Zakres publicznego prawa gospodarczego
PPG jest to prawo w interwencji państwa i jego organu oraz aparatu w sferze gospodarczej. Jest ono wyrazem władztwa państwa w gospodarce. Odzwierciedla powinności państwa, które wyrażane są w formie norm prawnych.
PPG normuje tylko część stosunków społecznych związanych z DGP. Pod względem przedmiotowym regulacja ta obejmuje określenie ustroju gospodarczego państwa oraz zasad jego funkcjonowania i ochrony.
W szczególności państwo reguluje normatywnie:
stosunki własnościowe, będące podstawą gospodarowania i przedmiotem ochrony ze strony państwa,
zasady gospodarowania, typowe dla danego układu stosunków własnościowych i podlegające ochronie ze strony państwa,
formy prawne prowadzenie działalności gospodarczej,
zakres i formy państwowej ochrony prawnej mechanizmów gospodarczych i praw ekonomicznych,
organizację i formy prawne ingerencji państwa w stosunki gospodarcze w skali makro i mikroekonomicznej.
Konstytucyjne zasady dotyczące ustroju gospodarczego
Państwo ma możliwość zapewnienia uczestnikom DGP pewnego minimum organizacji życia gospodarczego, porównywalności przedsiębiorców oraz ich identyfikacji organizacyjno-prawnej w stosunkach wzajemnych oraz z aparatem państwowym. Ponadto państwo ma możliwość kształtowania pewnych wymogów, których ustalenie jest konieczne nie tylko ze względu na bezpieczeństwo obrotu prawnego, lecz także z powodów podyktowanych interesami ogólnospołecznymi. Obecnie obowiązująca konstytucja poświęca zagadnieniom gospodarki sporo miejsca, regulując zarówno zasady ustroju gospodarczego i wymieniając chronione przez konstytucje wartości z zakresu gospodarki.
W rozdziale I znajdujemy określenie wartości stanowiących podstawę ustroju gospodarczego RP. Wymienia się w nim, bowiem społeczna gospodarkę rynkowa, wolność DGP, własność prywatna oraz solidarność, dialog i współpracę z partnerem społecznym.
Ponadto w rozdziale tym wymienia się inne wartości ustroju gospodarczego:
ochronę środowiska, oparta na zasadzie zrównoważonego rozwoju,
wolność wykonywania zawodu,
pracę i gospodarstwo rodzinne, jako podstawę ustroju rolnego państwa.
W rozdziale II znajdujemy katalog wolności i praw politycznych w tym:
wolność zrzeszania się w związkach zawodowych w organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz organizacjach pracodawców,
prawo obywateli do informacji gospodarczych
wśród wolności i praw ekonomicznych i socjalnych konstytucja RP wymienia:
prawo do własności innych praw majątkowych i
prawo do dziedziczenia wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy i zapewnienia minimum wynagrodzenia
obowiązek państwa prowadzenia polityki pełnego, produktywnego zatrudnienia i zwalczania bezrobocia.
prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
prawo do zabezpieczenia społecznego.
Konstytucja deklaruje, że państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny, prowadzi politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i późniejszym pokoleniom oraz politykę sprzyjającą zaspokajaniu potrzeb społecznych. Państwo chroni także konsumentów, użytkowników i najemców przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. W innych rozdziałach konstytucji RP zajmuje się tez własnością i innymi prawami majątkowymi samorządu terytorialnego oraz pozostawia ustawom zwykłym określenie organizacji skarbu państwa i zarządzania jego majątkiem oraz ustanawianie monopolu.
Zasady prawa to wiążące prawnie normy należące do danego systemu prawnego i w jakimś sensie nadrzędne w stosunku do pozostających norm tego systemu. Szczególna rola zasad prawa w systemie prawnym polega na tym, że:
wyznaczają one kierunek działań prawodawczych wskazując, jakie stany rzeczy prawodawca powinien osiągać poprzez tworzenie prawa a jakich wartości w procesie prawodawczym nie powinien naruszać,
ukierunkowują proces interpretacji przez przepisy prawne,
wskazują kierunki stosowania prawa,
ukierunkowują sposób czynienia użytku z różnych przysługujących określonym podmiotom praw.
Najważniejsze zasady należące, do PPG to:
zasada wolości gospodarczej w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz wyboru formy organizacyjno-prawnej tej działalności
zasada samodzielności gospodarczej i finansowej przedsiębiorców
zasada równości przedsiębiorców co do prawa
zasada dobrowolności zrzeszania się przedsiębiorców, pracodawców, pracowników i konsumentów
zasada uczciwej konkurencji.
Cechy charakterystyczne publicznych stosunków gospodarczo prawnych
Przedmiotem stosunku prawnego opartego na normach PPG jest tylko zachowanie. Określa je norma PPG stanowiąc o uprawnieniach i obowiązkach jej adresata. W stosunkach prawnych PPG występują dwie grupy podmiotów, którym prawodawca wyznacza odmienne role.
Pierwszą grupę stanowią podmioty, dla których ustanowienia praw i obowiązków jest równoznaczne z wyposażeniem ich w kompetencje. Są to przede wszystkim organy państwa lub jednostki wykonujące funkcje organów państwa.
Drugą grupę podmiotów stosunków prawnych PPG stanowią osoby fizyczne i jednostki organizacyjne zwane podmiotami biernymi, ich uprawnienia i obowiązki nie są kompetencjami i nie maja charakteru nadrzędnego wobec kompetencji organów państwa. Istota stosunków prawnych PPG jest to, że są one ustanowione i realizowane ze względu na powinności państwa wobec gospodarki. Prawodawca, który decyduje się na normatywne określenie pożądanego z punktu widzenia interesu państwa zachowania danych podmiotów nie może ograniczać się tylko do wskazania uprawnień i obowiązków. Powinien również przewidzieć ponoszenie określonych konsekwencji, związanych z przekroczeniem lub niedopełnieniem kompetencji albo niewykonaniu lub wadliwym wykonaniu obowiązków. Cechą charakterystyczną opisywanych przepisów jest również to, że przepisy PPG niezbyt wyraźnie określają odpowiedzialność organów państwa i jej formy. Natomiast koncentrują się na odpowiedzialności podmiotów biernych.
Działania reglamentacyjne państwa w gospodarce
Działalność reglamentacyjna znajduje wyraz w możliwości podejmowania konkretnych prawem określonych przypadkach doraźnych ingerencji w sferę prawnie zastrzeżonej samodzielności przedsiębiorców. W znaczeniu prawnym reglamentacja polega na możliwości wkraczania administracji w sferę uprawnień przedsiębiorców w zakresie właściwych przedmiotowo praw tych podmiotów. W warunkach gospodarki rynkowej reglamentacja jest stosowana szerzej w sytuacjach szczególnych np. w stanie wojennym, dotyczy wówczas najczęściej ustalenia cen urzędowych na podstawowe środki spożycia i usługi oraz eksploatacji i przerobienia surowców i paliw. Natomiast w zwykłych warunkach reglamentacja jest podyktowana względami ochrony społeczeństwa przed zagrożeniami ekologicznymi lub dotyczy ochrony grupy najuboższych. Działania reglamentacyjne mogą wynikać także z ustaleń podjętych w sprawach gospodarczych ponad państwem tj. w ramach organizacji gospodarczej.
Działania ekonomiczno-finansowe państwa w gospodarce
Działania ekonomiczno-finansowe maja zachęcić lub zmusić przedsiębiorców do podejmowania lub prowadzenia DGP w określonej dziedzinie i określonego rodzaju, a także określonych rozmiarów i z określonym skutkiem. W warunkach gospodarki rynkowej, działania te nie powinny mieć miejsca. Państwo może jednak za pomocą działań ekonomiczno-finansowych wypełniać swe powinności w sferze gospodarczej. Może motywować do podejmowania DGP w sferach, którymi nie są zainteresowani prywatni przedsiębiorcy, a które wymagają podjęcia ze względów społecznych. Państwo również może motywować do podejmowania DGP na określonym terenie, np. w celu jego zagospodarowania, zapewnienia miejsc pracy. Państwo może również zniechęcać do podejmowania i rozwijania działalności, które ze względu na ustanowienia ponadpaństwowe nie powinna być rozwijana w danym państwie członkowskim.
Działania kontrolne państwa w gospodarce
Pod pojęciem kontroli rozumie się zwykle sprawdzanie i ocenę oraz ustalanie wyników pokontrolnych i wysuwanie odpowiednich wniosków. W warunkach gospodarki rynkowej, państwowa kontrola gospodarcza ma istotne znaczenie, jej zadaniem jest sprawdzanie i ocena realizacji obowiązków przedsiębiorców wobec państwa a także sprawdzenie i ocena prawidłowości z zachowaniem uczestników rynku zgodnie z prawami ekonomicznymi chronionymi przez państwo. Sprawowanie państwowej kontroli gospodarczej leży zatem w interesie społecznym jak i interesie samych uczestników stosunków gospodarczych. Głównym kryterium kontroli jest legalność. Wyniki kontroli są wykorzystywane nie tylko do oceny legalności działania przedsiębiorców, lecz także służą organom państwowym do oceny skuteczności oddziaływania państwa na gospodarkę oraz do oceny stanu gospodarki i finansów w państwie.
Zadania głównego urzędu statystycznego
rozpoznawanie zapotrzebowania na informacje i analizy statystyczne,
organizowanie i prowadzenie badań statystycznych,
przeprowadzanie spisów powszechnych,
zbieranie, gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz ich opracowywanie,
przechowywanie danych statystycznych,
opracowywanie standardowych klasyfikacji nomenklatur i definicji podstawowych kategorii,
udostępnianie i upowszechnianie wynikowych informacji statystycznych,
prowadzenie badań i analiz statystycznych wynikających z przyjętych przez Polskę zobowiązań,
dokonywanie statystycznych porównań międzynarodowych i ogłoszenie ich wyników.
Kompetencje Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
wydawanie decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, w sprawach koncentracji lub podziałów przedsiębiorców oraz przeciwdziałania praktykom naruszające zbiorowe interesy konsumentów,
prowadzenie badań koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców,
przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej,
współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami i narodowi, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów,
przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej,
występowanie do przedsiębiorców w sprawach odmowy praw i interesów konsumentów,
współpraca z szefem krajowego centrum informacji kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego ustawowych zadań.
Zadania agencji rządowych
Publicznoprawne rozumienie agencji rządowych odnosi się do podmiotów stanowiących jednostki organizacyjne wyłączone z tradycyjnych struktur ministerialnych, chociaż na ogół poddane nadzorowi ministrów o zróżnicowanych podstawach prawnych i formach działania tworzone jako szczególnego rodzaju rządowe przedstawicielstwa w celu spełnienia wyznaczonych przez rząd zadań w zakresie administracji gospodarczej.
W Polsce nie istnieje uniwersalny wzorzec agencji rządowej. Nie ma zresztą przepisów prawnych, które określałyby zasady ich tworzenia, organizacji i finansowania nadzoru i kontroli. To czym jest agencja rządowa określa w każdym przypadku konkretna ustawa, bądź inny akt prawny pochodzący od organu założycielskiego.
Do zadań agencji rządowych należą:
interwencyjny skup i sprzedaż produktów rolnych,
wykup gruntów pod autostrady i przygotowanie ich budowy,
czynności prywatyzacyjne,
czynności restrukturyzacyjne,
funkcje doradcze i promocyjne,
zarządzanie określoną substancją materialną oraz obrót nieruchomościami i innymi składnikami majątku Skarbu Państwa.
Pojęcie działalności gospodarczej i zakres przedmiotowy ustawy
PPG jest to prawo interwencji państwa i jego organów oraz aparatu w sferze gospodarczej. Jest ono wyrazem władztwa państwa w gospodarce. Odzwierciedla powinności państwa wobec gospodarki, które wyrażane są w formie norm prawnych. Państwo określa w nich zakres swojego władztwa gospodarczego i jego formy prawne. W ten sposób państwo normuje także reguły zachowania, a więc prawa i obowiązki przedsiębiorców ustalone ze względu na funkcję państwa /zabezpieczają funkcjonowanie państwa/
PPG określa również formy prawne prowadzenia DGP. Istnieje ku temu wiele powodów poza dyskusją pozostaje kwestia określenia norm prawnych prowadzenia działalności przez państwo. W stosunku do innych podmiotów państwo ma dwie możliwości zachowań:
przyjęcia zasady, że każdy przedsiębiorca może dowolnie ułożyć sobie formę prawną DGP,
przyjęcia zasady, że każdy przedsiębiorca ma swobodę w wyborze normy prawnej przewidzianej przez prawo stanowione przez państwo.
Zakres podmiotowy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej
Swoboda działalności gospodarczej
Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej
Zasadą jest, że podejmowanie działalności gospodarczej jest wolne. Wymaga jednak spełnienia przez przedsiębiorców podstawowych zasad, do których zaliczamy:
uzyskanie wpisu do rejestru przedsiębiorców lub ewidencji działalności gosp.
zgłoszenie działalności do rejestrów specjalnych np. REGON, rejestracji podatkowej, we właściwym miejscowo ZUS,
dokonywanie i przyjmowanie płatności za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca oraz, gdy wartość przekracza równowartość kwoty 15 tys. euro,
zawiadomienie innych banków, w których otwarte są inne rachunki przedsiębiorcy o banku, w którym przedsiębiorca ma otwarty rachunek podstawowy,
zawiadomienie właściwego US i ZUS o bankach, w których przedsiębiorca ma otwarty rachunek podstawowy i inne rachunki bankowe,
prowadzenie rachunkowości,
oznaczenie siedziby i miejsca prowadzenia działalności gospodarczej oraz oznakowanie wyrobów wprowadzanych do obrotu,
spełnienie warunków prowadzenia działalności związanych z ochroną życia i zdrowia oraz środowiska,
spełnienie wymogów związanych z zapewnieniem w wykonywaniu działalności gospodarczej, wykonywania jej przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, jeżeli przepisy tego wymagają.
Znaczenie Krajowego Rejestru Sądowego
Ustawa o KRS wprowadziła uporządkowane zasady prawa rejestrowanego. KRS składa się z:
rejestru przedsiębiorców,
rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
rejestru dłużników niewypłacalnych.
Rejestr prowadzą sądy rejonowe w miastach będących siedzibą wojewody. Rejestry są jawne, a informacje w nich zawarte powszechnie dostępne.
Rejestr przedsiębiorców jest podstawowym rejestrem KRS. Wpisuje się do niego spółki jawne, komandytowo-akcyjne, spółki z o.o., spółki partnerskie, spółki akcyjne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, jednostki badawczo-rozwojowe, przedsiębiorców zagranicznych w rozumieniu przepisów o zasadach podejmowania na terytorium RP działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, inne osoby prawne, jeżeli prowadzą działalność gospodarczą i podlegają obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, oddziały zagranicznych spółek akcyjnych, komandytowych, komandytowo-akcyjnych oraz spółek z o. o., działających w Polsce, główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń.
Rejestr dłużników niewypłacalnych
Ma bardzo ważne znaczenie dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Zgodnie z ustawą o KRS do tego rejestru wpisuje się z urzędu:
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został prawomocnie oddalony z powodu braku wystarczającego majątku na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego,
wspólników ponoszących odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli ogłoszono jej upadłość lub, jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości został prawomocnie oddalony z powodu braku wystarczającego majątku na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego,
dłużników, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku w trybie przepisów Kc w postępowaniu egzekucyjnym.
Możliwy jest także wpis na wniosek, z którym może wystąpić wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy przeciwko osobie fizycznej, która w terminie 30 dni od daty wezwania do spełnienia świadczenia nie zapłaciła należności, na którą tytuł opiewał.
Ewidencja działalności gospodarczej
Ewidencję działalności gospodarczej prowadzi gmina właściwa dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Organem ewidencyjnym jest odpowiednio wójt, burmistrz, prezydent miasta. Ewidencja jest jawna, a każdy ma prawo wglądu do danych w niej zawartych. Wpis do ewidencji jest dokonywany najczęściej na wniosek, a dla przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji prowadzi się akta ewidencyjne. Zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej podlega opłacie w kwocie 100 zł, a jeżeli zgłoszenie dotyczy zmiany wpisu, opłata wynosi 50 zł.
Treść wniosku o dokonanie wpisu do ewidencji
Wniosek o dokonanie wpisu do ewidencji zawiera:
1) firmę przedsiębiorcy oraz jego numer PESEL, o ile taki posiada;
2) numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki posiada;
3) oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu, adres do doręczeń przedsiębiorcy oraz adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania – adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony;
4) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);
5) informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej;
6) informacje o umowie spółki cywilnej, jeżeli taka została zawarta;
7)dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił takiego pełnomocnictwa.
Odmowa wpisu do ewidencji
Organ ewidencyjny wydaje decyzję o odmowie wpisu jeżeli:
zgłoszenie dotyczy działalności gospodarczej nie objętej przepisami ustawy,
zgłoszenie zawiera braki formalne, które mimo wezwania nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie,
prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej w zgłoszeniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.
Wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej
Wpis do ewidencji działalności gospodarczej podlega wykreśleniu w przypadku:
zawiadomienia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej,
jeżeli po dokonaniu wpisu okaże się, że zgłoszenie dotyczy działalności gospodarczej nie objętej przepisami ustawy albo prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej w zgłoszeniu działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę,
wpisanie do rejestru przedsiębiorców spółki handlowej powstałej z przekształcenia spółki cywilnej w zakresie działalności wpisanej do rejestru przedsiębiorców,
zmiany miejsca zamieszkania przedsiębiorcy,
niezgłoszenia informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej przed upływem okresu 24 m-cy od dnia zgłoszenia informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej.
Organ ewidencyjny może wykreślić z urzędu wpis zawierający dane niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Wykreślenie następuje w drodze decyzji administracyjnej.
Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie zezwolenia
Zezwolenia to forma reglamentacji działalności gospodarczej przewidziana obok takich form jak pozwolenie, licencja, zgoda, upoważnienie.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że uzyskania zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach odrębnych ustaw.
Art. 75 ust. 1-2 z tej ustawy wymienia 30 ustaw, które wprowadzają taki obowiązek.
Ustawy te wskazują organy zezwalające, udzielające licencji i zgody oraz określają warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniami, a także normują tryb wydawania odmowy wydania i cofania zezwoleń.
Z prawnego punktu widzenia oznacza dopuszczenie przedsiębiorcy do wykonywania określonej działalności gospodarczej po uprzednim stwierdzeniu, że przedsiębiorca spełnia określone prawem warunki wykonywania tej działalności.
Udzielanie zezwoleń następuje w trybie przepisów KPA zmodyfikowanych niekiedy przepisami szczególnymi.
Zezwolenia są decyzją administracyjną i podlegają odmowie oraz wzruszeniu wg zasad przyjętych w KPA.
Zezwolenia wydają naczelne i centralne organy administracji publicznej, terenowe organy administracji rządowej oraz organy samorządu terytorialnego.
Zezwolenia wymaga m.in. działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych, pocztowych, agencje celne itd.
Rejestr działalności regulowanej
Jeżeli przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może wykonywać tę działalność jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej.
Te odrębne ustawy określają jednocześnie warunki podejmowania i wykonywania tej działalności.
Organ prowadzący taki rejestr jest obowiązany dokonać wpisu przedsiębiorcy so tego rejestru w terminie do 7 dni od dnia wpływu do tego organu wniosku o wpis wraz z oświadczeniem o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania działalności gospodarczej dla której rejestr jest prowadzony.
Odmowa wpisu do rejestru działalności regulowanej
Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej w drodze decyzji odmawia wpisu przedsiębiorcy do rejestru w przypadku gdy wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej wpisem albo przedsiębiorcę wykreślono z tej działalności regulowanej z przyczyn uzasadniających wydanie decyzji o zakazie wykonywania przez przedsiębiorcę działalności objętej wpisem w okresie 3 lat poprzedzających złożenie wniosku.
Istota koncesji
Koncesja jest jedną z form reglamentacji działalności gospodarczej przez państwo. Wyraża zgodę władzy publicznej na podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej przez danego przedsiębiorcę.
Koncesje mogą odnosić się tylko do dziedzin działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa i obywateli albo inne ważne interesy społeczne. Ich wprowadzenie traktuje się jako konieczność, której nie można uniknąć. Zasadą bowiem jest prowadzenie i wykonywanie działalności gospodarczej bez reglamentacji. Niedopuszczalne jest ich wprowadzanie w przepisach podstawowych.
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje, ze uzyskanie koncesji wymaga wykonywania działalności gospodarczej w zakresie:
poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze w tym podziemne wyrobiska górnicze,
wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,
wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji paliwami i energią,
ochrony osób i mienia,
rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych,
przewozów lotniczych.
W myśl obowiązujących przepisów organem koncesyjnym są: ministrowie środowiska, spraw wewnętrznych i administracji, infrastruktury, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Przewodniczący KRRiTV, wojewoda i starosta powiatu.
Koncesji udziela się na czas oznaczony nie krótszy niż 5 lat, nie dłuższy niż lat 50.
Wniosek o udzielenie koncesji
Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:
firmę przedsiębiorcy,
siedzibę i adres albo miejsce zamieszkania i adres oraz adres głównego miejsca wykonywania działalności gospodarczej,
numer w rejestrze przedsiębiorców lub w ewidencji oraz NIP,
określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej na którą ma być udzielona koncesja.
We wniosku należy także podać informację oraz dołączyć dokumenty określone w przepisach regulujących działalność gospodarczą wymagającą uzyskania koncesji.
Odmowa udzielenia koncesji
Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosków o udzielenie koncesji albo odmówić zmiany koncesji:
gdy przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczych objętych koncesją objętych w ustawie lub warunków podanych do wiadomości przedsiębiorcy,
ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa lub obywateli,
jeżeli w wyniku przeprowadzonego przetargu udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom,
w przypadkach określonych w odrębnych przepisach.
Cofnięcie koncesji
Organ koncesyjny cofa koncesję w przypadku, gdy:
wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,
przedsiębiorca nie podjął w wyznaczonym terminie działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub trwale zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.
Organ koncesyjny cofa koncesję albo zmienia jej zakres w przypadku, gdy przedsiębiorca:
rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowania działalności gospodarczej określone przepisami prawa,
w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją.
Promesa
Promesa jest decyzją administracyjną co oznacza, że powinna być wydana w określonej prawem formie właściwej dla decyzji. W postępowaniu dotyczącym jej wydania znajdują zastosowanie przepisów KPA.
Jest ona przyrzeczeniem wydania pozytywnej decyzji i mogą ubiegać się o nią przedsiębiorcy, którzy zamierzają podjąć działalność gospodarczą objętą koncesjonowaniem, bądź też zezwoleniem. Ma ona umożliwić przedsiębiorcy przygotowanie do podjęcia działalności gospodarczej tego typu.
Składając wniosek o promesę zainteresowany przedsiębiorca powinien dołączyć wszelkie dokumenty i informacje, które składa się przy wnioskach o wydanie koncesji, bądź zezwolenia.
Organem właściwym do jej udzielenia jest organ koncesyjny bądź zezwalający.
Z reguły instytucji promesy nie stosuje się tam, gdzie liczba koncesji wśród zezwoleń jest ograniczona.
Promesa może być udzielona na czas oznaczony nie krótszy jednak niż 6 m-cy.
W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji lub zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie, chyba że uległy zmianie dane zawarte we wniosku u udzielenie promesy, wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków określonych w promesie albo wystąpiły okoliczności uzasadniające odmówienie udzielenia koncesji.
Zasady wykonywania działalności pocztowej
Ustawa prawo pocztowe reguluje zasady wykonywania działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług pocztowych w obrocie krajowym bądź zagranicznym.
Wykonywanie działalności pocztowej w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym dla ociemniałych oraz z korespondencją do 2 000 g wymaga zezwolenia na wykonywania działalności gospodarczej.
Wykonywanie działalności pocztowej niewymagającej zezwolenia jest działalnością regulowaną i podlega wpisowi do rejestru operatorów pocztowych.
Nie wymaga wpisu do rejestru działalność pocztowa polegająca na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu druków adresowych. Ponadto nie wymaga wpisu do rejestru działalność wykonywana przez agenta lub agenta pocztowego na podstawie umowy agencyjnej zawartej z operatorem zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.
Organem właściwym w sprawach zezwoleń oraz wpisu do rejestru jest Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej.
Zezwolenie wydaje się na pisemny wniosek i może być ono wydane na czas oznaczony nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 20 lat.
W zezwoleniu określa się uprawnionego przedsiębiorcę oraz jego siedzibę i adres, zakres działalności pocztowej objętej zezwoleniem, obszar na którym będzie wykonywana działalność pocztowa i okres ważności zezwolenia.
Oddziały przedsiębiorców zagranicznych
Dla wykonywania DGP na terytorium RP przedsiębiorcy zagraniczni mogą na zasadzie wzajemności, o ile ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, tworzyć oddziały.
Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może wykonywać działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie działalności przedsiębiorcy zagranicznego.
Przedsiębiorca zagraniczny może rozpocząć działalność w ramach oddziału po uzyskaniu wpisu oddziału do rejestru przedsiębiorców.
Przedsiębiorca zagraniczny, który utworzył oddział jest obowiązany:
używać do oznaczenia oddziału oryginalnej nazwy przedsiębiorcy zagranicznego wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz dodaniem mu wyrazów „oddział w Polsce”,
prowadzić dla oddziału oddzielną rachunkowość w języku polskim,
zgłaszać ministrowi właściwemu ds. gospodarki wszelkie zmiany stanu faktycznego i prawnego w terminie do 14 dni od ich wystąpienia.
Przedstawicielstwa zagraniczne
Przedsiębiorcy zagraniczni mogą również tworzyć przedstawicielstwa z siedzibą w Polsce na terytorium RP.
Zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego.
Przedstawiciel może reklamować swoje wyroby i usługi w mediach, rozdawać próbki wyrobów, ogłaszać konkursy, prezentować się na tragach i wystawach, organizować pokazy i bezpłatnie rozdawać egzemplarze pokazowe swoich wyrobów, prowadzić lub zamawiać drukowanie i rozprowadzanie informatorów, reklam oraz ogłoszeń o prowadzonej działalności za granicą.
Utworzenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, który prowadzi minister właściwy ds. gospodarki.
Tworzenie przedsiębiorstw państwowych
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną.
Przedsiębiorstwa państwowe mogą być tworzone jako:
przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych,
przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.
Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają przede wszystkim na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności przedsiębiorstwa te mają na celu produkcję lub świadczenie usług w zakresie:
inżynierii sanitarnej,
komunikacji miejskiej,
zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,
zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,
zarządu państwowymi terenami zielonymi,
usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,
usług kulturalnych.
Organ założycielski, w granicach obowiązujących przepisów, określa zakres i warunki, na jakich przedsiębiorstwa użyteczności publicznej obowiązane są świadczyć usługi na rzecz ludności.
Organ założycielski ma obowiązek dotowania działalności przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, którego działalność jest nierentowna, ale konieczna ze względu na potrzebę zaspokajania potrzeb ludności.
Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa warunki i zasady działania
przedsiębiorstw użyteczności publicznej.
Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:
naczelne oraz centralne organy administracji państwowej,
Narodowy Bank Polski i banki państwowe, zwane w dalszych przepisach ustawy organami założycielskimi.
W uzasadnionych wypadkach inny organ państwowy może utworzyć przedsiębiorstwo państwowe po porozumieniu z naczelnym lub centralnym organem administracji państwowej właściwym ze względu na rodzaj działalności tworzonego przedsiębiorstwa.
Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania.
Akt o utworzeniu przedsiębiorstwa użyteczności publicznej może określać również zasady i warunki powoływania zakładów, filii, oddziałów oraz innych wewnętrznych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstwa, które sporządzają bilans.
Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego poprzedza postępowanie przygotowawcze, które ma na celu zbadanie i ocenę potrzeby oraz warunków utworzenia przedsiębiorstwa.
Organ zamierzający utworzyć przedsiębiorstwo państwowe powołuje w tym celu zespół przygotowawczy, który dokonuje niezbędnych ustaleń i przedstawia swoją opinię.
Łączenie i podział przedsiębiorstwa państwowego
Łączenie i podział przedsiębiorstwa państwowego zarządza organ założycielski z własnej inicjatywy, za zgodą rady pracowniczej bądź na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa lub na wniosek kierownika zakładu przedsiębiorstwa wielozakładowego, poparty przez radę pracowniczą zakładu lub nie mniej niż 50% załogi zakładu, w którym nie ma rady pracowniczej.
W celu lepszego wykorzystania środków produkcji oraz poprawy efektywności gospodarki właściwy ze względu na przedmiot działania przedsiębiorstw minister może podejmować decyzje w sprawie podziału przedsiębiorstwa państwowego:
z własnej inicjatywy,
na wniosek organu założycielskiego lub rady pracowniczej przedsiębiorstwa,
na wniosek rady pracowniczej i kierownika zakładu sporządzającego bilans lub kierownika takiego zakładu, w którym nie ma rady pracowniczej, po zasięgnięciu opinii organu założycielskiego oraz organów przedsiębiorstwa. Od decyzji tych przysługuje sprzeciw.
Likwidacja i upadłość przedsiębiorstwa państwowego
Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego polega na zadysponowaniu jego składnikami materialnymi i niematerialnymi i wykreśleniu przedsiębiorstwa państwowego z Krajowego Rejestru Sądowego, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli.
Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego może nastąpić, jeżeli:
przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą ze stratą w ciągu kolejnych sześciu miesięcy,
prawomocnym wyrokiem sądu lub ostateczną decyzją administracyjną zakazano przedsiębiorstwu działania we wszystkich dziedzinach objętych dotychczasowym przedmiotem działania, a przedsiębiorstwo nie podjęło działalności w innej dziedzinie.
z wnioskiem takim zwróci się zarząd komisaryczny,
ponad połowę aktywów ogółem przedsiębiorstwa łącznie:
stanowią udziały, inne tytuły uczestnictwa w spółkach lub obligacje,
oddano do używania innym osobom na podstawie umów prawa cywilnego.
Decyzję o likwidacji podejmuje organ założycielski z własnej inicjatywy bądź na wniosek rady pracowniczej przedsiębiorstwa, o ile minister właściwy do spraw Skarbu Państwa nie zgłosi sprzeciwu, wraz z uzasadnieniem, w terminie dwóch tygodni.
Z chwilą postawienia przedsiębiorstwa państwowego w stan likwidacji:
organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa i wyznacza likwidatora,
ulegają rozwiązaniu, z mocy prawa, organy samorządu załogi przedsiębiorstwa,
kompetencje rady pracowniczej do zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych przedsiębiorstw państwowych, postawionych w stan likwidacji, wykonuje organ założycielski.
Przedsiębiorstwo państwowe może być postawione w stan upadłości.
Z dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa państwowego:
organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa i wyznacza reprezentanta upadłego,
ulegają rozwiązaniu, z mocy prawa, organy samorządu załogi przedsiębiorstwa.
Wynagrodzenie reprezentanta upadłego ustala sędzia komisarz, na wniosek organu założycielskiego, zgodnie z przepisami prawa upadłościowego.
Wynagrodzenie reprezentanta upadłego wypłacane jest z funduszu masy upadłości i zaliczane do kosztów postępowania upadłościowego.
Z dniem ogłoszenia o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec likwidowanego przedsiębiorstwa postępowanie likwidacyjne ulega zawieszeniu, a następnie, z dniem ogłoszenia upadłości, umorzeniu z mocy prawa.
W sprawach nieuregulowanych niniejszą ustawą o przedsiębiorstwach państwowych mają zastosowanie przepisy prawa upadłościowego.
Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych
Komercjalizacja w rozumieniu ustawy polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę akcyjną lub spółkę z o.o., która wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe bez względu na charakter prawny tych stosunków.
Obecnie komercjalizację przedsiębiorstwa państwowego można przeprowadzić w różnych celach, w tym:
z zamiarem poddania przedsiębiorstwa prywatyzacji,
jedynie w celu zmiany formy prawnej przedsiębiorstwa państwowego,
w celu dokonania konwersji wierzytelności.
Komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego jest aktem władczym Ministra Skarbu Państwa, przy czym komercjalizacji w celu innym niż prywatyzacja może on dokonać za zgodą RM. Z inicjatywą dokonania komercjalizacji może wystąpić sam Minister Skarbu Państwa, natomiast wnioski w tej sprawie mogą ponadto złożyć organ założycielski bądź dyrektor i rada pracownicza przedsiębiorstwa państwowego.
Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
W znaczeniu prawnym prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych oznacza świadomą i dobrowolną rezygnację przez państwo z własności przedsiębiorstwa państwowego na rzecz podmiotów prywatnych lub innych podejmowaną w celu zmiany reżimu prawnego i finansowego przedsiębiorstwa państwowego. Prywatyzacja stanowi zatem pewien proces który:
jest rozłożony w czasie,
ma prowadzić do zmiany przedsiębiorstwa państwowego,
ma na celu zmianę reżimu prawnego, gospodarczego i finansowego obowiązującego dotychczas przedsiębiorstwo państwowe oraz zmianę sposobu zarządzania nim,
jest przeprowadzany na podstawie odrębnych przepisów prawnych oraz według specjalnej procedury.
W ustawie o komercjalizacji i prywatyzacji wymienione są dwa rodzaje prywatyzacji:
prywatyzacją pośrednią jest zbywanie należących do Skarbu Państwa akcji lub udziałów spółek powstałych w wyniku komercjalizacji,
prywatyzacją bezpośrednią jest rozporządzanie wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa państwowego lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji na zasadach określonych ustawą przez sprzedaż przedsiębiorstwa, wniesienie przedsiębiorstwa do spółki, oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania.
Specjalne Stefy ekonomiczne
Specjalną strefą ekonomiczną jest wyodrębniona niezamieszkała część terytorium Polski, na której może być prowadzona działalność gospodarcza na szczególnych zasadach. Strefa może być ustanowiona w celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego danej części terytorium kraju, a szczególnie przez:
rozwój określonych dziedzin działalności gospodarczej,
rozwój nowych rozwiązań technicznych i technologicznych oraz ich wykorzystanie w gospodarce narodowej,
rozwój eksportu,
zwiększenie konkurencyjności wytwarzania wyrobów i świadczonych usług,
zagospodarowanie istniejącego majątku przemysłowego i infrastruktury gospodarczej,
tworzenie nowych miejsc pracy,
zagospodarowanie niewykorzystanych zasobów naturalnych z zachowaniem równowagi ekologicznej.
Strefę ustanawia Rada Ministrów na wniosek Ministra Gospodarki uzgodniony z ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego.
Kontrola wykonywania działalności gospodarczej
Samorząd gospodarczy
Dobrowolne zrzeszenie przedsiębiorców reprezentujące interesy gospodarcze zrzeszonych w nich podmiotów, działające na rzecz przedsiębiorców, w szczególności w kontaktach z organami władzy państwowej.
1. Członkostwo w organizacji samorządu gospodarczego jest dobrowolne, natomiast organizacja nie może odmówić członkostwa przedsiębiorcy, który spełnia kryteria członkostwa określone w statucie tej organizacji.
2. Samorząd gospodarczy nie może ograniczać zakresu wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub podejmować działań godzących w zasadę konkurencji.
3. Samorząd gospodarczy nie posiada uprawnień władczych wobec przedsiębiorców w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
4. Samorząd gospodarczy jako instytucja prawa prywatnego jest jednym z rodzajów samorządu specjalnego.
5. Samorząd gospodarczy działa poprzez organizacje przedsiębiorców - izby gospodarcze oraz organizacje samorządu gospodarczego rzemiosła.
Podstawowymi instytucjami są IZBY GOSPODARCZE oraz SAMORZĄD GOSPODARCZY RZEMIOSŁA.
Podmiotowy i przedmiotowy zakres ustawy antymonopolowej
Zakresem podmiotowym ustawy antymonopolowej są objęte podmioty, które:
naruszają zakazy lub nakazy przewidziane w ustawie,
ponoszą skutki tych naruszeń,
orzekają w sprawach objętych ustawą.
Zakresem przedmiotowym ustawy objęte zostały porozumienia ograniczające konkurencję, nadużywanie pozycji dominującej, a także kontrola koncentracji. Zadania z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, rozwoju konkurencji i ochrony interesów konsumentów realizuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Postępowanie antymonopolowe
Postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencję jest prowadzone przed Prezesem Urzędu OKiK jako postępowanie wyjaśniające lub postępowanie antymonopolowe. Postępowanie antymonopolowe wszczyna się na wniosek lub z urzędu. Z wnioskiem o wszczęcie postępowania antymonopolowego może wystąpić:
przedsiębiorca lub związek przedsiębiorców którzy wykażą swój interes prawny,
organ samorządu terytorialnego,
organ kontroli państwowej,
rzecznik konsumentów,
organizacja konsumencka.
Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego. Nie powinno ono trwać dłużej niż 30 dni, licząc od dnia jego wszczęcia. Postępowanie antymonopolowe w sprawie praktyk ograniczających konkurencję powinno być zakończone nie później niż w ciągu 4 m-cy od dnia jego wszczęcia.
W wyniku postępowania antymonopolowego Prezes UOKiK wydaje trzy rodzaje decyzji:
o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazującą jej zaniechanie,
o niestwierdzeniu stosowania praktyki ograniczającej konkurencję,
o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania.
Od postanowień i decyzji Prezesa UOKiK służy zażalenie do Sądu Antymonopolowego.