Korzyści funkcjonowania klastra
Doświadczenia zagraniczne wskazują na duży potencjał rozwojowy i konkurencyjny klastrów. Podmioty działające w ramach klastra konkurują między sobą, wchodzą we wzajemne interakcje, ale przede wszystkim znajdują pewne obszary do współpracy. Współpraca ta może mieć charakter trwały lub okresowy, może być otwarta na nowe podmioty lub bardziej zamknięta. Klaster jest więc strukturą łączącą korzyści specjalizacji, elastyczności i rywalizacji niezależnych podmiotów z korzyściami skali wynikającymi z istnienia współpracy i rozbudowanego łańcucha wartości. W ramach klastrów generowane są wyspecjalizowane i dostępne lokalnie zasoby pozwalające na osiąganie i utrzymanie przewagi konkurencyjnej.
Doświadczenia krajów rozwiniętych wskazują, iż poprzez współpracę działające i konkurujące w danej lokalizacji przedsiębiorstwa mogą odnosić szereg korzyści. W szczególności mogą realizować przedsięwzięcia i inwestycje, których nie byłyby w stanie podjąć samodzielnie lub których wspólna realizacja pozwala na obniżenie kosztów lub ryzyka.
Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami i z instytucjami otoczenia silnie warunkuje innowacyjność przedsiębiorstw. Wspólnie przedsiębiorstwa mogą także bardziej skutecznie oddziaływać na otoczenie, w tym na instytucje edukacyjne, władze lokalne lub regionalne – realizowane przez nie polityki, kierunki wydawania funduszy publicznych itp. W ten sposób współpraca przyczynia się do podniesienia konkurencyjności poszczególnych podmiotów, jak i danej lokalizacji (klastra) - danego regionu. Na podstawie licznych analiz teoretycznych i studiów przypadków wskazuje się, że z istnieniem klastra wiąże się szereg zjawisk, które pozytywnie wpływają na produktywność i konkurencyjność tworzących go firm. Jednocześnie pozytywne efekty związane z funkcjonowaniem klastra nie ograniczają się wyłącznie do jego uczestników, ale przenikają do jego otoczenia – gospodarki lokalnej, czy regionalnej (tzw. efekt rozlewania – ang. spillover effect).
Rozwój klastra prowadzi do wykształcenia się wyspecjalizowanych i relatywnie tanich czynników produkcji, w tym odpowiednio wykwalifikowanych pracowników, wiedzy, a także specjalistycznych usług wspierających. W ramach rozwijających się klastrów mamy często do czynienia z kreacją nowych firm oraz tworzeniem się kultury przedsiębiorczości. Klaster jest także atrakcyjnym miejscem lokalizacji dla firm zagranicznych oraz atrakcyjnym rynkiem pracy przyciągającym wysoko-kwalifikowane kadry, co dodatkowo zwiększa jego konkurencyjność. Przestrzenna bliskość oraz interakcje pomiędzy różnymi podmiotami w ramach klastra stymulują przepływ wiedzy, procesu uczenia się oraz absorpcji i generowania innowacji.
Powyższe czynniki, a także pewna wspólnota kulturowa sprzyjają budowaniu zaufania i kapitału społecznego, które są z kolei niezbędne dla podejmowania pewnych wspólnych działań, zwłaszcza w warunkach konkurencji i występowania konfliktu interesów. Zaufanie i wyższy poziom kapitału społecznego ma swój wyraźny ekonomiczny efekt w postaci niższych kosztów transakcyjnych, a także akceptowania tzw. efektów zewnętrznych nie przynoszących bezpośrednich korzyści. Kapitał zaufania, jak również łatwo dostępna w ramach klastra wiedza nt. specyfiki działania wchodzących w jego skład firm, podnoszą również dostępność zewnętrznego finansowania – tak bankowego, jak również o charakterze venture capital(Venture Capital) nie ma jednoznacznie określonego znaczenia, bowiem odnosi się raczej do źródeł finansowania powstających projektów, które to projekty charakteryzują się dużym ryzykiem). Pozytywny wpływ specyfiki klastra na produktywność, innowacyjność i przedsiębiorczość przekłada się ostatecznie na wykształcenie się lub utrzymanie przewagi konkurencyjnej danej lokalizacji.
Teraz przedstawię potencjalne korzyści, jakie może dać efektywnie funkcjonujący klaster przedsiębiorstwom w nim zlokalizowanym w podziale na korzyści „twarde” – dające stosunkowo szybkie wymierne efekty oraz korzyści „miękkie” – trudniejsze do pomiaru i ujawniające się w dłuższym okresie czasu.
PODSUMOWANIE:
Klastry powstają praktycznie we wszystkich sektorach gospodarczych w wielu krajach. Rosnąca liczba klastrów świadczy o poprawie koniunktury gospodarczej kraju. Klastry wzmagają innowacyjność środowiska, aktywizują eksport oraz przyciągają inwestycje zagraniczne. Uczestnictwo w klastrach niekiedy może hamować innowacyjność. Dzieje się tak, gdy myślenie grupowe staje się schematyczne i firmy dążą do utrzymania dotychczasowych, dobrze znanych i bezpiecznych standardów.
Przykłady klastrów za granicą:
Fiński klaster „Technopolis”
Trzonem klastra jest park technologiczny o nazwie „Technopolis Oulu”, działający w branży technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Klaster ten został założony ponad 20 lat temu. Najbardziej znane firmy, mające tu swoją siedzibę, to:
Nokia,
Ericsson,
Compaq,
Hewlett-Packard,
IBM,
VTT Electronics,
Johnson&Johnson,
Sun Microsystems.
Oulu – główna siedziba klastra
Niemiecki klaster motoryzacyjny w Wolfsburgu
Miasto Wolfsburg, centrum klastra, jest położone około 160 km na zachód od Berlina.
Jest to miasto młode, założone w 1938 roku. Obecnie liczy około 124 tys. mieszkańców.
Ponad 50 tys. mieszkańców Wolfsburga pracuje w firmie Volkswagen.
Podstawowa oferta klastra to auta:
Volkswagen, Audi, Seat, Skoda, Bentley, Lamborghini
Zjednoczenie Niemiec wpłynęło bardzo negatywnie na sytuację gospodarczą Wolfsburga. Sukcesywnie rosło bezrobocie, które w końcu lat 1990-tych osiągnęło poziom 18%. Wówczas zarząd firmy Volkswagen oraz władze miasta (wspierane doradztwem firmy McKinsey) zainicjowały program ożywienia rejonu Wolfsburga, nazwany „AutoVision”. Wymagał on inwestycji rzędu 12 mln dolarów ze strony Volkswagena oraz 10 mln dolarów z budżetu władz samorządowych.
Efekty programu: W ciągu pierwszych dwóch lat funkcjonowania klastra rozpoczęło w nim swoją działalność 126 firm z branży nowoczesnych technologii oraz 80 dostawców. Stopa lokalnego bezrobocia obniżyła się z 17,2% do 8,3%.
Przykłady klastrów w Polsce
Dolina Lotnicza zlokalizowana jest w południowo-wschodniej Polsce, znanej z rozwiniętego przemysłu lotniczego oraz ośrodków szkolenia pilotów. Region cechuje duża koncentracja firm przemysłu lotniczego, ośrodków naukowo-badawczych oraz rozwinięte zaplecze edukacyjne i szkoleniowe.
Większość firm zaangażowanych w Projekt jest w rzeczywistości zlokalizowanych w województwie podkarpackim, a serce Doliny Lotniczej leży w stolicy tego regionu - Rzeszowie. Głównym celem Doliny Lotniczej jest przekształcenie Polski południowo-wschodniej w jeden z wiodących w Europie regionów lotniczych, który będzie dostarczał różnorodne produkty i usługi z zakresu przemysłu lotniczego dla najbardziej wymagających klientów.Skutkiem tego byłby dynamiczny rozwój regionu, zwiększenie liczby miejsc pracy oraz poprawa warunków życia mieszkańców. W skład Stowarzyszenia Dolina Lotnicza wchodzi obecnie 80 członków z regionu, a kolejni zainteresowani przechodzą proces aplikacyjny.
Klaster Budownictwo Polski Centralnej powstał 12 grudnia 2008 roku. Klaster swym zasięgiem obejmuje obszar Polski centralnej ze szczególnym ukierunkowaniem na województwo łódzkie i mazowieckie oraz region kleszczowski. Klaster Budownictwo Polski Centralnej tworzą działające w branży budowlanej firmy produkcyjne, handlowe, usługowe; stowarzyszenia oraz współpracujące z branżą instytucje badawcze i jednostki samorządu lokalnego. Obecnie do klastra należy 23 podmiotów gospodarczych, trzy jednostki badawczo rozwojowe, tj. ASM-Centrum Badań i Analiz Rynku, Politechnika Łódzka oraz Instytut Technik Budowlanych ITB; reprezentująca władze lokalne Gmina Kleszczów oraz Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza. Misją klastra Budownictwo Polski Centralnej jest zachęcenie małych i średnich przedsiębiorstw do współpracy w celu wdrażania nowych technologii w budownictwie i przeobrażenia sektora budowlanego w branżę innowacyjną, spełniającą oczekiwania mieszkańców regionu.
MOJA BIBLIOGRAFIA:
A Governor’s Guide to Cluster-Based Economic Development, National Governors Association, Washington, 2002
Synergia, efekt synergiczny - współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań.
Na branding (budowanie świadomości marki) decydują się zwykle te małe firmy, które sporo osiągnęły i chcą się rozwijać. Branding kojarzy się z ogromnymi kosztami. Nas jednak intersuje tylko taki branding, który nie pochłania ciężarówek pieniędzy.