób. Czasami na serwerze sieciowym instalowany jest "serwer licencji", który przydziala prawo do uruchomienia określonej liczby kopi programu. Przykładowo w pracowniach komputerowych naszego wydziału zainstalowany jest program ArcGis z licencją "Teaching Lab Pak" dla 31 komputerów.

Jak już wspomniano licencja zawiera także dozwolony zakres korzystania z programu.

Najdroższe są wersje komercyjne, pozwalające na stosowanie programów do celów zarobkowych.

W przypadku ArcGis cena wersji jednostanowiskowej do zastosowań komercyjnych, w zależności od funkcjonalności programu waha się od 8000 zł do 50000 zł.

Ten sam program w wersji do zastosowań naukowych i edukacyjnych może kosztować 10-cio krotnie mniej, a wersja edukacyjna (dla pracowni będzie kosztowała 100 zł za stanowisko)

Wersje edukacyjne czasowe można pobrać za darmo.

Wśród licencji wielostanowiskowych należy wymienić także licencję typu SELECT. Jest to umowa, która zezwala na użytkowanie oprogramowania na określonej w licencji liczbie stanowisk. Sama licencja nie zawiera jednak krążków instalacyjnych, dlatego do powielenia oprogramowania trzeba użyć przynajmniej jednego legalnie posiadanego pakietu danego produktu.

Możliwa jest także licencja typu SITE. W przypadku instytucji edukacyjnych program zakupiony w ramach tej licencji można zainstalować na dowolnej liczbie komputerów na uczelni, na komputerach domowych pracowników i studentów. Posługując się przykładem ArcGis, można używać tego programu do celów dydaktycznych, naukowo-badawczych i administracyjnych.

W tym przypadku obowiązuje roczna opłata licencyjna. W skali Uniwersytetu Łódzkiego byłoby to ok 100 000 zł rocznie.

Licencja demo (Trial)

Promując swoje oprogramowanie firmy często udostępniają wersje demonstracyjne swych produktów. Moga to być jedynie symulacje działania programu, lub też wersje pozbawione pewnych funkcji ( np zapisu wyników działania) albo też ograniczone czasowo (14 lub 30 dni).

Programy w tej wersji często dołączne są do czasopism komputerowych lub specjalistycznych i maja na celu zaiteresować i zachęcić użytkowników do zakupu wersji komercyjnej.

Licencja Shareware

Oprogramowanie tego typu można pobierać za darmo, a nawet rozpowszechniać, lecz wymaga to zgody autora. Korzystanie z takiego oprogramowania jest najczęściej dozwolone w okreslonym czasie np. 30 dni, po którym program nalezy skasować, lub zakupić. Koszt zakupu jest nieporównywaqlnie niższy od oprogramowania komercyjnego. Niekiedy przed zakupem pełnej wersji funkcjonalność programu jest ograniczana do podstawowych funkcji. Odblokowanie wymaga podania hasła lub specjalnego kodu otrzymywanego po zakupie.

Licencja Freeware

Programów z taką licencją można używać za darmo. Można je także rozpowszechniać, jednak nie wolno za to pobierać opłat. Niedopuszczalne jest także dokonywanie zmian w kodzie programu. Niekiedy twórcy takich programów sugerują przekazanie dobrowalnych wpłat na ich konto, lub np. innego dowodu uznania ich pracy (np przesłanie pocztówki).

Licencja Adware

Jest to oprogramowanie darmowe, acz nie do końca...

Użytkownik "płaci swoim czasem" z powodu konieczności oglądania reklam w czasie działania programu. Płaci także za dodatkowy transfer danych (o ile ma limity).

Programy takie niekiedy można kupić, i w ten sposób pozbyć się reklam.

Licencja GPL

Obecnie jest to najpopularniejszy rodzaj licencji pozwalającej na rozwijanie się darmowego oprogramowania. Zasady licencji GPL (General Public Licence) określone zostały przez konsorcjum Free Software Foundation. Zakazuje ona  redystrybucji oprogramowania w formie czysto binarnej. Dzięki takiej licencji użytkownik może wykorzystywać oprogramowanie w dowolnym celu, może dokonywać przeróbek kodu binarnego dostosowując program do swoich potrzeb, niezmodyfikowane kopie programu mogą być dowolnie rozpowszechniane, wprowadzone własne ulepszenia do programu moga być również rozpowszechniane pod warunkiem udostępnienia kodu binarnego. W ten sposób możliwe jest zaangażowanie licznych programistów udoskonalających dany program. Jedną z form tego typu oprogramowania jest Open Source (otwarte oprogramowanie), które powinno być dostępne dla wszystkich użytkowników.

Licencja Public Domain

Oprogramowanie z taką licencją stanowi własność publiczną. Nie jest ono chronione prawami autorskimi i może być w dowolny sposób wykorzystywane dla wspólnego pożytku.

Z powyższego przeglądu licencji wynika, że każdy z użytkowników komputerów może znaleźć oprogramowanie odpowiadające jego potrzebom i możliwościom finansowym.

Dla przykładu alternatywą dla MS Office, może być darmowy LibreOffice, zamiast Corela można korzystać z Gimpa, a sam system Windows można zastąpić jedną z dystrybucji Linuksa.

Proponuję przejrzeć zasoby własnego komputera pod kątem legalności posiadanego oprogramowania a także zapoznać sie z licencjami wykorzystywanych programów.
 Może się to naprawdę opłacać...