Wykład 1 - 5.10.2010

Plan wykładów:

1. Czym zajmuje się ekonomia?

• Od ekonomi wzrostu do ekonomi rozwoju.

1. Czym jest ekonomia rozwoju? (Przyczyny i przesłanki jej powstania.)

2. Pojęcie konwergencji jako istotny element zrozumienia i sensu ekonomi rozwoju.

3. Teorie rozwoju gospodarczego.

• Teorie głównego nurtu gdzie rozwój ma charakter rozwoju endogenicznego.

• Teorie nurtu gdzie rozwój ma charakter enzogeniczny.

1. Konsensus Waszyngtoński i jego założenia (składowe).

2. Przedstawiciele nowego nurtu w teorii rozwoju.

• Rola instytucji w rozwoju ekonomicznym.

• Założenia koncepcji zrównoważonego rozwoju (teoria stabilizacji i dostosowań).

1. Deklaracja milenijna – milenijne cele rozwoju.

2. Gospodarka oparta na wiedzy; konkurencyjność gospodarki.

• Wiedza

• Ludzie

• Ziemia

• Kapitał

Dostęp do informacji, rzetelne źródło (wielość kanałów), aktualizacja, wykształcenie, dopasowanie do struktur gospodarczych.

„Ekonomia rozwoju” R. Piasecki

„Zrównoważony rozwój o utopii do praw człowieka” Papuziński

WYKŁAD 2 (12 X 2010)

Obecnie pojawia się trend konsumowania zwłaszcza wśród młodych ludzi (przeżeranie tego co zgromadzili ojcowie). Natomiast do korzeni przedsiębiorczości wraca dopiero pokolenie wnuków. Dzieci osób, które osiągnęły sukces (utworzyli przedsiębiorstwo) nie jest taka jak ich rodziców. Korzystają z dorobku rodziców, ale nie dają nic od siebie. Dopiero pokolenie wnuków wraca do tradycji przedsiębiorczości.

EKONOMIA nauka o tym jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów, które mogą mieć także inne zastosowanie, w celu wytworzenia różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję (obecną i przyszłą) pomiędzy różne osoby i różne grupy w społeczeństwie.

WYTWARZANIE i ROZDZIELANIE

Przykład obrazujący o co chodzi – państwo o wysokim PKB na osobę, ale w którym panuję ogromna bieda; wytwarzanie a podział.

KONSUPCJA BIEŻĄCA i PRZYSZŁA (tzn. zapasy, oszczędności)

To co wytwarzamy konsumujemy teraz, ale należy też pamiętać o przyszłości. Konsumpcja przyszła – utrzymanie przyszłej gospodarki. Do ekonomii brutalnie wchodzi polityka. Obecna władza może zapewnić dobry poziom życia, ale za parę lat może zabraknąć środków na konsumpcję. Przy konsumpcji należy myśleć o przyszłości. Polityki nie da się oddzielić od ekonomii (konsumpcja = środki socjalne w społeczeństwie).

PROBLEM PODZIAŁU:

Problem wyboru – ekonomia jest nauką moralną; występuje wybór, który ma konotację moralną; wyborów dokonuje się w kilku sferach:

• przyszły – bieżący

• grupy społeczne (np. większe zasiłki czy zniżki dla studentów; emerytura czy stypendia)

• taktyka czy strategia

Dylemat ekonomii Jak najlepiej zaspokajać nieograniczone potrzeby w sytuacji ograniczonych zasobów?

W wyniku lepszego wykształcenia, oczytania itp. itd. rośnie świadomość ludzka, a co .za tym idzie rosną także ich potrzeby. Często należy ponieść koszty teraz, aby mieć zyski później.

Ekonomia to nauka o produkcji, dystrybucji oraz konsumpcji towarów i usług – nauka o gospodarowaniu

• aspekt produkcji i dystrybucji

• aspekt oszczędności i konsumpcji

Ludzie są bardziej uczuleni na straty niż na zyski. Bardzie boli ich strata dóbr niż możliwość zyskania poprzez zainwestowanie.

Dylemat w skali makro: Czy powinniśmy liczyć wzrost gospodarczy, czy może rozwój gospodarczy?

WZROST GOSPODARCZY – miarą jest szybki przyrost realnego PKB na osobę.

PKB – wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług finalnych wyprodukowanych w danej gospodarce w przyjętym przedziale czasu (zazwyczaj rok); miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki rynkowe, zlokalizowanej na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.

Wysoki dochód = wysoka jakość życia???

Niedoskonałe działanie rynku – brak weryfikowania wartości danego produktu; dyskryminacja rasowa, płciowa, wiekowa itp.

Protekcjonizm – rozwiązanie, które zdradza, że dany rynek źle działa; USA nie wpuszcza chińskich produktów na rynek, czyli wprowadza regułę protekcjonizmu.

ROZWÓJ GOSPODARCZY :

• sfera rzeczowa

• reprodukcja w sferze osobowej (siły roboczej) – myślenie o przyszłych pokoleniach np. zasiłki mogą mieć charakter inwestycji, jeżeli pobudzają demografię (becikowe)

• reprodukcja w sferze społecznej (głównie w takich elementach jakościowych jak przemiany w gospodarce, przemiany polityczne, przemiany w kulturze, przemiany w systemie instytucjonalnych, przemiany w ekologii

Rozwój gospodarczy uwzględnia poprawę standardów cywilizacyjnych i bytowych.

Indeksy rozwoju gospodarczego plasują kraje jako bardziej lub mniej rozwinięte, mierzone dobrobytem i dobrostanem ludzkości

HDI indeks rozwoju ludzkości:

• PKB na mieszkańca

• Przeciętne dalsze trwanie życia

• Poziom wykształcenia

• Umiejętność czytania i pisania ze zrozumieniem

• Wskaźnik scholaryzacji (podstawówki, szkoły średnie i wyższe) – procentowy czynnik uczęszczających do wszystkich osób w tym wieku

Wskaźnik dobrobytu społecznego:

• Wartość czasu wolnego

• Publiczne wydatki na służbę zdrowia i oświatę

• Usługi infrastrukturalne

• Bilans inwestycji za granicą i zagranicznych w kraju

• Gospodarowanie zasobami naturalnymi

• Międzygeneracyjna sprawiedliwość społeczna (świadomość wartości, pracy, czasu, poświęcenia emerytów)

• Nieważne ile zarabiasz – ważne ile wydajesz!!!

Wysoki indeks dobrobytu społecznego występuje w krajach skandynawskich.

Wykład 3 (19.10.2010)

Konkurencyjność, mierniki konkurencyjności

Czynniki konkurencyjności:

• swoboda prowadzenia biznesu (liczba dni potrzebna do założenia firmy i jej zamknięcia; wymagane licencje, łatwość podejmowania działalności gospodarczej)

• interwencja rządowa (udział własności państwowej w gospodarce, poziom i charakter wydatków publicznych)

• polityka podatkowa (wysokość stawek, udział wpływów z podatków w PKB)

• prawa własności i ich respektowanie (ochrona własności prywatnej i intelektualnej, kodeks handlowy, ograniczenie kosztów transakcyjnych)

• swoboda inwestowania (swobodny przepływ kapitału, ograniczenie zagranicznych własności w biznesie, swoboda inwestycji)

• system bankowy (szerokość oferty produktów bankowych, struktura własnościowa sektora bankowego)

• korupcja (piractwo, przemyt)

• rynek pracy (prawo dot. płacy minimalnej, swoboda ustalania cen, rządowe subsydiowanie biznesu)

Państwa które chcą doścignąć rozwinięte i konkurencyjne państwa muszą przyjąć odpowiedni model. Na skutek kryzysu gospodarczego na pewno musi zacząć ingerować w niektóre sektory. Pytanie czy robi to z zasady czy dlatego aby ograniczyć skutki kryzysu.

Kapitał zagraniczny ogólna kultura biznesu + zasady ułatwiające prowadzenie biznesu

Ekonomia rozwoju (Development economics = ekonomic development)

Synonimy: ekonomia politycznego zacofania i rozwoju, ekonomia zrównoważonego rozwoju

Definicja tradycyjna

ER jest dyscypliną ekonomii, która zajmuje się rozwojem krajów słabo rozwiniętych. Nie zamyka się wyłącznie na modelach wzrostu gospodarczego, ale zwraca też uwagę na polepszenie potencjału gospodarczego, przez zdrowie, edukację, dostęp do pracy, ochronę środowiska (czyli czynniki związane z rozwojem gospodarczym).

Wyrównywanie nie może się odbywać wyłącznie w ramach PKB. Ważne są czynniki towarzyszące, komplementarne bez których rozwój nie może postępować. Aspekt rozwoju składa się z wielu czynników społecznych.

Przesłanki powszechne ER

• obiektywne

• dostrzeżono rosnące dysproporcje rozwoju i różnice ekonomiczne pomiędzy krajami rozwiniętymi i zacofanymi

• tradycyjne modele rozwoju nie przynoszą efektów w krajach ubogich

• na przykładzie planu Marshalla widoczne było że po II WŚ jedne kraje podniosły się szybko z upadku inne zaś miały z tym problemy

• nasilanie się frustracji społecznych w krajach nierozwiniętych

Relatywizm – te same kryteria przyjęte w danym kraju nie mogą być założone w innych krajach, te modele które zdają egzamin w Europie Zachodniej nie przekładają się na kraje afrykański.

Konwergencja ekonomiczna (zbieżności)

• lata 40-50 twórcami teorii byli Rostow i Tinbergen

• odnosiła się początkowo do dwóch gospodarek – kapitalistycznej i socjalistycznej (co było totalną herezją)

• uległa zmianie w latach 80 – skoncentrowanie pojęcia na porównywaniu poszczególnych krajów ze względu na ich udział w podziale światowego produktu

• w rezultacie pojęcie konwergencji dotyczy wszelkich zmian dokonujących się w sferze ekonomiczno-społecznej badanych krajów

Konwergencję utożsamiano ze zbieżnością poziomów i stóp wzrostu produktów, a także zbieżnością kluczowych agregatów makroekonomicznych (zasoby kapitału ludzkiego, fizykalnego, technologia, oszczędności i inwestycje).

Współcześnie konwergencja rozumiana jest jako zmniejszanie nierówności ekonomicznych między krajami bogatymi i ubogimi.

Badania akcentują nie tylko klasyczne aspekty efektywności lokalizacji produkcji, wielości zasobów kapitałowych i rzeczowych, lecz akcentują takie aspekty jak reorganizacja życia ekonomicznego i społecznego, która zapewnia szybsze zmiany materialne całego społeczeństwa.

Idee powstania ekonomii rozwoju pojawiły się po drugiej wojnie światowej. Ale jako oddzielna dyscyplina ekonomia rozwoju powstała w latach 50-ch XX wieku. Na celu miała zwalczanie problemów rosnących nierówności na świecie oraz ekskluzji społecznej.

W praktyce ekonomia rozwoju była teorią polityki gospodarczej krajów rozwijających się, która proponowała różne strategie rozwojowe oraz badała uwarunkowania tych krajów. W ciągu ponad 50 lat ekonomiści próbowali znaleźć najskuteczniejsze teorie rozwoju gospodarek państw średnio i słabo rozwiniętych. Na początkowym stadium uprzemysłowienie tych krajów było głównym celem. Istniał pogląd, że największe znaczenie miał rozwój przemysłu (zwłaszcza ciężkiego), a zaangażowanie, z którym uprzemysławiano państwa rozwijające się, doprowadziło nawet do zaniechania rolnictwa.

Teorie rozwojowe opierały się na doświadczeniach gospodarczych krajów Europy Zachodniej, Stanów Zjednoczonych oraz Japonii, co wywoływało sporo krytyki. Z perspektywy czasu możemy zauważyć, że krytyka ta była słuszna, ponieważ w rzeczywistości kraje słabo rozwinięte się bardzo różnią od krajów rozwiniętych. Stosowanie więc tych teorii było niemożliwe albo przynosiło odwrotne wyniki.

W latach osiemdziesiątych ekonomia rozwoju przeżyła kryzys, gdyż okazało się, że rozwój gospodarczy w krajach rozwijających się satysfakcjonował obywateli tych krajów znacznie mniej niż tego oczekiwano – nie osiągnięto widocznego postępu w sferze dobrobytu społecznego, „efektu skapywania bogactwa” na kraje biedne oraz zniwelowania nierówności dochodowych.

Po zwróceniu uwagi na Konsensus Waszyngtoński przedstawiciele tej dyscypliny powrócili do liberalnych koncepcji rozwojowych. Według reprezentantów liberalnej szkoły myślenia do wprowadzenia krajów rozwijających się na ścieżkę trwałego rozwoju gospodarczego konieczne było spełnienie następujących warunków:

• wzrost gospodarczy powinien być ściśle skorelowany z otwarciem gospodarki narodowej na zewnątrz,

• optymalna alokacja zasobów jest możliwa tylko w warunkach rynku światowego poddanego presji konkurencyjnej,

• rozwój będzie tym szybszy, im bardziej będzie on społecznie akceptowany.

KONSENSUS WASZYNGTOŃSKI

• Działanie niezbędne, aby wyjść z dysproporcji rozwojowej.

• Stabilny, zrównoważony wzrost i rozwój gospodarczy, aby się nadmiernie nie zadłużać.

• Kierowanie wydatków publicznych na te dziedziny, które warunkują wysoką efektywność poniesionych nakładów np. infrastruktura.

• Reformy podatkowe (teoria neoklasyczna – idą w kierunku wysokich podatków, max korzyści indywidualnych). Obecnie można zakładać firmy nie w miejscu zamieszkania, a w innym kraju w którym bardziej się opłaca. Niskie podatki to skąd brać na wydatki państwowe? Poszerzenie bazy podatkowej – więcej przedsiębiorców podejmie działanie. Wysokie podatki to przerzucenie zobowiązań na przedsiębiorców i obywateli. Niskie podatki, ale więcej przedsiębiorców (poszerzenie bazy). Często ludzie nie wiedzą jak założyć działalność, państwo utworzenia to przedsięwzięcie różnego rodzaju wymagań – brak know how.

Legalizacja pewnych rodzajów działalności:

• Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych.

• Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność.

• Liberalizacja handlu – eliminowanie ceł.

• Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

• Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych.

• Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynki i regulacji konkurencji.

Konsensus Waszyngtoński jest dokumentem przedstawionym przez dyrektora Instytutu Gospodarki Światowej Jamesa Williamsona pod koniec lat osiemdziesiątych w Waszyngtonie.

Okoliczności powstania zawartych warunków można znaleźć w Ameryce Łacińskiej, a dokładniej w Meksyku, który nieźle zarabiał na eksporcie ropy w początkowych latach 80 i stał się miejscem lokowania ogromnej ilości kapitału spekulacyjnego. Wówczas zapomniano jednak o ponadnarodowych oddziaływaniach w światowym handlu pieniądzem.
Zaczęło się od USA, które w ramach walki z inflacją, podniosły stopy procentowe do ponad 20 procent. To spowodowało, że z Meksyku nastąpiła gwałtowna ucieczka kapitału spekulacyjnego, potrojenie się kwoty zadłużenia i wzrost zapotrzebowania na dolary. Wobec zaistniałej sytuacji peso straciło 60 procent wartości, a Meksyk musiał zabiegać o znalezienie dalszych kredytów. USA nie mogły ich jednak udzielać bez zgody Kongresu. Prezydent Ronald Regan zaproponował wówczas wykorzystanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego (wówczas jeszcze instytucji niewiele znaczącej). Jej szef – Jacques de Larosiere przyjął warunki podyktowane przez departament finansów USA, które postawiono Meksykowi jako warunek uzyskania kredytu. Warunki te stały się później podstawą „Dyrektyw Konsensusu Waszyngtońskiego”.

Dokument ten mimo, że miał początkowo funkcjonować w Ameryce Łacińskiej został rozciągnięty na inne kraje, przechodzące trudności gospodarcze lub znajdujące się w procesie transformacji systemowej. Również Polska, przechodząc transformację korzystała z jego założeń. Dokument ten stał się teoretyczną podstawą poprawnie prowadzonej i zalecanej gospodarki państwa. Konsensus nadal pozostaje kanonem polityki gospodarczej propagowanej przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy, zbieżny jest też z podstawami Paktu Stabilności i Wzrostu i innych dokumentów wytyczających zalecenia gospodarcze Unii Europejskiej .

Dyrektywy Konsensu Waszyngtońskiego:

1. Kontrola deficytu budżetowego

2. Kierowanie wydatków publicznych na efektywne dziedziny

3. Obniżanie stawek podatkowych przy jednoczesnym rozszerzaniu bazy podatkowej.

4. Otwarcie rynków finansowych

5. Konkurencyjny kurs wymiany pieniądza

6. Liberalizacja handlu

7. Otwarcie na inwestycje zagraniczne bez ograniczeń

8. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

9. Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji

10. Gwarancja praw własności

Teorie rozwoju ekonomicznego

• oszczędności i inwestycje

• korzyści skali wielkość produkcji skojarzona z wielkością konsumpcji

• transformacja strukturalna i demograficzna zwiększenie roli usług i wzrost demograficzny

• postęp techniczny i czynniki ludzkie

• dostęp do surowców naturalnych

• globalizacja otwarcie krajów na świat

• problem wolnego rynku regulacje rynku nie hamują inicjatyw

Teorie rozwoju gospodarczego:

• Teoria głównego nurtu (lata 50 i 60 XX wieku) modernistyczna szkoła myślenia o rozwoju; rozwój jest jednokierunkowy, stopniowy, postępowy i nieodwracalny. Rostof i Haibloner (przedstawiciele tego nurtu). Zmierzch kapitalizmu – mogą go uratować tylko kraje socjalistyczne i to się sprawdziło, bo odnosił się on od nadmiernej produkcji.

Wszystkie kraje zacofane czy nie podążają tymi samymi uniwersalnymi ścieżkami rozwoju (od gospodarki tradycjonalistycznej do nowoczesnej). Uważa się że rozwój jest endograficzny.

W tej koncepcji siłą rozwoju jest kapitalizm, akumulacja gromadzeni oszczędności, prywatna przedsiębiorczość i przemysł, gospodarka oparta na wiedzy.

Źródłem zacofania jest:

• Niewystarczający poziom oszczędności

• Ograniczona możliwość wzrostu inwestycji

• Trudności dostosowania struktury produkcji do popytu na rynku światowym

Jeżeli chcemy wyrównać poziom należy zaproponować pożyczki dla najbiedniejszych – MFW. Następnie ustalić warunki, zmusić do oszczędności i inwestycji opłacalnych na rynkach światowych. Narzucenie pewnego reżimu głównie dla rządu, ograniczenie wydatków publicznych.

Ponadto moderniści uznawali wyższość rozumu, zachowań i rozwiązań racjonalnych ponad zachowania emocjonalne. Zachowania opierające się na tradycyjnych wzorcach kulturowych, które są z definicji nie efektywne czyli antytradycjonalistami.

Nadrzędnymi wartościami były dla nich pieniądz, status materialny i społeczny, wiedza, wolność i demokracja (charakterystyczne dla kultury zachodu i jej zasad). Tradycja jest zbędnym balastem.

Anomia – zanik normy, liczy się sukces

Wnioski:

• ER to nauka która szuka możliwości wyrównania dysproporcji wychodząc z założenia że jest to korzystne dla obu stron.

• Dyskusja o przyczynach ER jest skomplikowana gdyż szuka się przyczyn niedorozwoju.

• Uważa się, że jedyną receptą jest danie tych samych „leków” co krajom wysokorozwiniętym i to pomoże krajom niedorozwiniętym.

• Ważnym aspektem jest też niedowład pewnych instytucji.

Wykład 4 (26.10.2010)

Są też nurty, które nie uznają takiej dziedziny jak ekonomia rozwoju.

• Ekonomia klasyczna – niewidzialna ręka rynku; zauważono że ma pewne wady

• Ekonomia neoklasyczna – zawodność rynku; rynek wiele tłumaczy ale są sytuacje kiedy zawodzi (monopol, oligopol)- rynek funkcjonuje w sposób ułomny; koncentruje się na tym jak ograniczyć i wyeliminować błędy.

Państwo jest ośrodkiem, który może ingerować w rynek. Aktywność państwa jest wprawdzie zła, ale niekiedy konieczna. Jego rola jest bardzo ważna kiedy pozostają nieprawidłowości. Najczęściej interweniuje kiedy na rynku pojawia się monopol.

Cel ekonomii dążenie do dobrobytu społecznego.

Ekonomia instytucjonalna dostrzega silną rolę organizacji tj. wolny rynek

Ułomność rynku przyczyną jest niedowład instytucji

Postęp techniczny może mieć charakter egzogeniczny, czyli autonomiczny, nieucieleśniony i tym samym nie wymagający powstania nowych zasobów czynników produkcji. Oznacza to takie zdarzenie gospodarcze, w którym wystąpi wzrost produkcji przy takiej samej ilości zużywanych czynników produkcji.

W praktyce ma się do czynienia również z postępem technicznym endogenicznym, czyli ucieleśnionym w kapitale rzeczowym bądź w kapitale ludzkim. Postęp endogeniczny w kapitał ludzki rodzi się w wyniku zastosowanych inwestycji w człowieka, w czym ogromną rolę odgrywa edukacja, wychowanie, ochrona zdrowia, sport itp. przy aktywnym udziale państwa w tym zakresie.

Teorie endogeniczne (głównego nurtu)

• Różnice w zacofaniu są spowodowane tym, że państwa rozwijające się nie nadążają za państwami rozwiniętymi.

• Muszą podążać tym samym torem, ale popełniają błędy i nie przebiega to tak jak powinno.

• Siłą jest kapitalizm, akumulacja

W końcu lat 80-tych powstał model endogenicznego wzrostu. Tłumaczył on dziwny fenomen: USA, najbogatsza gospodarka świata rozwijała się w bardzo szybkim tempie, podczas gdy ubogie kraje Afryki radziły sobie bardzo słabo. W modelu endogenicznego wzrostu zauważono trzy zjawiska:

• postęp techniczno-organizacyjny nie jest wcale egzogeniczny, na tempo rozwoju technologii wpływa polityka państwa, ostra konkurencja rynkowa i wysoki rozwój rynku kapitałowego, sprzyjający innowacyjnym formom finansowania ryzykownych inwestycji

• zamiast prostej liczby pracujących, należy patrzeć na kapitał ludzki. Kapitał ludzki akumuluje się tak samo jak fizyczny, wymaga więc inwestycji. Pracownik wcale nie jest równy pracownikowi: o jego produktywności decyduje zdrowie, edukacja, doświadczenia, zdolność do dostosowania się do nowych technologii

• kapitał ludzki i fizyczny (maszyny) może być wykorzystywany w sposób bardziej lub mniej efektywny. Jeśli ludzie nie mają właściwych motywacji, wysokie inwestycje mogą być marnowane, np. w systemie gospodarczym, który nie tworzy zachęt do przedsiębiorczości, lub w którym nie stworzono dostatecznie stabilnych ram prawnych regulujących działalność gospodarczą, kapitał ludzki nie będzie w pełni wykorzystywany (działo się tak w przypadku gospodarek komunistycznych).

W modelach endogenicznych wzrost gospodarczy opisany jest procesem inwestowania w rozwój czynników produkcji z jednej strony, z drugiej zaś procesem „uczenia się” sposobów najbardziej efektywnego wykorzystania tych czynników. W takiej sytuacji tzw. realna konwergencja (tzn. zbliżenie poziomów PKB na mieszkańca) nie może być zagwarantowane w każdym przypadku - kraj ubogi, lecz stosujący złą politykę gospodarczą i nie inwestujący w rozwój kapitału ludzkiego, może rosnąć wolniej od kraju bogatszego. Na gruncie empirycznym, nowa szkoła myślenia o wzroście spowodowała ustalenie tzw. consensusu waszyngtońskiego, czyli listy zaleceń dla polityki gospodarczej umożliwiających osiągnięcie szybkiego tempa wzrostu.

Wykład 5 (9.11.2010)

Teoria egzogenicznego wzrostu to teoria ekonomiczna tłumacząca procesy i mechanizmy rozwoju gospodarczego bazująca na teorii neoklasycznej. Wzrost gospodarczy jest wynikiem oddziaływania 3 czynników:

• wzrostu nakładów pracy żywej (czyli wzrostu liczby pracujących)

• wzrostu nakładów kapitału (maszyn i budynków), osiąganemu dzięki wysokiej relacji inwestycji do PKB

• postępu naukowo-technicznego (zakładano, że postęp naukowotechniczny jest egzogeniczny, czyli jego tempo jest niezależne od polityki gospodarczej (po prostu w danym okresie naukowcy dokonują pewnej liczby odkryć).

Wg teorii egzogenicznego wzrostu, jeśli tylko względnie ubogi kraj zdobędzie się na wystarczająco duży wysiłek w dziedzinie inwestycji, efektem będzie szybki wzrost PKB. Pomiędzy krajami powinna występować tendencja do tzw. realnej konwergencji – kraje uboższe powinny rozwijać się szybciej od zamożniejszych. Za zjawiskiem tym stoi oczywisty, z punktu widzenia ekonomii neoklasycznej, mechanizm: w regionach ubogich praca jest tania, zaś kapitał relatywnie drogi bo jest go niewiele (regiony ubogie mają niewielkie dochody, a zatem i niewielkie oszczędności). Jeśli kapitału jest mało, krańcowa korzyść z jego użycia jest wysoka. Oznacza to, że z inwestycji w rejonie uboższym osiąga się większy zwrot niż w regionie bogatym, gdzie kapitał jest względnie tani i jest go dużo. Stanowi to zachętę do przepływu kapitału z regionów bogatszych do uboższych, to zaś wiedzie do szybszego tempa wzrostu regionów biednych.

Szybsze tempo wzrostu regionów biednych nie wymaga zresztą nawet importu kapitału. Używana w tradycyjnych modelach wzrostu gospodarczego neoklasyczna funkcja produkcji opisująca proces przetwarzania czynników produkcji (pracy i kapitału) w dobra i usługi charakteryzuje się spadającymi krańcowymi produktywnościami czynników produkcji, wraz ze wzrostem ich ilości. Oznacza to, że w gospodarce, w której kapitału jest niewiele, każda dodatkowa jego jednostka zaoszczędzona i zainwestowana daje w rezultacie wyższy wzrost produkcji, niż w gospodarce rozwiniętej. Przy tej samej stopie oszczędności, gospodarka słabiej rozwinięta będzie rosła szybciej od bogatszej.

Kluczowymi wskaźnikami określającymi długookresowe zdolności wzrostu gospodarczego w modelach egzogenicznego wzrostu był postęp technologiczny, oraz charakteryzująca efektywność procesów inwestycyjnych przyrostowa kapitałochłonność. Warto zauważyć, że modele egzogenicznego wzrostu koncentrowały się na odtworzeniu samego mechanizmu kumulowania się czynników produkcji, mniejszą uwagę poświęcając polityce gospodarczej – modele te mogły służyć do opisu wzrostu gospodarczego i w krajach o gospodarce rynkowej, i centralnie planowanej, oraz uzasadnić każdą politykę gospodarczą, która tylko zapewniałaby wzrost stopy i efektywności inwestycji.

 

Teorie neoklasyczne krytykują teorie keynesarskie interwencjonizm państwowy

• Niedorozwój zależny od zewnętrznych czynników i uwarunkowań rozwojowych gospodarek (brak kapitału, brak umiejętności przedsiębiorczych na pozycji goniącego)

• Świat globalny (korporacje transnarodowe – Shell, BP, instytucje finansowe) jest stronniczy, działa w interesie krajów bogatych

• Rachunek ekonomiczny, który musi uwzględniać zróżnicowanie kulturowe, światopoglądowe, antropologiczne, geograficzne w jakich dane państwa się rozwijały

Szkoła dependystów (depend – zależność) latynoamerykańska; rewolucyjne podejście; niedorozwój jest przyczyną globalną; postulaty wprowadzenia barier celnych oraz rządowych monopoli.

INSTYTUCJONALNE PODJEŚCIE DO ROZWOJU

Nowy nurt – szukanie źródła zróżnicowania rozwoju ekonomicznego w uwarunkowaniach instytucjonalnych.

Theodore Veblen jednostka gospodarująca jest efektem ewolucji ekonomicznej sposobu życia (procesu); uwzględnienie nieformalnych instytucji w gospodarce np. społeczne normy ograniczenia. Anarchiczne instytucje społeczne tworzą barierę dla wykorzystania zasobów niematerialnych (tradycje mogą przeszkadzać).

• Rozwój jest ewolucyjnym procesem społecznym

• Rozwój jest determinowany głównie przez technologię, naukę

• Pewna logika rozwoju – instytucje mogą przystosować się do postępu, ale to nie jest pewne

Instytucje to reguły gry a organizacje to gracze, to stabilne wzory zachowań, zwyczaje, reguły zniechęcające lub zachęcające do pewnych działań; to organizacje wraz z ludźmi którzy je wykorzystują do własnego celu

Podstawowe grupy instytucji:

• Market creating institutions - instytucje tworzące rynek np. prawa własności, prawa gwarantujące wykonanie kontraktu

• Instytucje sfery regulacyjnej – regulacje rynku

• Instytucje stabilizujące rynek np. polityka pieniężna, polityka podatkowa

• Instytucje osłonowe np. ochrona społeczna, ubezpieczenia

KONCEPCJA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU – ograniczenie zasobów naturalnych, konieczność dbania o środowisko.

Założenie: globalnego kryzysu ekonomicznego nie można uniknąć bez utrzymania równowagi w (1) obszarze gospodarczym, (2) systemie środowiskowym, (3) systemie społecznym. Te trzy wymiary są ważne dla gospodarki.

Istotna jest równowaga między ekonomią, środowiskiem a społeczeństwem. Zrównoważony rozwój ma zaspokoić potrzeby doraźne a zwłaszcza przyszłe (ład ekonomiczny, ekologiczny, społeczny musi być tak zbudowany, aby myśleć o przyszłych pokoleniach).

Wykład 6 (16.11.2010)

Wydatki sztywne – stanowią w budżecie prawie 80 % emerytury, renty, spłacanie pożyczek

Źródła , wpływy do budżetu podatki (VAT, PIT, CIT)

Im wyższa rentowność obligacji, tym gorsza stymulacja dla kraju.

Rozwój (wzrost gospodarczy)

Należy stymulować popyt wewnętrzny. Niskie stopy procentowe są w USA żeby stymulować popyt, co ma doprowadzić rezultacie do wzrostu. Jednak nie należy sztucznie pobudzać popytu i budować nierównowagi ekonomicznej. Trzeba stabilizować krótkotrwałe nierównowagi, czasem nawet hamować popyt.

Elementy stabilizacji:

• Redukcja wydatków państwa

• Wyrównanie deficytu w budżecie centralnym

• Ograniczenie bazy monetarnej – zwiększenie ilości pieniądza w obiegu

• Walka z nierównowagą bilansu płatniczego

• Rozszerzanie i liberalizacja stosunków

• Demokratyzacja systemu politycznego

• Zwiększenie roli NATO

• Poszerzenie strefy wolności obywatelskich

• Przestrzeganie praw człowieka

Paradygmat ekonomii rozwoju:

• Otoczenie makroekonomiczne powinno być sprzyjające

• Gospodarka narodowa powinna reagować/być wrażliwa na bodźce płynące z rynku krajowego i lokalnego

• Kapitał ludzki powinien być traktowany komplementarnie do kapitału finansowego (ludzie muszą posiadać odpowiednią wiedzę aby móc w pełni wykorzystać dostępne środki)

• Właściwie funkcjonujące instytucje i szybki przepływ informacji jako podstawowe elementy

• Państwo przyjazne rynkowi

• Usuwanie zniekształceń rynkowych przez państwo

• Poprawa jakości życia jako główny cel dynamizacji gospodarczej i rozwoju

• Wzrost gospodarczy to wiedza i innowacyjność

• Serwicyzacja gospodarki – wzrost znaczenia roli usług

• Rozwój społeczno-gospodarczy musi być uwzględniany z perspektywy przyszłych pokoleń – akumulacja a nie konsumpcja kapitału

• Aspekt instytucjonalny jest barierą rozwojową dla krajów słabo rozwiniętych. Poglądy, mity, wierzenia, ideologia, stosunek do wolnego rynku i do władzy, podatki to czynniki tworzące infrastrukturę intelektualną. Kraje mające niedowład instytucji blokują rozwój gospodarczy. Kraje zachodu uważają że system wartości może doprowadzić do wyrównania dysproporcji.

Dylemat Europy – skomplikowanie sytuacji kulturowej, starzenie się społeczeństwa.

Deklaracja milenijna 2000 – 189 państw cele dla rozwoju świata.

Co to są Milenijne Cele Rozwoju

Milenijne Cele Rozwoju (ang. Millennium Development Goals, MDG) zostały przyjęte w Deklaracji Milenijnej przez przywódców 189 państw na szczycie Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2000 roku. Osiem Milenijnych Celów stanowi zobowiązanie społeczności międzynarodowej do redukcji ubóstwa i głodu, zapewnienia równego statusu kobiet i mężczyzn, poprawy stanu zdrowia, poprawy stanu edukacji, walki z AIDS, ochrony środowiska naturalnego a także zbudowania globalnego partnerstwa między narodami na rzecz rozwoju. Został również jasno określony termin realizacji Celów, przewidziany na 2015 rok.

Milenijne Cele Rozwoju:

1. CEL 1: Wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu poprzez zmniejszenie o połowę liczby ludzi, których dochód nie przekracza 1 dolara dziennie

2. CEL 2: Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym poprzez zapewnienie wszystkim chłopcom i dziewczętom możliwości ukończenia pełnego cyklu nauki na poziomie podstawowym.

3. CEL 3: Promocja równości płci i awans społeczny kobiet poprzez wyeliminowanie nierównego dostępu płci do pierwszego i drugiego szczebla edukacyjnego do 2005 roku, a na wyższych szczeblach do 2015 roku

4. CEL4: Ograniczenie umieralności dzieci poprzez zmniejszenie o 2/3 wskaźnika umieralności dzieci w wieku do 5 lat

5. CEL 5: Poprawa opieki zdrowotnej nad matkami poprzez zmniejszenie o ¾ wskaźnika umieralności matek

6. CEL 6: Ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS, malarii i innych chorób poprzez powstrzymanie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS i ograniczenie nowych zakażeń, powstrzymanie rozprzestrzeniania się malarii i innych groźnych chorób oraz ograniczenie nowych zachorowań

7. CEL 7: Stosowanie zrównoważonych metod gospodarowania zasobami naturalnymi poprzez uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju w krajowych strategiach i programach, stosowanie metod hamujących zubożenie środowiska naturalnego. Zmniejszenie o połowę liczby ludzi pozbawionych stałego dostępu do czystej wody pitnej. Do 2020 roku osiągnięcie znacznej poprawy warunków życia przynajmniej 100 milionów mieszkańców slumsów.

8. CEL 8: Stworzenie globalnego partnerskiego porozumienia na rzecz rozwoju poprzez wypracowanie dostępnego dla wszystkich, opartego na jasnych przepisach, przewidywalnego i nikogo nie dyskryminującego systemu handlowo – finansowego, zobowiązanie uczestników systemu do podejmowania działalności promującej dobre praktyki rządzenia, rozwój i ograniczanie ubóstwa, uwzględnienie szczególnych potrzeb państw najsłabiej rozwiniętych, wyspiarskich i śródlądowych (zwłaszcza zwiększenie dostępu do rynków krajów rozwiniętych, redukcję długów, zwiększenie pomocy rozwojowej), wypracowanie strategii na rzecz zapewnienia pracy młodemu pokoleniu, zwiększenie dostępu do leków dla krajów rozwijających się oraz umożliwienie im korzystania z dobrodziejstw nowoczesnej technologii.

Propozycje tematów eseju:

1. Istota globalizacji – wady i zalety

2. Dylematy krajów rozwijających siew tym Polski

3. Instytucje wspomagające rozwój krajów rozwijających się

4. Czynniki sukcesu gospodarczego

5. Cechy kryzysu gospodarczego lat 2007-2008 i drogi wyjścia z niego

6. Nowa mapa gospodarcza – wzrost znaczenia Chin, Brazylii, Indii

7. Przykłady instytucji mających wpływ na rozwój gospodarczy

8. Mierniki i dowody zróżnicowania gospodarczego

9. Kryzys w UE i jego obrazy

10. ...... temat wolny

Wykład 7 (23.11.2010)

Cechy krajów słabo rozwiniętych:

• dualizm gospodarki i technologii przepaść między sektorami nowoczesnymi i tradycyjnymi

• niski poziom oświaty i wykształcenia

• daleko idące rozwarstwienie dochodów (ubóstwo i niedożywienie)

• rolniczy charakter gospodarki

• niewystarczający rozwój instytucji

• wysoki poziom bezrobocia (niepełne wykorzystanie siły roboczej); bezrobocie strukturalne – ludzie mają wykształcenie nieadekwatne do potrzeb rynku

• szybki wzrost populacji

• szybkie tempo urbanizacji

• degradacja środowiska naturalnego

• niskie standardy cywilizacyjne

Poglądy na temat ekonomii rozwoju:

Keinsizm – rola państwa; państwo musi decydować, mieć określony wpływ na ludzi; przejście z epoki kolonializmu

Syglitz – występował w obronie krajów rozwijających się; wskazuje na niedoskonałości; państwo – tyran, wyzysk; wąska grupa ludzi kieruje państwem tak, aby tylko im było dobrze

Podejście prorynkowe obrane w konsensusie waszyngtońskim to powrót do Ekonomii Neoliberalnej.

North – noblista; zasadnicza sprawa to tworzenie odpowiedniej motywacji aby ludzie chcieli inwestować w nowe technologie, umiejętności; motywacja prorozwojowa tkwi w instytucjach (instytucjonalizm)

• istnienie instytucji i ich jakość to co odróżnia kraje rozwinięte od słabo rozwiniętych (koszty transakcyjne)

• uwarunkowania kulturowe – stagnacja wzorców kulturowych, tradycjonalizm, wynika z dostępu do informacji i jednocześnie ich jakości

Jakość źródła nierzetelne, fragmentaryczne, tendencyjne, niewiarygodne, spreparowane

Asymetria informacji ograniczony poziom wiedzy i świadomości kulturalnej; tam gdzie poziom wiedzy jest większy, manipulacja informacją jest trudniejsza

MFW

Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:

• popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;

• ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;

• popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;

• dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;

• dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;

• działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.

W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni cztery istotne funkcje:

• regulacyjną – polegającą na ustanawianiu norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych

• kredytową – przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;

• konsultacyjną – przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m.in. plan Balcerowicza był konsultowany z ekspertem MFW, prof. Jeffrey'em Sachsem.

• kontrolną – polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki kredytowe

System Bretton Woods

Emisje delegacji

Technologia i oświata

Szczegółowe elementy:

• znoszenie płac minimalnych

• zwiększenie stawek podatków od wynagrodzeń

• zmniejszenie skaldem ubezpieczeniowych

• stymulowanie oszczędności

Bank Światowy:

• dopłaty do kredytów i ubezpieczeń

• aktywne wspieranie przez państwo rolnictwa przetwórstwa rolno-spożywczego, reformy agrarne, kredyty, rozbudowa sieci sklepów

• gwarantowanie przez państwo minimalnych cen zbytów na produkty rolne

• subwencje

• zwiększenie dochodów budżetowych

• zmiana strategii w latach 80

Wykład 8 (7.12.2010)

Konkurencyjny kraj – jak to opisać, jak to zmierzyć?

Human Development Index HDI

• aspekt zdrowotny (oczekiwana długość trwania życia, średnia długość życia)

• edukacja (średnia przeciętna liczba lat edukacji, rzeczywista ilość lat spędzonych w szkole, spodziewane lata uczenia się, oczekiwania wobec osób które zaczną edukację)

• standardy życia (PKB na os.)

Polska zajmuje 41 miejsce.

Konkurencyjność – zdolność do konkurowania; w odniesieniu do konkurencji konkurencyjność odzwierciedla pozycję jednego podmiotu gospodarczego np. kraju, firmy czy gospodarstwa domowego w stosunku do innych podmiotów gospodarczych poprzez porównywanie jakości działania i rezultatów w kategoriach wyższości/niższości.

Konkurencyjność a konkurencja i jej intensywność

Konkurencyjność jako zastępstwo dla pogoni za dynamiczną niedoskonałą konkurencją

Kraje – ambasadorzy wolnego rynku, promotorzy liberalizmu, swój sukces zawdzięczają monopolowi (wielkim korporacjom.

• Silny wzrost gospodarczy w Polsce nie pociąga za sobą odpowiednio wysokiego wzrostu przychodów przedsiębiorstw

• PL firmy przegrywają z firmami z Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii czy Rosji

• Konieczna jest restrukturyzacja wielu sektorów

• Zalecany kierunek – konsolidacja takich sektorów jak elektroenergetyczny, telekomunikacyjny, usług komunalnych, przemysłu stalowego, chemicznego czy budownictwa

Podstawowe poziomy konkurencyjności:

• Zdolność do przetwarzania (pasywna adaptacja do otoczenia konkurencyjnego – najniższy poziom)

• Zdolność do rozwoju (aktywna odpowiedź na zmiany w otoczeniu konkurencyjnym, rozwój kwalifikacji i efektywności)

• Przywództwo konkurencyjne (wpływanie na otoczenie konkurencyjne przez bardziej efektywne operacje, szybki rozwój lub lepsze kwalifikacje niż konkurenci

Historia jest przeznaczeniem – potencjał to połowa sukcesu.

Grupy poglądów – czym jest konkurencyjność narodowa:

1. Zjawisko makroekonomiczne – funkcja takich zmiennych jak kursy walutowe, deficyt budżetowy, rankingi, stopy procentowe, saldo handlu np. Japonia, Korea Płd, Włochy

2. Funkcja taniej i obfitej siły roboczej.

3. Pochodna bogactwa zasobów naturalnych

4. Pochodna polityki państwa – planowanie strategiczne, polityka handlowa, inwestycyjna, technologiczna

5. Pochodna różnic zagospodarowania

Wg P. Krugmana konkurencyjności nie da się tak łatwo zastosować do krajów, jak do przedsiębiorstw – analogia nie jest poprawna; nadużywanie koncepcji konkurencyjności w polityce gospodarczej może prowadzić do zagrożeń:

• Nieefektywne wydawanie pieniędzy publicznych dla wsparcia konkurencyjności kraju

• Protekcjonizm i wojny handlowe (w imię obrony przed konkurencją)

• Wypaczenia w polityce publicznej – obniżenie jakości decyzji politycznych i debaty publicznej – do czego prowadzi doktrynerstwo

Hierarchiczna koncepcja konkurencyjności kraju wg Trabold’a:

• Zdolność do sprzedawania (eksport)

• Zdolność do przyciągania (lokalizacja)

• Zdolność do dostosowań (adaptacja)

• Zdolność do zarabiania

Głównym czynnikiem konkurencyjności jest zdolność do zarabiania i wynika ona z pozostałych elementów (będących czynnikami konkurencyjności).

Konkurencyjna przewaga narodów wg M. Portera:

Narody osiągają powodzenie w poszczególnych sektorach dzięki temu, że ich środowisko jest najbardziej nastawione na przyszłość, najbardziej dynamiczne i stawia im największe wymagania.

Do prowadzenia konkurencji przyczyniają się różnice w narodowych wartościach, kulturze, strukturze gospodarki, instytucjach i instytucjach historii.

Żaden naród nie może być ani nie będzie konkurencyjny w każdym sektorze.

Jedyną znaczącą koncepcją konkurencyjności na poziomie narodowym jest efektywność – głównym celem norodowym jest tworzenie wysokiego poziomu życia obywateli.

Diament konkurencyjności narodowej wg Portera

Kraj konkurencyjny to kraj tworzący środowisko umożliwiające rozwój konkurencyjności firm:

• Gromadzenie wyspecjalizowanych zasobów

• Dostępność bieżących informacji i wgląd w potrzeby produktów i procesów

• Presja na firmy, żeby inwestowały i wprowadzały innowacje

Rola państwa:

• Katalizator i podmiot stawiający wyzwania – popychanie do wyższych poziomów efektywności

• Nie tworzy konkurencyjnych sektorów – rola firm

• Tworzenie środowiska sprzyjającego zdobywaniu przez firmy przewagi konkurencyjnej

Wykład 9 (14.12.2010) BRAK !!!!

Wykład 10 (21.12.2010)

Nowa Ekonomia Instytucjonalna (NEI)

Zwraca uwagę na własność – (1) prywatną, (2) wspólną, (3) państwową

Różnica – stopień zorganizowania, sposób rozwiązania problemu wyłączności

Nieprawidłowości gospodarki są spowodowane niejasnymi określeniami własności.

• Własność prywatna właściciel – posiadacz

• Własność wspólna rozproszona

• Własność państwowa brak transferalności uprawnień większościowych osób, które wykonują pewne zadania kierownicze w imieniu państwa

My mamy niewielkie możliwości kontrolowania. Jeśli firma ogłosi bankructwo rodzi się pytanie kto to przejmie, kto przejmie własność państwową.

Korporacja ma cechy własności prywatnej i jest transferalna. Transferalność powoduje, że powstaje pewien rynek kontroli nad korporacjami.

Możliwość upadku własności państwowej

NEI zaznacza, że te różnice i przychyla się bardzie w kierunku własności prywatnej – jasno określone zasady, akcjonariusze mają wpływ i kontrolę nad swoją większością. Pojawia się problem własności – trzeba określić kto jest właścicielem, kto może ewentualnie sprawować za niego władzę, na ile może ją oddać.

Teoria Zwierzchnich Agend

Pozytywna teoria agencji. Relacja agencji powstaje gdy powstaje zależność między podmiotami. Jeden zależny od drugiego.

• Jednen podmiot – zwierzchnik (pryncypał)

• Drugi podmiot – wykonuje zadania (agent)

• Jedne pryncypał może posiadać wielu agentów

Asymetria informacji obustronna występuje obustronnie pomiędzy podmiotem I i II, ktoś wie więcej w jednej kwestii, ale druga strona wie więcej w innej, możliwość ukrywania informacji – oszukiwania.

Rozbieżność funkcji celów agenta i zwierzchnika – obaj maksymalizują swoją użyteczność, kierują się swoim interesem.

Sposób motywowania agenta przez zwierzchnika. Cel osiągnąć jak najwięcej, jak najmniejszym kosztem.

Koszty agencji:

• koszt monitorowania agenta przez zwierzchnika (koszt transakcyjny)

• koszt jaki ponosi agent by pozyskać zaufanie zwierzchnika

• straty wynikające z nieudanej próby skłonienia agenta do działania zgodnego z celami zwierzchnika

Teoria X i Y

X człowiek jest z natury leniwy, trzeba go kontrolować

Y praca jest dla człowieka ważna i trzeba mu dać dobry motywator, wtedy będzie sam się kontrolował

Dylemat pryncypał chce zapłacić jak najwięcej, a agent udaje najdroższego (droższego niż w rzeczywistości).

Problem podstawowy to charakter zawieranych kontraktów oraz przeciwdziałanie czyli praktyka tzw. selekcji negatywnej czy też pokusy nadużycia. Pokusa nadużycia to np. ukrywanie informacji, nadużycia.

Informacja – czynnik podstawowy relacji

• pryncypał – oczekiwanie pewnych, jasnych informacji

• agent – dostarczanie pewnych, jasnych informacji

NEI szkodzi na pewnym poziomie relacji między ludźmi w instytucjach i przedsiębiorstwach. Akcentuje straty z tego wynikające.

Moralne i etyczne aspekty – pryncypał i agent to relacja zwiększająca koszty transakcyjne i kontroli, a jednocześnie moralne i etyczne. (złoty środek)

Racjonalność ograniczona – człowiek kieruje się racjonalnym myśleniem, jeśli jednak nie przynosi to efektów oczekiwanych, to dlatego że posiada ograniczone informacje i wiedzę.

Ekonomia behawioralna – owczy pęd.

Ekonomia behawioralna to kierunek w ekonomii odrzucający założenie o racjonalności ludzkich decyzji – nie przyjmuje się założeń co do zachowań, lecz bada się jakie one są. Pozwala to zrozumieć anomalie niewyjaśnione w podejściu normatywnym.

W ramach kierunku wyróżnia się, między innymi: finanse behawioralne, teorię konsumenta, teorię gier, finanse publiczne, wybór międzyokresowy.

Owczy pęd – w żargonie giełdowym, termin oznaczający gwałtowne i nieuzasadnione kupowanie lub sprzedawanie akcji, naśladując aktualny trend.

Wykład 11 (4.01.2010)

Gospodarka oparta na wiedzy (GOW)

Tam gdzie aspekt instytucjonalny jest bardziej rozwinięty, tam gospodarki rozwijają się szybciej. Podstawą GOW jest TEORIA KAPITAŁU LUDZKIEGO, która wyrosła na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie dlaczego jedne gospodarki rozwijają się szybciej niż inne. Podstawowym czynnikiem jest kapitał ludzki mierzony w owym czasie poziomem wykształcenia. Tam gdzie poziom edukacji jest wyższy gospodarka rozwija się szybciej. Składniki kapitału ludzkiego to:

• WYKSZTAŁCENIE ewolucja w kierunku wniosku, iż człowiek o wyższym wykształceniu zdobywa więcej ma wyższe dochody niż ten z niższymi. Pomimo tego że na początku może zdarzyć się że bardziej wykształcony zarabia mniej. Ze względu na brak doświadczenia. Studia to pięć lat dochodów utraconych – nie pracuje a ponosi dodatkowo koszty.

Kluczem są jednak całożyciowe dochody – udowodniono że wykształceniu zarabiają więcej. Wykształcenie jest inwestycją opłacalną, wprawdzie okres zwrotu tej inwestycji jest długi.

Lata 60 – pojawia się duże zapotrzebowanie na rynku pracy na ludzi wykształconych, wtedy odnieśli oni olbrzymie korzyści i zrobili karierę. Było ich stosunkowo mało (duży popyt – mała podaż)

Dziś – wykształcenie wyższe to norma, nie jest to czynnik konkurencyjności

• ZDROWIE zwrócono uwagę kwestie zdrowia, aby kapitał ludzki był wydajny musi być zdrowy

Okazało się że jeden kapitał ludzki nie jest równy innemu kapitałowi ludzkiemu. Gdyż może mieć on charakter czynny i bierny. Podobnie jak gospodarka może być:

• adaptacyjna czynnie (dostosowanie się do warunków, twórcza, innowacyjna). W GOW głównym celem jest bycie liderem innowacji. Paradoks to problem gospodarki japońskiej to nadmiar innowacyjności, to mały kraj i nie wiedzą gdzie upchnąć całą tą innowację.

• adaptacyjna biernie (kopiowanie produktów wiodących, nie polega na tym żeby zrobić to samo, tylko coś nowego lepszego.

Prekursorzy GOW Znaczenie wiedzy w Teorii Ekonomii

• Soy (teoria użyteczności) wartość danej rzeczy nie zależy od je rzeczywistej użyteczności, ale od opinii, oświadczenia, przyzwyczajeń lub przesadów ludzi dokonujących oceny; wiedza i rozumienie swych prawdziwych interesów prowadzą do słusznej oceny

• Marshall wprowadził do ekonomii czwarty czynnik produkcji – organizację przedsiębiorczość

  • Wyspecjalizowana klasa ludzi zajmująca się zawodowo kierowaniem organizacjami musi posiadać zdolność do wynajdywania i wprowadzania innowacji oraz ponoszenia ryzyka

  • Dochód organizatorów powinien składać się z wysokiego wynagrodzenia i dodatkowo z udziału w zyskach przedsiębiorstwa

  • Oddzielenie własności przedsiębiorstwa od funkcji zarządzania, organizowania i koordynowania

  • Duże różnice wartości ZYSK i WARTOŚĆ przedsiębiorstwa. Jak można uzyskać szybki i duży zysk. Cięcie kosztów – redukcja wydatków na szkolenia, na pracowników. Firma zyskuje na wartości ale nie na dłuższą metę.

• Schummpeter wprowadził do ekonomii pojęcie „innowacji” – twórcza destrukcja, zerwanie z przeszłością; rozróżnienie funkcji zarządzania, administrowania od funkcji przedsiębiorcy – innowatora; dążenie do zysku nadzwyczajnego, co stanowi bodziec do wprowadzenia nowych kombinacji i czynników produkcji, koncepcja upadku przedsiębiorcy i rosnącej roli intelektualisty.

Koncepcja fal innowacji

Mechanizm finansowania innowacji powoduje ich cykliczność (recesję i rozkwit):

• Manufaktura, energia wodna, żelazo, tekstylia

• Rewolucja przemysłowa – przejście do produkcji fabrycznej

• Elektryfikacja, motoryzacja, przemysł chemiczny

• Zbrojenia, lotnictwo, elektryka, petrochemia

• Rewolucja informacyjna

Niezwykle ważne jest odnalezienie cech, które pozwolą uzyskać przewagę konkurencyjną.

• Galbraith (państwo przemysłowe) – wprowadził pojęcie kapitału intelektualnego, to intelektualna własność jednej osoby; nowe państwo przemysłowe – gospodarka opakowana przez korporacje, w dużych firmach oddzielenie od siebie własności i kontroli, technostruktura – grupa ludzi sprawująca funkcje kontrolne, decyzyjne (płatni menadżerowie), jednym z celów korporacji jest rozwój technologii.

• Solow – długookresowy model, oprócz zmian czynników produkcji zmienia się również technologia

• Romer – technologia oparta na wiedzy – nieodłączna część systemu gospodarczego

Wiedza w ujęciu OECD podział wiedzy

• Know-what wiedza o faktach, encyklopedyczna, opisowa

• Know-why wiedza skodyfikowana opisująca naukowo rozpoznawalne współzależności

• Know-how wiedza praktyczna dotycząca umiejętności manipulowania rzeczywistością

• Know-who wiedza społeczna dotycząca rozkładu kompetencji – kto, co wie? I jak to zrobić?; wymaga umiejętności i kooperacji i komunikacji z różnymi ludźmi

Geneza GOW

• Początek lat 90 XX wieku, USA

• Miała być sposobem likwidacji inflacji i wahań cyklicznych w gospodarce

• Źródłem wzrostu produktywności są ulepszenia w jakości siły roboczej i zyski wydajności będące skutkiem innowacji i postępu technologicznego

• Nowe technologie nie były w stanie wyeliminować wpływu sił rynkowych okresowo wpływających na cykl koniunktury tj. stop procentowych, czy klęsk żywiołowych

Biała Księga - dokument opracowany przez ekspertów Unii Europejskiej w latach 1993 - 1996. Przyjęty został podczas szczytu Rady Europejskiej w Cannes w czerwcu 1995 r. Określała ona stan przygotowań i dopasowania polskich aktów prawnych do standardów Unii Europejskiej a przede wszystkim dostosowań do rynku wewnętrznego. Przedstawiała również roczne programy dostosowawcze przyjmowane przez Polski rząd i określała jednocześnie ramy oraz perspektywy stosunków RP - UE. Efektem podpisania przez polski rząd Białej Księgi było przyjęcie w styczniu 1997 r. Narodowej Strategii Integracji. Obejmowała prawo, gospodarkę naukę i technologię oraz liczyła w sumie ponad 70 tomów. Wszystkie obszary negocjacyjne zawarte w niej zastały zamknięte 13 grudnia 2002 r . podczas szczytu UE w Kopenhadze. rozwój społeczeństwa informacyjnego

Strategia lizbońska – plan rozwoju przyjęty dla Unii Europejskiej przez Radę Europejską na posiedzeniu w Lizbonie w roku 2000.

Celem planu, przyjętego na okres 10 lat, było uczynienie Europy najbardziej dynamicznym i konkurencyjnym regionem gospodarczym na świecie, rozwijającym się szybciej niż Stany Zjednoczone.

Strategia opiera się przede wszystkim na założeniu, że gospodarka krajów europejskich wykorzysta do maksimum innowacyjność opartą na szeroko zakrojonych badaniach naukowych, zwłaszcza w nowoczesnych dziedzinach wiedzy, co miało się stać głównym motorem rozwoju. W związku z tym zdefiniowano następujące cele do 2010 roku:

• inwestycje na badania i rozwój (R&D) wzrosną do 3% PKB,

• zredukowana zostaną biurokracja i utrudnienia dla przedsiębiorczości,

• nastąpi wzrost zatrudnienia do 70% dla mężczyzn i 60% dla kobiet

Aktualizacja Strategii Lizbońskiej (2005) przez KE w rozwiniętych gospodarkach główną siłą napędową wzrostu produktywności jest wiedza oparta na trzech filarach: (1) badania i rozwój, (2) innowacje, (3) edukacja.

Modele GOW w Europie:

1. Endogeniczny potencjał wzrostu – centralna Europa, korzystanie z całego sektora handlowo-rozwojowego i naukowego

2. Egzogeniczny charakter – korzystanie z transferów technologicznych, rozwiązania adaptacyjne, mniej nowoczesne, główne źródło rozwoju sektora wiedzy to import technologii, koncentracja wydatków władz publicznych na podstawowej infrastrukturze

Definicja GOW wg OECD i BŚ

GOW jest gospodarką, której wiedza jest tworzona, przyswajana, przekazywana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne, społeczności, sprzyjając szybkiemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu. Koordynacja pomiędzy działalnością rządu, sektora prywatnego oraz społeczeństwa obywatelskiego. Cel wzmocnienie konkurencyjności oraz przyspieszenie rozwoju gospodarczego i społecznego.

Ludzie powinni dojść do porozumienia, współpracować, żeby nie była to gra o sumie zerowej.