CHARAKTERYSTYKA DZIECI UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO W STOPNIU UMIARKOWANYM

Osoby dorosłe upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym

nie przekraczają poziomu ogólnego rozwoju intelektualnego 8-letniego dziecka. Pod względem dojrzałości społecznej osiągają poziom 10-letniego dziecka, różnią się jednak od dziecka w tym wieku większym doświadczeniem życiowym, bowiem gdy osiągną ten poziom, są zazwyczaj dorośli.

          Warunkiem właściwej percepcji otaczającego świata jest sprawne funkcjonowanie analizatorów, tj. receptorów, nerwów dośrodkowych oraz odpowiednich reprezentacji korowych. Tymczasem u umiarkowanie upośledzonych stwierdza się częściej zaburzenia w zakresie receptorów, tj. wzroku, słuchu i innych, oraz uszkodzenie kory mózgowej, w której dokonuje się analiza i synteza odebranych wrażeń. Upośledzenie analizatorów powoduje, iż dziecko niedokładnie odzwierciedla otaczającą je rzeczywistość .

 

Symptomatologia upośledzenia umysłowego w stopniu umiarkowanym:

Spostrzeganie:

-         obniżona sprawność spostrzegania,

-         spostrzega cechy konkretne, nie odróżnia cech ważnych.

Uwaga:

-         trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej,

-         dobrze koncentruje uwagę przy wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na interesujących przedmiotach,

-         dominuje uwaga mimowolna.

Pamięć:

-         dobra pamięć mechaniczna,

-         zdarzają się przypadki wybitnie dobrej „pamięci fotograficznej”,

-         ograniczony zakres pamięci,

-         bardzo wolne tempo uczenia się,

-         potrafi zapamiętać proste wierszyki i piosenki,

-         osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (16- 18 sylab), 5 cyfr.

Mowa:

-         znacznie opóźniony rozwój mowy: pojedyncze wyrazy około 5 roku życia, zdania około 7 roku życia,

-         używa prostych zdań,

-         liczne agramatyzmy,

-         ograniczony zasób słownictwa,

-         brak pojęć abstrakcyjnych.

Myślenie:

-         słabo rozwinięte myślenie pojęciowo–słowne,

-         myślenie ma charakter konkretno-obrazowy,

-         upośledzone rozumowanie przyczynowo-skutkowe,

-         bardzo wolne tempo i sztywność myślenia,

-         brak samodzielności, samokrytycyzmu, zdolności do samokontroli,

-         pojęcia definiuje przez opis przedmiotu i materiału, z którego jest zrobiony lub „przez użytek” 

Maksymalny poziom rozwoju umysłowego:

-         w wieku 15 lat osiąga wiek inteligencji do 7-8 lat. 

Motoryka:

-         poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 r.ż., chodzenie          w 3 r.ż.,

-         dość dobrze radzi sobie z samoobsługą,

-         wyuczalne w wykonywaniu prostych czynności zawodowych, pod nadzorem obsługuje proste maszyny i urządzenia,

-         ruchy mało precyzyjne, niezgrabne,

-         wolne tempo czynności ruchowych.

 

Procesy emocjonalno-motywacyjne i dojrzałość społeczna:

-         ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców,

-         słabo kontroluje emocje, popędy i dążenia.

Maksymalny poziom dojrzałości społecznej – 10 lat.

Nauka:

-         przedszkole specjalne,

-         szkoła życia (elementy nauki pisania, czytania, liczenia),

-         przyuczanie do wykonywania prostych czynności zawodowych.

Praca:

-         pracują pod nadzorem w zakładach pracy chronionej.

 

Jednostki umiarkowanie upośledzone ujawniają potrzebę bezpieczeństwa, 

przynależności, miłości oraz potrzebę szacunku i  inne, które w rozwoju osobniczym człowieka pojawiają się później. Żywo okazują przywiązanie, sympatię, odczuwają potrzebę kontaktów społecznych.

           Badania wykazują, że w tej grupie upośledzonych częściej niż u lekko upośledzonych  występują takie zaburzenia zachowania, jak: zachowanie gwałtowne i destruktywne, antyspołeczne, zamykanie się w sobie, stereotypie ruchowe i dziwaczne ruchy, niewłaściwe formy zachowania w towarzystwie, zachowanie się buntownicze, zaburzenia o charakterze psychologicznym i inne. Występują one jednak rzadziej niż u znacznie upośledzonych. U dzieci tych odnotowuje się nieprawidłowości i zaburzenia o różnych wymiarach i zróżnicowanym nasileniu w zakresie percepcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo-słuchowej, słuchowo-ruchowej, pod względem rozwoju mowy, w ogólnym rozwoju motorycznym. Są wśród nich dzieci zahamowane, lękliwe, nieśmiałe, ale są również żywe, niespokojne, nadruchliwe. Jedne są bardziej samodzielne w zakresie samoobsługi, inne wymagają znacznej pomocy ze strony opiekunów. Dzieci umiarkowanie upośledzone w zakresie jednej lub kilku sprawności mogą funkcjonować jak dzieci znacznie upośledzone, zaś u znacznie upośledzonych niektóre sprawności mogą być rozwinięte na poziomie umiarkowanym

          Rozwój dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym przebiega z dużym opóźnieniem. Na wiek 4-5 lat przypadają początki samodzielnego chodzenia oraz wypowiadania pierwszych słów. Dzieci te nie przejawiają inicjatywy i samodzielności. Z trudem przyswajają sobie podstawowe czynności (ubieranie się, nawyki zachowania higieny osobistej).

         Osoby upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym w rozwoju poznawczym pozostają na poziomie przedoperacyjnym. Znaczne uszkodzenia centralnego układu nerwowego oraz liczne schorzenia współwystępujące, w tym również narządów zmysłów sprawiają, że poznawanie świata przez te jednostki jest niezupełne, nieadekwatne, ograniczone. Dotyczy to również możliwości spostrzegania otaczającej rzeczywistości. Upośledzeni w stopniu umiarkowanym spostrzegają ją mniej dokładnie w porównaniu a lekko upośledzonymi, ale lepiej w porównaniu z upośledzonymi umysłowo w stopniu znacznym. Zakres spostrzeżeń jest również węższy w porównaniu z zakresem dostępnym lekko upośledzonym oraz znacznie wolniejsze jest tempo spostrzegania.

          Zaburzenia w poznawaniu rzeczywistości, obniżenie i zaburzenie motoryki, a przede wszystkim niedorozwój mózgu bardzo ograniczają procesy myślowe. Myślenie charakteryzuje się konkretnością, przebiega od poziomu sensoryczno-motorycznego do konkretno-wyobrażeniowego, ale ale tylko u tych dzieci, które są zdolne do opanowania mowy. Dzieci te mają ogromne trudności w działaniach wymagających zmiany wyuczonego stereotypu z przewidywaniem czynności następnych, z wykonywaniem operacji abstrakcyjnych i wykorzystaniem wiedzy teoretycznej. Mowa u nich jest wyraźnie niedorozwinięta, a z otoczeniem porozumiewają się często za pomocą form pozawerbalnych. Dominuje uwaga mimowolna, która jest rozproszona, chwiejna, łatwo kieruje się ku nowym bodźcom. Uwagę dowolną cechuje mała trwałość, wąski zakres, niepodzielność i mała przerzutność. Pod wpływem zorganizowanych zajęć, wzbudzających zainteresowanie, wzrasta rola uwagi dowolnej, co jest przejawem rozwoju poznawczego dziecka. 

           Dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym dostępne są przede wszystkim przeżycia bezpośrednie, słabo reagują na poważne zdarzenia, natomiast sprawy mało istotne mogą wywołać u nich intensywną reakcję. Reakcje ich są więc mało współmierne do bodźca, nieadekwatne. Emocje charakteryzują się sztywnością oraz małym zróżnicowaniem, słabo jest rozwinięta zdolność opanowania popędów, niedorozwój uczuć wyższych związanych z brakiem zdolności do zrozumienia pojęć abstrakcyjnych. Brak jest przeżyć emocjonalnych wiążących się z zainteresowaniami i działalnością poznawczą, a dotyczą aktualnych doznań ze strony osób i sytuacji, przeżycia  z przeszłości nie wywołują reakcji uczuciowej.

          Pamięć dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym cechuje: znaczne obniżenie dokładności, krótka trwałość, wolne tempo zapamiętywania, wąski zakres. Dzieci te zapamiętują treści w powiązaniu z ruchem, z konkretną ważną dla nich sytuacją, w wyniku wielozmysłowego kontaktu z bodźcami, którym towarzyszy treść emocjonalna. Mają one kłopoty w liczeniu, nie rozumieją sensu filmu czy opowiadania, mają ograniczoną zdolność porównywania, uogólniania, wyciągania wniosków, cechuje je brak krytycyzmu.

           Osoby upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym potrafią sobie radzić w takich sytuacjach życiowych, jak: ubieranie się, rozbieranie, samodzielne mycie się i dbałość o czystość osobistą, samodzielne jedzenie przy stole, przygotowywanie prostych posiłków, sprzątanie, robienie prostych zakupów, czytanie i pisanie krótkiego tekstu,  korzystanie z telefonu, wykonywanie prac zarobkowych itp. Możliwości zawodowe osób umiarkowanie upośledzonych są jednak stosunkowo niewielkie. Mogą one pracować tylko w specjalnych warunkach i pod nadzorem innych osób. Z tego też powodu najczęściej przygotowywane są do pracy, a następnie zatrudniane w zakładach pracy chronionej, głównie w spółdzielniach inwalidów. W nielicznych przypadkach zatrudniani są w zwykłych zakładach pracy na dobranych i przygotowanych stanowiskach pracy. Można ich nauczyć wykonywania wielu prostych prac, takich jak: cięcie, zbijanie, montaż różnych elementów, składanie, naklejanie. Przeznaczona dla nich praca powinna składać się z niewielu czynności.

          Jednostki upośledzone w stopniu umiarkowanym mają bardziej utrudniony rozwój, ale to nie wyklucza ich rewalidacji. Wyniki tego procesu są uwarunkowane wielostronnie, przede wszystkim cechami psychicznymi upośledzonych, ich warunkami rodzinnymi oraz metodami oddziaływania na nich.