Współczesność   Czym jest współczesność jako epoka?  Można powiedzieć są to czasy od roku 1939. Ale mówimy tak z pełną świadomością zróżnicowania tych czasów: inne jest bowiem sześć lat II wojny światowej, potem okres powojenny – zimna wojna, podział świata na dwa różne obozy polityczne, inne są lata siedemdziesiąte, osiemdziesiąte,dziewięćdziesiąte. Patrząc na technikę – przepaść między wojennym radiem czy radiostacją a współczesną komórką – to przepaść między stuleciami. A jednak – ponieważ to epoka nam najbliższa i żyją jeszcze ludzie, którzy ją tworzyli, to właśnie nasza współczesność. I nasz opis – zawsze będzie niedoskonały.  Lata powojenne na świecie 1945 – to już rok konferencji pokojowych, na których ustalano porządek na świecie (Jałta, Poczdam). Rok 1945 to jeszcze jedna tragedia II wojny światowej: Stany Zjednoczone zrzuciły bombę atomową na Hiroszimę i Nagasaki. 1948 – ONZ uchwaliła Deklarację praw człowieka. 1955 – powstał Układ Warszawski – wojskowy sojusz państw komunistycznych. 1963 – zabójstwo amerykańskiego prezydenta Johna Kennedy’ego. 1964 – wojna w Wietnamie. Zaangażowane w nią Stany Zjednoczone wspierają Wietnam Południowy. Wojna wywołuje protesty pacyfistów w USA. Będzie tematem wielu filmów i dyskusji politycznych. Zakończy się dopiero w 1973 r. 1968 – „praska wiosna” w Czechosłowacji – próba demokratycznych zmian, stłumiona przez wojska Układu Warszawskiego. 1989 – zburzono mur berliński. 1990 – wojna w Zatoce Perskiej (atak Iraku na Kuwejt, USA po stronie Kuwejtu). Co osiągnął człowiek XX wieku? Rozwinął kinematografię!  Kino to wynalazek XIX wieku (przypominamy: rok 1895, bracia Lumiére, pierwszy pokaz filmu w Paryżu). Ale to wiek XX jest wiekiem kina i triumfu filmowego. Najpierw kino nieme, potem udźwiękowione, ale czarno–białe, po wojnie film kolorowy, który dziś jest normalnym zjawiskiem. Po raz pierwszy wyruszył w kosmos! 12 IV 1961 – pierwszy człowiek wyruszył w kosmos. Był to rosyjski major Jurij Gagarin. 20 VII 1969 – pierwsi ludzie na Księżycu, Amerykanie: Neil Armstrong i Edwin Aldrin. Wymyślił samolot!  Tym samym nareszcie człowiek zrealizował marzenie Ikara – wzbił się w powietrze i zaczął pokonywać przestrzeń inaczej niż drogą lądową lub wodną. Pierwszy lot samolotem odbył się w roku 1903 (bracia Wright). Wymyślił łódź podwodną!  Tym razem spełnia się marzenie Verne’a, który opisał przygody kapitana Nemo. Człowiek XX wieku rzeczywiście skonstruował statek pływający pod powierzchnią wody. Ma to znaczenie głównie w przemyśle wojskowym. Odkrył penicylinę! To zdarzenie zmieniło oblicze medycyny i rozpoczęło zawrotną karierę antybiotyków. Szereg chorób okazało się uleczalnych! A ampicylinę wynalazł Szkot: lekarz i mikrobiolog Alexander Fleming. Był to rok 1926. Wymyślił telewizję! Najpierw radio, w latach międzywojennych. Potem powstało coś groźniejszego dla wolnego czasu człowieka: telewizor. Pierwszy udany przekaz telewizyjny: rok 1925, lata 50. – pierwsze kolorowe emisje. Dzięki tym mediom informacje rozchodzą się w błyskawicznym tempie, znane są twarze polityków i gwiazd estrady, rozpowszechniła się kultura masowa, ale i kultura wyższego rzędu. Mówi się czasem, że świat stał się globalną wioską: o wydarzeniach z innego kontynentu dowiadujemy się tak, jakby działy się za płotem u sąsiada. Wymyślił telefon komórkowy!  W ogóle telefon wymyślono jeszcze w wieku XIX (przypominamy: Alexander Bell, rok 1876). Ale człowiek nie ustaje w marzeniach: musiał uwolnić się od kabli i przytwierdzonego do swojego miejsca aparatu. Wymyślił telefon komórkowy! Dziś przedmiot codziennego użytku. Wymyślił komputer i Internet! Pierwszą maszynę cyfrową zaprezentowano w 1946 roku. Uczynili to Presper Eckhert i John Mauchly. Od tego czasu minęły lata i komputer jest nieodzownym sprzętem we współczesnym świecie. Komputeryzacja zmieniła wszystkie dziedziny życia, a Internet – „sieć sieci” stał się najważniejszymmedium informacyjnym. (Pierwszy komputer osobisty PC – rok 1973). Sklonował owcę Dolly!  W roku 1997 w Wielkiej Brytanii. Eksperymenty z genetyką budzą wiele kontrowersji i sprzeciwów. Kalendarium – świat 1939 – wybuch II wojny światowej 1940 – inwazja Niemiec na Francję, Belgię, Holandię i Norwegię 1941 – inwazja Niemiec na ZSRR 1942 – przystąpienie USA do wojny 1943 – odwrót Niemiec na froncie z ZSRR 1944 – lądowanie aliantów w Normandii 1945 – koniec wojny 1946 – początek zimnej wojny 1948 – uruchomienie w Europie Zachodniej planu Marshalla 1949 – powstanie NATO 1949 – powstanie NRD i RFN 1955 – powstanie Układu Warszawskiego 1956 – powstanie w Budapeszcie – interwencja Armii Czerwonej 1958 – ponowne objęcie władzy we Francji przez de Gaulle’a 1958 – powołanie EWG 1961 – budowa muru berlińskiego 1967 – powstanie Wspólnoty Europejskiej 1968 – fala rewolt studenckich na całym świecie – USA, Francja, Polska, Niemcy 1968 – inwazja państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację 1969 – wycofanie się de Gaulle’a z życia politycznego 1975 – śmierć Franco w Hiszpanii – początek demokratyzacji 1989 – jesień ludów w Europie – upadek komunizmu w Czechosłowacji, Polsce, Bułgarii, Rumunii, na Węgrzech, demontaż muru berlińskiego 1991 – przekształcenie Wspólnoty Europejskiej w Unię Europejską   Prądy i nurty ważne w drugiej połowie XX w. Świat po II wojnie musiał podnieść się z ruin – i to nie tylko rzeczywistych, ale przede wszystkim – moralnych. Wojna obnażyła okrutną prawdę o człowieku, stała się godziną próby, ujawniła kryzys humanizmu. Pokolenie, które wojny zaznało – nigdy się z niej nie otrząsnęło. Nic dziwnego, że literatura podjęła temat wojny na pierwszym miejscu. Tematy literatury współczesnej: II wojna światowa – rejestracja zbrodni, hołd bohaterom, przestroga, Człowiek – złożoność jego natury – heroizm i zbrodnia, Totalitaryzm jako zjawisko historyczne, jego skutki w zakresie etyki, Etyka – odbudowa hierarchii wartości, Absurd istnienia – człowiek we władzy historii. Ważne cechy literatury współczesnej Przenikanie się różnych form literackich (np. odmian gatunkowych) i nieliterackich. Dominacja dokumentaryzmu. Często spotykana autobiograficzność. Rozwój gatunków awangardowych: antyteatr, antypowieść, kariera groteski i absurdu. Wielka popularność gatunków paraliterackich. Nurty w literaturze współczesnej: Egzystencjalizm – Jean Paul Sartre, Albert Camus. Jedno, co pewne – to egzystencja, życie ludzkie. Niemniej jest ono absurdem – nie wiemy, skąd się bierze i jak się kończy. Człowiek jest sam w kosmosie, nie ma Boga (jeśli jest, skazał człowieka na samotność). Między jednym a drugim człowiekiem istnieje ciemność. Behawioryzm – nurt oparty na doświadczeniu, obserwacji z zewnątrz zachowania ludzkiego – bez introspekcji. Tylko to, co możemy zaobserwować, jest prawdą o człowieku. Kreacjonizm – eksperymenty w prozie, dramacie prowadzące do zaprzeczenia tradycyjnych gatunków, literatura wykorzystująca groteskę, absurd, paradoks. Postmodernizm – nurt wychodzący z założenia, że wszystko już było. Literatura znalazła się w stanie wyczerpania, nie można stworzyć nic prawdziwie nowatorskiego, można za to przetwarzać, odwoływać się do źródeł, parodiować je i nadawać im nowy sens. Realizm magiczny – modny kierunek w literaturze iberoamerykańskiej. Polega na stwarzaniu w powieści świata fantastycznego, magicznego – ale tak, jakby był najprawdziwszy, przy zachowaniu wszelkich wymogów realiz­mu.

Jaki był wiek XX Dobry rozwój nauki i cywilizacji: wiek kina, samolotu, telewizji, komputera, Internetupowszechna edukacja, demokracja ustrojem państw rozwiniętych, osiągnięcia medycyny, loty w kosmos, bohaterstwo i heroizm ludzi podczas wojny, nowatorskie pomysły w sztuce. Zły dwie wojny światowe, holokaust (zagłada Żydów), faszyzm i stalinizm, obozy koncentracyjne, sowieckie łagry, skonstruowanie i użycie bomby atomowej, wojny II połowy wieku: Wietnam, Korea, Kuwejt itd. rozwój terroryzmu.     Najważniejsi twórcy: Francja egzystencjaliści: Jean Paul Sartre (Nobel 1964) Albert Camus (Nobel 1957) twórcy nouveau roman: Alain Robbe-Grillet Natealie Sarrauth inni: Louis Céline Eugéne lonesco André Gide (Nobel 1947) Czechosłowacja Jarosław Seifert (Nobel 1984) Bogumił Hrabal Vaclav Havel Milan Kundera Włochy Umberto Eco Salvatore Quasimodo  (Nobel 1959) Alberto Moravia Anglia (język angielski) George Orwell Aldous Huxley Herbert Wells Malcolm Lowry Samuel Beckett George Bernard Shaw (Nobel 1925) Thomas Stearns Eliot (Nobel 1948) Seamus Heaney (Nobel 1995) Niemcy (język niemiecki) Hermann Hesse (Nobel 1946) Bertold Brecht (Nobel 1969) Günter Grass (Nobel 1999) Friedrich Dürrenmatt (Szwajcar piszący po niemiecku) Henrich Boall (Nobel 1972) Rosja Josif Brodski (Nobel 1987) Anna Achmatowa Borys Pasternak (Nobel 1958) Aleksander Sołżenicyn (Nobel 1970) Warłam Szałamow Izaak Babel Michał Szołochow (Nobel 1965) Stany Zjednoczone William Faulkner (Nobel 1949) Ernest Hemingway (Nobel 1954) John Steinbeck (Nobel 1962) Truman Capote John Dos Passos Jerome Salinger Isaac Singer (Nobel 1978) (jidysz) postmoderniści: Vladimir Nabokov John Barth Kurt Vonnequt Joseph Heller dramaturdzy: Eugene O’Neill (Nobel 1936) Literatura iberoamerykańska Luis Borges (Argentyna) Julio Cortazar (Argentyna) Mario Vargas Llosa (Peru) Alejo Carpentier (Kuba) Gabriel Garcia Marquez (Kolumbia), Nobel 1982 Octavio Paz (Meksyk), Nobel 1990 Pablo Neruda (Chile), Nobel