Wpływ inflacji na gospodarkę rynkową

W gospodarce rynkowej rozwój rzadko przebiega równomiernie.

Brak równowagi między popytem a podażą nazywamy stanem nierównowagi gospodarczej. Jednym z najpoważniejszych zjawisk towarzyszących stanowi nierównowagi gospodarczej jest inflacja, czyli wzrost cen połączony ze spadkiem wartości pieniądza. Stopę inflacji (jej poziom) można wyliczyć według wzoru:

cena obecna - cena poprzednia

stopa inflacji = ———————————————— x 100%

cena poprzednia

Ze względu na wysokość inflacji wyróżnia się następujące jej rodzaje:

• pełzającą - do 10%,

• kroczącą - powyżej 10%,

• galopującą - powyżej 50%,

• hiperinflację - powyżej 100% w skali roku.

Najczęściej występującymi przyczynami inflacji są:

Nadmierna emisja pieniądza (inflacja popytowa) - podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług, w efekcie popyt znacznie przewyższa podaż.

Brak konkurencji - działający na rynku monopoliści, niezagrożeni konkurencją, mogą podnosić ceny swoich towarów i usług.

Wzrost cen surowców (inflacja kosztowa) - duży wzrost cen surowców, zwłaszcza energetycznych (ropa naftowa, gaz ziemny), powoduje podrożenie kosztów produkcji, a w rezultacie podniesienie cen towarów i usług.

Nadmierne obciążenie producentów podatkami - podatki wliczane w ceny powodują ich nadmierny wzrost.

Wzrost poziomu płac - wzrost płac, który nie ma związku ze wzrostem wydajności pracy powoduje napływ na rynek pieniędzy, ale bez równoczesnego wzrostu podaży towarów i usług. Pracownicy zarabiają więcej, lecz produkują tyle samo.

Nadmierne inwestycje - większość przedsiębiorstw finansuje swoje inwestycje, zaciągając kredyty, których koszty wliczane są następnie w ceny towarów i usług; zbyt duży poziom inwestycji może w konsekwencji doprowadzić do gwałtownego wzrostu cen.

Inflacja jest zjawiskiem często występującym w gospodarce.

Nie powoduje większych problemów, dopóki pozostaje niska (1-3%), stabilna oraz zgodna z oczekiwaniami firm i konsumentów. Jednak istotnym skutkiem inflacji jest niepewność, jaką ze sobą niesie, gdy stopa inflacji jest niestabilna, czyli gdy ceny mocno się zmieniają w określonym czasie. Niestabilna inflacja może być powodowana nagłymi wahaniami podaży i/lub popytu w gospodarce, np. dla takich surowców, jak produkty rolne czy ropa, które są niezbędne dla wielu aspektów codziennego życia i pracy. Ważnym skutkiem inflacji jest to, że zmniejsza ona wartość pieniędzy w czasie, co oznacza, że pieniądze i ich posiadacze tracą na „sile nabywczej”.

Jeśli z roku na rok cena chleba wzrasta, oznacza to, że za tę samą kwotę można kupić mniej chleba lub że za taki sam bochenek należy zapłacić więcej. Ogólnie rzecz biorąc, gdy ceny rosną, dochodzi do spadku siły nabywczej dochodów społeczeństwa.

Konsumentów nie stać na kupno takiej samej ilości towarów jak dotychczas, muszą skracać czas zagranicznych wakacji i zadowalać się mniejszą ilością wszelkich dóbr, o ile ich dochody nie będą rosły w takim samym tempie. Taka utrata siły nabywczej nie wpływa jedynie na konsumentów i gospodarstwa domowe, ale niesie również skutki dla firm i rządów.

Niestabilna i nieprzewidywalna stopa inflacji utrudnia konsumentom i przedsiębiorstwom długoterminowe planowanie. Zniechęca przy tym do inwestowania i oszczędzania oraz sprawia, że rynek staje się nieefektywny. Kredyty spłaca się przez wiele lat, a poziom stóp procentowych jest na ogół powiązany ze stopą inflacji. Jednakże w sytuacji braku pewności co do przyszłej inflacji, pożyczkodawcy mogą chcieć „zabezpieczyć” się na wypadek, gdyby miało dojść do jej nieoczekiwanego podwyższenia, zwiększając stopy procentowe lub udzielając pożyczek ze zmienną stopą procentową. Zatem podczas gdy spłata pożyczki może wydawać się możliwa w momencie jej zaciągania przy zmiennej stopie procentowej, zmieniająca się inflacja w późniejszych latach może doprowadzić do ostrych wzrostów rat . Perspektywa niestabilnej stopy inflacji prowadzi do dużej niepewności dotyczącej inwestycji i rozwoju firm. Podejmowanie decyzji wiąże się z większym ryzykiem finansowym, koszty są wyższe, a możliwości bardziej ograniczone. Także konsumenci mniej chętnie biorą kredyty, szczególnie hipoteczne, długoterminowe co spowalnia szczególnie rynek budownictwa. Równocześnie obserwuje się osłabienie skłonności do oszczędzania: pieniądze szybko tracą wartość, toteż konsumenci wolą kupować towary niż oszczędzać. Oszczędności są bardzo ważne dla gospodarki gdyż stanowią źródło funduszy umożliwiających firmom inwestycje. Inflacja ogranicza inwestowanie i spowalnia wzrost gospodarczy

By rozwijać się i rosnąć, firmy na ogół potrzebują sprzyjających warunków gospodarczych, łącznie z niską i stabilną inflacją. Wynika to z faktu, że planują one swoje działania i inwestycje, takie jak zakup nowych maszyn czy budowa zakładów produkcyjnych, z kilkuletnim wyprzedzeniem. W przypadku dużych przedsiębiorstw planowanie inwestycji może nawet obejmować kilka przyszłych dziesięcioleci. Jeśli stopa inflacji jest wysoka i według prognoz taka pozostanie, planowanie działalności gospodarczej wiąże się z dużą niepewnością, jako że zmienna wartość pieniądza oznacza, że firmy nie mogą mieć pewności co do swoich przyszłych kosztów i przychodów. W związku z tym firmy reagują wzmożoną ostrożnością. Wysoka inflacja lub oczekiwanie jej wzrostu mogą spowodować szybszy wzrost kosztów w stosunku do produktywności oraz zniechęcić przedsiębiorców do podejmowania ryzyka i inwestowania w  przyszłości – zmniejszając tym samym konkurencyjność. Wywiera to negatywny wpływ na wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Wzrost średniego poziomu cen powoduje między innymi wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie firmy i przedsiębiorstwa są narażone na utratę dochodów. Najprostszy sposobób obniżenia kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa to restrukturyzacja i zwolnienia. Wysoka inflacja prowadzi do wzrostu bezrobocia.

Do sposobów walki z inflacją należą (polityka antyinflacyjna):

Ograniczenie deficytu budżetowego, np. zmniejszając wydatki, przez stworzenie warunków dla konkurencji, na przykład prywatyzując przedsiębiorstwa państwowe, lub przez wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych.

Obniżenie kosztów produkcji przez ograniczenie wzrostu płac oraz zmniejszenie obciążeń podatkowych, ceł i akcyz na surowce.

Podniesienie przez bank centralny stóp procentowych co podraża kredyty, a przez to ich atrakcyjność spada, natomiast wzrasta zainteresowanie oszczędzaniem; w efekcie zmniejsza się ilość pieniędzy na rynku, powodując zahamowanie wzrostu cen.

Wysoka i niestabilna inflacja jest szkodliwa dla gospodarki, konsumentów i firm. Utrzymywanie inflacji na niskim poziomie to cel twórców polityki gospodarczej na całym świecie.

Źródła :

http://ppslupsk.republika.pl/tematy/d5/t7.pdf

http://ec.europa.eu/economy_finance/focuson/inflation/consequences_pl.htm

E.Nojszewska „ Podstawy ekonomii” WSiP 1995