Energetyka stanowi główny element systemu gospodarczego kraju. Ma ona za zadanie przede wszystkim wytwarzanie i przesyłanie energii do poszczególnych odbiorców. W zapewnieniu ciągłości dostaw paliw ma wpływ przede wszystkim infrastruktura sieciowa.

W ciągu ostatnich lat można zaobserwować dynamiczny rozwój gazownictwa, ponieważ gaz ziemny stał się najwygodniejszym nośnikiem energii. Ponadto w procesie użytkowania nie stwarza zagrożeń środowiskowych, powstające w wyniku jego spalania proste związki, jak dwutlenek węgla, dwutlenek azotu, są emitowane do atmosfery w niewielkich ilościach w porównaniu z innymi paliwami kopalnymi.

Gaz ziemny przesyłany jest poprzez sieć gazociągów przesyłowych pomiędzy punktami wejścia do systemu WE a punktami wyjścia z systemu WY w trzech systemach gazowniczych:

• system gazu wysokometanowego E,

• system gazu zaazotowanego Lw,

• system gazu zaazotowanego Ls

System gazu ziemnego wysokometanowego jest w ciągłej rozbudowie, natomiast system gazu ziemnego zaazotowanego jest znacznie mniejszy i podlega stopniowemu zastępowaniu przez gaz ziemny wysokometanowy. System sieci gazu wysokometanowego umożliwia odbiór gazu z importu oraz gazu ze złóż zlokalizowanych na południu i zachodzie Polski. Z kolei system przesyłowy gazu zaazotowanego umożliwia przesył gazu ze złóż krajowych zlokalizowanych w północno-zachodniej części kraju oraz na Niżu Polskim.

Rys. 1. „Mapa systemu przesyłowego”

Krajowy system składa się z sieci gazociągów o długości 141,5 tys. km, z czego 18,5 tys. km stanowi sieć przesyłowa, natomiast długość gazociągów dystrybucyjnych wynosi 123 tys. km. Gazociągi transportujące gaz ziemny wysokometanowy tworzą układ magistralny.

Rys. 2. „Model polskiego rynku gazu”

Przesył gazu na terenie Polski odbywa się za pośrednictwem GAZ-SYSTEM, a do roku 2022 ważna jest umowa leasingu operacyjnego, na podstawie której PGNiG zobowiązało się do zbywania określonych części sieci przesyłowej na rzecz GAZ-SYSTEM. Spółka GAZ-SYSTEM świadczy usługę przesyłu poprzez sieć gazociągów przesyłowych o łącznej długości ok. 14 tys. km. Około 1,7 tys. km gazociągów transportujących gaz wysokometanowy jest własnością PGNiG. Pozostała część sieci jest użytkowana jest w oparciu o wspomnianą umowę leasingu.

Sieć przesyłową w Polsce zarządzaną przez GAZ-SYSTEM stanowi:

• gazociągów przesyłowych,

• 14 tłoczni gazu,

• 55 węzłów,

• 970 punktów wyjścia.

System gazu zaazotowanego zarządzanego przez spółkę to ponad 700 km gazociągów przesyłających gaz podgrupy Lw i ok. 250 km gazociągów w systemie gazu zaazotowanego Ls.

System przesyłowy dysponuje 15 tłoczniami gazu, o łącznej zainstalowanej mocy ok. 130 MW. Ilość stacji przesyłowych będących punktami wejścia do systemu oraz punktami wyjścia z sytemu wynosi odpowiednio:

• dla systemu gazu grupy E: punkty wejścia - 54, punkty wyjścia - 1339,

• dla systemu gazu podgrupy Lw: punkty wejścia - 6, punkty wyjścia - 91,

• dla systemu gazu podgrupy Ls: punkty wejścia - 1, punkty wyjścia - 22.

Według aktualnych danych ok. 63% gazu transportowanego w Polsce dostarczane jest ze wschodu, ok. 30% pochodzi ze źródeł krajowych, a tylko ok. 7% gazu dostarczane jest z zachodu. Ze względu na umiejscowienie źródeł gazu na południu i wschodzie Polski, system przesyłowy oraz obiekty takie jak węzły i tłocznie budowane były w celu przesyłania gazu ze wschodu na zachód i z południa na północ. Umiejscowienie punktów wejścia gazu do systemu przesyłowego oraz parametry techniczne sieci oraz obiektów wpływają na możliwość wykorzystania przepustowości sieci.

Zasady korzystania z systemu przesyłowego określane są w dokumencie nazywanym Kodeksem Sieci (od angielskiej nazwy "Network Code"). W zależności od specyfiki związanej z uwarunkowaniami panującymi na rynku gazu w poszczególnych państwach dokument ten obejmuje różny zakres i przybiera różne formy.

Na tle Europy łączny udział Polski w zużyciu gazu wynosi tylko 2,8 %. Takie zużycie gazu wynika ze specyfiki polskiej energetyki, opierającej się w 95 % na węglu. Przykładowo udział Hiszpanii (kraju podobnej do Polski wielkości) jest ponad dwukrotnie większy – 6,8 %. Na pierwszym miejscu w wykorzystaniu gazu są Niemcy – 17,9 %.

Mimo niewielkiego zużycia gazu, Polska dysponuje na swoim terytorium znaczną ilością gazociągów przesyłowych (5,7 % udziału w łącznej długości gazociągów UE). Wynika to przede wszystkim z naszego położenia geograficznego, dość pechowego w poprzednim stuleciu, ale w przypadku przesyłu gazu jak najbardziej korzystnego. W związku z Polska pełni rolę kraju tranzytowego. Jednak wewnętrzna część sieci jest stosunkowo słabo rozwinięta. Ponadto, polski system gazowy jest połączony z systemem europejskim wyłącznie na linii wschód-zachód. Aby zwiększyć bezpieczeństwo dostaw gazu do odbiorców należałoby stworzyć połączenia na linii północ-południe.

Rys. 3. „Źródła dostaw gazu ziemnego”

Polska jest ważnym obszarem w tranzycie gazu ziemnego z półwyspu Jamał do Niemiec i innych krajów Europy Zachodniej. Ponad 90 proc. Gazu tłoczonego tym systemem dostarczana jest do Niemiec, a jedynie 2,88 mld m3 gazu rocznie trafia do polskich odbiorców11 Tranzyt ten odbywa się poprzez gazociąg o łącznej długości ponad 4 tys. km i ma przepustowość ok. 32 mld m³/rok. Polski odcinek gazociągu liczy 682 km, a jego średnica wynosi 1400 mm. Jego właścicielem jest spółka SGT EuRoPol GAZ, w której PGNiG ma bezpośrednio 48% udziałów. Gaz ziemny odbierany jest w dwóch punktach zdawczo-odbiorczych zlokalizowanych we Włocławku i Lwówku Wielkopolskim. Na chwilę obecną istnieje wiele projektów, które umożliwiłyby połączenie Polski z innymi źródłami lub systemami europejskimi. Jest to m.in. budowa drugiej nitki gazociągu w celu zwiększenia przepustowości do ok. 66 mld m³/rok.

Bibliografia:

1. Piotr Bujalski, „Funkcjonowanie polskiego systemu przesyłu gazu”, Infrastruktura – Środowisko – Energia. Dodatek promocyjno-reklamowy do „Rzeczpospolitej”, 20.03/2007, http://www.geoland.pl/dodatki/energia_liii/gazsystem.html

2. Ewelina Kochanek, „Raport: Bezpieczeństwo przesyłu i dystrybucji gazu z Polsce”, Kwartalnik Biura Bezpieczeństwa Narodowego: Bezpieczeństwo Narodowe, 5-6/2007, http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/397/1182/Dokad_zmierza_Ameryka.html

3. Rys.1: Mapa systemu przesyłowego, witryna internetowa GAZ-SYSTEM: http://www.gaz-system.pl/system-przesylowy/mapa-systemu-przesylowego/

4. Witryna PGNiG, zakładka „Przesył gazu”: http://www.pgnig.pl/pgnig/sd/oim/pg

5. Rys. 3: „Źródła dostaw gazu”, Raport Roczny - PGNiG w liczbach 2010, witryna internetowa PGNiG: http://www.pgnig.pl/pgnig/ri/838/7366/?r,article,Id=2230