Znaki interpunkcyjne

In­ter­punkcja okre­ślana jest także jako znaki prze­stan­kowe, gdyż po­zwala za­trzymać się, wziąć od­dech. To jednak nie za­wsze się sprawdza, gdyż współ­czesna in­ter­punkcja jest logiczno-​składniowa. Po tym krótkim wpro­wa­dzeniu przyj­rzyjmy się po­szcze­gólnym znakom:

1. Kropka - to naj­prostszy znak in­ter­punk­cyjny. Nią koń­czymy każde zdanie, czy też rów­no­ważnik zdania. Poza funkcją za­mknięcia ca­łostki składniowo-​znaczeniowej wy­ko­rzy­stu­jemy kropkę także w skró­tach. Oto przy­kłady wy­ko­rzy­stania kropek: — kropkę wsta­wiamy na końcu zdania, czy też na końcu rów­no­waż­nika oznaj­mu­ją­cego — kropkę wsta­wiamy po na­wiasie i cu­dzy­słowie (jeśli kończą zdania) — w ini­cja­łach i na­zwi­skach np. P.S Z kolei kropki nie po­sta­wimy w: — zdaniach, które są ty­tułem książki, roz­działu, ar­ty­kułu — w rów­no­waż­niku zdania, które także pełni rolę ty­tułu — po py­taj­niku, wy­krzyk­niku — w pod­pi­sach na do­ku­men­tach i w wi­zy­tów­kach Wspo­mniałem o tym, że kropkę sto­su­jemy także w skró­tach np. M.Z.K. Jednak za­sady ich sto­so­wania nie są okre­ślone in­ter­punkcją, lecz or­to­grafią.

2. Przecinek – często sto­so­wanym zna­kiem in­ter­punk­cyjnym jest prze­cinek, który od­dziela zdania skła­dowe. Jak wia­domo zdania skła­dowe mogą być współ­rzędne, gdy są między sobą w re­lacji rów­no­rzędnej np. zdania prze­ciw­stawne i wy­ni­kowe np.: Zjadł obiad, więc się najadł. W przy­padku zdań skła­do­wych nie­rów­no­rzęd­nych do któ­rych za­li­czymy np. zdanie pod­rzędne przy­daw­kowe, do­peł­nie­niowe, oko­licz­ni­kowe, za­wsze wsta­wimy prze­cinek między członem nad­rzędnym a pod­rzędnym. Przy­kładem może być zdanie: Kiedy wrócił z pracy, po­łożył się na ka­napie. Oczy­wi­ście poza tymi skom­pli­ko­wa­nymi me­cha­ni­zmami prze­cinek za­wsze po­sta­wimy jeszcze w ta­kich sy­tu­acjach jak: — w skład­ni­kach sze­regu (np.: obok stoją: krzesło, stół, kuchnia i umy­walka) — skład­niki po­wtó­rzone (je­chał wczoraj długo, długo) — użycie wo­łacza od­dziela się prze­cin­kami jeśli znaj­duje się w środku zdania, jeśli zaś na po­czątku lub końcu, od­dziela się jednym prze­cin­kiem od reszty zdania — W do­po­wie­dze­niach, które po­le­gają na tym, że za po­śred­nic­twem ta­kich wy­rażeń jak: i to, albo ra­czej, wpro­wa­dzają do­dat­kowe in­for­macje Na­leży pa­miętać, by prze­cinka nie wsta­wiać m.in. przed ta­kimi wy­ra­zami jak: — w zda­niach łącznych (przed spój­ni­kiem –i–) — w zda­niach roz­łącz­nych (przed s. –albo–) — w zda­niach wy­łą­cza­ją­cych (przed s. –ani–)

3. Dwu­kropek - ten znak in­ter­punk­cyjny (:) sto­su­jemy m.in. w przypadku: — przytoczenia ty­tułów, na­zwisk np. Tomek czyta książkę: Pan Ta­deusz (bę­dzie dwu­kropek o ile nie za­sto­su­jemy kur­sywy dla tytułu) — wyliczenia szcze­gółów np. Tomek wziął trzy rzeczy: ołówek, dłu­gopis i sta­lówkę — wy­li­czenia szcze­gółów wy­stę­pu­jące w funkcji przy­to­czenia.

4. Średnik - to szcze­gólny znak in­ter­punk­cyjny słabszy od kropki, sil­niejszy od prze­cinka. Wy­stę­puje w zda­niach roz­bu­do­wa­nych, gdzie może od­dzielać pod względem myślowo-​pojęciowym sa­mo­dzielne zdania oraz roz­bu­do­wane wy­li­czenia, w któ­rych używa się wielu prze­cinków. Przy­kładem sto­so­wania śred­ników jest zapis bi­blio­gra­ficzny.

5. Pauza i pół­pauza - Oto kilka przy­kładów w któ­rych uży­jemy pauzy: — oddzielenie li­czeb­ników np. 50 – 60 — między czło­nami o zna­czeniu prze­ciw­stawnym np. zły – dobry — w mo­mencie za­wie­szenia głosu wy­ra­żając w ten sposób eks­presję, re­to­rykę — po pauzie można wstawić dy­gresję — wtrą­cenie we­wnątrz zdania ujęte w dwie pauzy — między dwie nazwy War­szawa – Kraków, by za­zna­czyć re­lację Po­jawia się py­tanie kiedy użyć pauzy? Pauzę mo­żemy używać wtedy, gdy w danym kroju pauza wy­daje się być za duża.

6. Wielokropek - za­znacza się po­przez wsta­wienie trzech kropek obok siebie i oznacza prze­rwany tok mó­wienia. W ten sposób można za­zna­czyć pu­entę.

7.Wykrzyknik - sto­su­jemy w przy­padku sil­nych uczuć ta­kich jak wy­ra­żeniu ra­dości, roz­paczy, żalu.

8. Pytajnikiem wyrażamy: — niepewność — zdzi­wienie — ironię — obu­rzenie — prośba /​nakaz, ale łagodny Tak więc py­tajnik może mieć różné funkcje za­leżné od kon­tekstu wy­po­wiedzi.

9. Nawiasy - wy­róż­niamy dwa ro­dzaje na­wiasów: — na­wiasy okrągłe (za ich po­śred­nic­twem oznacza się uzu­peł­nienia, ob­ja­śnienia do tekstu, ale są to no­tatki sa­mego au­tora) — na­wiasy kwa­dra­towe (ozna­czają edy­tor­skie wstawki i ko­men­tarze re­dak­tora) Może się tak zda­rzyć, że w tek­ście znajdą się dwa na­wiasy, tzn. np. po otwartym na­wiasie okrą­głym przed jego za­koń­cze­niem bę­dzie jeszcze roz­po­częty ko­lejny na­wias okrągły. W takim przy­padku za­miast po­wtó­rzenia na­wiasów warto wstawić w miejsce tego dru­giego pauzę od­dzie­la­jącą.

10. Cudzysłowy - mogą być: — apostrofowe — ostro­kątne fran­cu­skie — ostro­kątne nie­mieckie — de­fi­ni­cyjne Bi­blio­grafia: Chwa­łowski, Ty­po­grafia ty­powej książki, Gli­wice 2002. Mar­kowski, Język polski: Po­radnik prof. Mar­kow­skiego, War­szawa [brak in­for­macji roku wyd.]