Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Temat II: miejsce Polski w świecie – ujęcie statystyczne.

Niniejszy raport ma na celu pokazanie pozycji polskiej gospodarki w ujęciu wielkości ekonomicznych na tle innych państw. Wybrane wskaźniki to: produkt krajowy brutto per capita, obroty handlu zagranicznego, rachunek bieżący bilansu płatniczego na bazie transakcji oraz wskaźnik wolności ekonomicznej.

Produkt krajowy brutto per capita (PKB per capita)

Produkt krajowy brutto (PKB) jest jednym z podstawowych mierników dochodu krajowego, opisuje on zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych utworzonych na terenie danego kraju w danym okresie czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp. Wartość wytworzonych usług i dóbr finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące.

Czyste PKB jest złą miarą dobrobytu społeczeństwa, ponieważ nie uwzględnia liczby ludności. Z tego powodu jako miarę dobrobytu powszechnie używa się PKB per capita, czyli PKB w przeliczeniu na osobę; czyste PKB jest wyznacznikiem wielkości gospodarki. Uważa się, że PKB per capita jest aktualnie najlepszą miarą poziomu rozwoju gospodarczego.¹

Wykres 1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca w 2008 r. wg parytetu siły nabywczej w dol. USA (ceny bieżące)

Źródło: Kwartalnik Statystyki Międzynarodowej nr 4/2009, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, styczeń 2010, s. 13.

W 2008 r. najwyższą wartość produktu krajowego brutto wg parytetu siły nabywczej w USD w przeliczeniu na 1 mieszkańca notowano w Luksemburgu. Była ona ok. 2,5 – krotnie wyższa od wartości przeciętnej dla krajów członkowskich OECD (33,7 tys. USD). Na drugim miejscu pod względem wielkości PKB per capita znalazła się Norwegia, a następnie Stany Zjednoczone oraz Szwajcaria. Najniższą wartością PKB
na 1 mieszkańca charakteryzowały się Turcja (ok. 2,4-krotnie niższą od przeciętnej dla OECD ogółem).
W Polsce PKB per capita w omawianym roku wyniósł 17,3 tys. USD i był 2-krotnie niższy od przeciętnej dla OECD ogółem. We Francji i w Japonii PKB wg parytetu siły nabywczej ukształtował się na poziomie zbliżonym do przeciętnej dla krajów tego ugrupowania.²

Obroty handlu zagranicznego

W 2009 r. (wg danych tymczasowych) eksport w cenach bieżących wyniósł 417,1 mld zł, a import 454,8 mld zł. W porównaniu z 2008 roku eksport wzrósł o 2,9%, a import zmniejszył się o 8,5%.

Ujemne saldo ukształtowało się na poziomie 37,7 mld zł (w 2008 roku minus 91,6 mld zł).
Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 133,6 mld USD, a import 145,8 mld USD. W porównaniu z 2008 roku eksport zmniejszył się o 22,2%, a import o 30,7%. Ujemne saldo ukształtowało się w wysokości
12,2 mld USD. Eksport wyrażony w euro wyniósł 96,3 mld EUR, import 105,0 mld EUR, a ujemne saldo
8,7 mld EUR, wobec minus 26,2 mld EUR w 2008 r. (eksport zmniejszył się o 17,1%, a import o 26,3%).

Źródło: Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów (I– XII 2009 r.), Główny Urząd Statystyczny, Departament Handlu
i Usług – Wydział Handlu Zagranicznego, Warszawa 11 lutego 2010r., s. 1.

Ujemne salda odnotowano z krajami rozwijającymi się – minus 66,3 mld zł (minus 21,3 mld USD, minus 15,3 mld EUR), z krajami Europy Środkowo-Wschodniej – minus 14,5 mld zł (minus 4,8 mld USD, minus
3,4 mld EUR), dodatnie saldo osiągnięto z krajami rozwiniętymi 43,1 mld zł (13,9 mld USD, 10,0 mld EUR),
w tym z krajami Unii Europejskiej saldo osiągnęło poziom 51,2 mld zł (16,5 mld USD, 11,9 mld EUR). Udział krajów rozwiniętych w eksporcie ogółem wynosił 85,4% (w tym UE 79,3%), a w imporcie 68,8% (w tym UE 61,5%).

Udział Niemiec w eksporcie był wyższy niż w 2008 roku o 1,1 pkt. i wyniósł 26,1%, a w imporcie niższy
o 0,6 pkt. i stanowił 22,4%. Dodatnie saldo wyniosło 6,9 mld zł (2,2 mld USD, 1,6 mld EUR), w 2008 roku saldo wyniosło minus 12,6 mld zł (minus 5,5 mld USD, minus 3,6 mld EUR).

Wśród głównych partnerów handlowych Polski wzrost eksportu odnotowano do Włoch, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Holandii, Hiszpanii i Republiki Czeskiej, a importu z Republiki Korei i Chin.

Obroty z pierwszą dziesiątką naszych partnerów handlowych stanowiły 67,9% eksportu (w 2008 roku 67,6%) i 67,1% importu ogółem (odpowiednio 66,7%).³

Źródło: Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów (I– XII 2009 r.), Główny Urząd Statystyczny, Departament Handlu
i Usług – Wydział Handlu Zagranicznego, Warszawa 11 lutego 2010r., s. 2.

Źródło: Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów (I– XII 2009 r.), Główny Urząd Statystyczny, Departament Handlu
i Usług – Wydział Handlu Zagranicznego, Warszawa 11 lutego 2010r., s. 2.

W styczniu 2010 roku eksport w cenach bieżących wyniósł 30,8 mld zł, a import 33,7 mld zł.
W porównaniu z analogicznym okresem ub. roku eksport zwiększył się o 3,4%, a import zmniejszył się
o 1,0%.Ujemne saldo ukształtowało się na poziomie 2,9 mld zł (w analogicznym okresie ub. roku minus 4,3 mld zł).
Eksport wyrażony w dolarach USA wyniósł 10,5 mld USD, a import 11,5 mld USD. W porównaniu
z analogicznym okresem ub. roku eksport zwiększył się o 4,2%, a import zmniejszył się o 0,3%. Ujemne saldo ukształtowało się w wysokości 1,0 mld USD (w analogicznym okresie ub. roku minus 1,5 mld USD).
Eksport wyrażony w euro wyniósł 7,4 mld EUR, import 8,1 mld EUR, a ujemne saldo 0,7 mld EUR, przed rokiem minus 1,0 mld EUR (eksport zwiększył się o 1,8%, a import zmniejszył się o 2,5%).⁴

Wykres 2: Obroty handlu zagranicznego Polski w latach 2006 – 2009.

Źródło: Informacja o sytuacji społeczno – gospodarczej kraju styczeń 2010r., Główny Urząd Statyczny,
Warszawa 22 lutego 2010r., s. 33.

Rachunek bieżący bilansu płatniczego na bazie transakcji

Rachunek bieżący bilansu płatniczego w grudniu 2009 r. zamknął się ujemnym saldem w kwocie 1034 mln EUR wobec minus 1740 mln EUR w grudniu 2008 r. Na zmniejszenie ujemnego salda rachunku bieżącego wpłynęła głównie poprawa salda obrotów towarowych.

Saldo obrotów towarowych w grudniu 2009 r. było ujemne i wyniosło 711 mln EUR (w grudniu 2008 r. minus 1819 mln EUR). Wpływy z eksportu towarów wzrosły o 12,3% do 7978 mln EUR, a wypłaty za import towarów zmniejszyły się o 2,6% do 8689 mln EUR.

Saldo usług w grudniu 2009 r. było dodatnie i wyniosło 379 mln EUR (w 2008 r. 575 mln EUR). Przychody
z eksportu usług zwiększyły się w skali roku o 0,5% do 2126 mln EUR, a rozchody z importu usług – o 13,4% do 1747 mln EUR. Na wartość salda usług złożyły się dodatnie salda usług transportowych (255 mln EUR)
i podróży zagranicznych (167 mln EUR) oraz ujemne saldo pozostałych usług (43 mln EUR).

Saldo dochodów w grudniu 2009 r. ukształtowało się na poziomie minus 900 mln EUR (w grudniu 2008 r. minus 769 mln EUR). Złożyły się na nie przychody w wysokości 418 mln EUR (spadek o 14,9% w ujęciu rocznym) i rozchody w wysokości 1318 mln EUR (wzrost odpowiednio o 4,6%).

Saldo transferów bieżących w grudniu 2009 r. było dodatnie i wyniosło 198 mln EUR wobec dodatniego salda w wysokości 273 mln EUR w grudniu 2008 r. Wartość przychodów zmniejszyła się w porównaniu
z grudniem 2008 r. o 17,8% do 687 mln EUR, a wartość rozchodów – o 13,1% do 489 mln EUR. ⁵

Rachunek bieżący bilansu płatniczego na bazie transakcji kształtował się następująco:

Źródło: Informacja o sytuacji społeczno – gospodarczej kraju styczeń 2010r., Główny Urząd Statyczny,
Warszawa 22 lutego 2010r., s. 32.

Wskaźnik wolności ekonomicznej

Wskaźnik Wolności Gospodarczej (Index of Economic Freedom) to roczny raport publikowany przez 
The Wall Street Journal i Heritage Foundation, zawierający opis i ocenę ograniczeń, restrykcyjnych przepisów, zakresu stosowania przymusu przez aparat władzy w sferze gospodarki w różnych państwach świata.

Każdemu państwu przyznawana jest punktacja według 50 niezależnych zmiennych podzielonych
na 10 kategorii wpływających na wolność gospodarczą:

• polityka handlowa,

• obciążenia podatkowe,

• interwencje rządu w gospodarce,

• polityka monetarna,

• przepływ kapitału i inwestycje zagraniczne,

• bankowość i finanse,

• płace i ceny,

• prawa własności,

• regulacje prawne,

• aktywność czarnego rynku.

Wyższy wynik punktowy danego kraju oznacza większy zakres interwencji państwa w gospodarkę
i mniejszą wolność gospodarczą. W ten sposób powstaje ranking państw, ułożony od najmniejszej ilości punktów do największej, czyli od państw o największej wolności gospodarczej do państw o "ucisku
w gospodarce". Zależnie od wyniku punktowego, państwa są dzielone na 5 kategorii: wolne, raczej wolne, w zasadzie wolne, raczej bez wolności oraz bez wolności gospodarczej.

Miejsce w świecie	Państwo	Wskaźnik	Zmiana w stosunku do 2009 roku
1	Hong Kong	89,7	-0,3
2	Singapur	86,1	-1
3	Australia	82,6	0
4	Nowa Zelandia	82,1	0,1
5	Irlandia	81,3	-0,9
6	Szwajcaria	81,1	1,7
7	Kanada	80,4	-0,1
8	Stany Zjednoczone	78	-2,7
9	Dania	77,9	-1,7
10	Chile	77,2	-1,1
…
71	Polska	63,2	2,9

Źródło: http://www.heritage.org/index/Ranking.aspx, data pobrania: 8 kwietnia 2010r.

Spośród 179 państw zakwalifikowanych do rankingu Polska zajmuje dotychczas 71 miejsce. Zostały wzięte pod uwagę dane z drugiej połowy 2008 roku oraz z pierwszej połowy 2009 roku. Państwa, które osiągnęły największy postęp w stosunku do rankingu z ubiegłego roku to: Czarnogóra (wzrost o 5,4 pkt., 68 miejsce), Rwanda (wzrost o 4,9 pkt., 93 miejsce), Macedonia (wzrost o 4,5 pkt., 56 miejsce), Bangladesz (wzrost
o 3,6 pkt., 137 miejsce), Polska również odnotowała dość znaczny wzrost o 2,9 pkt. i awansowała
z 82 miejsca na 71.⁶

Podsumowanie

Polska jest szóstą największą gospodarką Unii Europejskiej (co przyczyniło się również do przyjęcia tego kraju do grupy G6 – największych gospodarek kontynentu) i dwudziestą trzecią gospodarką świata. Kraj rozwija się dynamicznie i stale, jak na kraj tej wielkości. Polska gospodarka jako szybko rozwijająca się, powoli dogania kraje regionu i Unii Europejskiej. Polska jest trzecim najbiedniejszym krajem Unii, licząc według produktu krajowego brutto per capita, biedniejszymi państwami są Rumunia i Bułgaria.

W 2009 roku zmniejszyło się ujemne saldo handlu zagranicznego w stosunku do roku poprzedniego
o 53,9 mld zł. Najważniejszymi partnerami handlowymi Polski są Niemcy, Rosja, Wielka Brytania, Chiny, Włochy, Francja oraz Czechy.

---

1. Portal Edukacji Ekonomicznej http://www.nbportal.pl, data pobrania: 5 kwietnia 2010r.↩

2. Kwartalnik Statystyki Międzynarodowej nr 4/2009, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, styczeń 2010, s. 13.↩

3. Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów (I– XII 2009 r.), Główny Urząd Statystyczny, Departament Handlu i Usług – Wydział Handlu Zagranicznego, Warszawa 11 lutego 2010r.↩

4. Obroty handlu zagranicznego ogółem i według krajów (I 2010r.), Główny Urząd Statystyczny, Departament Handlu i Usług – Wydział Handlu Zagranicznego, Warszawa 11 marca 2010r.↩

5. Opracowano na podstawie materiałów „Bilans płatniczy” przekazanych przez NBP, Informacja o sytuacji społeczno – gospodarczej kraju styczeń 2010r., Główny Urząd Statyczny, Warszawa 22 lutego 2010r., s. 32.↩

6. Oficjalna strona Heritage Foundation http://www.heritage.org/, data pobrania: 7 kwietnia 2010r.↩