elementy systemu wyborczego czynniki deformujce wynik wyborczy

Elementy systemu wyborczego, czynniki deformujące wynik wyborczy.

I. System wyborczy- definicja

a)szerokie ujęcie: wszystko co dotyczy procesu wyborczego, włączając prawo wyborcze i organizację wyborów

b)wąskie :

-wzorce zachowań według, których wyborcy wyrażają w głosowaniu swoją preferencję co do partii i/albo kandydata oraz

-metody przeliczania wyników wyborczych (data of votes) ( w przypadku wyborów parlamentarnych) w wyniki mandatowe (parliamentary seats)

Systemy wyborcze są elementem prawa wyborczego.

II. Elementy systemu wyborczego-

- elementy techniczne, które nadają strukturę wyborowi, zmieniają preferencje polityczne wyborcy w głos, którego polityczne znaczenie jest współokreślane przez te elementy. Elementy te są równocześnie parametrami systemu wyborczego, mogą być łączone w niemalże dowolny sposób. Kombinacje tych elementów dają różne konsekwencje dla wyników wyborów.

Elementy:

(wszystkie elementy z Antoszewski, Herbut – „Demokracje zachodnioeuropejskie”, a element 2- sposób ubiegania się kandydatów o wybór z Nohlen`a)

1) kształt i rozmiar okręgu wyborczego (typ okręgu wyborczego)

a) okręg wyborczy- ogół wyborców (najczęściej zamieszkujących określone terytorium) uprawniony do głosowania na tych samych kandydatów /te same listy partyjne/

b) kształt okręgu wyborczego- akcentuje się to czy jest słabo czy gęsto zaludniony, czy wyborcy to ludność miejska czy wiejska itp.

`Czynnik deformujący: istnieje możliwość manipulowania granicami okręgów( tzw. geografia wyborcza) co może wywołać efekt nadreprezentacji lub niedoreprezentacji określonych grup społecznych – z reguły na niekorzyść mieszkańców gęsto zaludnionych miast

c) rozmiar (wielkość) okręgu- liczba mandatów przypadających na dany okręg. Od wielkości okręgu wyborczego zależy stopień proporcjonalności systemu wyborczego.

-Wg kryterium wielkości wyróżnia się 2 typy okręgów wyborczych:

`jednomandatowe (uninominal) - możliwe tylko wybory większościowe (większość względna lub absolutna)

` wielomandatowe (plurinominal)- możliwe wybory proporcjonalne

2) sposób ubiegania się kandydatów o wybór:

a) kandydatura pojedyncza

b) lista

Formy list wyborczych :

- zamknięta- wyborca ma możliwość oddania głosu na jedną partię. Gremia partyjne decydują o kolejności kandydatur. Wyborca nie może jej zmienić, jest związany tą propozycją.

`Czynnik deformujący: zwiększenie zależności reprezentantów od partii politycznych, partie mogą planować skład frakcji

- otwarta- wyborca decyduje kto będzie reprezentował partię

- wolna – wyborca może przekraczać granice partyjne, może wielokrotnie oddać głos i zestawić własną listę osób z różnych partii. Lista partyjna jest tylko niewiążącą propozycją

3) przeciętny „koszt” uzyskania jednego miejsca w parlamencie- mierzony liczbą głosów potrzebną do jego zdobycia, oblicza się go wg. wzoru :

liczba oddanych w okręgu głosów- 1

liczba miejsc w okręgu+ liczba partii-1

4) uprawnienia wyborcy w akcie głosowania,

D.Rae wyróżnił dwa typy głosowania:

a) kategoryczne (wyborca posiada jeden głos, który oddaje na jednego kandydata/ jedną listę partyjną, pozwala jedynie na podjęcie decyzji, którą z rywalizujących partii wyborca preferuje

- ten rodzaj jest najczęściej jest stosowany, powszechna jest też zasada, że wyborca dysponuje jednym głosem ( chociaż są wyjątki, np.: Szwajcaria, Turcja, Włochy)

b) porządkujące- wyborca ma możliwość oznaczenia kolejności kandydatów na liście, jej przestawienia, kumulacji, większej liczy głosów w stosunku do osoby jednego kandydata, bądź zestawienia kandydatów z różnych list partyjnych

- skrajnym przykładem głosowania porządkującego jest system szwajcarski, daje on wyborcy możliwości:

1. kumulacji głosu- oddanie kilku głosów na jednego kandydata z danej listy kosztem innych kandydatów

2. zestawienia (panachage) kandydatów z kilku list wyborczych

5) formuła wyborcza- oznacza regułę (lub zespół reguł) rozstrzygającą o tym, który kandydat zostaje wybrany w danym okręgu oraz w jaki sposób następuje przetworzenie liczby uzyskanych przez daną partię głosów w liczbę przypadających jej mandatów

- formuła ta występuje w kilku wariantach, często jest utożsamiana z typem systemy wyborczego

-Stanowi ona główne źródło deformacji wyniku wyborczego

*W skład formuły mogą wchodzić dodatkowo (prócz metody przeliczania głosów na mandaty):

- klauzula zaporowa- oznacza sztuczny próg poparcia, którego przekroczenie jest niezbędne do udziału w podziale mandatów. Jest oba stosowana np. w :RFN(5%), Szwecji, Norwegii, Austrii, Włoszech (4%), Hiszpanii (3%), Danii(2%),

`instytucja ta może być niekorzystna dla małych partii

- wyrównawcza dystrybucja mandatów: oznacza możliwość dokonania korekty wyniku wyborczego na poziomie krajowym, w celu zmniejszenia strat partii, które zostały poszkodowane na poziomie okręgów wyborczych i są w związku z tym podreprezentowane.

`korzystne dla małych partii, stosuje się np. w : Danii, RFN, Islandii, Norwegii, Szwecji gdzie w ten sposób jest przydzielany z góry określony procent mandatów

` w Austrii, Belgii, Grecji – takie przydzielenie może być przeprowadzone ad hoc, w zależności od rozmiaru deformacji wyniku wyborów, a jej wielkość nie jest stała

Deformacja.

Skonstruowanie systemu wyborczego, który doprowadziłby w 100% do odzwierciedlenia preferencji wyborczych (maksymalna proporcjonalność) jest założeniem idealizacyjnym. Wszystkie systemy- niezależnie od liczby i rozmiaru okręgów, charakteru głosowania, formuły wyborczej powodują deformację wyniku wyborów.

Deformacja wyniku wyborów- niezgodność podziału mandatów z faktycznymi preferencjami wyborców wyrażonymi w głosowaniu

- Deformacja polega na tym, że jedne partie są nadreprezentowane (tzn. uzyskują większy procent mandatów niż oddanych na nie głosów), inne zaś podreprezentowane.

Świadomość tego faktu wpływa na zachowania w toku wyborów:

- M. Duverger wróżnił takie prawidłowości:

*mechaniczny efekt prawa wyborczego- wszystkie uczestniczące w wyborach partie, z wyjątkiem 2 najsilniejszych są ciągle podreprezentowane

* psychologiczny efekt pr. wyborczego- wyborcy głosują na partie silniejsze, w obawie przed obniżeniem znaczenia swego głosu

Czynniki deformujące wynik wyborczy:

  1. rodzaj formuły

- w systemach opartych na formule większościowej deformacja jest silniejsza , w syst. proporcjonalnych- słabsza

* co do s. proporcjonalnych w 1909r J.P Smith sformułował prawo sześcianu (cube law)- zakłada ono , że proporcja mandatów uzyskanych przez 2 silniejsze partie jest sześcianem proporcji zdobytych przez nie głosów

2) rozmiar okręgu

- indeks proporcjonalności wzrasta wraz ze zwiększeniem rozmiaru okręgu ( im większy okręg wyborczy, tym słabsza deformacja wyników wyborów

- prawidłowość ta jest widoczna zwł. w przypadkach, w których dokonano zmiany prawa wyborczego, polegającej na redukcji liczy okręgów. W wyniku np. zniesienia okręgów jednomandatowych w Islandii w 1959 i zastąpienia ich okręgami wielomandatowymi indeks proporcjonalności zwiększył się 4-krotnie.

3) stabilizacja systemu wyborczego i efektywna liczba partii

- indeks proporcjonalności wzrasta wraz ze stabilizacją systemu partyjnego i redukcją efektywnej liczby partii

( mniejsza deformacja- jak jest stabilizacja systemu partyjnego i mniejsza efektywna liczba partii)

4) Stosowanie tzw. wyrównawczej dystrybucji (alokacji) mandatów= wzrost indeksu proporcjonalności

- stosuje się np. w Niemczech (50% mandatów jest przydzielanych w ten sposób), Danii(20%), Norwegii (5%)- należą one do grupy państw, w których proporcjonalność systemu wyborczego jest najwyższa

*Stosowanie klauzuli zaporowej nie wpływa na zmniejszenie proporcjonalności systemu wyborczego

*Prawdopodobieństwo zwiększenia wartości indeksu proporcjonalności ( tym samym mniejszej deformacji wyniku wyborczego) jest największe w przypadku kombinacji 4 czynników:

  1. proporcjonalna formuła wyborcza

  2. duży rozmiar okręgu wyborczego

  3. stabilizacja sytemu partyjnego

  4. zastosowanie zasady alokacji wyrównawczej

*Uzupełnieniem indeksu proporcjonalności danego sytemu wyborczego może być wyliczenie tzw. punktu przełomu (break-even point), oznaczającego próg poparcia, poniżej którego pojawia się zjawisko podreprezentacji. Im jest on wyższy, tym niższa jest proporcjonalność systemu i tym mniejsza szansa dla partii słabszych .


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Deformacje wyników wyborów, Archiwum, Semestr IV, Współczesne Systemy Wyborcze, Materiały Zweiffla
aktywny obywatel nowoczesny system wyborczy
WSPOLCZESNE SYSTEMY WYBORCZE, Politologia, Systemy polityczne
politologia, Proporcjonalne systemy wyborcze
wyboryy, Archiwum, Semestr IV, Współczesne Systemy Wyborcze
poj EAcie+systemu+wyborczego+i+rodzaje+system F3w+wyborczych+ SK6GBQPMGVORO6VRPYHPLI5LIWY2AWEBUVSZJW
Proporcjonalne systemy wyborcze
Współczesne systemy wyborcze II
pojęcie systemu wyborczego i rodzaje systemów wyborczych
Systemy wyborcze referat
SYSTEMY WYBORCZE [ www potrzebujegotowki pl ]
SYSTEM WYBORCZY
Systemy wyborcze i ich wplyw na podzial mandatow
poj EAcie+systemu+wyborczego+i+rodzaje+system F3w+wyborczych H7KT5PQBVICHR65VP3MFIH3PH3NFA3KKQGV66YQ

więcej podobnych podstron