Nauka o państwie

1.Na czym polega czynne i bierne prawo wyborcze?

• Czynne prawo wyborcze - prawo do głosowania/wybierania. Prawo do wybierania posłów i senatorów ma każdy obywatel Polski, który najpóźniej w dniu głosowania ukończył 18 lat oraz nie jest: ¹pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu; ²pozbawiony praw wyborczych pełnomocnym orzeczeniem TS; ³ubezwałasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu

• Bierne prawo wyborcze - prawo kandydowania i uzyskania mandatu wyniku poselskiego. Prawo wybieralności przysługuje osobie mającej prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) i spełniające określony wymóg wieku; nie może kandydować równocześnie do sejmu i senatu.

Wymóg wieku kandydata : poseł - 21 lat; senator - 30 lat; prezydent - 35 lat.

2.Podstawowe akty prawne ordynacji wyborczej:

Konstytucja, ustawa, kodeks wyborczy, orzecznictwo

3.Wymienić podstawowe zasady prawa wyborczego:

• Zasada wolności

• Zasada większości

• Zasada powszechności

• Zasada równości (formalnej i materialnej)

• Zasada bezpośredniości

• Zasada proporcjonalności

• Zasada tajności

4. Przesłanki posiadania czynnego prawa wyborczego.

• posiadanie obywatelstwa polskiego

• ukończenie 18 roku życia najpóźniej w dniu głosowania

• posiadanie pełni praw publicznych

• posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych

5. Przesłanki posiadania biernego prawa cywilnego:

• posiadanie czynnego prawa wyborczego

• trzeba zamieszkiwać na obszarze danej jednostki samorządu przez cały okres sprawowania mandatu

• w wyborach do organów stanowiących samorządu terytorialnego ( 18lat)

• w wyborach do Sejmu i Parlamentu Europejskiego (21lat)

• w wyborach do Senatu (30lat)

• w wyborach prezydenckich (35 lat)

• w wyborach na burmistrza, wójta, prezydenta miasta (25lat)

7. Na czym polega zasada równości w wyborach?

• Zasada równości wyborów związana jest z faktem, iż każdy wyborca może oddać tylko jeden głos. Dodatkowo każdy głos ma dokładnie takie samo znaczenie. Nie istnieją głosy ważniejsze i mniej ważne. Zasadę te określa się dokładnie materialną równością głosowania.

8. Na czym polega zasada bezpośredniości w wyborach?

• Zasada bezpośredniości wyborów polega na tym, że wyborcy w drodze głosowania sami – bez żadnego pośrednictwa – przesądzają w sposób ostateczny i decydujący o składzie wybieranego organu. 

9. Na czym polega zasada tajności głosowania?

• Zasada tajności głosowania mówi o tym, że głosowanie odbywa się w sposób anonimowy i nikt z osób trzecich nie ma prawa ingerować w żaden sposób w przebieg głosowania.

13. Rodzaje konstytucji:

• pisane i niepisane

• sztywne i elastyczne

• jednolite i złożone

• zmienne i stabilne

• uchwalone i okrojone (czyli nadane, narzucone)

W Polsce Konstytucja jest pisana, sztywna i jednolita.

14. Cechy konstytucji:

1. Szczególna treść

2. Szczególna forma

3. Szczególna moc prawna

4. Szczególny tryb zmiany konstytucji

15. Jakie podstawowe zagadnienia reguluje konstytucja?

• Konstytucja reguluje m.in. sposób powoływania i odwoływania prezydenta, jego obowiązki i prawa, a także sposób powoływania i odwoływania sejmu, senatu, sposób uchwalania ustawy, określa obowiązki i prawa obywatela; jest fundamentalnym prawem.

16. Na czym polega szczególna moc prawa konstytucyjnego?

• Zajmuje najwyższe miejsce w systemie prawa,

• przedmiot jej normowania ma charakter pierwotny i nieograniczony,

• wszystkie inne akty muszą być z nią zgodne i nie mogą pozostać z nią sprzeczne,

• sprzeczność ta może mieć charakter:

- materialny (oznacza ona takie ukształtowanie treści danej normy, że nie jt możliwe jednoczesne wykonanie tej normy i odpowiedniej normy konstytucyjnej)

- proceduralny (gdy przepis zawierający daną normę został wydany w sposób naruszający odpowiednie uregulowania konstytucyjne)

-kompetencyjny (akt prawny został wydany przez organ nieuprawniony)

17. Prawa i wolności osobiste:

• Prawo do życia

• Nietykalność osobista

• Prawo do rzetelnej procedury sądowej

• Prawo do ochrony prywatności

• Wolność poruszania się

• Wolność sumienia i religii

• Wolność wyrażania poglądów i opinii

• Prawo uzyskania RP azylu lub statusu uchodźcy

18. Prawa i wolności polityczne:

• Prawa związane z udziałem w życiu publicznym (prawo do: głosowania w wyborach i referendach; kandydowania w wyborach; inicjatywy ustawodawczej; dostępu do służby publicznej; uzyskania informacji o działalności organów publicznych; do składania petycji, skarg, wniosków)

• Wolność zgromadzeń (swoboda organizacji zgromadzeń i uczestnictwa w nich)

• Wolności zrzeszania się (związki zawodowe, fundacje, partie polityczne)

19. Prawa i wolności ekonomiczne:

• Uprawnienia pracownicze

• Prawo do nauki

• Swoboda działalności

• Prawo do własności

• Prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

• Prawo do zabezpieczenia społecznego

• Prawo do ochrony zdrowia

20. Kiedy można skrócić kadencję Sejmu?

• Samorozwiązanie Sejmu może wynikać z własnej decyzji Sejmu, Sejm podejmuje w tej sprawie uchwałę podjętą większością co najmniej 2/3 głosów (ustawowej liczby posłów 360/460) uchwała taka może być podjęta w każdym czasie i z każdego powodu.

• Rozwiązanie Sejmu może nastąpić na mocy decyzji prezydenta. Konstytucja dokładnie określa w jakich dokładnie przypadkach może Sejm być rozwiązany przez prezydenta

  • Obligatoryjne- w procesie tworzenia rządu w razie niezgodności Sejmu do wyrażenia wotum zaufania rządowi powołanemu przez prezydenta bądź niezdolności do wybrania własnego składu rządu;

  • Fakultatywne - w razie nieprzedstawienia Prezydentowi RP ustawy budżetowej do podpisu w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi jej projektu (art. 225).

21. Kiedy (w jakim terminie i kto) zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu?

1. Pierwsze posiedzenie Sejmu zwołuje Prezydent

• w 30 dni od daty wyborów (w normalnym trybie),

• w 15 dni od daty wyborów (w przypadku skrócenia kadencji parlamentu).

22. Organy pomocnicze i kierownicze Sejmu i Senatu

Sejmu:

• Marszałek Sejmu

• Prezydium Sejmu

• Konwent Seniorów

• Komisje Sejmowe

Senatu:

• Marszałek Senatu

• Wicemarszałkowie Senatu

• Prezydium Senatu

• Konwent Seniorów

organów pomocniczych: komisje sejmowe/ senackie

23. Wymienić w skrócie kompetencje Marszałka Sejmu:

• reprezentowanie Sejmu, obrona praw i jego godności;

• przewodniczenie obradom Sejmu, kierowanie pracami Prezydium Sejmu oraz zwoływanie Konwentu Seniorów i przewodniczenie jego obradom;

• powoływanie i odwoływanie szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców;

• sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Sejmu;

• zwoływanie i prowadzenie pierwszego posiedzenia komisji sejmowych;

• zlecanie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenie kontroli w określonych sprawach.

24. Kto wchodzi w skład Konwentu Seniorów?

• Marszałek Sejmu, wicemarszałek Sejmu

• przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów poselskich (klub poselski tworzy co najmniej 15 posłów)

• przedstawiciele porozumień (klubów i kół poselskich) liczących co najmniej 15 posłów

• przedstawiciele kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą

25. Czym zajmują się komisje sejmowe stałe, a czym komisje nadzwyczajne?

• Stałe komisje sejmowe przygotowują projekty ustaw w danej dziedzinie, mogą być komisje oświaty, rolnictwa, transportu itd.

• Komisje nadzwyczajne zajmują się określonym problemem.

26. Podstawowe uprawnienia i obowiązki posłów: (zeszyt)

1. Udział posła w posiedzeniu Sejmu oraz komisji, których jest członkiem.

2. Prawo kandydowania i zasiadania w organach Sejmu, przede wszystkim w komisjach- wybór posła do przynajmniej jednej komisji należy traktować jako uprawnienie

3. Prawo organizowania się w kluby (tj. musi się zebrać przynajmniej 15 posłów) , koła i zespoły poselskie

4. Prawo zgłaszania interpretacji i zapytań, a także pytań w sprawach bieżących pod adresem premiera i pozostałych członków parlamentu.

27. Co to jest stan nadzwyczajny i do jakich środków szczególnych należy sięgnąć w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego?

• Stan nadzwyczajny – szczególny reżim prawny, służący odwróceniu lub umniejszeniu skutków szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające.

28. 6 Zasad wprowadzenia stanu nadzwyczajnego:

1. Zasada wyjątkowości (subsydialności)

2. Zasada legalności

3. Zasada proporcjonalności

4. Zasada celowości

5. Zasada ochrony podstaw systemu prawnego

6. Zasada ochrony organów przedstawicielskich

29. W jakich sytuacjach można wprowadzić stan wojenny?

• w razie zewnętrznego zagrożenia państwa,

• zbrojnej napaści na terytorium RP

• gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji.

30. W jakich sytuacjach może być wprowadzony stan wyjątkowy?

• W Polsce stan wyjątkowy jest jeśli zagrożone zostało bezpieczeństwo państwa, bezpieczeństwo obywateli lub porządek publiczny.

31. 4 podstawowe elementy charakteryzujące rzecznika praw obywatelskich:

1. Samodzielny organ państwowy oddzielony w sposób wyraźny od administracji i sądownictwa opierający swoje istnienie na normach konstytucyjnych;

2. Związany jest najczęściej z parlamentem. Zwykle, bowiem jest przez niego powoływany, a jego zadania ściśle wiążą się z funkcją kontrolną parlamentu;

3. Jest rzecznikiem obywateli w sprawach związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem administracji (lub sądownictwa), podejmując określone kroki prawne zmierzające do usunięcia tych nieprawidłowości. Informuje ponadto parlament o wadliwym funkcjonowaniu organów państwa;

4. Działa w sposób niesformalizowany i jest łatwo dostępny dla obywatela. Nie zastępuje on jednakże i „nie wyręcza” organów państwowych właściwych do rozstrzygania o sprawie skarżącego.

32. Jakie kwalifikacje powinien posiadać rzecznik praw obywatelskich i jakich działań nie może podejmować w okresie pełnienia kadencji?

• Kompetencje ROP

- musi posiadać obywatelstwo polskie

- wyróżniać się wiedzą prawniczą

- mieć duże doświadczenie zawodowe

- wyróżniać się wysokim autorytetem

• Działania, których nie może podejmować

- Rzecznik nie może być ani posłem ani senatorem;

- Nie może zajmować zawodowego innego stanowiska za wyjątkiem stanowiska profesora na wyższej uczelni

- Nie może wykonywać innych zajęć zawodowych

- Nie może należeć do partii i związku zawodowego

- Nie może prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z piastowanym urzędem

- Nie może się angażować w bieżące kompanie polityczne i nie może kandydować na urzędy polityczne

33. Co należy do zadań rzecznika praw obywatelskich, w jakiej formie może realizować swoje zdania?

• Podstawowe zadania RPO

Podstawowym zadaniem RPO jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywatela w określonych w konstytucji i innych aktach prawnych. W ramach tych zadań rzecznik bada działania lub organów organizacji i instytucji zobowiązanych do przestrzegania i realizacji praw obywatelskich.

• Formy działania rzecznika:

- poprzez wystąpienie i interwencje w sprawach indywidualnych

- wystąpienia, inicjatywy

- wnioski dotyczące ogólnych problemów ochrony praw i wolności obywateli

• Jeśli rzecznik postanowi podjąć sprawę, to może:

- samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, co jest sytuacją najczęstszą w praktyce

- zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej część do właściwych organów, w szczególności do organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej

- zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy

34. Wymienić rodzaje niepołączalności funkcji posła i senatora i na czym one polegają.

• Formalna - zakaz łączenia mandatu z innymi funkcjami lub stanowiskami państwowymi (możliwość wyboru). Zakaz jt łączenia mandatu:

a) z zatrudnieniem w organach konstytucyjnych państwa, w Kancelarii Sejmu, Senatu i Prezydenta, w administracji rządowej, a także na stanowiskach ambasadora

b) dotyczy osób wykonujących urząd sędziego, prokuratora, zatrudnionych jako urzędników służby cywilnej, funkcjonariuszy policji, służby ochrony państwa, żołnierzy czynnej służby wojskowej

WYJĄTEK STANOWI RM ORAZ STANOWISKA SEKRETARZY STANU ADM. RZĄDOWEJ (CZŁONKOWIE RZĄDU ŚA ZARAZEM POSŁAMI)

• Materialna- oznacza zakaz podejmowania pewnych typów działalności w okresie sprawowania mandatu, a w szczególności zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, w ramach której osiągnie są korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego, członkostwa we władzach podmiotów gospodarczych z udziałem Skarbu Państwa lub mienia komunalnego (chodzi o zapobieganie korupcji i uniknięcie konfliktu interesów)

35. Na czym polega immunitet formalny posła i w jakie są jego rodzaje.

• względny - pozwala na pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu w czasie wykonywania przez niego mandatu;

• nietrwały - obowiązuje tylko w czasie wykonywania mandatu;

• w każdej chwili można go uchylić, określoną lb głosów, sam podmiot może się go zrzec;

• ochrona przed pociągnięciem posła do odpowiedzialności karnej lub karnoadministracyjnej;

• poseł bez zgody swej izby lub zrzeszenia się immunitetu nie może być aresztowany i nie może być wszczęte postępowanie przeciwko niemu;

• wniosek o uchylenie tego immunitetu składa Prokurator Generalny;

• uchylenie następuje bezwzględną większością głosów ustawowej lb członków izby

36. Na czym polega immunitet materialny

• bezwzględny - nie pozwala na pociągnięcie posła do odpowiedzialności;

• trwały - obowiązuje zarówno w trakcie, jak i po zakończeniu wykonywania mandatu;

• nie można go uchylić, podmiot nie może się zrzec immunitetu materialnego;

• obejmuje swym zasięgiem działania związane oraz związane nieodłącznie z wykonaniem mandatu (chodzi o tzw. godzine działania, np: zgłaszanie wniosków, wystąpienia, głosowania), jednak gdy w ich wyniku zostaje naruszone dobro osobiste innych osób, immunitet ten nie przysługuje;

• wówczas przysługuje immunitet formalny, który można uchylić zgodnie z kolumną obok;

• sankcją jest najczęściej odpowiedzialność regulaminowa

37. Struktura sądownictwa

38. Zadania Krajowej Rady Sądowniczej (KRS)

• bierze udział w procedurze powoływania sędziów - rozpatruje i ocenia i odpowiednio przedstawia Prezydentowi kandydatury na stanowisko sędziów SN, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych;

• podejmuje uchwały w sprawach występowania do TK z wnioskowaniem o zbadanie konstytucyjności aktów normatywnych w zakresie dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów;

• uchwala zasady etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem

• ma obowiązek wysłuchania Pierwszego Prezesa SN, ministra sprawiedliwości, Prezesa NSA i przewodniczącego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego o stanie kadry sędziowskiej

• wyraża stanowisko co do propozycji zmian ustroju sądów

• zapoznaje się z projektami aktów normatywnych dotyczących sądownictwa

• rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku i o powrót na stanowisko sędziowskie

39. Skład i funkcje TS

• Skład: 19 osób (przewodniczący, 2 zastępców przewodniczącego, 16 członków)

• przewodniczący TS jest Pierwszy Prezes SN

• skład jest wybierany przez Sejm na czas kadencji Sejmu, spoza grona posłów i senatorów; nie można zatem stwierdzić, że kadencja TS trwa 4 lata, ponieważ kadencja Sejmu oraz może zostać np: skrócona

• w razie wygaśnięcia mandatów członka TS, Sejm dokonuje wyboru uzupełniającego

• zastępcy przewodniczącego oraz przynajmniej ¹/₂ członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziowskiego

• członkowie TS jako sędziowie TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom; posiadają immunitet formalny

• Funkcja TS jt to egzekwowanie odpowiedzialności konstytucyjnej, a w pewnych przypadkach również odpowiedzialności karnej osób pełniących najwyższe stanowiska w państwie;

• katalog podmiotów, które ponoszą odpowiedzialność przed TS, zawiera Konstytucja;

• jt to wyliczenie enumeratyczne - nie można zatem domniemywać własności TS w sprawach dotyczących innych urzędników

40. Wymienić podmioty, które mogą być postawione przed TS

• Prezydent, Marszałkowie pełniący funkcje za prezydenta, Premier oraz członkowie RM, prezes NBP, Prezes NIK, Członkowie KRRiT; osoby, które wyznaczył Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem; naczelny dowódzca Sił Zbrojnych, posłowie i senatorowie

41. Wymienić funkcje TK

• kontrola hierarchiczności zgodności norm - orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów normatywnych;

• orzekanie o sprawach skarg konstytucyjnych;

• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

• orzekanie o zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych;

• rozstrzyganie o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta

42. Wymienić przesłanki wygaśnięcia mandatu sędziego TK.

• zrzeszenie się stanowiska;

• stwierdzenie orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego TK z powodu choroby, ułomności lub upadku sił;

• skazanie prawomocnym wyrokiem sądu;

• prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o skazaniu na kare usunięcia ze stanowiska sędziego TK