URZĄDZANIE LASU – WYKŁADY
dr hab. Roman Jaszczak prof. nadzw.
3.02.2012
PODZIAŁ GRUNTÓW LEŚNYCH
- grunty leśne zalesione
- grunty leśne niezalesione
- grunty związane z gospodarka leśną
Grunty leśne zalesione (to):
a) drzewostany (to):
- uprawy i młodniki o zadrzewieniu 0,5 i wyżej
- drzewostany II klasy wieku o zadrzewieniu 0,4 i wyższym
- drzewostany III i starszych klas wieku o zadrzewieniu 0,3 i wyższym
- drzewostany w klasie odnowienia (KO) i w klasie do odnowienia (KDO)
b) plantacje drzew:
- nasienne
- leśnych gatunków drzew szybko rosnących
Grunty leśne niezalesione:
a) w produkcji ubocznej
- plantacje choinek
- plantacje krzewów
- poletka łowieckie
b) do odnowienia
- Zręby
- Halizny
- Płazowiny
Zrąb – powierzchnia czasowo pozbawiona drzewostanu (do 5 lat).
Halizna – powierzchnia czasowo pozbawiona drzewostanu (powyżej 5 lat).
lub – uprawy i młodniki I klasy wieku o czynniku zadrzewienia poniżej 0,5
Płazowina – powierzchnia porośnięta drzewami II klasy wieku o czynniku zadrzewienia poniżej 0,4
lub – powierzchnia porośnięta drzewami III i starszej klasy wieku o zadrzewieniu poniżej 0,3
c) pozostałe powierzchnie niezalesione
- przewidziane do naturalnej sukcesji – w szczególności powierzchnie referencyjne wyznaczone dla obserwacji procesów naturalnych w lasach
- objęte szczególną ochroną fragmenty ekosystemów, nie objętych dotąd powierzchniową formą ścisłej ochrony, a kwalifikujących się do niej ze względu na szczególna rolę jaką pełnią w ekosystemach leśnych
- przeznaczone do małej retencji wodnej w lasach
- wylesienia na gruntach leśnych
- obszary podtopione na skutek szkód górniczych (do czasu ich rekultywacji)
Grunty związane z gospodarką leśną
a) budynki i budowle wykorzystywane na potrzeby gospodarki leśnej
b) urządzenia melioracji wodnych (rowy melioracyjne, inne urządzenia melioracji wodnych)
c) linie podziału przestrzennego lasu (linie podziału powierzchniowego, inne linie)
d) drogi i kolejki leśne
e) tereny pod liniami energetycznymi i telefonicznymi
f) szkółki leśne (ale bez szkółek podokapowych)
g) miejsca składowania drewna
h) parkingi leśne i inne „powierzchniowe” urządzenia turystyczne
PODZIAŁ POWIERZCHNIOWY LASU
- to podział kompleksu leśnego na mniejsze jednostki zwane oddziałami.
Powstaje poprzez wytyczenie w lesie linii podziału powierzchniowego.
- linie gospodarcze (ostępowe)
- linie oddziałowe
Linie gospodarcze (ostępowe) są bezleśnymi pasami o szerokości 4-6m, zazwyczaj wyznaczonymi wzdłuż kierunku wschód-zachód. Ich zadaniem jest odprowadzanie wiatru na danym obszarze.
Pas ostępowy – obszar lasu zawarty między dwoma najbliższymi liniami gospodarczymi.
lub – obszar lasu między linią gospodarczą, a granicą lasu z innym rodzajem gruntu.
Linie oddziałowe – bezleśne pasy o szerokości 3-4 m, zazwyczaj o kierunku północ-południe. Główne zadanie: podział pasa ostępowego na oddziały.
4.02.2012
Szerokość linii podziału powierzchniowego zależy od:
- żyzności siedlisk
- składu gatunkowego
- sposobu zagospodarowania
Im żyźniejsze siedlisko
Im więcej gatunków w składzie gatunkowym tym linie mogą być węższe.
Im bardziej skomplikowany sposób zagospodarowania
Numeracja oddziałów powinna być ciągła w skali obrębu leśnego.
4 | 3 | 2 | 1 |
---|---|---|---|
8 | 7 | 6 | 5 |
12 | 11 | 10 | 9 |
16 | 15 | 14 | 13 |
Powinna zaczynać się od oddziału wysuniętego najbardziej na północ/północny-wschód, biec kolejnymi pasami ostępowymi i kończyć się na oddziale wysuniętym najbardziej na południe/południowy zachód.
W skład powierzchni oddziału wchodzi północna linia gospodarcza i wschodnia linia oddziałowa.
Linie ostępowe mają długość 300-400m, a oddziałowe 500-800m.
Powierzchnia oddziału to około 15-30 ha.
Stosunek boków oddziału powinien wynosić 1:2 lub 2:3,5.
RODZAJE PODZIAŁU POWIERZCHNIOWEGO
- w terenie nizinnym
- w terenie górskim
W terenie nizinnym:
- podział powierzchniowy sztuczny -> regularny, schematyczny
- podział powierzchniowy naturalny -> wykorzystuje istniejące powierzchnie pozbawione drzewostanu do wytyczania linii
- podział kombinowany (najczęściej stosowany) -> tam gdzie się da, wykorzystuje się naturalne przerwy
Podział sztuczny
Wady:
- traci się dość dużą powierzchnię leśną przy tworzeniu linii
Zalety:
- łatwość projektowania zabiegów gospodarczych
- łatwość orientacji w terenie
Podział naturalny
Wady:
- utrudniona orientacja
- trudność przy projektowaniu zabiegów gospodarczych
Zalety:
- nie wycina się dodatkowej powierzchni leśnej pod linie
W terenie górskim:
- linie gospodarcze biegną głównie po warstwicach, dolinach, szczytach
- linie oddziałowe wykorzystują potoki, drogi itp.
Słupek oddziałowy powinien się znajdować w południowo zachodnim rogu oddziału.
Numeracja:
Znaczenie podziału powierzchniowego
- ułatwia orientację
- ułatwia projektowanie zabiegów gospodarczych
- odprowadzanie wiatrów wywalających poza obszar kompleksu leśnego
- ochrona przeciwpożarowa
- drogi wywozowe, składnice
- ułatwienie polowania
- ułatwia zachowanie ładu przestrzennego
WYŁĄCZENIE TAKSACYJNE, PODODDZIAŁ
(Każdy pododdział to wyłączenie, ale nie każde wyłączenie to pododdział)
Wyłączenie taksacyjne jest to każdy opisywany w oddziale leśnym szczegół, dla którego na mapie gospodarczej i w opisie taksacyjnym ustala się powierzchnię (wchodzącą w skład sumy powierzchni oddziału leśnego)
Wyłączeniem taksacyjnym może być droga, bagno, poletko łowieckie, linia energetyczna, gniazda, luki, itd.
Pododdział to wyłączenie taksacyjne, któremu nadaje się małe litery alfabetu łacińskiego.
Liniowe wyłączenie literowane – to wyłączenia taksacyjne ze znakiem: ~
Kryteria wyodrębniania wyłączeń taksacyjnych na gruntach leśnych zalesionych
- gatunek panujący w drzewostanie
- konieczność zaprojektowania odpowiednich wskazań gospodarczych i ochronnych
- potrzeba zapewnienia odpowiedniej dokładności inwentaryzacji zasobów drzewnych
W ramach gatunku panującego, podstawę do wyodrębnienia wyłączeń taksacyjnych stanowią różnice:
a) wiekowe
co najmniej 5 lat różnicy w drzewostanach w wieku od 1 do 20 lat
ponad 10 lat w drzewostanach 21-60 lat
ponad 15 lat w drzewostanach 61-100 lat
ponad 20 lat w drzewostanach powyżej 100 lat
b) w budowie pionowej drzewostanów
c) w sposobie powstania drzewostanów
d) w pochodzeniu drzewostanów
e) w ocenie udziału w składzie gatunkowym (różnica co najmniej 20%)
f) w ocenie przeważającego rodzaju zwarcia
g) w ocenie stopnia uszkodzenia drzewostanu
h) w bonitacji
i) w typie siedliskowym lasu
Gdy leśnictwo przejmuje jakiś teren – dopasowujemy go do podziału powierzchniowego leśnictwa.
Gdy jest możliwość kontynuowania numeracji, to kontynuujemy nadając, kolejne po naszym ostatnim, numery oddziałów.
Lub: dodajemy dużą literę do numeru oddziału, np.: 27A
Lub: jeśli w naszej numeracji jest luka, to nadajemy nowym oddziałom te „brakujące” numery.
17.02.2012
Z występujących na gruncie wyłączeń taksacyjnych tworzy się pododdziały lub liniowe wyłączenia literowane ze znakiem ~, przestrzegając wytycznych:
Grunty nieleśne
Liniowe wyłączenia literowane ze znakiem ~ - dla liniowych szczegółów sytuacji wewnętrznej o szerokości ponad 2m do 10m włącznie (dotyczy np. linii energetycznych, rurociągów, lub nie wydzielonych jeszcze ze stanu posiadania cieków podstawowych); powierzchnię na mapie gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie taksacyjnym przypisuje się im małe litery alfabetu łacińskiego poprzedzone znakiem ~.
Pododdziały – dla pozostałych wyłączeń taksacyjnych, którym przypisuje się małe litery alfabetu łacińskiego.
Grunty leśne
Liniowe wyłączenia literowane ze znakiem ~ - dla liniowych szczegółów sytuacji wewnętrznej o szerokości ponad 2m do 10m włącznie (rowy, linie, drogi); powierzchnię na mapie gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie taksacyjnym przypisuje się im małe litery alfabetu łacińskiego poprzedzone znakiem ~.
Pododdziały - dla pozostałych wyłączeń taksacyjnych, którym przypisuje się małe litery alfabetu łacińskiego, pod warunkiem, że spełniają następujące kryteria powierzchniowe:
Bez względu na wielkość powierzchni (od 0,01 ha) – rezerwaty, użytki ekologiczne, powierzchnie doświadczalne, szczegóły liniowe o szerokości ponad 10m, grunty sporne, grunty stanowiące współwłasność, wyłączenia taksacyjne uwarunkowane podziałem administracyjnym, zadrzewienia i zakrzewienia, budynki i budowle, grunty przeznaczone na cele nieleśne, grunty wyłączone z produkcji.
Nie mniej niż 0,1 ha – grunty leśne wśród nieleśnych, grunty związane z gospodarka leśną (szkółki leśne, miejsca składowania drewna, parkingi leśne, urządzenia turystyczne), grunty leśne niezalesione objęte szczególną ochroną lub przeznaczone do małej retencji.
Nie mniej niż 0,25 ha – wyłączenia uwarunkowane wyznaczeniem na gruncie granic obszarów Natura 2000, plantacje choinek i krzewów, poletka łowieckie, istniejące na gruncie pasy biologicznego zabezpieczenia ppoż.
Nie mniej niż 0,5 ha – odrębne typy siedliskowe lasu, plantacje drzew, grunty leśne niezalesione przeznaczone do naturalnej sukcesji, zręby, halizny, płazowiny, wyłączenia taksacyjne o szczególnie zróżnicowanych cechach taksacyjnych.
Nie mniej niż 1 ha – wszystkie pozostałe przypadki.
Opis taksacyjny lasu. cz.2.
Adres wyłączenia
Leśny – kod RDLP, kod nadleśnictwa, nr obrębu leśnego, nr leśnictwa, nr oddziału, litera pododdziału, a przy wyłączeniu nieliterowanym odpowiedni symbol w miejsce litery pododdziału.
np. 16-04-1-01-4-j-00
Administracyjny – kod województwa, kod powiatu, kod gminy, kod obrębu ewidencyjnego
np. 12-12-062-09
Rodzaj powierzchni – zgodny z wykazem gruntów LP
Informacje o siedlisku
- Typ siedliskowy lasu
- Stan siedliska (naturalny, zbliżony do naturalnego, przekształcony, zdegradowany, silnie zdegradowany, zdewastowany)
- Zespół roślinny
- Teren:
makrorzeźba (niziny, wyżyny, góry)
mezorzeźba ( nizinny/wyżynny: równy, falisty, pagórkowaty, wzgórzowy;
góry: niskie, średnie, wysokie)
Minimalna wysokość n.p.m.
Położenie (np. płaskie, dolina rzeki, zagłębienie, stok dolny/środkowy/górny)
Nachylenie (od łagodnego do urwistego)
Wystawa
- Opis gleby (typ, podtyp, gatunek gleby plus informacja o glebie na gruntach porolnych i zrekultywowanych)
- Typ pokrywy (naga, ścioła, zielna, mszysta, mszysto-czernicowa, zadarniona, silnie zadarniona, silnie zachwaszczona plus do 3 najliczniej reprezentowanych gatunków runa)
Typ drzewostanu (TD)
Przyjmowany na KZP (Komisja Założeń Planu) hodowlany cel gospodarowania, docelowo dla wieku dojrzałości rębnej do odnowienia, w formie pożądanej kolejności udziału głównych gatunków drzew zapisywanych wzrastająco.
np. Db-So = docelowo sosna powinna być gatunkiem panującym, a dąb domieszką
Odpowiednio do funkcji lasu, typ drzewostanu może przyjmować kierunek gospodarczy bądź ochronny.
W przypadku upraw punktem odniesienia jest projektowany skład gatunkowy upraw z poprzedniego Planu Urządzania Lasu.
Możliwości modyfikacji TD w zależności od stanu siedliska, stopnia uwilgotnienia, specyfiki i stanu zbiorowiska leśnego.
Wiek rębności
- wyznacza czas osiągnięcia celu gospodarowania.
Określany jest jako:
Przeciętny wiek rębności
Jest on ustalany:
- na podstawie wykazu podanego w IUL dla So, Św, Jd, Db i Bk
- przez KZP dla pozostałych gatunków.
Ustalany w skali obrębu leśnego dla podstawowych gatunków.
Wiek rębności drzewostanu
- inaczej wiek dojrzałości rębnej drzewostanu lub wiek dojrzałości drzewostanu do odnowienia
- określany indywidualnie dla każdego drzewostanu podczas taksacji lub przyjmowany schematycznie w wielkości wynikającej wprost z przeciętnego wieku rębności przyjętego dla gatunku drzewa, który panuje w drzewostanie.
Funkcja lasu
Dla celów planowania urządzeniowego wyróżniono:
Lasy rezerwatowe
Lasy ochronne
Lasy gospodarcze
W opisie taksacyjnym podaje się wyraźnie przynależność drzewostanu do lasów rezerwatowych lub ochronnych.
Dla lasów rezerwatowych rodzaj rezerwatu przyjmuje się zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem w sprawie jego utworzenia.
Dla lasów ochronnych kategorie ochronności podaje się zgodnie z decyzją ministra środowiska o uznaniu lasu za ochronny.
Wyróżnia się następujące kategorie ochronności:
- lasy glebochronne
- lasy wodochronne
- lasy trwale uszkodzone na skutek działalności przemysłu
- cenne fragmenty rodzimej przyrody
- stałe powierzchnie badawcze i doświadczalne
- lasy w miastach i wokół miast
- ostoje zwierząt
- lasy uzdrowiskowe
- lasy obronne
Inne obszary funkcjonalne są wizualizowane zbiorczo w urządzanym nadleśnictwie, z wykorzystaniem funkcji „grupy” w programie TAKSATOR oraz na mapach przeglądowych obszarów chronionych i funkcji lasu.
Dotyczy to:
- obszarów Natura 2000
- parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, stanowisk dokumentacyjnych, ostoi i stref ochronnych wynikających z ustawy o ochronie przyrody
- lasów wpisanych do rejestru zabytków
- leśnych kompleksów promocyjnych
Gospodarstwo
Na podstawie dominujących funkcji pełnionych przez lasy (z uwzględnieniem wszystkich pozostałych funkcji) dla celów planowania urządzeniowego wyróżnia się w ramach obrębu leśnego jednostki regulacyjne, zwane gospodarstwami.
Wyróżnia się 3 gospodarstwa:
- specjalne (S)
- wielofunkcyjnych lasów ochronnych (O)
- wielofunkcyjnych lasów gospodarczych (Z)
Cecha drzewostanu – właściwość wyróżniająca dany drzewostan od innych.
- drzewostan odroślowy – udział drzew odroślowych wynosi ponad 50%
- drzewostan przedplonowy – musi być ujęty w wykazie drzewostanów kwalifikujących się do przebudowy, w grupie drzewostanów A lub B, przy jednoczesnym zamierzeniu ich przebudowy przed osiągnięciem wieku dojrzałości drzewostanu do odnowienia. Nie będą to więc ani uprawy i młodniki I klasy wieku, ani drzewostany rębne.
- zalesienie porolne – drzewostany rosnące na gruntach porolnych w pierwszym i drugim pokoleniu (jeśli w pierwszym nie dotrwały one do wieku dojrzałości rębnej).
Budowa pionowa drzewostanu
Drzewostan jednopiętrowy
Drzewostan dwupiętrowy
Drzewostan wielopiętrowy
Klasa odnowienia (KO)
Klasa do odnowienia (KDO)
Budowa przerębowa (BP)
Drzewostan dwupiętrowy:
- korony piętra dolnego są oddzielone od koron piętra górnego (zwarcie poziome)
- w piętrze dolnym istnieje zwarcie (co najmniej przerywane lub przerywane, miejscami luźne)
- drzewo danego piętra musi mieć co najmniej 2/3 wysokości gatunku panującego w tym piętrze
- dolne piętro nie może być zaliczane do warstwy podrostu lub podszytu
Drzewostan wielopiętrowy: można wyróżnić co najmniej 3 piętra koron drzew, które nie przenikają się.
Budowa przerębowa: nie liczy się tutaj czynnika zadrzewienia, bo występuje zwarcie pionowe koron.
KO i KDO: Co je łączy?
To drzewostany jednocześnie użytkowane rębnie i jednocześnie odnawiane.
Co je różni?
Procent odnowienia (=powierzchni zajmowanej przez młode pokolenie):
- przy rębniach gniazdowych i stopniowych: w KO jest to co najmniej 30%, a w KDO poniżej 30%
- przy pozostałych rębniach złożonych: w KO jest to co najmniej 50%, a w KDO poniżej 50%
Powierzchnie nie stanowiące wyłączeń
Nie jest spełnione kryterium powierzchniowe.
Dotyczy to: luk, gniazd, kęp, szkółek, poletek łowieckich, oczek wodnych, itp.
Luka - powierzchnia otwarta, pozbawiona drzew, położona w drzewostanach II i starszych klas wieku, ale nie przeznaczonych do użytkowania rębnego, nie spełniające kryteriów kwalifikujących je do ujmowania w oddzielne wyłączenie taksacyjne.
Wskazanie gospodarcze – dolesienia.
Gniazdo – nieodnowiona bądź odnowiona powierzchnia o areale do 50 arów, które występują w drzewostanach przeznaczonych do użytkowania rębnego odpowiednimi rębniami złożonymi. Wyróżnia się gniazda bez starodrzewu (gniazdo, gniazdo odnowione) oraz gniazdo ze starodrzewem (gniazdo częściowe, gniazdo częściowe odnowione). Młode pokolenie opisuje się analogicznie jak w KO.
(„Gniazda, a inwentaryzacja zapasu dla obrębu leśnego.”)
Kępa – powierzchnia porośnięta drzewami, różniąca się od otaczającego ją drzewostanu składem gatunkowym i/lub wiekiem w stopniu kwalifikującym je do wyłączenia, lecz nie spełniających kryteriów powierzchniowych, mogą być ujmowane w opisie taksacyjnym jako:
Jako kępy, których miąższość ujmowana jest w miąższości drzewostanu i dla których zapisuje się tylko informacje przestrzenne.
Jako kępy przestojów, których miąższość ujmowana jest oddzielnie wraz z informacjami przestrzennymi (miąższość przestojów).
(Kępa to co innego niż zmieszanie kępowe – zmieszanie kępowe dotyczy gatunków wchodzących w skład gatunkowy drzewostanu, a kępa – gatunków, które nie weszły w skład gatunkowy d-nu.)
Osobliwości przyrodnicze – zalicza się tutaj obiekty punktowe (np. pomniki przyrody, kurhany, głazy, jednostkowe stanowiska cennych roślin chronionych) oraz powierzchniowe (płaty, kępy, smugi cennych lub niezwykle rzadkich gatunków roślin chronionych).
Opis osobliwości przyrodniczych:
- rodzaj obiektu
- ewentualnie nazwa gatunku
- numery osobliwości w ramach pododdziału
- łączna powierzchnia danej osobliwości w ramach pododdziału
- ewentualnie orientacyjna lokalizacja osobliwości
Warstwy drzewostanu
(w kolejności)
Drzew. – warstwa drzew w drzewostanie jednopiętrowym, lub warstwy drzew w drzewostanie wielopiętrowym, KO, KDO, BP
Ip. – warstwa pierwszego piętra w drzewostanie dwupiętrowym, KO, KDO
IIp. – warstwa IIp. W d-nie dwupiętrowym, KO, KDO
Podr. – podrost
Podr.-dp. – podrost o charakterze drugiego piętra
Nal. – nalot
Pods. – podsadzenie pod osłoną
Podsz. – podszyt
Przes. – przestoje, nasienniki, przedrosty
Skład gatunkowy drzewostanu – to procentowy udział gatunku.
Do składu gatunkowego wchodzą gatunki o udziale powyżej 10%.
Włączanie gatunków o udziale 5% i niżej w skład drzewostanu.
Zapis składu gatunkowego (od 1 do 10, np. 8 = 80%).
Gatunek panujący – jest w drzewostanie tylko 1.
Skład gatunkowy drzewostanu dwupiętrowego.
Gatunki lekko nasienne i odroślowe, a skład gatunkowy upraw.
Młode pokolenie drzewostanu
- to: nalot, podrost, podsadzenia produkcyjne (podsiewy)
Wszystkie wymienione warstwy łączy to, że składają się z gatunków odpowiednich dla danego siedliska, o pełnej przydatności hodowlanej, rokujących na utworzenie przyszłego drzewostanu, lub drzewostanu dwugeneracyjnego.
W przypadku braku takiej przydatności, młode pokolenia zalicza się do podszytu.
Nalot – najmłodsze pokolenie drzewostanu do 0,5m wysokości, pochodzenia naturalnego.
Podsadzenie – najmłodsze pokolenie drzewostanu do 0,5m wysokości, pochodzenia sztucznego.
Podrost – najmłodsze pokolenie drzewostanu wysokości powyżej 0,5m dowolnego pochodzenia.
Nalot, podrost i podsadzenia produkcyjne opisuje się, gdy zajmują co najmniej 10% powierzchni.
Przy opisie tych warstw podaje się:
- gatunek drzewa i jego udział, w kolejności malejącej
- przeciętny wiek warstwy
- przeciętną wysokość gatunku panującego (tylko dla podrostu!)
- procent pokrycia powierzchni wyłączenia
- jakość hodowlaną
Podrost o charakterze drugiego piętra
- to podrost, który osiągnął stosowne wymiary pozwalające na określenie miąższości grubizny
- zalicza się do tej warstwy pojedyncze, wyróżniające się egzemplarze drzewek w kępach podrostu, nie spełniających kryteriów piętra drzewostanu.
Przestoje, nasienniki i przedrosty - są to:
Na gruntach leśnych niezalesionych - drzewa wykazujące miąższość grubizny.
W uprawach i młodnikach I klasy wieku - drzewa wykazujące miąższość grubizny oraz wiek ponad 20 lat, pod warunkiem, że nie zostały zaliczone do składu gatunkowego tych upraw i młodników.
W drzewostanach II klasy wieku - drzewa starsze w zasadzie o ponad 20 lat od wieku gatunku panującego drzewa, pod warunkiem, że nie zostały zaliczone do składu gatunkowego tych d-stanów
W drzewostanach III i starszych klas wieku - drzewa stare i bardzo stare, spełniające ważną funkcję w ekosystemie i wymagające odrębnego traktowania.
Opis przestojów – gatunek drzewa (do 5), przeciętny wiek, pierśnica, wysokość, jakość techniczna, miąższość grubizny na całej powierzchni.
Wiek drzewostanu
Wiek drzewostanu utożsamiany jest z wiekiem średnim gatunku panującego w drzewostanie.
Sposób ustalania:
Uprawy i młodniki sztucznego pochodzenia: rok założenia uprawy do tego, który jest teraz + wiek sadzonek
Drzewostany starsze:
Dokładność określania wieku:
1-2 lat w uprawach i młodnikach Ia klasy wieku
Do 4 lat w młodnikach Ib klasy wieku
Do 6 lat w II klasie wieku
Do 10 lat w drzewostanach III i IV klasy wieku
10-20 lat w drzewostanach starszych
Przypadek znacznej rozpiętości wieku - podzielić drzewostan na warstwy wiekowe.
W przypadku wyróżnienia w urządzanym nadleśnictwie jednostek kontrolnych oznaczanych jak oddziały leśne (lasy górskie zagospodarowane RB IVd lub V) należy wyróżnić wyłączenia taksacyjne w randze przyszłych pododdziałów w ramach występujących w jednostce kontrolnej faz rozwojowych drzewostanu:
- faza odnowienia (uprawy i młodniki)
- faza optymalna (drzewostany starsze od młodnika, ale nie kwalifikujące się jeszcze do rozpoczęcia procesu odnowienia)
- faza terminalna (obejmująca pozostałe drzewostany kwalifikujące się do cięć odnowieniowych, w tym KO, KDO, BP)
W przypadku przebudowy pełnej tworzy się przejściową fazę przebudowy.
Forma zmieszania
Kiedy należy podać informację o formie zmieszania?
- Gdy w składzie gatunkowym drzewostanu występują co najmniej 2 gatunki.
Formy zmieszania:
- jednostkowe
- grupowe
-drobnokępowe (do 5 arów)
- kępowe (6-10a)
- wielkokępowe (powyżej 10a)
- rzędowe (1 lub 2 rzędy tego samego gatunku)
- pasowe (co najmniej 3 rzędy jednego gatunku)
Zwarcie
- pełne (korony się stykają)
- umiarkowane (są odstępy między koronami, w których mogłoby się zmieścić 1 drzewo)
- przerywane (odstępy, w których mogłyby się zmieścić 2 drzewa)
- luźne (duże odstępy, więcej drzew mogłoby się zmieścić)
Zagęszczenie
Ma się ustalać na podstawie tablic liczby drzew w drzewostanach.
Dotyczy drzewostanów o zwarciu pełnym, umiarkowanym i przerywanym.
Pierśnica i wysokość
Sposób określania:
- wybór drzew – reprezentatywne, 5-10 drzew
- od jakiej wartości – pierśnica: od 5cm; wysokość: od 1 m
- z jaką dokładnością – pierśnica: do 1 cm; wysokość: do 1 m
Bonitacja – mówi o żyzności siedliska dla danego gatunku
- jak się ustala –
- dokładność –
- kiedy się podaje –
Czynnik zadrzewienia – mówi o aktualnych możliwościach produkcyjnych drzewostanu.
- jak się ustala, gdy drzewa nie mają grubizny? – przez procent zajmowanej powierzchni
- jak się ustala, gdy jest grubizna –
- w drzewostanie wielopiętrowym – dla każdego piętra(?) oddzielnie
- dokładność –
Jakość drzewostanu
Istnieje podział na 3 przedziały wiekowe:
Uprawy otwarte do 10 lat – jakość hodowlana upraw otwartych
Uprawy podokapowe, w tym na gniazdach po cięciu uprzątającym, młodniki i drzewostany niewymienione w punkcie „c” – jakość hodowlana drzewostanu
Pozostałe drzewostany:
- rębne i starsze, oraz niektóre bliskorębne
- zaliczane do KO, KDO, BP jakość techniczna drzew
- kwalifikujące się do przebudowy pełnej
Jakość hodowlana upraw otwartych – Określają ją 2 cyfry:
Pierwsza opisuje stopień pokrycia powierzchni przez uprawę:
1 – stopień pokrycia 81% i wyżej
2 – 50-80%
3 – poniżej 50%
Druga cyfra to przydatność hodowlana (cechy zdrowotne, dostosowanie do siedliska, forma zmieszania, wady):
1 – uprawy założone prawidłowo, zdrowe, o składzie gatunkowym dostosowanym do siedliska, dopuszczalne wady do 20%
2 – wady 21-40%
3 – wady powyżej 40%
Jakość hodowlana drzewostanów
Określa się ją na podstawie odpowiednich cech gatunku panującego, z ewentualnym uwzględnieniem gatunków współpanujących (jeżeli to uzasadnia ich znaczenie gospodarcze).
Określają ją 2 cyfry:
Cechy zdrowotności – to: uszkodzenie strzał i koron, występowanie grzybów i zjawisko obumierania drzew.
1 – wady do 10%
2 – 11-30%
3 – 31-50%
4 – ponad 50%
Cechy wzrostu i rozwoju – to: dostosowanie składu gatunkowego do siedliska, stopień oczyszczenia strzał, rozwój i pokrój koron.
1 – bardzo dobre
2 – dobre
3 – dostateczne
4 – złe
Jakość techniczna – zapisywana jedną cyfrą
Kryteria jakości to:
- minimalna przeciętna pierśnica w korze [cm]
- najmniejszy odcinek odziomkowej części bez wad [m]
- minimalny procent liczby drzew odpowiadających kryteriom wymiaru i jakości odziomka
- dopuszczalne zahubienie drzew w drzewostanie [%]
02.03.2012
Stopień uszkodzenia drzewostanu
Dla każdego drzewostanu ustala się stopień jego uszkodzenia, wg podziału:
Uszkodzenia nieistotne, nietrwałe
- stopień I – 10-20% uszkodzeń
Uszkodzenia trwałe, istotne
- stopień II – 30,40 i 50% uszkodzeń
- stopień III – powyżej 50% uszkodzeń
Kryteria oceny to:
- stan aparatu asymilacyjnego
- stan pędów wierzchołkowych i bocznych
- stan pni i korzeni
Przyczyny uszkodzeń – np.: owady, grzyby, zwierzyna.
Zgodność składu gatunkowego drzewostanu z TD (Typem Drzewostanu)
Wyróżnia się 2 grupy drzewostanów:
a) uprawy i młodniki – porównywane z orientacyjnym składem gatunkowym upraw, przyjętym w poprzednim planie urządzania lasu
b) pozostałe drzewostany – porównywane z TD ustalonym podczas KZP (Komisja Założeń Planu)
Stopnie zgodności:
a) uprawy i młodniki
stopień 1 – skład gatunkowy jest zgodny z TD, gdy gatunek główny z TD jest gatunkiem panującym i w składzie gatunkowym ocenianej uprawy lub młodnika występują także pozostałe gatunki TD, zaś suma tych udziałów różni się od wzorca nie więcej niż:
- 30% w uprawach i młodnikach pochodzenia naturalnego
- 20% w uprawach i młodnikach pochodzenia sztucznego
stopień 2 – skład gatunkowy jest częściowo zgodny z TD, gdy gatunek główny z TD jest gatunkiem panującym w uprawie lub młodniku i nie jest spełniony któryś z pozostałych warunków ze stopnia , lub gdy gatunek główny z TD występuje w uprawie lub młodniku, zaś suma udziału tych gatunków różni się od wzorca nie więcej niż:
- 50% w uprawach i młodnikach pochodzenia naturalnego
- 40% w uprawach i młodnikach pochodzenia sztucznego
stopień 3 – skład gatunkowy jest niezgodny z TD gdy nie jest spełniony któryś z pozostałych warunków ze stopnia 2.
b) pozostałe drzewostany
stopień 1 – skład gatunkowy jest zgodny z TD, gdy gatunek główny z TD jest gatunkiem panującym i w składzie gatunkowym ocenianego drzewostanu występują także pozostałe gatunki TD, zaś suma udziałów występujących gatunków TD stanowi co najmniej 50% składu gatunkowego tego drzewostanu.
stopień 2 – skład gatunkowy jest częściowo zgodny z TD, gdy gatunek główny jest gatunkiem panującym w drzewostanie, a nie jest spełniony któryś z pozostałych warunków ze stopnia 1, lub gdy gatunek główny z TD występuje w drzewostanie i wraz z pozostałymi gatunkami TD stanowią co najmniej 50% składu gatunkowego drzewostanu.
stopień 3 – skład gatunkowy jest niezgodny z TD, gdy nie są spełnione warunki ze stopnia 2.
Plantacje drzew, uprawy plantacyjne, drzewostany przedplonowe i zalesienia porolne są zgodne z TD, jeśli gatunek główny odpowiada pożądanemu, w innym wypadku są częściowo zgodne z TD.
Jeśli w składzie gatunkowym drzewostanu miejsce pożądanych gatunków głównych zajmują inne cenne gatunki główne, lub domieszkowe, to jest to, w zależności od jakości hodowlanej drzewostanu, skład gatunkowy zgodny, lub częściowo zgodny z TD.
PRZEBUDOWA DRZEWOSTANÓW
Przebudowa może być planowana jako:
- pełna – z zastosowaniem odpowiedniej rębni
- częściowa – z zastosowaniem odpowiednich cięć pielęgnacyjnych
Przebudowa pełna może być planowana jako:
Pilna (intensywna) – rozpoczynaną w pierwszym 10-leciu i planowaną z krótkim lub średnim okresem przebudowy (ze względu na np. zły stan zdrowotny, sanitarny drzewostanu, szkodliwą niezgodność składu gatunkowego).
Stopniowa – planowaną później i z dłuższym okresem przebudowy.
Do przebudowy pilnej kwalifikuje się drzewostany:
w wieku ponad 20 lat o składzie gatunkowym niezgodnym z TD lub częściowo niezgodnym z TD i niskiej jakości, lub trwale uszkodzony
trwale uszkodzone (ponad 50% uszkodzeń) za wyjątkiem pożądanych zbiorowisk zastępczych w skrajnych warunkach rozwoju lasu.
Hierarchię przebudowy ustala KZP.
Drzewostany przewidziane do przebudowy dzieli się na:
A – drzewostany do pilnej przebudowy pełnej (użytkowanie rębne)
B – drzewostany do stopniowej przebudowy pełnej (bez użytkowania rębnego, z wykorzystaniem odnowień i trzebieży przekształceniowych)
C – drzewostany do przebudowy częściowej w ramach cięć pielęgnacyjnych
Okres odnowienia
To okres czasu od zainicjowania odnowienia drzewostanu do cięcia uprzątającego. Dotyczy drzewostanów użytkowanych rębniami złożonymi, niezaliczonych do KO i KDO. Okres odnowienia przyjmuje się dla danej rębni z zaokrągleniem do 5 lat.
Okres uprzątnięcia
To okres czasu od początku obowiązywania PUL do cięcia uprzątającego. Dotyczy drzewostanów KO i KDO. Okres uprzątnięcia podaje się z zaokrągleniem do 5 lat – nie powinien być dłuższy od okresu odnowienia dla danej rębni.
Okres przebudowy
Dotyczy drzewostanów z grupy A i B do przebudowy i stanowi okres czasu od początku obowiązywania PUL do przewidywanego cięcia uprzątającego. Nie powinien być dłuższy niż połowa wieku rębności gatunku panującego. Dokładność 10 lat.
Zasobność grubizny drzewostanu
Na 1 ha szacowana jest za pomocą powierzchni próbnych relaskopowych w zaokrągleniu do 5m³.
Po korekcie oszacowanej miąższości zapas na 1ha podaje się w zaokrągleniu do 1m³, a na całej powierzchni do 5m³.
Miąższość przestojów, nasienników i przedrostów
Spodziewany przyrost bieżący roczny
(sposób obliczania – patrz ćwiczenia)
Wykorzystanie przyrostu do:
Oceny bieżącej produkcyjności TSL, klas i podklas wieku, obrębu, nadleśnictwa, RDLP, mezoregionu, dzielnicy i krainy przyrodniczo-leśnej, całego kraju.
Ustalenia zapasu na koniec okresu gospodarczego dla danej jednostki.
Kontroli produktywności lasu (wielkości planowanego użytkowania rębnego i przedrębnego w odniesieniu do przyrostu bieżącego).
Oceny skuteczności zabiegów gospodarczych w minionym okresie.
Opis gruntu leśnego niezalesionego (ale bez gruntów związanych z gospodarką leśną)
- dane adresowe
- wielkość powierzchni
- grupa użytków gruntowych
- opis siedliska i TD
- główna funkcja lasu, gospodarstwo, wiek rębności dla głównego gatunku TD
- opis występujących gatunków drzew (patrz przestoje) i krzewów (patrz podszyt)
- kępy i osobliwości przyrodnicze
- wskazania gospodarcze
Opis gruntu nieleśnego lub gruntu związanego z gospodarką leśną
- dane adresowe
- wielkość powierzchni
- grupa użytków gruntowych
- klasa jakości gruntu rolnego, a przeznaczonego do zalesienia – TSL i TD
- opis zadrzewień, plantacji, zakrzewień
- wskazania gospodarcze dla gruntów przeznaczonych do zalesiania oraz związanych z gospodarką leśną
- opis kęp i osobliwości przyrodniczych
- ewentualnie lokalizacja przedmiotów ochrony, dla których wyznaczono dany obszar Natura 2000
Wskazania gospodarcze
Użytkowanie rębne:
- kod rodzaju czynności
- pilność czynności
- numer ewentualnej działki manipulacyjnej
- liczba cięć w 10-leciu
- powierzchnia zabiegu
- pozyskanie miąższości w %
- okres odnowień lub przebudowy lub uprzątnięcia
Użytkowanie przedrębne:
- kod rodzaju czynności
- pilność zabiegu
- powierzchnia manipulacyjna drzewostanu lub jego części
Pilność cięcia rębnego lub przedrębnego pojawia się, gdy:
- istnieje konieczność niezwłocznego odsłonięcia młodego pokolenia w KO
- istnieje konieczność pilnego uporządkowania drzewostanu po szkodach lub klęskach
- występuje znaczna liczba drzew szkodliwych, osłabionych, chorych
- występują zaniedbania pielęgnacyjne (zwłaszcza młodsze klasy wieku, wielogatunkowe, o zróżnicowanej dynamice wzrostu)
Podaje się rodzaj zabiegu i jego powierzchnię.
Pojęcie powierzchni zredukowanej.
INWENTARYZACJA ZASOBÓW DRZEWNYCH DLA OBRĘBU LEŚNEGO
Trzy etapy inwentaryzacji zasobów drzewnych:
Oszacowanie miąższości na 1 ha w poszczególnych drzewostanach z wykorzystaniem powierzchni próbnych relaskopowych
Inwentaryzacja zasobów drzewnych obrębu leśnego statystyczną metodą reprezentacyjną, z zastosowaniem warstw gatunkowo-wiekowych oraz losowego rozdziału prób pomiarowych
Wyrównanie miąższości oszacowanej w drzewostanach do miąższości ustalonej dla klas i podklas wieku – równania regresji
Utworzenie w obrębie leśnym zbioru danych o drzewostanach objętych inwentaryzacją miąższości statystyczną metodą reprezentacyjną.
Zbiór tworzą wszystkie drzewostany od 21 lat wzwyż, w których średnia wysokość gatunku panującego jest równa lub większa od 7 m.
Zbiór tworzony jest na podstawie następujących informacji:
gatunek panujący drzewostanu
wiek drzewostanu, tj. wiek gatunku panującego
zróżnicowanie składu gatunkowego i budowy pionowej, w tym:
- drzewostany 1-piętrowe i 1-gatunkowe (jeżeli gatunek panujący stanowi ponad 70% składu gatunkowego drzewostanu)
- drzewostany pozostałe (2-piętrowe, wielopiętrowe, w KO, KDO, BP, oraz te 1-piętrowe, w których gatunek panujący stanowi 70% i poniżej 70% składu gatunkowego drzewostanu).
Liczba prób dla obrębu leśnego
$$Np = 400*\frac{A}{8000} + \frac{A}{50} + 1000*\frac{p}{A}$$
gdzie:
$400*\frac{A}{8000}$ - minimalna liczba prób, przy której podwójny błąd standardowy miąższości w obrębie nie powinien przekroczyć 5% dla obrębu o powierzchni 8000 ha
A - łączna powierzchnia wszystkich drzewostanów objętych pomiarem (w ha)
p - łączna powierzchnia (w ha) drzewostanów o zróżnicowanym składzie gatunkowym i zróżnicowanej budowie pionowej (drzewostanów pozostałych, tj. nieujętych jako 1-piętrowe i 1-gatunkowe)
50 - jedna powierzchnia powinna przypadać na 50 ha lasu
Ustalanie warstw
Warstwy buduje się wg wieku gatunku panującego w drzewostanie (dla klasy lub podklasy wieku wynikającej z tego wieku: IIa, IIb, IIIa, IIIb, IVa, IVb, Va, Vb, VI i starsze <czyli od II kl. wzwyż>, oraz KO+KDO+ BP) oraz według gatunku panującego tworzącego drzewostan.
Powierzchnia warstwy nie powinna być mniejsza niż 30 ha. Powierzchnie mniejsze od 30ha należy włączyć do warstwy podobnego gatunku panującego (w ramach iglastych i liściastych).
Rozdział próby do warstw
Etap 1
Niech liczba warstw utworzona według wieku i gatunku głównego tworzącego drzewostan wynosi L.
Każdej warstwie przydzielamy po 2 próbki, a do dalszego podziału pozostanie liczba próbek (M), równa:
M = Np − 2L
Etap 2
Liczbę próbek M rozbijamy na warstwy utworzone wg wieku, wykorzystując wzór:
$$n_{i} = \frac{a_{i}*w_{i}}{\sum_{}^{}\left( a_{i}*w_{i} \right)}*M$$
gdzie:
n – liczba próbek dla warstwy wiekowej
a – powierzchnia warstwy (wyrażona w % udziale powierzchni poszczególnych klas i podklas wieku)
w – średni wiek (np. IIa – 25 lat, IV – 110 lat, KO+KDO+BP – 150 lat)
Etap 3
W ramach warstw utworzonych wg wieku, rozbicie próby do warstw utworzonych wg gatunków przeprowadza się proporcjonalnie do powierzchni tych warstwa, wykorzystując wzór:
$$k_{i} = \frac{b_{j}}{\sum_{}^{}b_{j}}*n$$
gdzie:
k – liczba próbek dla warstwy wg wieku i gatunku panującego
b – powierzchnia warstwy powstałej wg wieku i gatunku panującego (ha)
j – kolejne warstwy wg gatunków panujących w tej samej podklasie wieku
n – liczba próbek w ramach podklasy wieku, do podziału na warstwy wg wieku i gatunku panującego
Po przeprowadzonym podziale w każdej warstwie znajdzie się następująca liczba próbek:
l = k + 2
W warstwie o powierzchni 30ha i wyżej powinny się znaleźć minimum 4 próby: jeżeli k+2=4, to należy do warstwy dodać liczbę brakujących prób; w przypadku warstwy KO i KDO liczba prób musi wynosić minimum 20.
Losowanie miejsc lokalizujących próbę
Liczba próbek przydzielonych do każdej warstwy wiekowo-gatunkowej.
Kolejność drzewostanów w warstwie – szereg kumulacyjny.
Losowanie liczb – wskazanie drzewostanu, w którym ma być zlokalizowana próba.
Siatka kwadratów (100x100m) nakładana na wylosowany drzewostan.
np.:
xxsaxascsdcsdxaxsacdwdsc
Losuje się (komputerowo) 5 miejsc (punkty węzłowe)
Losowanie powierzchni przypisanych do danego drzewostanu.
Ewentualna korekta, gdy liczba prób jest większa niż liczba węzłów siatki.
Punkty na brzegu drzewostanu.
Lokalizacja terenowa prób i oznaczenie miejsc pomiaru
Lokalizacja powierzchni – GPS, kroki
Oznaczenie powierzchni w terenie i na szkicu.
Drzewostany dwuwarstwowe – zakłada się powierzchnie współśrodkowe
Drzewostany o budowie KO i KDO – gniazda ze starodrzewem i bez starodrzewu.
Wielkość i kształt powierzchni próbnej
Wielkość zależy od klasy wieku i od budowy drzewostanu (np. IIa – 0,005ha, V – 0,04 ha, VI i starsze – 0,05ha).
Kształt powierzchni – najczęściej kołowy
Powierzchnia na stoku - ???
Im starszy drzewostan i bardziej skomplikowany, tym większa powierzchnia.
Pomiary i obserwacje na powierzchniach próbnych
Pomiar pierśnic – mierzymy pierśnice wszystkich drzew.
Pomiar wysokości:
drzewostany 1-gatunkowe (ponad 70% udziału gatunku)
wybiera się 2 z 6ciu drzew rosnących najbliżej środka powierzchni – pierśnice tych sześciu drzew układa się w kolejności rosnącej, np. 17-18-18-19-21-23 i wybiera się 2 środkowe, czyli tutaj 18 i 19.
drzewostany pozostałe.
Ewentualna korekta wieku.
Określenie bonitacji.
I tak z każdą powierzchnią próbną.
Określenie miąższości
Powierzchnia próbna – miąższość w przeliczeniu na 1ha określa się z sumy miąższości drzew rosnących na tej powierzchni, wg wzoru:
<jakis wzor>
Miąższość warstwy z wzoru:
<jakis wzor>
Miąższość obrębu – składająca się z miąższości warstw pomierzonych statystyczną metodą reprezentacyjną (Vw), oraz miąższości nie mierzonej tą metodą (tj. miąższości występującej w I klasie wieku, na haliznach, na gruntach leśnych niezalesionych, oraz na gruntach związanych z gospodarką leśną i na gruntach nieleśnych – Vx), określa się wg wzoru:
$$V_{0} = \sum_{}^{}{V_{w} + \sum_{}^{}V_{x}}$$
Ustalanie błędów dla pomierzonych cech
Dla poszczególnych warstw, w których liczba prób jest większa od 10, określa się wariancję i współczynnik zmienności cechy badanej (z wyników powierzchni próbnych tej samej wielkości).
Dla pomierzonych cech ustala się błędy procentowe miąższości:
- dla warstwy:
$$p_{w} = \frac{w_{i}}{\sqrt{n_{i}}},\ \ \ \ \ \ \ \ i = 1,2,\ldots,l$$
- dla obrębu:
<jakis wzor>
Określenie miąższości drzewostanu
Zastosowanie równań regresji.
Etap I – zmniejszenie błędu oszacowanej miąższości przez poszczególnych taksatorów.
Etap II – wyrównanie miąższości poszczególnych drzewostanów do miąższości klas i podklas wieku, wynikających z założonych powierzchni próbnych.
Test kontroli pomiaru miąższości w nadleśnictwie.
Powołanie zespołu pomiaru miąższości.
Losowanie jednego z obrębów do kontroli.
Liczba powierzchni kołowych do kontroli.
Losowanie powierzchni do kontroli. 5% lub nie więcej niż 50 powierzchni
Rozmieszczenie powierzchni do kontroli na mapach.
Pomiar na powierzchniach kołowych i obliczanie wyników.
Sprawdzenie, czy nie została przekroczona liczba błędów grubych.
Sprawdzenie różnicy między średnimi dla pierśnicowego pola przekroju i wysokości drzew, przy zastosowaniu statystyki o rozkładzie normalnym N (0,1).
Błędy grube powstają, gdy:
Źle zapisano wielkość powierzchni próbnej.
Występuje różnica w pierśnicowym polu przekroju kontrolowanej powierzchni o ponad 10%.
Wysokość pomierzonego drzewa różni się o:
- 3 i więcej metrów dla drzew o wysokości do 25m
- 4 i więcej metrów dla drzew o wysokości 25m i więcej.
Statystyka
<jakies wzory>
Decyzja o:
Przyjęciu całości pomiarów w nadleśnictwie, gdy liczba błędów grubych jest mniejsza od 4, a bezwzględna wartość statystyki Z jest mniejsza lub równa 2.
Odrzuceniu pomiarów w kontrolowanym obrębie oraz wylosowanie kolejnego obrębu do kontroli, gdy liczba błędów grubych wynosi 4 lub więcej, lub/i a bezwzględna wartość statystyki Z jest większa od 2.
Odrzuceniu całości pomiarów w nadleśnictwie, gdy również w drugim obrębie wystąpiło 4 lub więcej błędów grubych, lub/i a bezwzględna wartość statystyki Z jest większa od 2.
16.03.2012
MAPY LEŚNE
- gospodarcze
- przeglądowe
- sytuacyjne
Mapa gospodarcza
- skala 1 : 5 000
- jest ilustracją stanu posiadania nadleśnictwa, granic i powierzchni wyłączeń taksacyjnych oraz szczegółów sytuacyjnych; stanowi również kartograficzny podkład do przestrzennego i czasowego planowania czynności gospodarczych oraz do opracowania map przeglądowych.
Obiekty obligatoryjne:
Podział na oddziały i pododdziały
W każdym oddziale – numer oddziału, w pododdziale zaś – litera danego pododdziału oraz wpisane pod nimi odpowiednie powierzchnie w hektarach z dokładnością do 2 miejsc po przecinku
rodzaje użytków rolnych oznaczone obowiązującymi symbolami
klasy jakości gruntów w poszczególnych rodzajach użytków rolnych,
granice i powierzchnie rezerwatów (powierzchnie rezerwatów wpisane w nawiasach w ramach oddziałów leśnych, poniżej powierzchni oddziału),
skróty nazw elementów liniowych oraz ich szerokości wyrażone w metrach,
powierzchnie dróg, rowów, linii oddziałowych oraz innych elementów liniowych nieoznaczonych literami jako pododdziały,
kontury, skróty nazw oraz numery powierzchni niestanowiących wyłączeń
warstwice (dla obszarów górskich, podgórskich i wyżynnych),
granice i opisy podziału administracyjnego.
Mapy przeglądowe
- skala (pożądana) 1 : 25 000
- służą do wizualizacji przestrzennej zbioru informacji o siedliskach, drzewostanach, obszarach chronionych oraz funkcjach lasu itp. na tle oddziałów leśnych i pododdziałów, z uwzględnieniem ważniejszych szczegółów sytuacji wewnętrznej (dróg utwardzonych, cieków podstawowych itp.) w obrębie leśnym, w powiązaniu z istotnymi szczegółami topograficznymi sytuacji zewnętrznej.
- podkład (matryca, wzorzec) mapy przeglądowej, będący podstawą do wykonania tematycznych map przeglądowych, wykonywany jest zgodnie z „Instrukcją techniczną sporządzania i wydruku map leśnych”
Podkład mapy przeglądowej powinien zawierać:
- podział na oddziały leśne i pododdziały wraz z ich opisem,
- ważniejsze szczegóły sytuacji wewnętrznej,
- użytki rolne,
- granice rezerwatów przyrody,
- siedziby nadleśnictwa i leśnictw,
- szczegóły sytuacyjne w granicach zasięgu terytorialnego nadleśnictwa,
- przyjęte napisy informacyjne (nazwa mapy, skala, powierzchnia, itp.) oraz legendę.
Sporządzenie mapy przeglądowej drzewostanu polega na oznaczaniu na matrycy mapy:
granic drzewostanów nasiennych,
tła poszczególnych drzewostanów według przedziałów wiekowych i gatunków panujących,
granic gruntów leśnych projektowanych do odnowienia (płazowin, halizn, zrębów).
Sporządzenie mapy przeglądowej siedlisk polega na uwzględnieniu typów siedliskowych lasu, zbiorowisk roślinnych i siedlisk przyrodniczych.
Obligatoryjna jest mapa „typów siedliskowych lasu”, z granicami Glebowych Powierzchni Wzorcowych, natomiast fakultatywne są mapy „siedlisk przyrodniczych” i „zbiorowisk roślinnych”.
Mapa sytuacyjna obszaru w granicach zasięgu terytorialnego nadleśnictwa
- sporządzana jest dla całego nadleśnictwa, w skali 1 : 50 000 lub 1 : 100 000, na podkładzie odpowiedniej mapy topograficznej,
- stanowi samodzielny załącznik do planu urządzenia lasu w celu wizualizacji informacji przestrzennych, istotnych dla gospodarki leśnej oraz ważnych w zarządzaniu nadleśnictwem.
Zawartość:
a) granice gruntów zarządzanych przez Lasy Państwowe,
b) podział powierzchniowy i numeracje oddziałów,
c) siedziby: RDLP, nadleśnictw i leśnictw, oraz zakładów Lasów Państwowych,
d) dostrzegalnie przeciwpożarowe,
e) granice nadleśnictw, obrębów leśnych i leśnictw oraz ich nazwy lub numery, a także znane nazwy dużych kompleksów leśnych,
f) granice zasięgu terytorialnego nadleśnictwa,
g) podział przyrodniczoleśny,
h) granice parków narodowych,
i) lasy innych własności,
j) granice województw, powiatów i gmin, a w obiektach przylegających do granicy państwowej – granice państwa,
k) kontury miejscowości wraz z ich nazwami,
l) koleje, ważne rurociągi,
m) jeziora, zbiorniki wodne oraz rzeki i inne cieki z podaniem ich znanych nazw oraz kierunków odpływu,
n) sieć dróg ważnych dla komunikacji publicznej i gospodarki leśnej wraz z określeniem, dokąd prowadzą poza granicami zasięgu terytorialnego nadleśnictwa,
o) inne informacje ważne dla gospodarki leśnej, ustalone podczas KZP.
Mapa przeglądowa lub sytuacyjno-przeglądowa obszarów chronionych i funkcji lasu
Mapy te sporządza się na bazie matrycy mapy przeglądowej obrębu leśnego (1 : 25 000) lub mapy sytuacyjnej obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa (1 : 50 000).
Sporządzenie mapy przeglądowej lub sytuacyjno-przeglądowej obszarów chronionych i funkcji lasu polega na odpowiednim uzupełnieniu napisów oraz znaków, zamieszczeniu legendy oraz zakolorowaniu granic i tła leśnych obszarów chronionych według pełnionych funkcji, w tym:
granic od parków narodowych oraz otulin parków narodowych,
granic od rezerwatów, otulin rezerwatów oraz rezerwatów projektowanych,
granic obszarów Natura 2000, z podziałem tych obszarów na: PLB, PLH, PLC,
granic rozpoznanych (ustalonych według dokumentów regionalnego dyrektora ochrony środowiska i potwierdzonych na gruncie) ostoi, siedlisk przyrodniczych oraz stanowisk roślin lub zwierząt stanowiących przedmioty ochrony, dla których wyznaczono dany obszar Natura 2000; w wypadku braku danych o lokalizacji przedmiotu ochrony, w terenie obowiązuje oznaczenie kodu tego przedmiotu ochrony, odnoszącego się do całego wyznaczonego obszaru Natura 2000,
granic lasów ochronnych z rozróżnieniem wiodących kategorii ochronności,
granic parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu oraz otulin parków krajobrazowych,
granic lub symboli: lasów wpisanych do rejestru zabytków, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz powierzchniowych form pomników przyrody,
symbolu i nazwy LKP, wpisanych w tytule mapy, przy nazwie nadleśnictwa,
granic lub symboli: otulin ośrodków wypoczynkowych, wyłączonych drzewostanów nasiennych oraz ważniejszych osobliwości przyrodniczych i kulturowych,
granic lub symboli zbiorów drzewostanów o jednakowych zadaniach ochronnych, wyznaczonych dla celów programu ochrony przyrody.
Zestawienia zbiorcze danych inwentaryzacyjnych (w formie tabel i wykazów)
Tabela klas wieku - rodzaje tabel klas wieku:
- powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według głównych (dominujących) funkcji lasu oraz gatunków panujących (sporządzana dla obrębów leśnych i łącznie dla nadleśnictwa); dla gruntów niezalesionych gatunkiem panującym jest gatunek główny typu drzewostanu (TD);
- powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według typów siedliskowych lasu oraz gatunków panujących (sporządzana dla obrębów leśnych);
- powierzchniowa tabela klas wieku według rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu (sporządzana dla obrębów leśnych);
- miąższościowa tabela klas wieku według rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu (sporządzana dla obrębów leśnych);
- powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według gospodarstw oraz grup gatunków panujących o tym samym wieku rębności (sporządzana dla obrębów leśnych);
- powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według stref uszkodzenia lasu oraz gatunków panujących, sporządzana dla obrębów leśnych (do czasu wprowadzenia obowiązku, o którym mowa w § 25, ust. 13 niniejszej instrukcji, tabeli tej się nie sporządza);
- tabela klas wieku spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących i stref uszkodzenia – przyrost tablicowy (sporządzana dla obrębów leśnych, a do czasu wprowadzenia obowiązku, o którym mowa w § 25, ust.13 niniejszej instrukcji, sporządzana bez wyróżniania stref uszkodzenia);
- tabela klas wieku spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących i stref uszkodzenia – przyrost zredukowany, sporządzana dla obrębów leśnych; do czasu wprowadzenia obowiązku, o którym mowa w § 25, ust.13 niniejszej instrukcji, tabeli tej się nie sporządza.
Inne zestawienia
- zestawienie powierzchni gruntów nadleśnictwa według rodzajów użytków gruntowych, kategorii użytkowania i grup rodzajów powierzchni, zgodnie z podziałem administracyjnym kraju (w tabeli tej uwzględnia się również podział na obręby leśne);
- zestawienie powierzchni typów siedliskowych lasu według panujących gatunków drzew oraz ich bonitacji (sporządzana dla obrębów leśnych);
- tabela spodziewanego rocznego przyrostu użytecznego według gatunków panujących;
- schemat opisu taksacyjnego;
- wykaz obiektów selekcji nasiennej (sporządzany dla obrębów leśnych);
- wykaz drzewostanów kwalifikujących się do przebudowy (sporządzany dla obrębów leśnych);
- wykaz drzewostanów w klasie odnowienia (sporządzany dla obrębów leśnych);
- wykaz drzewostanów w klasie do odnowienia (sporządzany dla obrębów leśnych);
- wykaz drzewostanów o budowie przerębowej (sporządzany nieobligatoryjnie, na formularzu jak wzory nr 4 i 5).
Materiałami uzupełniającymi inwentaryzację lasu, niezbędnymi do opracowania planu urządzania lasu, są dane obrazujące:
położenie nadleśnictwa (geograficzne, przyrodniczo-leśne i administracyjne),
historię lasów i gospodarki leśnej,
przyrodnicze warunki gospodarki leśnej,
strategiczne kierunki zagospodarowania regionu (w tym plany zagospodarowania przestrzennego),
ekonomiczne warunki gospodarki leśnej,
gospodarkę ubiegłego okresu,
zasięg terytorialny nadleśnictwa (w opisie ogólnym zamieszcza się kopię odpowiedniego zarządzenia),
formalne podstawy uznania lasów za ochronne (w opisie ogólnym zamieszcza się kopię właściwej decyzji).
ŁAD CZASOWY
To sposób rozłożenia w określonym czasie podstawowych czynności gospodarczych w drzewostanach, zapewniający pobór użytków drzewnych zgodnie z wyliczonym etatem rębnym, przy zachowaniu ładu przestrzennego w lesie.
Narzędziem regulacyjnym decydującym o projektowanym rozmiarze użytkowania rębnego i o przyszłym rozwoju zasobów drzewnych w lesie są wieki rębności, będące wyrazem dojrzałości rębnej drzewostanów.
Etat – rozmiar rocznego użytkowania w gospodarstwie leśnym określany miąższ ościowo i/lub powierzchniowo. Etaty są podstawą regulacji ładu czasowego, umożliwiają użytkowanie dojrzałych drzewostanów w poszczególnych okresach gospodarczych.
Dojrzałość rębna – stan drzewa lub drzewostanu kwalifikujący je do wyrębu.
Wiek rębności – wiek, w którym drzewo lub drzewostan osiągnęły dojrzałość rębną.
Przeciętny wiek rębności - jest ustalony:
Na podstawie wykazu podanego w IUL dla So, Św, Jd, Db i Bk
Przez KZP dla pozostałych gatunków
Wiek rębności drzewostanu
- inaczej wiek dojrzałości rębnej drzewostanu lub wiek dojrzałości drzewostanu do odnowienia
- określany jest indywidualnie dla każdego drzewostanu podczas taksacji lub przyjmowany schematycznie w wielkości wynikającej wprost z przeciętnego wieku rębności przyjętego dla gatunku drzewa, który panuje w drzewostanie.
Indywidualny wiek dojrzałości rębnej drzewostanu określa się i zapisuje w opisie taksacyjnym z dokładnością do 10 lat, uwzględniając:
rzeczywisty skład gatunkowy drzewostanu (proporcjonalnie do przyjętych wieków rębności poszczególnych gatunków wchodzących w skład drzewostanu),
jakość techniczną gatunku panującego w drzewostanie (wyższy wiek przy dobrej jakości, niższy przy złej),
stopień uszkodzenia drzewostanu oraz zgodność składu gatunkowego drzewostanu z TD (wyższy przy składzie zgodnym w drzewostanach nieuszkodzonych, niższy przy składzie niezgodnym w drzewostanach uszkodzonych),
przyjęte okresy: odnowienia, uprzątnięcia lub przebudowy drzewostanu,
„Wytyczne w sprawie kryteriów i postępowania przy określaniu indywidualnego wieku dojrzałości do odnowienia drzewostanów”.
Rodzaje dojrzałości rębnej:
a) naturalna
b) fizyczna
c) wg najwyższego dochodu materiałowego
d) techniczna
e) ekonomiczna
f) wg kulminacji renty leśnej
g) wg kulminacji renty gruntowej
h) wg czynników hodowlano-leśnych i przyrostu bieżącego
Dojrzałość naturalna
- następuje w takim stadium wzrostu i rozwoju drzewostanu, w którym bieżący przyrost miąższości jest mniejszy od sumy miąższości wydzielających się drzew, na skutek czego następuje zmniejszanie się zapasu produkcyjnego.
Wiek ten ma pewne znaczenie w odniesieniu do lasów pełniących funkcje pozaprodukcyjne oraz jako miara górnej granicy wieku rębności, określonego innymi metodami.
Na wiek dojrzałości naturalnej wpływ mają takie czynniki jak:
- właściwości biologiczne gatunku drzewa (długość życia)
- warunki siedliskowe (warunki ubogie, optymalne i bogate)
- warunki otoczenia (wpływ czynników zewnętrznych)
- pochodzenie drzew (nasiona, odrośla)
Dojrzałość fizyczna - oznacza stan drzewostanu, w którym zaczyna się on odnawiać z nasion lub odrośli.
Dojrzałość wg najwyższego dochodu materiałowego
Największy dochód materiałowy na jednostkę powierzchni i czasu wykazuje drzewostan w chwili kulminacji przeciętnego przyrostu miąższości, tzn. w momencie zrównania się przyrostu bieżącego z przeciętnym.
W zależności od gatunku, warunków siedliskowych, natężenia cięć pielęgnacyjnych kulminacja ta przypada na różny wiek drzewostanu. I tak:
- u gatunków światłożądnych wcześniej, a u cienioznośnych później
- na lepszych siedliskach wcześniej niż na gorszych
- przy silnych trzebieżach później niż przy słabych
Dojrzałość techniczna
Stan drzewostanu wyrażony np. średnią pierśnicą, w którym spełnia on najpełniej zapotrzebowanie na określony sortyment lub grupę sortymentów nazywa się dojrzałością techniczną drzewostanu, a wiek, w którym on osiąga ten stan nazywa się wiekiem dojrzałości technicznej drzewostanu.
Dojrzałość techniczna drzewostanu – w ramach określonego gatunku – zależy od sortymentu, który jest celem produkcyjnym danego gospodarstwa, od klimatu i siedliska oraz sposobu pielęgnowania.
Dojrzałość ekonomiczna
Minusy dojrzałości ekonomicznej:
- w kosztach nie uwzględnia się dochodów pochodzących z użytkowania przedrębnego
- bierze się pod uwagę koszty z jednego 10-lecia, a nie z całego życia drzewostanu
- wieki rębności wg tej dojrzałości były i są niskie, co zmniejsza zysk.
17.03.2012
ŁAD PRZESTRZENNY
To takie usytuowanie drzewostanu, które będzie go zabezpieczało przed działaniem czynników niekorzystnych (głównie – wiatry wywalające).
Metody:
- metoda izolacji (metoda historyczna)
- metoda kierunku cięć (metoda historyczna)
- podział lasu na ostępy
Metoda izolacji – metoda historyczna, XIX w. – wokół każdego drzewostanu wycinano bezdrzewne pasy - żeby przystosować młodszy drzewostan do działania wiatru, przed wycięciem starego, który go odsłoni.
Metoda kierunku cięć (metoda historyczna) – dzielona drzewostan na działki, żeby ciąć po kolei działkami pod wiatr. Działki przechodziły na przestrzał przez cały kompleks leśny – nie zwracano uwagi na siedliska, czy rosnące tam gatunki.
Podział lasu na ostępy
Ostęp składa się z 2 oddziałów położonych obok siebie.
Ostępy zaznaczane są strzałkami:
- czerwonymi – ostępy stałe
- niebieskimi – ostępy przejściowe
Ostęp stały jest wtedy, gdy można zachować ścisłe następstwo cięć.
Ścisłe następstwo cięć – gdy wycinamy jeden drzewostan, to następny możemy wyciąć wtedy, gdy odnowimy ten pierwszy (5-6 lat).
Ostępy przejściowe – gdy nie można zachować ścisłego następstwa cięć.
np.
Inny podział ostępów:
- ostęp pełny
- ostęp niepełny
(jest to uzależnione od kolei rębu)
Rozplanowanie cięć rębnych w programie TAKSATOR
Wybór rębni
- rębnia zależy od: TSL (typ siedliskowy lasu), wariantu uwilgotnienia, TD
- każda rębnia ma, w zależności od TSL, określony okres odnowienia, nawrót cięć i intensywność cięcia
- każda rębnia ma określone elementy przestrzenne (szerokość, powierzchnia)
Tworzenie ostępów i wyznaczanie kierunków cięć.
Wybór drzewostanów do użytkowania
- drzewostany obligatoryjne (KO, drzewostany wyżywicowane, drzewostany z rębnią z gospodarstwa S)
- drzewostany potencjalne (decyduje wskazanie gospodarcze lub sam fakt przynależności do drzewostanów rębnych)
- drzewostany rezerwowe (przynależność do drzewostanów rębnych, ale bez wskazania rębnego)
- drzewostany błędne
Tworzenie bloków wewnątrz ostępów
Blok – jednostka wewnątrz danego ostępu w ramach której następuje podział drzewostanów (niezależnie od rębni i gospodarstwa) na działki zrębowe.
Tworzenie pasów zrębowych
- pas przez całą szerokość ostępu – kryterium maksymalnej szerokości
- pas nie przebiega przez całą szerokość ostępu – kryterium maksymalnej powierzchni
- użytkowanie różnymi rębniami – wówczas średnio ważone maksymalne szerokości i powierzchnie zrębów w ramach pasa.
Wyznaczenie pasów zrębowych do użytkowania
- pilność wyrębu (wiek rębności drzewostanów i wieki rębności gatunków plus wiek rębności drzewostanu od strony zawietrznej).
Tworzenie warstwy działek zrębowych, czyli fragmentów pasów zrębowych w ramach wyłączenia.
Elementy rębni (techniczne, przestrzenne, czasowe)
Elementy techniczne rębni
Cięcia zupełne
Cięcia częściowe (cięcia przygotowawcze, obsiewne, odsłaniające, uprzątające)
Cięcia gniazdowe
Cięcia brzegowe
Cięcia przerębowe
Elementy przestrzenne rębni
Powierzchnie o kształcie eliptycznym
Powierzchnie o kształcie wydłużonym
Elementy czasowe rębni
Okres odnowienia
Nawrót cięć
Pojęcie obrębu leśnego
- jest to wchodząca w skład nadleśnictwa jednostka powierzchniowo-ewidencyjna utworzona na cele urządzania lasu i na potrzeby systemu informatycznego Lasów Państwowych (SILP), dla której sporządza się – w ramach PUL – odrębną dokumentację inwentaryzacji lasu (tj. opisy taksacyjne, mapy, zestawienia i tabele) oraz odrębne wykazy zadań gospodarczych.
- obecnie obręb leśny pełni funkcję wydzielonego obszaru nadleśnictwa dla celów adresowych.
Pojęcie gospodarstwa
To pewien obszar lasu, zwarty lub rozdzielony przestrzennie, o zbliżonych warunkach siedliskowych, dla którego przyjęta funkcja lasu wyznacza ten sam cel gospodarki leśnej, jednakowy sposób zagospodarowania i rodzaj rębni, oraz – w przypadku realizacji celu gospodarczego – taką samą kolej rębu.
Cel gospodarki leśnej wynika z dominującej funkcji, jakie spełniają drzewostany wchodzące w jego skład.
- dla lasów rezerwatowych cele podawane są w zarządzeniach władz stanowiących o ich powołaniu,
- dla lasów ochronnych cele dostosowane są do kategorii ochronności tych lasów, ale w niektórych przypadkach ustala się również dodatkowo cel gospodarczy, który jest zawsze podporządkowany celowi podstawowemu,
- dla lasów gospodarczych ustala się cel produkcyjny – określony sortyment.
Sposób zagospodarowania i rodzaj rębni wynikają z:
Zapewnienia najkorzystniejszych warunków do osiągnięcia gospodarczego typu drzewostanu i realizacji związanego z nim przyjętego celu produkcji,
Warunków siedliskowych drzewostanów,
Oceny rębni stosowanej w poprzednich okresach gospodarczych,
Aktualnego stanu drzewostanów, ze szczególnym uwzględnieniem odnowień naturalnych,
Właściwości ekologicznych drzew aktualnego i przewidywanego składu drzewostanów.
Kolej rębu – jest to jednolity dla całego nadleśnictwa lub wyodrębnionej jego części okres produkcji, tj. liczba lat, w ciągu których drzewostany (poczynając od odnowienia) wzrastają, rozwijają się i osiągają dojrzałość rębną.
Różnica między wiekiem rębności, a koleją rębu:
- wiek rębności określa wiek, w którym drzewo lub drzewostan osiąga dojrzałość rębną, a kolej rębu odnosi się do szeregu drzewostanów o zróżnicowanym wieku, stanowiących samodzielną jednostkę gospodarczą i podaje okres czasu, w ciągu którego należy poddać wyrębowi i odnowieniu w określonej kolejności wszystkie drzewostany wchodzące w skład tej jednostki.
30.03.2012
Gospodarstwo tworzone jest dla celów planowania urządzeniowego na podstawie dominujących funkcji pełnionych przez lasy (z uwzględnieniem wszystkich funkcji pozostałych)
Gospodarstwo specjalne (S), obejmujące obszary funkcjonalne, pełniące funkcje specyficzne w urządzanym obiekcie, których realizacja wymaga ograniczenia lub zaniechania funkcji produkcyjnych, co dotyczy m.in. rezerwatów oraz stref objętych zakazem pozyskiwania drewna.
Gospodarstwo wielofunkcyjnych lasów ochronnych (O), obejmujące obszary uznanych lasów ochronnych z wiodącą funkcją ochronną, której realizacja nie wymaga ograniczenia lub zaniechania funkcji produkcyjnych.
Gospodarstwo wielofunkcyjnych lasów gospodarczych (G), obejmujące pozostałe obszary z wiodącą funkcją produkcyjną, której realizacja powinna uwzględnić wymagania ochrony przyrody.
Do gospodarstwa specjalnego (S) zalicza się:
rezerwaty przyrody wraz z otulinami,
projektowane rezerwaty przyrody,
lasy uzdrowiskowe w strefach A i B ochrony uzdrowiskowej, określonych statutem uzdrowiska,
lasy glebochronne na wydmach nadmorskich i klifach w pasie nadbrzeżnym, na wydmach śródlądowych oraz na stokach i zboczach o nachyleniu powyżej 450,
lasy wodochronne w strefach ochronnych ujęć wody i źródeł wody, wyodrębnionych stosownymi decyzjami administracyjnymi,
wyłączone powierzchnie badawcze i doświadczalne,
drzewostany objęte prawnym zakazem pozyskiwania drewna ze względu na szczególne znaczenie dla ochrony przyrody,
wyłączone drzewostany nasienne oraz drzewostany zachowawcze,
lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności i bezpieczeństwa państwa,
lasy znajdujące się na gruntach spornych (dotyczy sporadycznych przypadków obszaru znajdującego się w konturach granic stanowiących przedmiot sądowego sporu pomiędzy właścicielami gruntów),
pojedyncze pododdziały uznane w protokole KZP za obszary o wyjątkowym znaczeniu ze względów kulturowych, religijnych lub ekologicznych (np. parki podworskie lub fragmenty cmentarzysk na gruntach zalesionych, unikatowe bory bagienne oraz lasy łęgowe).
Dla potrzeb obliczenia etatów cząstkowych w gospodarstwie wielofunkcyjnym lasów gospodarczych (G) wyodrębnia się obszary kwalifikujące się do jednego sposobu zagospodarowania, w tym:
zrębowego sposobu zagospodarowania (GZ) w odniesieniu do siedlisk borów nadleśnictwa
przerębowo-zrębowego sposobu zagospodarowania (GPZ) w odniesieniu do siedlisk lasów i olsów nadleśnictwa
przerębowego sposobu zagospodarowania (GP) w odniesieniu do drzewostanów zgrupowanych w jednostki kontrolne.
Użytki główne dzielą się na:
- rębne
- przedrębne
Użytki rębne:
- zaliczone na poczet przyjętego etatu
- nie zaliczone na poczet przyjętego etatu
Wielkość użytków rębnych zaliczonych na poczet etatu (powierzchniowego) realizowana jest podczas NTG (Narada Techniczno-Gospodarcza) dla poszczególnych gospodarstw w obrębie leśnym.
Suma etatów określonych dla gospodarstw stanowi etat proponowany dla obrębu leśnego, zaś suma etatów obrębów leśnych – etat dla nadleśnictwa.
Podstawę ich określania stanowią:
Odpowiednie obliczenia etatów (etaty wg dojrzałości, etaty zrównania, etaty optymalne, etaty z KO i KDO oraz z potrzeb przebudowy)
Potrzeby hodowlane i ochronne określone przez taksatorów dla poszczególnych drzewostanów na gruncie z uwzględnieniem funkcji pełnionej przez drzewostan w gospodarstwie; suma tych potrzeb zagregowana dla gospodarstwa nazywana jest umownie etatem z potrzeb hodowlanych i ochronnych
Możliwości lokalizacji cięć rębnych ograniczone koniecznością przestrzegania przyjętych zasad ładu przestrzennego i czasowego w lesie; jest tu używane umowne pojęcie etatu wg możliwości lokalizacji cięć rębnych.
Użytki rębne nie zaliczone na poczet przyjętego etatu to:
a) uprzątnięcie płazowin,
b) uprzątnięcie nasienników, przestojów i przedrostów (nie zaliczonych do wartościowych dla hodowli lasu),
c) usuniecie drzew z innych przyczyn, w tym z gruntów nieleśnych.
Etaty a gospodarstwa
Gospodarstwo specjalne:
- etat z potrzeb hodowlanych i ochronnych
Wielofunkcyjne gospodarstwo lasów ochronnych:
- etat z potrzeb hodowlanych i ochronnych
- etat eg dojrzałości drzewostanów
- etat zrównania średniego wieku
- etat optymalny
- etat z potrzeb przebudowy
- etat wg okresu uprzątnięcia w drzewostanach KO i KDO
Weryfikacja możliwościami lokalizacyjnymi cięć rębnych z tytułu zachowania ładu czasowego i przestrzennego w lesie.
Etat końcowy nie może być niższy od sumy etatów wg potrzeb przebudowy i wg okresów uprzątnięcia w drzewostanach KO i KDO.
Wielofunkcyjne gospodarstwo lasów gospodarczych
- zrębowy sposób zagospodarowania
etaty wg dojrzałości drzewostanów
etaty zrównania średniego wieku
etat optymalny
etat z potrzeb przebudowy
- przerębowo-zrębowy sposób zagospodarowania
etaty wg dojrzałości drzewostanów
etaty zrównania średniego wieku
etat optymalny
etat z potrzeb przebudowy
etat wg okresów uprzątnięcia w KO i KDO
- przerębowy sposób zagospodarowania
etat z potrzeby przebudowy
etat wg okresów uprzątnięcia w drzewostanach KO i KDO
etat z potrzeb hodowlanych i ochronnych
Etat końcowy to w zasadzie suma etatów optymalnych dla zrębowego i przerębowo-zrębowego sposobu zagospodarowania.
UWAGA!
Jeśli etat wg możliwości lokalizacyjnych cięć rębnych w drzewostanach z tego gospodarstwa jest niższy o ponad 10% od etatu optymalnego, to przeprowadza się weryfikację lokalizacji cięć rębnych, korygując kryteria zaliczania drzewostanów do cięć rębnych w programie TAKSATOR.
Etat końcowy nie może być niższy od sumy etatów wg potrzeb przebudowy, wg okresów uprzątnięcia w drzewostanach KO i KDO oraz potrzeb hodowlano-ochronnych w przerębowym sposobie zagospodarowania.
Analiza relacji pomiędzy pożądanym kierunkiem rozwoju oraz stanu zasobów drzewnych a wielkością sumaryczną etatu proponowanego na okres obowiązywania PUL.
Suma etatów wg zrównania średniego wieku (O, G-Z, G-PZ) zapewnia utrzymanie dotychczasowego kierunku rozwoju zasobów drzewnych oraz ich pożądany stan na koniec planowanego okresu gospodarczego.
Jeśli oczekuje się wzrostu wieku i zasobów, etat końcowy powinien być niższy od sumy etatów wg zrównania średniego wieku (O, G-Z, G-PZ).
Jeśli oczekuje się obniżenia wieku i zasobów, etat końcowy powinien być wyższy od sumy etatów wg zrównania średniego wieku (O, G-Z, G-PZ).
Ostateczna decyzja odnośnie gospodarstw w obrębach i całego nadleśnictwa należy do NTG.
Etaty wg dojrzałości drzewostanów. (tabele z ćwiczeń)
Pojęcie etatu optymalnego.
Wykaz drzewostanów do pilnej przebudowy pełnej (grupa A) – etat wg potrzeb przebudowy.
Wykaz drzewostanów w budowie KO i KDO – etat wg okresów uprzątnięcia w drzewostanach o budowie KO i KDO.
Etat miąższościowy grubizny netto to suma miąższości netto drzewostanów lub ich części, ujętych w wykazie projektowanych cięć rębnych, w ramach etatu miąższościowego brutto. Miąższość netto wyliczana jest automatycznie przez program TAKSATOR.
Miąższościowy etat grubizny netto użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu to suma etatu miąższościowego grubizny netto i 5% spodziewanego przyrostu miąższości drzewostanów od chwili ich wyrębu.
Wielkość maksymalna użytków rębnych to suma użytków rębnych zaliczona na poczet przyjętego etatu i użytków rębnych nie zaliczonych na poczet przyjętego etatu.
Etat użytkowania przedrębnego dotyczy CPP, TW, TP
Etat w wymiarze powierzchniowym – ustala się na podstawie zestawienia zbiorczego powierzchni drzewostanów przewidzianych do użytkowania przedrębnego wg rodzajów cięć, gatunków panujących oraz klas i podklas wieku.
Tak ustalony i przyjęty na NTG etat powierzchniowy jest wielkością obligatoryjną do wykonania.
Etat w wymiarze miąższościowym – ogółem dla całego obrębu leśnego w m³ grubizny netto na 10 lat, bez powyższych podziałów. Uwzględnia się przy tym:
- wyniki użytkowania z ostatnich 5 lat,
- TKW (tabeli klas wieku) spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości wg gatunków panujących,
- zestawienie zbiorcze powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do CP, TW i TP,
- wielkości uzyskanego w ubiegłym 10-leciu przyrostu bieżącego V,
- modele wzrostu drzewostanów.
ZASADY
- Przyjmuje się, że planowany rozmiar użytkowania przedrębnego ogółem nie powinien przekroczyć 75% przyrostu bieżącego spodziewanego w najbliższym okresie gospodarczym we wszystkich drzewostanach przedrębnych.
- Orientacyjny etat miąższościowy użytków przedrębnych określa się jako miąższość grubizny netto. Przelicznik miąższości netto na brutto to 1,25. Przelicznik z brutto na netto to 0,8.
Etat miąższościowy użytków głównych
- użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu łącznie ze spodziewanym 5% przyrostem,
- użytki rębne nie zaliczone na poczet przyjętego etatu,
- użytki przedrębne.
Kiedy sporządza się aneks i istnieje możliwość zwiększenia rozmiaru pozyskania drewna w nadleśnictwie ponad wielkość ustaloną w PUL?
- W przypadku klęski żywiołowej.
Etat użytkowania rębnego ma charakter obligatoryjny, a dla użytkowania przedrębnego, orientacyjny.
Jak to się ma do kompensacji zwiększonego użytkowania przedrębnego kosztem obniżania użytkowania rębnego?
(Z IUL: „w Ustawie o lasach oraz decyzji o zatwierdzeniu planu urządzenia lasu zapisany jest łączny miąższościowy etat użytków głównych jako maksymalna ilość drewna przewidzianego do pozyskania w dziesięcioleciu, co umożliwia odpowiednie zwiększanie lub zmniejszanie wielkości użytkowania rębnego, albo przedrębnego w ramach łącznego etatu użytków głównych (tzw.
kompensowanie). Do celów formalno-prawnych oraz statystycznych takie postępowanie jest dopuszczalne, wszakże należy pamiętać, że etat użytkowania rębnego przyjmuje się jako obligatoryjny, natomiast planowana wielkość użytkowania przedrębnego ma charakter orientacyjny. Kompensowanie zwiększonego użytkowania przedrębnego poprzez odpowiednie zmniejszenie
użytkowania rębnego może też stanowić zagrożenie dla trwałości lasu (w tym trwałej stabilności lasu i ciągłości jego odnawiania) oraz trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, dlatego nie powinno być stosowane.”)
31.03.2012
POSTAĆ GOSPODARSTWA W RÓŻNYCH SPOSOBACH ZAGOSPODAROWANIA
Gospodarstwo jednogeneracyjne w zrębowym sposobie zagospodarowania
Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest drzewostan, który jest jednowiekowy, jednogeneracyjny i jednopiętrowy.
Rozwój drzewostanu ma charakter cykliczny, a cykl rozwojowy obejmuje następujące stadia:
zrąb – uprawa młodnik – tyczkowina – żerdziowina – drągowina – drzewostan dojrzewający – drzewostan dojrzały – starodrzew
Co się dzieje w drzewostanie w miarę upływu czasu?
(zmienia się pierśnica, przyrost, zadrzewienie, itd.)
Fazy cyklu rozwojowego, a zabiegi gospodarcze. (czyli np. jakie prace wykonuje się w młodniku, jakie w starszym drzewostanie itd.)
Sposób i termin reprodukcji.
Postać gospodarstwa jest złożona – w każdej chwili występuje w nim jednocześnie bardzo wiele drzewostanów w różnym wieku i we wszystkich stadiach rozwoju.
Konsekwencje złożonej postaci gospodarstwa to:
Powierzchnia powinna obejmować dostatecznie rozległy obszar lasu, tj. od kilkuset do kilku tysięcy ha, tak, aby mogło się składać z bardzo wielu drzewostanów w różnym wieku.
Każdy drzewostan ma swoiste, indywidualne cechy taksacyjne, liczbę drzew na jednostkę powierzchni, zasobność i jej przyrost.
W każdym drzewostanie prowadzi się odmienne zindywidualizowane zabiegi gospodarcze, stosownie do jego wieku i cech taksacyjnych.
Tylko nieliczne, na ogół najstarsze drzewostany mogą w danej chwili podlegać wyrębowi i rębnią zupełną; powstałe zręby odnawia się sztucznie.
Gospodarstwo jednogeneracyjne w przerębowo-zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią częściową
Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest drzewostan. Rozwój drzewostanu ma charakter cykliczny, ale cykl rozwojowy obejmuje tylko następujące stadia:
młodnik – drzewostan w średnim wieku – starodrzew – drzewostan w okresie odnowienia
(Dlaczego? Ponieważ odnowienie prowadzi się już w starodrzewie, dlatego też nie ma fazy uprawy.)
Postać młodnika, drzewostanu w średnim wieku i starodrzewu jest jednowiekowa, jednogeneracyjna i jednowarstwowa.
W fazie starodrzewu w okresie odnowienia postać drzewostanu jest czasowo dwuwiekowa, dwugeneracyjna i dwuwarstwowa.
Co się dzieje w drzewostanie w miarę upływu czasu?
Fazy cyklu rozwojowego, a zabiegi gospodarcze.
Sposób i termin reprodukcji.
Postać gospodarstwa jest złożona – w każdej chwili występuje w nim jednocześnie bardzo wiele drzewostanów w różnym wieku i we wszystkich stadiach rozwoju.
Konsekwencje złożonej postaci gospodarstwa to:
Powierzchnia powinna obejmować dostatecznie rozległy obszar lasu, tj. od kilkuset do kilku tysięcy ha, tak, aby mogło się składać z bardzo wielu drzewostanów w różnym wieku, w tym również drzewostanów w okresie odnowienia.
Każdy drzewostan ma swoiste, indywidualne cechy taksacyjne, liczbę drzew na jednostkę powierzchni, zasobność i jej przyrost, a także strukturę jedno- lub dwuwarstwową oraz występowanie, lub nie, okresu odnowienia.
W każdym drzewostanie prowadzi się odmienne zindywidualizowane zabiegi gospodarcze, stosownie do jego wieku i stadium rozwojowego.
Tylko nieliczne, na ogół najstarsze lub będące w okresie odnowienia drzewostany mogą w danej chwili podlegać użytkowaniu rębnią częściową z jednoczesnym odnowieniem naturalnym pod okapem.
Gospodarstwo kilkugeneracyjne w przerębowo-zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią stopniową udoskonaloną
Podstawową jednostka podziału powierzchniowego jest jednostka kontrolna, która powinna być trwale odgraniczona od otoczenia liniami naturalnymi (grzbiety, potoki) lub sztucznymi (drogi, linie podziału powierzchniowego) oraz powinna być jednorodna pod względem ekologicznym (siedlisko, wystawa).
Jednostka kontrolna w omawianym gospodarstwie może być podzielona na 3 wyraźne przestrzennie rozdzielone części (fazy) – jednostki ewidencji i planowania:
Część inicjalna
Część optymalna
Część terminalna
Każda z części składa się ze zbiorowisk drzew o takim samym lub zbliżonym składzie gatunkowym i charakteryzuje się swoistymi cechami:
Część inicjalna obejmuje:
- odsłonięte naturalnie odnowienia i młodniki,
- sztucznie założone uprawy (tereny poklęskowe),
- przygotowane do odnowienia i pozbawione drzew fragmenty o charakterze halizn.
Pierśnica rosnących drzewek jest niższa od 7 cm.
Część optymalna
Obejmuje fragmenty lasu, w których na jednostkę powierzchni przypada zazwyczaj wiele drzew o stosunkowo niedużej pierśnicy i wysokości, mające niewielką lub średnią zasobność, na ogół bez odnowienia podokapowego.
Ze względu na grubość drzew wyróżnia się część optymalną wczesną – dojrzewającą (pierśnica od 7 do 14cm) i część optymalną właściwą – dojrzałą (pierśnica od 15 do 35cm).
Część terminalna
Obejmuje fragmenty lasu, w której na jednostkę powierzchni przypada zazwyczaj niewiele drzew, a udział drzew o dużej pierśnicy (powyżej 35cm) i wysokości jest znaczący. Zasobność jest wysoka, ale niższy jest (w stosunku do części optymalnej) przyrost miąższości.
Ze względu na udział odnowienia wyróżnia się część terminalną słabo odnowioną (do 30% młodego pokolenia) i część terminalną z intensywnym odnowieniem (powyżej 30% młodego pokolenia).
Jednostka kontrolna nie ma złożonej postaci, a w jej rozwoju nie da się wyróżnić cyklu następujących kolejno po sobie zmian.
Cechy jednostki:
- trzy części, których powierzchnia, zapas, rozmieszczenie i kolumny zmieniają się z czasem,
- zapas całej jednostki kontrolnej oscyluje w dłuższym okresie wokół pewnej wielkości przeciętnej,
- w każdej chwili w jednostce kontrolnej mogą być prowadzone jednocześnie 3 główne rodzaje zabiegów gospodarczych:
Odnowienia i pielęgnacja w części inicjalnej,
Cięcia pielęgnacyjne o charakterze trzebieży w części optymalnej,
Cięcia rębnią stopniową i ewentualnie odnowienia i pielęgnacja odnowień w części terminalnej.
- reprodukcja odbywa się stale w części terminalnej, przeważnie przez obsiew naturalny, a w miarę potrzeby także za pomocą sadzenia.
Postać gospodarstwa jest względnie prosta, ponieważ:
- może obejmować już jedną jednostkę kontrolną o powierzchni od 20 do 40 ha, pod warunkiem, że występują na niej wszystkie 3 części,
- gospodarstwo może obejmować wiele jednostek kontrolnych, pod warunkiem, że są one do siebie podobne pod względem struktury grubości,
- w każdej jednostce kontrolnej prowadzi się jednocześnie podobny zespół zabiegów gospodarczych,
- w każdej jednostce kontrolnej trwa ciągła reprodukcja w drodze naturalnego odnowienia.
Gospodarstwo wielogeneracyjne w przerębowym sposobie zagospodarowania
Każda jednostka kontrolna obejmuje zawsze stosunkowo jednolity kompleks lasu o złożonej – różnowiekowej, wielogeneracyjnej i różnopiętrowej strukturze.
Nie da się wyróżnić wyraźnego cyklu, ponieważ w każdej chwili:
- las w jednostce kontrolnej ma podobna postać,
- w całej jednostce kontrolnej można prowadzić podobne zabiegi pielęgnacyjne związane z rębnią przerębową lub ciągłą, pielęgnacyjną,
- reprodukcja odbywa się w niektórych, nielicznych miejscach jednostki kontrolnej, głównie przez naturalne odnowienie.
Postać gospodarstwa jest prosta, ponieważ:
- gospodarstwem może być jedna jednostka kontrolna o obszarze od 5 do 15 ha,
- gospodarstwo może obejmować wiele jednostek kontrolnych, pod warunkiem, że są one do siebie podobne pod względem struktury i cechują się złożeniem różnowiekowym, wielogeneracyjnym i różnopiętrowym,
- w każdej jednostce kontrolnej prowadzi się jednocześnie podobne zabiegi gospodarcze,
- w każdej jednostce kontrolnej trwa ciągła reprodukcja w drodze naturalnego odnowienia.