Definicja meta modelu Stanowi definicję konstrukcji modelu wyrażoną przy zastosowaniu języka tego modelu Podejścia w modelowaniu SI• Strukturalne (strukturalno-relacyjne) – oddzielne modelowanie informacji i procesów• Obiektowe – integralne modelowanie informacji i procesów• Społeczne – skupione na aspektach ludzkich i Społecznych Metodyka• Wyznacza ramy organizacyjne dla procesuopracowywania systemów informatycznych.• Obejmuje, dostosowane do specyfiki podejścia, metody, techniki i narzędzia.• Definiuje:– etapy, na które dzieli cały proces,– zadania do wykonania, – rezultaty tych zadań,– obowiązujące standardy,– zasady kontrolowania jakości. System informacyjnyAspekty systemu zarządzania organizacją• instytucjonalny• funkcjonalny • informacyjny. Specyficzny układ nerwowy organizacji, który łączy w jedną całość elementy systemu. zarządzaniaSystem informatyczny zarządzania (SIZ)SIZ to taka część systemu informacyjnego zarządzania, w ramach której procesy zbierania, utrzymywania, aktualizacji i przechowywania informacji są oparte na niekonwencjonalnych środkach i metodach, a w szczególności są dokonywane przy użyciu technologii komputerowejStruktury SIZ• funkcjonalna• informacyjna• przestrzenna • technologiczna• techniczna• organizacyjna Definicja strukturalna SI={P,I,T,O,M,R}P - zbiór podmiotów, które są użytkownikami systemu I - zbiór informacji o sferze realnej (zasoby informacyjne)T - zbiór narzędzi technicznych stosowanych w procesie pobierania, przetwarzania, przechowywania inwydawania informacji O - zbiór rozwiązań systemowych stosowanych w danej organizacji (formuła zarządzania)M - zbiór metainformacji, opis systemu informacyjnego i jego zasobów informacyjnych - relacje między poszczególnymi zbiorami Cel sporządzania modelu funkcji organizacji• pełne i dokładne zrozumienie działalnościdanej organizacji;• dostarczenie adekwatnego modelu potrzeb funkcjonalnych organizacji, który ma spełniać rolę ramowego szkicu dla tworzenia nowego lub rozwijania istniejącego systemu informatycznego;dostarczenie modelu niezależnego od mechanizmów lub metod przetwarzania, pozwalającego na podejmowanie obiektywnych decyzji o alternatywnych technikach implementacji, współdziałających z istniejącymi systemami.Diagram hierarchii funkcji(DHF)• Najprostszą i użyteczną techniką modelowania funkcji jest wykonanie ich hierarchii, gdzie każda funkcja jest nazwana przez proste niedwuznaczne sentencje. Posiada strukturę drzewa genealogicznego i przypomina strukturę organizacyjną.• Każda funkcja typu „rodzic” jest opisana bardziej szczegółowo przez jej funkcje typu „dzieci”.• Diagram hierarchii funkcji (DHF) jest to model funkcji danej organizacji realizowanych zgodnie z jej celami w odpowiedzi na zdarzenia. Zasady konstrukcji nazwy funkcji • Rozpoczyna się od czasownika (rzeczownika odczasownikowego), który powinien być precyzyjny i zrozumiały dla użytkownika; • Odnosi się do rzeczy zdefiniowanych w modelu związków encji, czyli do obiektów i ich związków, istotnych dla modelowanego zakresu działalności; • Zwięzła i znacząca; • Wyraża warunki pod jakimi wykonywana jest funkcja;• Unika odwołań do mechanizmów. Funkcje złożone wymagają zdefiniowania „logiki funkcji”.Definicja funkcji elementarnej• Drzewo hierarchii funkcji powstaje w wyniku n –poziomowej dekompozycji funkcji globalnej,• kończy się na poziomie funkcji elementarnych, stąd:• funkcja globalna - funkcja najwyższego poziomudrzewa hierarchii funkcji (korzeń)• funkcja elementarna - funkcja najniższego poziomudrzewa hierarchii funkcji• Funkcja elementarna może ulec dekompozycji, jej składniki nie mogą stanowić samodzielnych funkcji, są nazywane f. atomowymiWarunki dla elementarnej funkcji organizacji • Zmienia stan obiektu organizacji z jednego stanu spójności na inny, albo tylko informuje o nim. • Rozpoczęta musi być zawsze doprowadzona do zakończenia, albo też całkowicie zaniechana. • Jej nazwa i opis odnosi się do informacji przedstawianych za pomocą modelu encji, czyli obiektów, atrybutów i związków. Funkcje wspólne • realizują identyczne przetwarzanie, • przetwarzają te same informacje, • mają taką samą dekompozycję.Jedna z funkcji wspólnych musi być uznana jako „główna” a druga jako „podległa”:• f. główna może mieć dowolną liczbę podległych, w praktyce nie więcej niż dwie, • f. podległa nie może mieć własnych f. podległych. Funkcje wspólne to w rzeczywistości jedna funkcja, która występuje w różnych miejscach diagramu. Zdarzenia • zewnętrzne (Ze) – poza zasięgiem kontroli organizacji lub poza zakresem analizowanego systemu, ale jest znaczące dla działania danej organizacji• zmiany (Z) – zmiana stanu dowolnego obiektu• czasu (C) – określony termin (data, koniec roku,koniec miesiąca)• systemowe (S) – w ramach działalności danej organizacji, jako wynik funkcji i najczęściej wywołuje inną funkcję Częstość funkcji• Określa, ile razy w ustalonym okresie czasu,dana funkcja jest wykonywana, np. 100 razy na dzień, 1 raz w miesiącu, 1 na rok• Zmienna częstość wymaga szczegółowej analizy i pokazania okresów szczytowych, załamań i normalnej pracy – wykres lub tabela szczegółowych częstości• Funkcje wspólne mogą mieć różną częstość dla różnych jednostek organizacyjnych lub stanowisk Pilność funkcji • Czas dopuszczalny, w kategoriach danej organizacji, na wykonanie funkcji.Wyraża się w dwóch terminach:• natychmiast• z dnia na dzień Diagram zależności funkcji (DZF)• Technika modelowania stosowana do pokazania współzależności między funkcjami oraz zdarzeń, które sprawiają, że funkcje są wykonywane. • Współzależności są wynikiem reguł sterujących działaniem organizacji.Wyróżnia się dwa typy DZF:• Ogólny diagram zależności funkcji (wysokiegobpoziomu - ODZF) • Szczegółowy diagram zależności funkcji (SDZF). Ogólny diagram zależności funkcji Budowany na wczesnym etapie tworzenia systemu na podstawie podzbiorów funkcji z wyższych poziomów DHF wyodrębnionych ze względu na funkcjonalność oraz sekwencje ich realizacji. Stosowany jako ramowy szkic do ustalenia:• faz realizacji systemu informatycznego, identyfikacji systemów użytkowych oraz kolejności ich wykonania,• zakresu szczegółowych badań organizacji,• ustalenia wstępnych kosztów, możliwych korzyści. Szczegółowy diagram zależności funkcji • Przedstawia podzbiór funkcji z niższych poziomów DHF wraz z ich współzależnościami, których zakres wyznacza jedno lub kilka zdarzeń inicjujących i jeden lub kilka rezultatów kluczowych. • Określa wszystkie możliwe „drogi” dochodzenia do rezultatu kluczowego. Definicja zależności funkcji Zależność funkcji B od funkcji A oznacza, że B nie może się rozpocząć, dopóki nie zakończy się A Przyczyny zależności funkcji • Informacyjna – dane tworzone przez jedną funkcję są przetwarzane przez funkcję od niej zależną. • Prawna – wymagania stawiane przez przepisy prawne danego państwa lub umowy międzynarodowe. • Taktyczna – metody działania wypracowane przez daną organizację. Struktura SDZF Wynika z analizy dwóch typów zdarzeń: • Inicjujących, które są powodem wykonania określonego zbioru sekwencji funkcji, • Zainicjowanych, które są odpowiedzią na zdarzenia inicjujące i stanowią rezultaty kluczowe. Cel modelowania struktury informacyjnej SI• Uzyskanie dokładnego opisu potrzeb informacyjnych organizacji, jako podstawy do budowy nowej lub modyfikacji istniejącej bazy danych systemu informatycznego • Uzyskanie modelu niezależnego od konkretnych metod pamiętania i dostępu do danych, umożliwiającego podejmowanie decyzji w zakresie dostępnych technik implementacji i współistnienia z innymi systemami Przedmiot modelowania Informacje gromadzone w organizacji, reprezentujące wiedzę: • organizacji o niej samej i otaczającym ją świecie, • o aktualnym stanie organizacji, • o zdarzeniach, które miały miejsce w przeszłości, • o planach na przyszłość, • normach i przepisach, które jest ona zobowiązana Przestrzegać Model konceptualny Przedstawia sformalizowany opis dziedziny przedmiotowej dla ustalonego zakresu systemu informacyjnego Podstawowe pojęcia w modelu • obiekt (encja) • atrybut • związek Definicja encji, typu encji, wystąpienia encji • Encja przedstawia obiekt, który jest istotny dla organizacji, który może być materialny lub abstrakcyjny. • Typ encji (obiektu) przedstawia zbiór lub klasę encji (obiektów) danej organizacji o takiej samej charakterystyce. • Wystąpienie encji (obiektu) przedstawia indywidualną encję (obiekt) w organizacji, która jest członkiem zbioru lub klasy encji (obiektów). Encja to istotna rzecz, rzeczywista lub wyobrażona, o której informacje muszą być znane lub przechowywane. Ogólna definicja atrybutu • Atrybut przedstawia właściwość danej encji • Typ atrybutu przedstawia zbiór lub klasę właściwości encji, które opisują typ encji • Wartość atrybutu przedstawia wystąpienie właściwości encji Atrybut jest szczegółem, który służy do kwalifikowania,

identyfikacji, klasyfikacji, wyrażenia wielkości lub stanu encji. Istotna cecha obiektu. Może być tekstem, liczbą, obrazem, zapachem itd.. Identyfikator jest nazywany unikalnym identyfikatorem. Może nim być: •pojedynczy atrybut i/lub związek, •kombinacja atrybutów i/lub związków. Związki • Związek przedstawia istotne dla organizacji połączenie między encjami (obiektami). • Typ związku przedstawia istotne dla organizacji połączenie między typami encji (obiektów). • Wystąpienie związku przedstawia istotne dla organizacji połączenie między wystąpieniami encji (obiektów). Rodzaje związków Ze względu na liczbę wiązanych typów encji (obiektów) wyróżnia się rodzaje związków: • unarny - związek rekurencyjny • binarny • ternarny • n-arny Atrybut związku • Atrybut związku jest właściwością, która dotyczypołączenia encji (obiektów), np. data wystąpienia danego związku, wielkość udziału w danym związku Definiowanie związku Polega na • nadaniu nazwy • ustaleniu dla więzów integralności - liczności (stopień związku) - przynależności (uczestnictwa) oraz określeniu reguł • przenaszalności • kaskadowego usuwania W zależności od metodyki definiuje się jeden lub oba kierunki (końce) związku Związek jest nazwanym, istotnym dla organizacji powiązaniem między dwoma encjami. Dozwolone są związki co najwyżej binarne. Wymaga się zdefiniowania obu kierunków związku. Nie pokazuje się atrybutów związku. Stopień związku (więzy liczności)

• Liczność encji A w związku R(AB) określa liczbę wystąpień encji B, które mogą być związane z jednym wystąpieniem encji A. • Możliwe stopnie związków: - jeden do jeden (1:1) - jeden do wiele (1:M) - wiele do jeden (M:1) - wiele do wiele (M:N) 1, M – wskaźniki maksymalnej liczności. Istnieją dwa typy przynależności: • całkowity (obowiązkowy) – wszystkie wystąpienia encji A muszą uczestniczyć w związku z wystąpieniami encji B. • częściowy (opcjonalny) – niekoniecznie wszystkie wystąpienia encji A muszą uczestniczyć w związku z wystąpieniami encji B. Związki nieprzenaszalne Niedozwolona zamiana istniejącego połączenia wystąpienia encji na inne wystąpienie encji Związki wielokrotne Związki między więcej niż dwoma typami encji, które w aplikacji są postrzegane jako całość lub kombinacja i nie mogą być podzielone z powodów semantycznych. Koncepcja binarnych związków -podejście N-arne • Utworzenie abstrakcyjnego typu encji (encja połączenia), nazwa odpowiada charakterowi połączenia wszystkich wiązanych typów encji (w przypadku złożonych wymagań nazwa może być też abstrakcyjna) • Przynależność tej encji jest obowiązkowa, liczebność N:1 • Identyfikatorem jest kombinacja identyfikatorów uczestniczących w związku. Koncepcja binarnych związków - podejście grupowania • Utworzenie abstrakcyjnego typu encji dla dwóch wybranych typów, nazwa odpowiada kombinacji nazw grupowanych typów encji • Przynależność tej encji jest obowiązkowa, liczebność związku z encjami grupowanymi N:1, z pozostałymi M:N • Identyfikatorem jest przeważnie kombinacja identyfikatorów grupowanych encjiji. Encja intersekcji (przecięcia) Wprowadzana do diagramu w przypadku • eliminacji związku M:N przez jego rozkład na dwa związki 1:M • potrzeby przedstawienia atrybutów związku Możliwe przypadki wystąpień encji Encja może istnieć jako • tylko jeden z podtypów – wykluczanie się • jeden z kilku podtypów – brak wykluczania (zachodzące na siebie podtypy) • żaden z wymienionych podtypów – brak możliwości Wyczerpania Właściwość dziedziczenia w hierarchii • Pozwala na przywłaszczenie (dziedziczenie) atrybutów i związków nadtypu przez jego podtypy. • Wielopoziomowe (zagnieżdżone) dziedziczenie – podtyp może sam być nadtypem dla innych podtypów • Wielokrotne dziedziczenie – podtyp może posiadać więcej niż jeden nadtyp. Rozłączność i wyczerpanie w hierarchii uogólnienia • Wzajemne wykluczanie się (rozłączność) podtypów – wystąpienie encji jednego podtypu nie może być wystąpieniem innego podtypu. • Wyczerpanie nadtypu – wystąpienia podtypu składają się ze wszystkich wystąpień nadtypu. • Wzajemne wykluczanie się związków – w przypadku tej samej encji wystąpienie jednego typu związku nie może być wystąpieniem innego typu związku. Reguły dla podtypów • Podtyp encji jest typem encji • Nadtyp - dwa lub więcej wzajemnie wykluczających się podtypów • Podtyp encji bez zastrzeżeń dziedziczy wszystkie atrybuty, związki i funkcje od nadtypu • Podtypy mogą posiadać własne atrybuty i/lub związki Podtypy mogą być rozdzielone na podtypy niższych poziomów • Przypadek braku wyczerpania – dodatkowy podtyp z nazwą • Przypadek braku wykluczania – dodatkowa nazwa dla zbiorów nakładających się podtypów (np.. wyróżniony innym kolor), w jej ramach obowiązuje

zasada wzajemnego wykluczania Reguły dla wykluczających się związków• Wzajemne wykluczanie związków przedstawia się za pomocą łuku• Końce związków objęte łukiem muszą mieć tą samą przynależność (całkowitą albo częściową).• Łuk może obejmować – co najmniej dwa lub więcej związków – tylko końce dotyczące tego samego typu encji. • Koniec związku może należeć tylko do jednego Łuku.Reguły kaskadowego usuwaniaUsuwanie kaskadowe – utrata informacji o jednej rzeczy pociąga za sobą utratę informacji o rzeczach z nią powiązanych Wskaźnik usuwania kaskadowego C – usuń wszystkie „dzieci”, jeżeli jest usuwany „rodzic” X – zabroń usunięcia „rodzica”, jeżeli istnieją „dzieci” N – niezależne usuwanie „rodzica” i „dziecka” Szczegółowa definicja obiektu• Pełna nazwa/ skrót• Nazwa nadtypu• Synonimy• Przykłady• Opis (znaczenie obiektu)• Liczebność: początkowa, średnia, maksymalna (liczbowo lub procentowy wzrost, np. rocznie, kwartalnie)• Lista atrybutów• Lista związków• Jednoznaczny identyfikator• Okresy dla archiwowania i zniszczenia (okres, przyczyna)• Reguły spójności (zasady funkcjonowania organizacji) Macierzowy diagram powiązań• Przedstawia istnienie zależności występujących w organizacji między- procesami gospodarczymi,- grupami danych,- jednostkami struktury organizacyjnej, - zastosowaniami.• Przedstawia charakter występujących zależności. • Pełni funkcję kontroli kompletności i spójności modelu funkcji i modelu informacji.Struktura logiki funkcji Prezentuje trzy aspekty użycia informacji• nawigację (kierunek poszukiwań informacji) • pochodzenie nowych wartości (algorytm) • zakres (jakiej części zbioru informacji dotyczy przetwarzanie) Zmienność formuły• W przypadku dużej zmienności reguł, lepiej jest tylko nazwać formułę, która może być zastąpiona konkretną regułą• Formuły i ich warunki użycia mogą być modelowane jako obiekty - pamiętane jako dane w bazie danych Metody formułowania logiki A. Uproszczona logika funkcji I. opis lingwistyczny na podstawie perspektywy przedsiębiorstwa II. opis lingwistyczny jako uzupełnienie modelu struktury informacyjnej (DOZ) B. Szczegółowa logika funkcji III. Konstrukcja zdania wyrażającego trzy aspekty logiki:• wyszukiwanie• algorytm• zakres Definicja i struktura DFD• Model części organizacji rozważany z punktu widzenia systemu przetwarzania informacji • Przedstawia przemieszczanie informacji lub dokumentów wewnątrz systemu i między systemem a jego środowiskiem • Składa się z diagramu kontekstowego i diagramów niższych poziomów, otrzymanych z dekompozycji diagramu kontekstowego Struktura DFD • Diagram kontekstowy przedstawia system jako jeden proces i jego środowisko • Na diagramie najniższego poziomu występują procesy elementarne, które nie mogą być dalej dekomponowane, ale są uzupełniane tekstową specyfikacją • DFD dostarcza szczegółów różnego poziomu złożoności, od ogólnych do szczegółowych Rodzaje DFD• Fizyczny DFD przedstawia działanie systemu za pomocą fizycznych szczegółów takich jak: kto wykonuje proces, mechanizm wykonywania, sposób i miejsce przechowywania informacji • Logiczny DFD przedstawia działanie systemu (funkcje) bez ograniczeń technologicznych z pominięciem procesów– transportujących dane– zmieniających nośnik– wsadowych– edycyjnych i kontrolnych Elementy Diagramu przepływu danych • Obiekt zewnętrzny/terminator (external entity) • Proces / funkcja (process, function)• Strumień (przepływ) danych (data flow)• Magazyn danych (składnica) – obiekt wewnętrzny(data store)Obiekt zewnętrzny • Przedstawia źródło (nadawcę) lub miejsce przeznaczenia (odbiorcę) informacji w środowisku systemu. • Może być to : osoba, organizacja lub system informacyjny. Proces/Funkcja Działanie, które przedstawia transformację informacji z wejściowej na wyjściową. Procesy:• aktualizacji, które zmieniają wartość informacji,• skreślania, które usuwają informacje nieaktualne,• wyszukiwania, które przenoszą informację z jednego miejsca do innego, • wprowadzania, które umożliwiają pamiętanie i transformację informacji Przepływ danych• Przedstawia informację wejściową lub wyjściową dla procesu• Przedstawia przemieszczanie informacji wewnątrz systemu lub między systemem a środowiskiem• Odpowiada różnym postaciom przenoszenia informacji: dokument, komunikat ustny, wiadomość elektroniczna• Przepływ danych dozwolony jest w obu kierunkach między procesem i magazynem danych, między procesem i obiektem zewnętrznym, między procesami Ogólne zasady budowy magazynów danych na podstawie modelu strukturalnego• Atrybuty stanowią elementy danych tego samego magazynu danych, który odpowiada encji (obiektowi) związanej z tymi atrybutami. • Encja (obiekt) nie może być podzielona na różne magazyny danych.• Magazyn danych może odpowiadać jednej encji lub kilku encjom.• Związek między encją A i B może być ujęty oddzielnie przez magazyn A, B lub jednocześnie przez oba. Weryfikacja modelu funkcji • Czy w DHF istnieją funkcje, których nie ma w DFD? Czy powinny być uwzględnione?• Czy istnieje zgodność 1:1 między EBF na DHF i funkcjami element. na DFD?• Czy z modelowania przepływów wynikły zdarzenia nie uwzględnione w DHF? Czy zdefiniowane użycie encji i atrybutów przez f. element. zgadza się z zawartością przepływów wykorzystywanych przez f. element. DFD Weryfikacja modelu informacji • Czy dane wymagane przez magazyny danych są równoważne encjom i/lub atrybutom w DO-Z? • Czy dla każdej encji i każdego atrybutu istnieje magazyn danych, w którym ona/on występuje?Czy wykorzystanie danych przez funkcje DFD jestzapewnione przez związki zdefiniowane w DO-Z? Czy dla każdego magazynu danych, dla którego proces (funkcja) powoduje zmianę stanu znajdującej się w nim encji, istnieje atrybut rejestrujący tę zmianę stanu?