HEMATOLOGICZNE BADANIA LABORATORYJNE – Seminarium 1

PODSTAWOWE BADANIA LABORATORYJNE CHARAKTERYZUJĄCE UKŁAD CZERWONOKRWINKOWY

Stężenie hemoglobiny [HGB]

Liczba erytrocytów [RBC]

Hematokryt [HT]

Średnia objętość krwinek czerwonych [MCV]

Średnia masa hemoglobiny w krwince [MCH]

Średnie stężenie hemoglobiny w krwince [MCHC]

Wskaźnik rozkładu objętości erytrocytów [RDW]

Ilość retikulocytów

Szybkość opadania krwinek czerwonych

– odczyn Biernackiego (OB)

STĘŻENIE HEMOGLOBINY WE KRWI [HGB]

Kobiety: 7.4 - 9.9 mmol/L (12-16g/dl )

Mężczyźni: 8.0 - 11.1 mmol/L (13-18g/dl )

WZROST:

nadkrwistości pierwotne i wtórne

Odwodnienia

OBNIŻENIE:

niedokrwistości

przewodnienia

LICZBA ERYTROCYTÓW [RBC] Red Blood Cell Count

Kobiety: 3.6 - 5.0 x 10¹²/l; 3.6 - 5.0 x 10⁶/µl

Mężczyźni: 4.2 - 5.4 x 10¹²/l; 4.2 - 5.4 x 10⁶/ µl

WZROST:

nadkrwistości wtórne (objawowe):

- niedotlenienie tkanek (wady serca, rozedma płuc, przebywanie na dużych wysokościach)

- wzrost wytwarzania Epo (wodonercze, torbielowatość nerek)

- działanie kortykosteroidów (zespół Cushinga, sterydy)

nadkrwistości pierwotne (czerwienica prawdziwa)

odwodnienia

OBNIŻENIE:

niedokrwistości

nagła utrata krwi

późny okres ciąży

przewodnienia

HEMATOKRYT [HTC]

Kobiety: 35 - 45% lub 0.35 - 0.45 l/l

Mężczyźni: 40 - 48% lub 0.40-0.48 l/l

WZROST:

nadkrwistości pierwotne i objawowe

odwodnienia

OBNIŻENIE:

wszystkie rodzaje niedokrwistości

przewodnienia

ŚREDNIA OBJĘTOŚĆ KRWINEK CZERWONYCH [MCV] Mean Corpuscular Volume

NORMA: 80-96 fl (µl)

MCV służy do charakteryzowania typu niedokrwistości wg kryterium morfologicznego:

Niedokrwistość normocytowa φ 7.7-8.0 µm

n. aplastyczna (makrocyty), hemolityczne,

choroby przewlekłe (mikrocyty) MCV 80-96 fl

Niedokrwistość mikrocytowa φ < 6.0 µm

n. syderopeniczna, talasemia MCV <80 fl

Niedokrwistość makrocytowa φ >9.0 µm

choroby wątroby, MDS MCV >100 fl

Niedokrwistość megaloblastyczna φ >12.0 µm

n. z niedoboru wit.B₁₂ i kw. foliowego, MCV > 115 fl

WSKAŹNIK ROZKŁADU OBJĘTOŚCI KRWINEK CZERWONYCH (ANIZOCYTOZY)
RDW - Red Cell Distribution Width

Określany jest jako współczynnik zmienności średniej objętości krwinki czerwonej:

SD – odchylenie standardowe rozkładu objętości erytrocyta

NORMA: 11.5-14.5% (względna homogenność erytrocytów)

RDW >15% (heterogenność populacji

erytrocytów – anizocytoza)

Zaburzenia RDW oceniamy zwykle w celu zróżnicowania

niedokrwistości wg kryterium morfologii

ŚREDNIA MASA HEMOGLOBINY W KRWINCE [MCH] Mean Corpuscular Hemoglobin
zależność między c. HGB a liczbą RBC w 1 litrze krwi

Służy do charakteryzowania typu niedokrwistości wg stopnia barwliwości:

▪ Niedokrwistość normobarwliwa (normochromiczna)

MCH 28 - 32 pg 1.8 - 2.1 fmol

(n. aplastyczna, hemolityczne)

Niedokrwistość niedobarwliwa (hipochromiczna)

MCH <28 pg <1.8 fmol

(n. syderopeniczna, syderoblastyczna, choroby przewlekłe ?)

Niedokrwistość nadbarwliwa (hiperchromiczna)

MCH >32 pg >2.1 fmol

(n. megaloblastyczna, hemolityczna)

ŚREDNIE STĘŻENIE HEMOGLOBINY W KRWINCE [MCHC]
Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration
zależność między c. HGB a objętością RBC (HTC)w 1 litrze krwi

WZROST

niedokrwistości hiperchromiczne – megaloblastczne

Odwodnienia

OBNIŻENIE

Niedokrwistości hipochromiczne

• syderopeniczne i syderoblastyczne

• talasemie

przewodnienia

RETIKULOCYTY

Stanowią pierwszą funkcjonalną, pozbawioną jadra, formę erytrocyta

Powstają przez wyrzucenie jądra z erytroblastów kwasochłonnych

Wydzielane są ze szpiku do krwi gdzie w ciągu 48 godz. ulegają ostatecznej przemianie do erytrocytów

Preparat krwi obwodowej: barwienie błękitem brylantowo-krezylowym

OZNACZANIE LICZBY RETIKULOCYTÓW (Ret)

Liczba względna Ret: ilość retikulocytów na 1000

erytrocytów (‰ , %)

Liczba bezwzględna Ret: Ret % x RBC w 1 µl

(Ret x 10⁹/l lub Ret x 10³/μl)

Norma Liczba względna: 5 - 15 ‰ (0.5 - 1.5%)

Liczba bezwzględna: 30 - 80 Ret x 10⁹/l

Wzrost odsetka Ret: >100 Ret x 10⁹/l

niedokrwistości hemolityczne, pokrwotoczne

leczenie Epo, B12, Fe

fizjologia - noworodki

Obniżenie odsetka Ret: < 25 x 10⁹/l

n. syderopeniczne, aplastyczne, megaloblastyczne

niewydolność nerek, ostre białaczki, infekcje, HIV

ODCZYN BIERNACKIEGO (OB)

Odczyn opadania krwinek czerwonych (OB)

– to szybkość z jaką opadają erytrocyty w osoczu

(krew pobrana na 3.8% cytrynian sodu w stosunku 4:1) mierzona po 1 i 2 godzinie od momentu ustawienia w statywie

● Przyśpieszony OB dowodzi choroby organicznej

i nawet przy braku objawów chorobowych wymaga wnikliwej diagnostyki

● Prawidłowe OB nie wyklucza jednak czynnościowego charakteru schorzenia

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST OB

● Czynniki erytrocytarne

- wzrost objętości krwinki czerwonej („duże” erytrocyty)

- spadek RBC

● Czynniki osoczowe

- wzrost substancji o dodatnim ładunku elektrycznym

* fibrynogen, globuliny

- spadek substancji o ujemnym ładunku elektrycznym

* albuminy

● Choroby ze wzrostem OB

- nowotwory (np. szpiczak mnogi)

- ostre niedokrwistości

- ostre i przewlekłe zakażenia

- ostre stany zapalne (po operacjach, złamaniach kości)

- zaburzenia hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy)

HEMATOLOGICZNE BADANIA LABORATORYJNE

● parametry charakteryzujące

układ białokrwinkowy

(leukocytarny)

OGÓLNA LICZBA LEUKOCYTÓW [WBC] , LEUKOGRAM (WZÓR SCHILLINGA)

WARTOŚĆ WZGLĘDNA 100%

WARTOŚĆ BEZWZGLĘDNA 4 – 10 x 10⁹/L lub 4 – 10 tys./mm³

ZMIANY LEUKOGRAMU W NIEKTÓRYCH STANACH CHOROBOWYCH

LEUKOPENIA < 4 000/ µL

- aplazja szpiku

- zakażenia wirusowe

- niedokrwistość Addisona – Biermera

- cytostatyki i promieniowanie RTG

• GRANULOCYTOPENIA (NEUTROPENIA) < 1 500/ µL

- łagodna: 1000 - 1500/ µL

- umiarkowana: 500 - 1000/ µL

- ciężka: 200 - 500/ µL

- b. ciężka: < 200 / µL

Graniczna liczba neutrofili zabezpieczająca organizm przed infekcją

= 500/ µL

GRANULOCYTOPENIA (NEUTROPENIA)

Określenie

• spadek liczby neutrofilii < 1.5 x 10⁹/l (<1500/μl)

Etiologia

• nacieki w szpiku (białaczki, chłoniaki, rak)

• zwłóknienie szpiku

• nieefektywna hematopoeza (MDS, n. witaminy B12 i/lub kw. foliowego

• uszkodzenia toksyczne (cytostatyki, naświetlanie)

• zakażenia wirusowe (HBV, HCV, CMV)

• autoprzeciwciała

• LEUKOCYTOZA NEUTROFILNA > 10 000/ µL

- ostre i przewlekłe zakażenia bakteryjne

- nowotwory, zwłaszcza z przerzutami

- uszkodzenie tkanek (zawał serca, oparzenia, stany pooperacyjne)

- niedokrwistość (ostra n. hemolityczna, po krwotokach)

- niektóre choroby rozrostowe układu

krwiotwórczego:

PRZEWLEKŁA BIAŁACZKA SZPIKOWA

CZERWIENICA PRAWDZIWA

- zaburzenia metaboliczne (mocznica, kwasica cukrzycowa)

PRZESUNIĘCIE WZORU ODSETKOWEGO W LEWO („ODCZYNOWE”) promielocyty, mielocyty, metamielocyty

• ostre choroby zakaźne i zakażenia

• kwasica i stany śpiączkowe

• po wysiłku fizycznym

PRZESUNIĘCIE WZORU ODSETKOWEGO W LEWO („PATOLOGICZNE”) mieloblasty, promielocyty, mielocyty, metamielocyty, erytroblasty

- przewlekła białaczka szpikowa

- erytroleukemia (M₆)

- osteomielofibroza

- przerzuty nowotworów do kości

PRZESUNIĘCIE WZORU ODSETKOWEGO W PRAWO

obecne granulocyty o hipersegmentowanych jądrach

(> 5 płatów)

- niedokrwistość megaloblastyczna

- choroby nerek i wątroby

- w stanach głębokiego niedożywienia

- po przetoczeniu krwi

● PRZERWA BIAŁACZKOWA (Hiatus leucaemicus)

obecność we krwi segmentów oraz mieloblastów (brak form pośrednich)

- ostre białaczki mieloblastyczne

Wzór Arnetha

Określa ilość płatów jądra granulocytów obojętnochłonnych.

Procent występujących we krwi neutrofilów o jądrze:

1 - płatowym 3 - 5% (pałki)

2 - płatowym 35%

3 - płatowym 41%

4 - płatowym 17%

5 - płatowym 2%

LIMFOCYTOZA

♦ Określenie – wzrost liczby limfocytów > 3 x 10⁹/l

♦ Podział

• Odczynowa

• zakażenia wirusowe (mononukleoza zakaźna, cytomegalia)

• gruźlica, kiła, bruceloza, krztusiec

• faza zdrowienia z zakażeń bakteryjnych

• Nowotworowa

• przewlekła białaczka limfatyczna (CLL)

• chłoniaki nieziarnicze w fazie białaczkowej

♦ Różnicowanie

- względna limfocytoza w granulocytopenii

LIMFOCYTOPENIA

- ziarnica złośliwa

- zakażenia wirusowe

- ciężkie zakażenia bakteryjne (gruźlica, dury)

- przerzuty nowotworowe do kości

- promieniowanie jonizujące

- zakażenia pierwotniakami (zarodziec malarii)

- choroba Addisona, AIDS, splenomegalia

- choroby neurologiczne (stwardnienie rozsiane)

MONOCYTOZA

- zakażenia wirusowe i bakteryjne

- zakażenia pierwotniakami (zarodziec malarii)

- przerzuty nowotworowe

- kolagenozy

- marskość wątroby

- czerwienica

- ciężka niedokrwistość hemolityczna

EOZYNOFILIA

- choroby alergiczne

- choroby pasożytnicze

- niektóre zespoły dermatologiczne (pęcherzyca)

- przewlekłe zaburzenia żołądkowo-jelitowe

- reumatoidalne zapalenie stawów

- kolagenozy (guzkowate zapalenie stawów)

- dializa otrzewnowa

BAZOFILIA

- przewlekła białaczka szpikowa

- czerwienica prawdziwa

- gruźlica

- choroby nowotworowe

- stany alergiczne

- nadwrażliwość na leki

BADANIA W NIEDOKRWISTOŚCIACH HEMOLITYCZNYCH

BADANIA OCENIAJĄCE SZYBSZE NISZCZENIE ERYTROCYTÓW

↓ RBC, skrócenie przeżycia krwinek znakowanych Cr⁵¹

↓ wolnej haptoglobiny,↑ LDH, ↑ Fe w surowicy

BADANIA OCENIAJĄCE NISZCZENIE WEWNĄTRZTKANKOWE

↑ wolnej bilirubiny (pośredni odczyn Van der Berga)

↑ urobilinogenu (mocz) i sterkobilinogenu (kał)

BADANIA OCENIAJĄCE HEMOLIZĘ WEWNĄTRZNACZYNIOWĄ

↑ wolnej HGB we krwi i w moczu

OBJAWY WZMOŻONEJ ODNOWY SZPIKOWEJ

↑ liczby retikulocytów i erytroblastów we krwi;

↑ odnowa erytroblastyczna w szpiku

BADANIA OCENIAJĄCE PRZYCZYNY HEMOLIZY

Przyczyny wewnątrzkrwinkowe:

1. ocena morfologiczna krwinek

(mikrocyty, sferocyty, akantocyty, owalocyty, leptocyty, schizocyty)

b) oporność osmotyczna (↓ oporności w sferocytozie – hemoliza w 0.75% NaCl; norma w 0.45%)

Przyczyny zewnątrzkrwinkowe

ocena testu Coombsa (PTA, BTA)

OPORNOŚĆ OSMOTYCZNA

1. Prawidłowo zbudowana, niezmodyfikowana chemicznie błona krwinek czerwonych zapewnia im dużą oporność na działanie hipoosmotycznych roztworów NaCl i detergentów, takich jak saponina.

2. Badanie oporności krwinek czerwonych wykonuje się na roztwory hipotoniczne NaCl.

3. Wskazania do oznaczenia to nieprawidłowości wrodzone budowy błony komórkowej erytrocytów

OPORNOŚĆ OSMOTYCZNA - interpretacja

Norma: początek hemolizy krwinek = oporność minimalna - w stężeniu 0,44% NaCl, koniec hemolizy - wszystkie krwinki uległy hemolizie = oporność maksymalna - 0,30% NaCl, różnica między opornością minimalną i maksymalną = amplituda oporności osmotycznej)

Obniżona oporność:

- mikrosferocytoza wrodzona

(np 0,74% - 0,54% NaCl )

- eliptocytoza, akantocytoza

- n. autoimmunohemolityczna

Zwiększona oporność:

- talasemia (np. 0,28 – 0,14% NaCl)