Psychologia rozwojowa (KON)

15.10 (KON)

Okres prenatalny:

1. Zygota;

2. Embrion;

3. Płód

Zagrożenia i szanse rozwojowe

ZYGOTA	EMBRION	PŁÓD
Zawiązki układu nerwowego (cewa nerwowa);	Trwa: 3-8/9 tydzień życia płodowego; 3-4 tydzień: bicie serca; rozwój układu nerwowego z cewy nerwowej (szansa rozwojowa); z układu nerwowego wykształcają się narządy zmysłu, wewnętrzne i zewnętrzne; od 8 tygodnia: ruchy – zaciskanie pięści (wewnętrznej strony dłoni), powiek i ust na stymulację dotykową; wielkość: 2-7/10 mm; 10 tydzień: koniec okresu, embrion jest ukształtowany; twarz (oczy, nos, usta), mięśnie, kości, kończyny; organy wewnętrzne, układ kostno-mięśniowy (!), układ krwionośny, oddechowy; od 10 tygodnia: doskonalenie tego, co się wykształciło; 8-9 tydzień: reakcja na ból, np.: grymas twarzy; 9 tydzień: dziecko się porusza, ruchy kierowane, głowa dziecka przestaje opadać dzięki napięciu mięśniowemu; 9 tydzień: narządy płciowe- zawiązki narządów płciowych (prącie, pochwa, macica); *przepuklina u chłopców: narządy wpadają do worka mosznowego, który się zaciska -> wymagane działanie chirurgiczne; 10 tydzień: zarasta podniebienie; aktywność płodu – nie można jej zaobserwować ;	Doskonalenie narządów ukształtowanych w okresie embrionalnym; zwiększa się aktywność płodu (świadoma, ukierunkowana); jeżeli kobieta jest w ciąży pierwszy raz – czuje w piątym miesiącu; kobieta w którejś ciąży z kolei – czuje w połowie czwartego miesiąca; aktywność zależy od: kolejności ciąży, masy ciała kobiety (im więcej, tym trudniej czuje); ciąża bliźniacza – interakcje między dziećmi; aktywność służy reakcji na dźwięki i bodźce dotykowe (odpowiedzi na bodźce z otoczenia); *płód nie lubi smaków gorzkich i kwaśnych, za to lubi słodkie i słone; *jeżeli kobieta je słodkie, wody płodowe również są słodkie; rozwój zmysłów;

*aborcja – wykonuje się ją do 14 tygodnia ciąży, ponieważ od tego czasu płód zaczyna czuć

*organogeneza – powstawanie narządów

*poronienie naturalne (selekcja słabych organizmów) – do 6 tygodnia;

*poronienie po 6 tygodniu wymaga konsultacji medycznej

ZYGOTA	EMBRION	PŁÓD
Zagrożenia rozwojowe: aberracje chromosomowe, czyli niewłaściwe ułożenie genów	Zagrożenia rozwojowe: niewiedza matki!!! To najbardziej intensywny rozwój dziecka – układu nerwowego. Szkodzą: nadmiar witamin K (na układ krwionośny), A (na wzrok), B; narkotyki, palenie, leki (aspiryna, kwas acetylosalicylowy, Thalidomid = dzieci rodzą się bez kończyn) -> działanie teratogenne = uszkadzające; potrzebny: kwas foliowy; cięcie cesarskie: możliwe zaburzenia sensoryczne, ADHD; uszkodzenia mechaniczne: wady rozwojowe, obniżone napięcie mięśniowe; choroby (zwłaszcza genetyczne, zakaźne): weneryczne, wirus opryszczki (uszkadza układ nerwowy), wirus różyczki (uszkadza układ nerwowy -> skutki: opóźnienie rozwoju umysłowego, uszkodzenie narządów wewnętrznych); wiek rodziców: KOBIETA (po 25 roku życia zwiększa się ryzyko, po 35 roku życia ryzyko jest ogromne; badania prenatalne – 36 rok życia); MĘŻCZYZNA (zwiększone ryzyko między 50 a 60 rokiem życia); promieniowanie (RTG, magnetyczne, UV); stres (skutki: poronienie, wzmożone napięcie mięśniowe, niedokrwienie, niedotlenienie)	Zagrożenia rozwojowe: stres działa najbardziej (matka, stresując się, przekazuje dziecku hormony odpowiedzialne za stres, pobudzenie), ADHD (nadpobudliwość psychoruchowa), FAS (płodowy zespół alkoholowy), Zespół Abstynencyjny (przy odstawieniu substancji), zaburzenia rozwoju umysłowego, społecznego, emocjonalnego, poznawczego (uczenie się, pamięć)

19.11 (KON)

Osiągnięcia rozwojowe dziecka do 1 roku życia oraz między 2 a 3 rokiem życia

Do 1 roku życia

W zakresie motoryki dużej -> CHODZENIE; W zakresie motoryki małej -> CHWYT NOŻYCOWY, PĘSETKOWY; Kierunki w rozwoju fizycznym i motorycznym: CEFALOKAUDALNY = od góry w dół (od podnoszenia głowy i tułowia do siedzenia; PROKSYMODYSTALNY = od osi ciała na zewnątrz (do najbardziej oddalonych części ciała); PROCESY POZNAWCZE: MOWA, SPOSTRZEŻENIA, MYŚLENIE, UCZENIE, PAMIĘĆ i UWAGA; MOWA: czynna (słowo), bierna (rozumienie poleceń), komunikacja z otoczeniem; SPOSTRZEŻENIA: postrzeganie obrazu jako całości (różnicowanie szczegółów); zdolność dziecka do posługiwania się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem (zastosowaniem); spostrzeganie polisensoryczne; stałość przedmiotu; spostrzeżenia łączą się z MYŚLENIEM oraz PAMIĘCIĄ i UWAGĄ; *do 6 miesiąca życia NIE MA w umyśle dziecka reprezentacji przedmiotu; *18-24 miesiąc życia – pojawia się pojęcie przedmiotu; Błąd A nie B w myśleniu: dziecko szuka zabawki (którą rodzic schował w inne miejsce) w miejscu, w którym tę zabawkę zobaczyło po raz pierwszy; Piaget: MYŚLENIE SENSORYCZNO-MOTORYCZNE – dziecko myśli o przedmiotach, kiedy je widzi, czuje, manipuluje nimi (gdy ma kontakt z przedmiotem); Dziecko, eksperymentując, poznaje inne schematy czynnościowe (np.: do te pory uderzało kijem, a teraz go rzuca); UCZENIE: OBSERWACJA (jako podstawowy sposób poznawania świata), METODA PRÓB i BŁĘDÓW (drugi podstawowy sposób poznawania świata); UWAGA: krótkotrwała, rozproszona (labilna), zmienna, mało odporna na dystraktory (bodźce zakłócające); EMOCJE: zmienne (labilne), krótkotrwałe, skrajne, nieuprzedmiotowione (nie mają podłoża, przyczyny), emocje wyższego rzędu to np.: wstyd, nieśmiałość; PRZYWIĄZANIE: uśmiech społeczny (odwzajemnianie uśmiechu), 6-8 miesiąc życia – pojawia się lęk przed obcymi, 6 miesiąc – dziecko rozumie stałość przedmiotu, do 6 miesiąca życia przywiązanie jest ukierunkowane i pojawia się protest (gdy brakuje „bezpiecznej bazy): bycie z obiektem przywiązania, bezpieczna baza (dziecko zawsze może oczekiwać poczucia bezpieczeństwa od bazy), bycie w bliskiej relacji z obiektem; PRZYWIĄZANIE: bezpieczne lub poza bezpieczne (unikające, oporne) -> szerzej: KSERÓWKA z książki Trempały

2-3 rok życia

Koordynacja wzrokowo-ruchowa, precyzja; Samoobsługa; PROCESY POZNAWCZE: po 2 roku życia -> REPREZENTACJE UMYSŁOWE ŚWIATA (obrazy umysłowe, wyobrażanie przedmiotów); Dziecko rozwiązuje problemy za pomocą wcześniejszego doświadczenia; Antycypacja (przewidywanie) zdarzeń, które dziecko już doświadczyło; 3 rok życia: dziecko umie wykorzystywać reprezentacje umysłowe świata (obrazy umysłowe); MOWA: etap zdania, zwiększony zasób słów, poszukiwanie informacji; UWAGA: jest selektywna – dziecko wybiera to, co jest dla niego ważniejsze; EMOCJE: uczucia złożone, dziecko rozpoznaje emocje innych, podejmowanie inicjatywy (RÓZWÓJ SPOŁECZNY), poczucie sprawstwa; NEGATYWIZM DZIECIĘCY: BIERNY (brak reakcji), CZYNNY (mówienie „nie”)

3.12 (KON)

Wpływ ZABAWY na rozwój poznawczy (spostrzeżenia, uwaga, pamięć, uczenie się) oraz na rozwój kontaktów społecznych

	Zabawy FUNKCJONALNE – dziecko uczy się, że przedmioty mają swoje funkcje. 1 schemat do wszystkich przedmiotów w tych zabawach, brak celu, pomysłu, liczy się zabawa; zabawy o charakterze paratelicznym (zabawa dla zabawy)	KONSTRUKCYJNE	TEMATYCZNE (ROLE + SYMBOLICZNE)
ROZWÓJ MOTORYCZNY	Niespecyficzna manipulacja	specyficzna	Kreatywna
ROZWÓJ POZNAWCZY	Zabawa nieukierunkowana	Ukierunkowana (dziecko + rodzic; dziecko + dziecko)	Reguły
ROZWÓJ SPOŁECZNY	Zabawy samodzielne, równoległe (dzieci bawią się same lub obok innych dzieci)	Wspólne	zespołowe

Zmiany w wieku przedszkolnym:

• UWAGA: mimowolna, która z czasem przechodzi w dowolną;

• MOTYWACJA: parateliczna (zabawa dla samej zabawy), która z czasem przechodzi w teliczną;

• MYŚLENIE: sensoryczno-motoryczne, które z czasem przechodzi w przedoperacyjne;

• Pojawia się myślenie i postępowanie moralne;

• Identyfikacja w zabawie – odróżnianie dobra od zła;

• MODELOWANIE SPOŁECZNE: odtwarzanie w zabawie zachowania osób, które są ważne dla dziecka (może to być postać realna lub fikcyjna, np.: Batman).

Zabawy funkcjonalne a tematyczne:

• Funkcjonalne – schemat prosty w myśleniu;

• Tematyczne – schemat złożony w myśleniu (urozmaicony);

• Przejście ze schematu prostego do złożonego wiąże się z rozwojem: PAMIĘCI, WYOBRAŹNI, SPOSTRZEGAWCZOŚCI.

Zabawy w rysowanie

Funkcjonalne	Konstrukcyjne	Tematyczne
Dziecko rysuje, bo rysuje; rysowanie jest nieukierunkowane, prosty schemat	Prosty schemat, ale dziecko zaczyna go urozmaicać; dziecko nadaje znaczenie temu, co rysuje. Tzw. głowonogi – dziecko rysuje głowę, z której wychodzą ręce i nogi (w postaci kresek)	Najbardziej urozmaicony schemat, zaawansowany. Postać, którą rysuje dziecko, posiada szczegóły, np.: ręce, szyja, włosy.

Zabawy ruchowe:

• Nauka koordynacji i precyzji (np.: rzucanie, łapanie);

• Zaufanie do własnych kompetencji;

• Kreatywność;

• Zaradność.

Zabawy dydaktyczne (4-5 rok życia)

• Kieruje nimi dorosły;

• Dzieci mają cel;

• Uwaga dowolna;

• Ćwiczenie percepcji: wzrokowej, słuchowej, ruchowej;

• MODALNOŚĆ: dziecko łączy umiejętności, np.: śpiewa i tańczy jednocześnie.

Następne zajęcia: Wiek szkolny. Dojrzałość szkolna a gotowość szkolna (+ aspekty przejawiania się). Różnice w funkcjonowaniu dziewczynek i chłopców w: funkcjonowaniu poznawczym (myślenie, język, uwaga, pamięć, spostrzeżenia) i funkcjonowaniu społecznym oraz osobowościowym (np.: postawa agresywna/opiekuńcza). *Bogdan Wojciszke „Kobiety i mężczyźni. Odmienne spojrzenie na różnice”.

10.12 (kon)

Dojrzałość szkolna a gotowość szkolna + różnice między chłopcami a dziewczynkami na różnych poziomach rozwoju w wieku szkolnym

*Wygotski (wtf?!)

Dojrzałość szkolna: SAR – sfera aktualnego rozwoju (dotyczy 6/7-latków)

Gotowość szkolna: SNR – sfera najbliższego rozwoju (dotyczy 5-latków)

Okres szkolny to okres sensytywny – czas największej gotowości na oddziaływania

Sprawność ruchowa	Sprawność poznawcza	Sfera emocjonalna	Sfera społeczna
Wielkość ciała, manipulacja, koordynacja	MYŚLENIE: (6 lat) myślenie operacyjne, kojarzenie, myślenie logiczne; UWAGA: dowolna (ok. 30 minut), selektywna (dziecko wybiera to, na czym się skupia), szczegółowa (porównuje, wskazuje różnice); Intencjonalność działania (dziecko słyszy – zapamiętuje – wykonuje); Wytrwałość w działaniu, która przechodzi z czasem w pamięć logiczną; PAMIĘĆ: mechaniczna; Dobra orientacja w otoczeniu (dziecko potrafi trafić do klasy, szkoły, toalety; MUSZĄ być wykształcone w tym czasie: analiza (rozkładanie wyrazu na fonemy) i synteza (składanie w fonemy) wzrokowa i słuchowa	Dziecko musi być gotowe do rozstania z bliską osobą (zdolne do separacji); Kontrola emocji (adekwatność ich wyrażania)	Zainteresowanie relacjami z rówieśnikami; Współpraca (nie rywalizacja) z rówieśnikami i nauczycielami; Samodzielność; Liczenie się z potrzebami/chęciami innych osób

Kompetencja językowa: wykształcona u dziewczyn (język);

Kompetencja komunikacyjna: wykształcona u chłopców (wykorzystanie języka);

Komunikacja niewerbalna: dziewczynki więcej sygnałów wysyłają i rozpoznają.

Następne zajęcia: Rozwój w okresie dorastania – zwłaszcza „tożsamość indywidualna/grupowa” – co składa się na obraz świata i własnej osoby; osobowość

17.12 (kon)

TOŻSAMOŚĆ:

• Poczucie własnej wartości (widzenie w sobie wartości, np.: jeśli moją wartością jest piękno to poczucie własnej wartości jest wyższe, gdy jest się pięknym, bo, np.: inni tak powiedzieli);

• Samoocena (ocena samego siebie);

• Ocena innych na mój temat;

• Wartości świata.

W skład samooceny wchodzi moja ocena mnie + jak inni mnie oceniają

Poczucie własnej wartości i samoocena -> JA

Ocena innych na mój temat + wartości świata -> INNI

Upadek autorytetów:

• Upadają wartości – adolescent zauważa, że nauczyciele/rodzice mylą się, popełniają błędy i przestają uważać ich za postaci idealne (PODSTAWOWY BUNT)

Przykłady budowania relacji JA-INNI:

1. JA „ok” – INNI „ok” -> jeśli mam wysoką samoocenę i poczucie własnej wartości + jeśli uważam, że inni też są dobrzy, to widzę świat pozytywnie -> relacja zsynchronizowana;

2. JA „ok” (wysokie poczucie własnej wartości) – INNI nie są „ok” -> relacja niezsynchronizowana. * na wczesnym etapie adolescencji nie widzi w sobie winy, obraz siebie jest zawyżony (np.: człowiek nie przyjmuje krytyki, brakuje mu empatii);

3. JA nie „ok” – INNI „ok”: JA ma zwiększony samokrytycyzm, wyidealizowany obraz świata i tym samym ma większą potrzebę samodoskonalenia, relacja niezsynchronizowana;

4. JA nie „ok” – INNI nie „ok”: JA nie ma potrzeby samodoskonalenia, brak rozwoju, brak celów, wartości, motywacji do zmiany -> relacja zsynchronizowana, ale patologiczna;

TOŻSAMOŚĆ PŁCIOWA

*Kompleks Diany

DYFUZJA RÓL (rozproszenie ról społecznych)

Rozwojowa relacja zsynchronizowana: pozytywne cele, wartości, potrzeby, dążenia

MODELE:

• Przejmowanie tożsamości innych osób;

• Eksperymentowanie (zmiana siebie);

• Sprawdzanie siebie, stawianie sobie wyzwań;

• BUNT

Następne (ostatnie) zajęcia: różnice w rozwoju człowieka dorosłego (różnice w rozwoju indywidualnym) – temperament, inteligencja, osobowość + niewłaściwy/zaburzony rozwój na każdym etapie życia

21.01 (KON)

1. WCZESNA DOROSŁOŚĆ: 18(21) – 25(30) rok życia;

• (21): do tego roku życia trwa późna adolescencja;

• Późna adolescencja a wczesna dorosłość: późna adolescencja musi się zakończyć ukształtowaniem TOŻSAMOŚCI, żeby przejść na poziom wczesnej dorosłości!

Kryteria wczesnej dorosłości:

• Ukształtowana tożsamość indywidualna (1);

• Odpowiedzialność (2) (za siebie, obywatelska, etyczna, moralna itd.);

• Niezależność (3) (psychiczna, finansowa, emocjonalna). Niezależność emocjonalna: zrównoważona postawa w życiu, separacja emocjonalna od rodziny (sam podejmuję decyzje i sam ponoszę odpowiedzialność za swoje czyny, słowa, emocje);

• Podejmowanie działań, uczenie się relacji partnerskich i nowych ról;

• Dojrzałość psychiczna (4);

• Zadanie: założenie rodziny;

• Dojrzałość społeczna: utrzymywanie relacji z różnymi obcymi; świadomość tego, w jaki relacje można wejść z osobami w swoim wieku;

• *podejmowanie zadań nieadekwatnych do wieku to np.: związek osoby 20 lat z osobą 60 lat;

• Zaspokojenie potrzeb samorealizacji (5): najwyższy poziom rozwoju fizycznego i intelektualnego;

• Rozpoznawanie swoich potrzeb i ich adekwatne zaspokajanie;

• Zaangażowanie w życie społeczne (6) (np.: znalezienie grupy towarzyskiej;

• Dylematy (7): studia-praca; wiedza teoretyczna - wiedza praktyczna; singiel – relacja partnerska; rodzina – samotność; wiara – brak wiary; zawód wyuczony (chcę to robić) – zawód, który da mi pieniądze (ale niekoniecznie jest naj); dzieci – praca; jedno dziecko – więcej (wcale) (to tylko przykładowe).

2. ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ: 35-40 rok życia

• Wczesna dorosłość a średnia dorosłość: warunkiem przejścia na poziom średniej dorosłości jest ustabilizowanie (finansowe, rodzinne, zawodowe);

• 40+ to kryzys wieku średniego. Należy przewartościować życie: wyznaczyć sobie nowe cele, nie można zbyt szybko osiągnąć sukcesu, wprowadzenie nowych wartości i celów, praca nad sobą; kryzys wartości; kryzys przemian;

• Dylemat: wspierać siebie – wspierać rodziców/dzieci;

• Zadanie: czerpanie mądrości; zmieniamy rolę: stajemy się głową rodziny (bo, np.: rodzice są chorzy i należy się nimi zaopiekować).

3. PÓŹNA DOROSŁOŚĆ: 60(65-67) rok życia

• 63-74 lata: wczesna późna dorosłość;

• 75-89 lat: późna zaangażowana dorosłość;

• 90+: wiek sędziwy;

• Średnia dorosłość a późna dorosłość: momentem przejścia na poziom późnej dorosłości jest zmiana aktywności zawodowej lub rodzinnej (np.: przejście na emeryturę);

• Zadanie: przekazywanie mądrości;

• Aktywność społeczna: udzielanie się towarzysko;

• Mądrość transcendentna: bycie mądrym na temat swojego życia i śmierci; dokonuje się bilansu życiowych sukcesów i porażek; dojrzała postawa wobec śmierci; „transcendentna” = przenikająca życie i śmierć. Można ją wypracować przez (np.:): medytację, wiarę, rozmyślanie;

• Przyjmujemy nowe role, np.: dziadka, babci;

• Aktywność: jako przyczyna negatywnej postawy wobec życia lub jako przyczyna zapewnienia sobie kolejnych form aktywności;

• Kryzys: przejścia na emeryturę; starzejącego się ciała; spadku aktywności; umierających przyjaciół.