PRAWO

1.Pojęcie prawa- “prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym.”

2. Przepis prawny- “przepisem prawnym nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest więc artykuł, paragraf, punkt, ustęp itd.” Przepis nie musi pokrywać się z normą prawną.

3. Rodzaje przepisów prawnych:

- przepisy ogólne-określają przedmiotowy i podmiotowy zakres stosunków społecznych, regulowanych danym aktem prawodawczym, objaśniają podstawowe użyte w akcie nazwy, a często też ustalają ogólne zasady jego stosowania;

- przepisy szczegółowe-normy, określające zachowania podmiotów, których one dotyczą;

- przepisy przejściowe-ich celem jest pełniejsze umiejscowienie danego przepisu w całokształcie innych przepisów, czy też w świetle innych norm postępowania;

- przepisy dostosowujące-określają jak organy stosujące prawo winny realizować nowy akt prawodawczy do konkretnych regulowanych nim sytuacji;

- przepisy końcowe-są to w szczególności przepisy derogacyjne, uchylające poprzednie całe akty prawodawcze, bądź niektóre ich przepisy;

4.Normy postępowania i inne typy wypowiedzi:

Norma postępowania to wypowiedź poza opisowa, która (według wzorcowej struktury słownej) określonemu podmiotowi w określonych okolicznościach wskazuje określony sposób postępowania.

Podmiot, któremu norma wyznacza zachowanie, nazywany jest adresatem normy postępowania.

Każda norma postępowania musi posiadać:
- adresata normy (podmiot), któremu wyznacza obowiązek danego postępowania
- okoliczności, w których postępowanie to ma być zrealizowane
- sposób zachowania adresata normy (działania lub zaniechania czynności).

W zależności od określenia adresata i okoliczności wyróżniamy:
• Normy indywidualne
norma, w której indywidualnie wskazany jest adresat lub okoliczność

• Normy generalne
adresat jest wskazany generalnie lub w sposób generalny określone są okoliczności.
Norma postępowania – wypowiedź bezpośrednio formułująca odniesiony do określonych podmiotów nakaz albo zakaz oznaczonego zachowania w określonych okolicznościach. Jest wypowiedzią dyrektywialną, tzn. wyraża preferencje w stosunku do określonego sposobu (wzorca) zachowania się. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym, nie można im bowiem przypisać kryterium prawdy lub fałszu, bo nie opisują obiektywnej rzeczywistości. O normach orzekamy, że są obowiązujące albo, że nie obowiązują. Normy nie tylko aprobują bądź dezaprobują pewne postępowania, ale i pełnią funkcję preferującą-oddziaływującą.
Inne typy wypowiedzi:
zdanie – w sensie logicznym jest to wypowiedź, która na gruncie reguł danego języka jednoznacznie stwierdza, że tak a tak jest albo, że tak a tak nie jest. Można o nim powiedzieć, że jest prawdziwe albo fałszywe, a jego wartość logiczna jest obiektywna.
ocena – to wypowiedź zawierająca aprobatę albo dezaprobatę określonego stanu rzeczy (przeszłego, teraźniejszego lub przyszłego). Ocen można dokonywać z wielu punktów widzenia.
operatyw – to wypowiedź wyrażająca życzenie, aby określony stan rzeczy w przyszłości powstał, trwał czy też zniknął. Można ją uznać za wzmocnioną postać oceny.
dyrektywy – to różne typy werbalnych aktów wpływania na zachowanie się ludzi. Oprócz norm można tu wymienić zalecenia, wskazówki, rady, sugestie, zachęty. Wskazują adresatowi pewien sposób zachowania, preferując go przed innymi możliwymi w danej sytuacji.

5.Norma prawna- “to wynikająca z przepisów reguła postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym.”

W jej skład wchodzą:

- hipoteza

- dyspozycja

- sankcja

6. Norma prawna, a przepis prawny.

Normy prawne są w pewien zawiły sposób zakodowane w przepisach prawnych: wykładnia zespołu przepisów polega na odkodowaniu zawartych w tych przepisach norm.

Przepisy są tym, co oglądamy czytając np. Kodeks karny, jakieś rozporządzenie lub zarządzenie.

Potocznie, zwłaszcza w języku praktyki prawniczej, terminów “norma prawna” i “przepis prawny” używa się zamiennie.

7. Normy prawne i normy pozaprawne.

Normy prawne-wynikająca z przepisów prawa, sankcjonowana i gwarantowana przez państwo; przyjęta powszechnie w społeczeństwie zasady życia społecznego; wskazują związane z ich złamaniem konsekwencje.

Podział norm prawnych (pod względem oddziaływania na adresata normy):

- zakazujące - zabraniają adresatowi określonego zachowania pod groźbą sankcji

- nakazujące - zobowiązują adresata do określonego zachowania pod groźbą sankcji

- przyzwalające - dają adresatowi prawo do określonego zachowania i osiągania korzyści

Podział norm prawnych (pod względem stosowania normy):

- Normy bezwzględnie obowiązujące - obowiązują każdego adresata normy, niezależnie od jakichkolwiek uwarunkowań

- Normy względnie obowiązujące - obowiązują adresatów normy jeżeli nie występują wskazane przez normę okoliczności

Normy pozaprawne-określają dopuszczalne i pożądane zachowania; utrwalają porządek społeczny i pojęcie dobra lub zła w danym społeczeństwie; bywają źródłem norm prawnych

8. Obowiązek, uprawnienie, kompetencja.

Obowiązek – to wyrażony w normie prawnej skierowany do adresata nakaz albo zakaz określonego postępowania. Wyznaczony jest przez prawo przedmiotowe i oznacza brak swobody wyboru zachowania przez adresata normy. Może mieć charakter pozytywny (obowiązek działania) albo negatywny (obowiązek zaniechania), na ogół związany jest z normatywną zapowiedzią dolegliwości w wypadku niewykonania.

Obowiązek- np. obowiązek szkolny nakładany przez państwo na prawnych opiekunów dziecka obowiązek jego kształcenia, począwszy od określonego wieku, przez określoną liczbę lat i w określonym zakresie, w Polsce zgodnie z ustawą o systemie oświaty, od roku szkolnego 1999/2000 nauka jest obowiązkowa od 7 do ukończenia 18 roku życia.

Uprawnienie-Uprawnienie, prawo - przyznanie przez normę prawną danej osobie wyboru określonego zachowania się bez nakładania na nią obowiązku.

Kompetencja- to wiedza teoretyczna i umiejętność praktyczna, wyróżniająca daną osobę łatwością sprawnej, skutecznej, odpowiadającej oczekiwaniom jakościowym, realizacji danych zadań. Działania osoby kompetentnej, w danej dziedzinie, winny spełniać obowiązujące w danej społeczności/organizacji kryteria.

9.Instytucje prawne.

Instytucja prawna (zw. też instytucja prawa) — zespół ściśle powiązanych ze sobą norm prawnych w sposób funkcjonalny regulujących trwanie, powstanie lub ustanie jakiegoś stosunku prawnego. Rodzajem instytucji prawnych są instytucje procesowe, regulujące pozycję stron w czasie trwania postępowania.

Instytucja procesowa - w postępowaniach regulowanych przez prawo rodzaj instytucji prawnej, będącej zespołem norm regulujących powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunków procesowych (tj. decyduje o sytuacji jednej strony postępowania względem drugiej strony). Przykłady: wszczęcie postępowania, forma czynności procesowych, doręczenie itd.

10.Źródła prawa. Precedensy. Doktryna prawnicza. Zwyczaje i obyczaje.

Źródła prawa - akty stanowione przez organy państwowe, które w swej treści zawierają normy prawne. Mówiąc o źródłach prawa w tym znaczeniu, określamy je najczęściej mianem aktów normatywnych.

Precedens - wyrok sądowy mogący wpływać na treść orzeczeń wydawanych w sprawach późniejszych.

Doktryna prawnicza - staje się ona coraz bardziej ważniejszym źródłem prawa. Kiedyś była samoistnym źródłem prawa. Obecnie doktryna nigdzie nie jest samoistnym źródłem prawa. Jest natomiast bardzo ważnym niesamoistnym źródłem prawa. Od 1989 roku cytaty z doktryna prawnicze są w orzeczeniach sądowych bardzo liczne i w tym sensie doktryna prawnicza u nas jest ważnym i niesamoistnym źródłem prawa. Istnieją kraje, gdzie doktryny cytować nie wolno np. Francja, Włochy.

Zwyczaj - jest jedną z form powstania norm prawnych oraz źródłem tzw. prawa zwyczajowego, polegającego na tym, że odpowiedni organ państwowy rozstrzyga rozpatrywaną sprawę na podstawie zwyczaju przyjętego w danym społeczeństwie i sankcjonuje go przymusem państwowym. W prawie międzynarodowym olbrzymie znaczenie wciąż ma zwyczaj międzynarodowy.

Obyczaj - forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej i poparta uznawaną w niej tradycją.

11.Pojęcie terminu akt normatywny - jest to każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają charakter powszechny tzn. odnoszą się do wszystkich – są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty notarialne. W naszych warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie itd.

12.Powiązania aktów normatywnych.

Powiązania kompetencyjne aktów prawotwórczych wiążą się z hierarchiczną budową aparatu państwowego. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest zróżnicowanie mocy prawnej aktów wydawanych przez różne organy państwa. W doktrynie i w praktyce prawniczej w zasadzie powszechnie przyjmuje się, że:
- akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej nie powinien być niezgodny z aktem prawotwórczym o wyższej mocy
- akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej może uchylić akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej;
- akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu prawotwórczego o niższej mocy prawnej;
- istnieje obowiązek wydania aktów o niższej mocy prawnej, jeżeli są one niezbędne dla realizacji postanowień aktów o wyższej mocy prawnej.

13. Typy aktów normatywnych.

Akty prawotwórcze można podzielić na:
1) akty normatywne prawa wewnętrznego - wśród nich wyróżniamy:

-akty normatywne powszechnie wiążące - to akty, które zawierają normy o nieograniczonej podmiotowo mocy wiążącej w danym państwie. Mogą regulować postępowanie każdej kategorii adresatów. Są aktami o nieograniczonym zasięgu materii, którą mogą regulować.

-akty normatywne wewnętrznie wiążące - to akty, które zawierają normy o podmiotowo ograniczonej mocy wiążącej skierowane do adresatów usytuowanych wewnątrz aparatu państwowego albo samorządowego. Pod względem materii regulacji muszą być zgodne z aktami powszechnie wiążącymi.

-akty normatywne samorządu terytorialnego – to akty organów wspólnot lokalnych powołanych do samodzielnego wykonywania zadań publicznych.

2) akty normatywne prawa międzynarodowego publicznego