FILOZOFICZNE I ETYCZNE PODSTAWY EDUKACJI

I Podstawowe pojęcia – filozofia, etyka, edukacja

1. 1. Filozofia

- umiłowanie mądrości (gr. phileo sophia),

- sztuka poprawnego myślenia

- dociekanie przyczyn

- poznawanie istoty rzeczy

- protonauka – nauka pierwsza, z której wyłoniły się inne nauki, także pedagogika

- kategoria rozumu (gr. logos) - stara się coś wyjaśnić w sposób rozumny

- istnieją różne filozofie - nurty

- działy filozofii

- metafizyka - nauka o istnieniu, o bycie, tym co istnieje, filozofia teoretyczna

- etyka - nauka o dobru, jak być dobrym człowiekiem

- epistemologia - nauka o poznaniu, prawdzie (czym jest, czy istnieje)

- estetyka - filozofia sztuki i piękna

- szczegółowe filozofie

- filozofia nauki - matematycy i fizycy najczęściej ją tworzą (czy liczby istnieją naprawdę)

- filozofia wychowania - specyficzne wartości wychowania

- filozofia kultury - czym jest kultura, czy są inne kultury

1. 2. Etyka

- gr. ethos – obyczaj

- nauka o moralności

- bada moralność i zasady moralne ludzi

- filozofia praktyczna

- główna kategoria etyki - dobro

- inne kategorie:

- zło

- szczęście

- cnota (jako kompetencja moralna np. hojność, otwartość, tolerancja, wyrozumiałość)

- sumienie (czym jest)

- powinność (jak powinniśmy postąpić)

- podział etyki

- etyki kodeksu (dekalog)

-etyki relatywistyczne (nie mają ścisłego kodeksu, mówią o cnotach)

- etyki autorytetu (oparte na osobie - autorytecie)

- etyki indywidualistyczne (szukają cech indywidualnych)

- etyki religijne (oparte na danej religii)

- etyki świeckie

- etyki zawodowe (profesyjne np. nauczycielska)

1. 3. Edukacja

- łac. educare – karmić, opiekować się; educere – podnosić

- wyprowadzenie ze stanu natury ku dojrzałemu człowieczeństwu

- pomoc udzielana rozwijającej się osobie

- ma na celu podniesienie (zaktualizowanie) zdolności (estetycznych, moralnych, fizycznych) w kierunku jakiegoś ideału

- kalokagathia – pierwszy z ideałów wychowawczych, połączenie piękna i dobra, osiągnięcie harmonii między ciałem a duszą

II Dlaczego filozofia i etyka jest ważna dla pedagoga?

- proces kształcenia ma duży wpływ na jednostkę

- w nauczaniu i kształceniu ważny jest aspekt moralny (etyczny)

- istota nauczania i edukacji nie polega tylko na przekazywaniu wiedzy

- każdy nauczyciel - pedagog, pracując w swoich specjalnościach, zagłębia się w rozważania na temat świata, natury ludzkiej (np. Janusz Korczak)

III Idealizm a edukacja

3. 1. Sokrates jako archetyp nauczyciela

- jeden z pierwszych słynnych wychowawców

- odgrywał rolę mentora (wywierał wpływ filozoficzny, miał głębszy wpływ na człowieka)

- jego najsłynniejszym uczniem był Platon

- idealizm edukacyjny

- działał w ruchu sofistów

- sofiści – ruch nauczycieli w Grecji, płatni, uczyli konkretnych umiejętności, specjaliści/eksperci w ówczesnej Grecji, wiedzieli wszystko o wszystkim, uczyli wiedzy encyklopedycznej i rzemiosła, edukacja teoretyczna + praktyczna (zawodowa

- relatywizm

- stanowisko etyczne sofistów

- nie uznawał go Sokrates

- wszystkie normy są względne

- człowiek jest miarą wszystkich rzeczy

- wszystko zależy od człowieka

- Sokrates uczył retoryki - sztuki wypowiadania się, dialogu

- Sokrates propagował etykę uniwersalistyczną

- nie uznawali jej sofiści

- normy są uniwersalne (prawda jest uniwersalna, nie jest zależna od naszego nastroju)

- konflikt między Sokratesem a sofistami i społeczeństwem

- Sokrates skłaniał wychowanków do stawiania dociekliwych pytań, do dociekania prawdy, którą nosimy w sobie

- każdy człowiek potrzebuje mentora, z którym wytworzy więź - przyjaźń

- stosował dialogi sokratejskie - dyskutowania problemu

- technika zbijania – przewrotna, wprowadzenie wychowanka w wątpliwość, a następnie dążenie do stworzenia ogólnego pojęcia/definicji problemu

- technika konstruktywna - razem z uczniem mentor dochodził do utworzenia definicji przez dialog

- kształtował charakter

- wytoczono mu proces i postawiono 2 zarzuty

- demoralizacja młodzieży (zmuszał ich do indywidualnego myślenia)

- wprowadzał kult nowych bóstw

3. 2. Metafizyka idealizmu

- przedstawiciel - Platon

- rzeczywistość ma charakter duchowy lub pojęciowy

- jeden z najstarszych poglądów

- istnieją 2 rzeczywistości

- rzeczywistość materialna (byt materialny, zmysłowy)

- rzeczywistość niewidzialna (byt doskonały, idealny) - prawdziwa

- metafora jaskini Platona - grupa więźniów w jaskini, skuci kajdanami, że nie mogą się ruszyć, stoją na wprost ściany, na środku jaskini - ognisko, więźniowie patrzą na jego cienie na ścianie; jeden z więźniów uwalnia się - widzi ognisko, wychodzi na zewnątrz i rozumie, ze żył w świecie pozorów; wraca do jaskini, aby powiedzieć to pozostałym, ale zostaje odrzucony, bo oni mu nie wierzą (tak jak Sokrates)

- ludzie wg Platona żyją w świecie cieni, ale jest coś więcej - rzeczywistość doskonała

- rzeczywistość niewidzialna (byt doskonały) zawiera w sobie byt materialny (odbicie doskonalszego świata)

- ćwiczyć umysł, myślenie

- aby dotrzeć do doskonalszego świata

- aby umieć odróżnić świat materialny (cienia, pozorów) od świata doskonałego

- panta rhei - wszystko płynie, zmienia się, w odniesieniu do świata materialnego

- świat doskonały jest wieczny, nie zmienia się, jest stały, idee są wieczne

- prawda, dobro, piękno istnieją naprawdę w innym świecie jako idee (w rzeczywistości materialnej są to tylko odblaski)

- gdzieś istnieje piękno samo w sobie - idealne, byt doskonały

- zdrowy rozsądek blokuje idealizm

- cel wychowania - zawrócenie uczniów z błędnej drogi (pozostawania w świecie cienia)

- wychowawca

- ma prowadzić uczniów do świata doskonałego

- ma obudzić w uczniach gotowość do poszukiwań umożliwiających poznanie prawdy

- wystrzeganie się relatywizmu

- Platon podziela pogląd uniwersalizmu (wartości, idee)

- ćwiczenie umysłu, myślenia, duszy

- utrwalanie poglądu, że istnieje rzeczywistość idealna

3. 3. Teoria anamnezy Platona a edukacja

- teoria anamnezy

- gr. przypominać sobie

- gdy mówimy o pojęciach (np. dobro), to tylko sobie przypominamy

- dusza ludzka istniała wcześniej w rzeczywistości doskonałej i wiedziała wszystko o ideach i tylko wcieliła się w ciało

- połączenie metafizyki i edukacji

- uczenie się jako przypominanie metafizyczne (wszystko wiemy, ale tkwimy w świecie cieni)

- dusza ludzka - psyche (psychologia - nauka o duszy) - istniała wcześniej

- poznanie wymaga wysiłku

- prawdziwa wiedza jest niematerialna - abstrakcyjna (a umysł z natury woli konkret)

- istnieje uniwersalna edukacja

- zadaniem edukacji jest obudzić duszę, aby sobie przypomniała

3. 4. Teoria państwa Platona a edukacja

- "Państwo" - kluczowe dzieło Platona, książka o edukacji

- istnieje rzeczywistość doskonała

- istnieje idealne państwo, idealne społeczeństwo

- utopia - miejsce którego nie ma, fikcyjne

- w idealnym społeczeństwie powinny rządzić osoby najlepiej wyedukowane, które wierzą w idee, idealiści, osoby mające i rozwijające wiedzę o ideach

- całe społeczeństwo powinno przejść edukację filozoficzną

- brak relatywizmu > uniwersalizm

- społeczeństwo klasowe - 3 grupy, które miały ćwiczyć konkretne cnoty (kompetencje społeczne)

-władcy (wyedukowani) - mądrość

-obrońcy (obrońcy, służby porządkowe, bezpieczeństwo) - męstwo sprawiedliwość

-wytwórcy (producenci) – roztropność

- zwolennik równouprawnienia - kobiety także w społeczeństwie, w świecie duchowym ludzie mają takie same kompetencje, kobiety mogły przynależeć do każdej grupy

- płeć pochodzi ze świata materialnego

- społeczeństwu towarzyszy etyka (cnoty)

- ludzie nie są równi - mogą dzielić się tylko ze względu na ich zdolności

- wszyscy ludzie są potrzebni

- wychowawcy mają rozpoznać i uporządkować, który człowiek do której grupy społecznej

- Platon nie tolerował artystów, którzy nie byli idealistami, ich nie chciał w społeczeństwie

- to nie było by społeczeństwo demokratyczne (które skazało Sokratesa na śmierć), gdzie jest równość ludzi

3. 5. Fazy edukacji u Platona

Faza	Rok życia	Charakterystyka
1	do 6	chłopcy i dziewczęta uczą się razem, po 6 roku życia uczą się tego samego lecz osobno
2	do 10	uczą się kalokhagatii (harmonia między ciałem i duszą)
3	10 - 18	nauka czytania i pisania, nauka literatury, szukanie autorytetów, nie wolno zmuszać do nauki, dopasować edukację do zdolności (rzemiosło), wybór wytwórców
4	18 - 20	ćwiczenia fizyczne, wybór obrońców
5	po 20	kształcić dalej, filozofia literatury, muzyka, matematyka, geometria, edukacja artystyczna, ćwiczenia wyobraźni
		Dla osób wybranych do rządzenia nauka administracji
	Po 50	Rządzący, Platon cenił sobie doświadczenie

3. 6. Teoria wiedzy i uczenia się u Platona

- wiedzę zdobywamy przez anamnezę - przypominanie sobie

- ćwiczenie umysłu

- skupić młody umysł (10 - 18 lat) na ideach

- angażować intelekt

- świadomość, że istnieje inna rzeczywistość, świadomość idei

- usposobić umysł do myślenia abstrakcyjnego

- poszerzać świadomość ucznia

- pomóc uchwycić relacje między ideami - interdyscyplinarna edukacja

- pomoc uczniowi w wychodzeniu ze świata pozorów, z mylnych teorii, ze świata cieni

- dokonywanie wyborów etycznych - pomoc uczniom

- tradycja jest ważna - (Platon konserwatysta) niesie za sobą mądrość, skarbnicą tradycji jest historia, mitologia, literatura, religia, filozofia

3. 7. Edukacyjne cele idealizmu (Platona)

- zachęcenie do poszukiwania prawdy

- uświadomienie istnienia idei

- wcielanie wzorców niematerialistycznych - krzewienie postaw niekonsumpcyjnych (konserwatyzm Platona)

- nauczanie od rzeczy prostych do bardziej złożonych – w sposób kumulatywny – wiedza by się dodawała

- etyka autorytetu - uczenie przez autorytet, nie uczyć na siłę

- dyscyplina z jednoczesnym uwzględnieniem zdolności ucznia

3. 8. Nauczyciel w idealizmie

- wzorzec

- autorytet

- ucieleśnia wartości kulturowe, wywiera wpływ kulturowy

- uczy przez dialog, konwersatoria (za Sokratesem)

- zachęca do swobodnej dyskusji, dialogu ale z moderacją pedagogiczną (pilnuje, nakierowuje)

- entuzjazm do pracy, lubić uczyć, mieć poczucie misji

- tworzenie relacji uczeń - nauczyciel - więź, żeby nie była ona czysto instrumentalna

IV Realizm w edukacji

4. 1. Realistyczna metafizyka Arystotelesa

- uczeń Platona - szanował mistrza, ale myślał inaczej

- myślał realistycznie

- świat materialny istnieje niezależnie od naszego umysłu

- istnieją byty konkretne - wszelkie widoczne byty np. człowiek

- byt konkretny = forma + materia

- gdy dochodzi do rozdzielenia formy i materii to byt konkretny przestaje istnieć

- poglądy Arystotelesa są realistyczno-materialistyczne

- Arystoteles- lekarz, przyrodnik, biolog

4. 2. Szczęście, jako cel edukacji u Arystotelesa

- ludzie funkcjonują jak zwierzęta

- 3 rodzaje duszy

- dusza roślinna - odpowiedzialna za funkcje wegetatywne

- dusza zwierzęca - odpowiedzialna za popędy, instynkty

- dusza rozumna - rozumność, specyficzna dla człowieka

- cel człowieka - szczęście

- różne sposoby osiągnięcia szczęścia

- doskonalenie intelektu - rozwój osobisty (wewnętrzny) - samorealizacja

- realizacja swojego potencjału - zaplanować, przewidywać i kalkulować jak osiągnąć szczęście

- cel wychowania - kształcenie zdolności racjonalnego myślenia w celu osiągnięcia szczęścia

4. 3. Najważniejsze przedmioty u Arystotelesa

- przedmioty naturalne, które obejmują świat materii – arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka, gramatyka, poezja, retoryka

- Arystoteles jako filozof uczony

- klasyfikacja nauk - wiedza ma być uporządkowana, sklasyfikowana

- dowartościowanie przedmiotów: fizyka, biologia, psychologia, logika

- większość nauk współczesnych zapoczątkował Arystoteles

4. 4. Szkoła i nauczyciel u Arystotelesa

- wspieranie człowieka w dążeniu do szczęścia

- pomoc w rozwoju racjonalnego myślenia

- etyka uczonego – ekspert, który studiuje wnikliwie jakiś określony wycinek rzeczywistości

- zaszczepienie w uczniu zamiłowania do nauki, zapału do nauki

- nauczanie scjentystyczne - oparte na kulcie nauki

- przekazywanie eksperckiej wiedzy

- nauczyciel ma znać granice swoich kompetencji - nauczać tylko tego co wie, jak nie wie to powinien się przyznać

- nauka dla samych umiejętności - realizm, konkrety, brak wzniosłych ideałów

- element etyczny - dobre obyczaje, bez przekonania o istnieniu uniwersalnych idei

V Realizm teistyczny

5. 1. Scholastyka i artes liberales

- scholastyka - łac. schola - filozofia szkolna

- nauczana w ramach uniwersytetu średniowiecznego

- myślenie racjonalne

- studiowanie dzieł klasyków (Arystotelesa)

- próba połączenia greckiego racjonalizmu z doktryną chrześcijańską

- św. Tomasz z Akwinu

- artes liberales

- łac. sztuki wyzwolone, wydziały filozoficzne

- coś w rodzaju współczesnego licencjatu

- obowiązkowe kursy podstawowe potrzebne do dalszego studiowania

- 7 dyscyplin

- gramatyka

- retoryka tridium (dyskusje, wypowiedzi, myślenie ogólne, Sokrates)

- dialektyka (sztuka dialogu)

- muzyka

- astronomia quadridium (Arystoteles)

- geometria

- arytmetyka

5. 2. Św. Tomasz z Akwinu i jego założenia edukacyjne

- starał się połączyć filozofię Arystotelesa z doktryną chrześcijańską

- podzielał realizm Arystotelesa

- istnienie bytów konkretnych

- po rozpadzie forma istnieje dalej np. ciało człowieka

- człowiek - istota racjonalna, która nie może osiągnąć pełnej, samodzielnej samorealizacji, bez pomocy Boga - łaski Boga

- realizm teistyczny = realizm + chrześcijaństwo

5. 3. Filozoficzne podstawy edukacji chrześcijańskiej

- istnieje osobowy Bóg i można tego dowieść rozumowo

- każda osoba jest obdarzona wolną wolą i rozumem

- człowiek osiąga doskonałość, gdy uda mu się poznać prawdę, dobro i piękno – łączą się one w idei Boga

- ciało wiąże człowieka z materią (naturą), natomiast dusza wykracza poza materię (naturę)

5. 4. Główne tezy edukacji etycznej św. Tomasza z Akwinu

- rozum jest potrzebny i ważny

- szczęścia nie możemy osiągnąć bez pomocy Boga (będzie ono tylko czasowe), z Bogiem możemy osiągnąć szczęście wieczne

- edukacja etyczna to proces wdrażania do praktykowania cnoty, do szkolenia kompetencji moralnych (pobożność, uczciwość, prawdomówność)

- rozwój intelektualny, fizyczny i duchowy człowieka

- rozwój duchowy - studiowanie zagadnień religijnych, Pisma Świętego

- edukacja chrześcijańska

- wiedza i umiejętności, które pozwalają osiągnąć sukces w życiu doczesnym

5. 5. Kształcenie a wychowanie

- w procesie wychowania bierze udział wiele osób, nie tylko nauczyciel i szkoła

- rodzice biorą udział w wychowaniu - pierwsze autorytety, jako pierwsi przekazują wartości moralne

- szkoła + rodzina + kościół = integracja

- szkoła nie może zmienić dziecka, bo przychodzi ono już ukształtowane przez rodziców

5. 6. Edukacja kontemplatywna a aktywna

- 2 wymiary nauczania (św. Tomasz z Akwinu)

- kontemplatywne – przygotowanie do zajęć, niewidoczne

- aktywne – wygłoszenie tego co się przygotowało, praca z uczniem, widoczne

VI Naturalizm a edukacja

6. 1. Metafizyka naturalizmu

- pogląd nowożytny oparty o oświecenie

- podstawą rzeczywistości jest natura

- jeden - materialny porządek rzeczywistości

- w oparciu o naturę powstaje edukacja

- Darwin – O powstawaniu gatunków - proces ewolucji, walka gatunków, selekcja

6. 2. Krytyka nauk u Rousseau

- zaprzeczył edukacji filozoficznej

- nauki i sztuki są szkodliwe dla rozwoju moralnego, psują człowieka

- uważał, że nie doceniano rozwoju emocjonalnego i rozwoju sensualistycznego (w poznaniu ważne są wrażenia)

- poznanie zmysłowe najważniejsze u Rousseau

- edukacja powolna - dostosowana do rozwoju dziecka, do jego sensualności

- dzieło Rousseau – Emil – powieść filozoficzno - edukacyjna - szkoła może zepsuć człowieka

- wychowanka trzymać z daleka od instytucji szkoły

- dzieciństwo rządzi się własnymi prawami

- odpowiednio przygotowane środowisko aby człowiek wychował się możliwie najbardziej naturalnie

- swoboda nauki

- zwolennik poszerzenia naturalności w człowieku

- Piętaszek z "Robinsona Cruzoe"

- sensualizm - wrażenia

6. 3. Koncepcja dzieciństwa u Rousseau

- odkrywca dziecka

- dzieciństwo - interesujące, ciekawe, najważniejsze dla człowieka

- docenił dzieciństwo - kiedyś było to zło konieczne

- dziecko - niewinny dzikus

- cieszyć się dzieciństwem jak najdłużej

- kult dzieciństwa

6. 4. Fazy edukacji u Rousseau

Faza	Nazwa	Czas trwania	Charakterystyka
I	werbalna	od urodzenia do 5 roku życia	- faza opiekuńcza - dziecko zdane na opiekę, zaspokajanie potrzeb, zapewnienie potrzeby ruchu, dostarczanie pokarmów - nauka prostych słów (rozwój mowy) - rozwinięcie umiejętności łączenia (korelacji) słów z rzeczami (słowu odpowiada przedmiot)
II	instynktu	5 – 12 rok życia	- rozwój instynktu samozachowawczego dziecka - realizacja negatywnego wychowania – wychować dziecko w środowisku pozbawionym wad społecznych, zakazów i nakazów kultury - rozwój dziecka spontaniczny i naturalny - rozwój sensualny (zmysłów) - nie ćwiczyć rozwoju intelektualnego
III	rozwoju umysłowego i obserwacji	12 – 15 rok życia	- rozwój umysłowy - rozwój relacji (związków, przyczyn) między przedmiotami - obserwować zjawiska naturalne, wycieczki spacery, naturalna obserwacja - pierwsze lektury
IV	rozwoju społecznego	15 – 18 rok życia	- relacje społeczne z innymi osobami w tym samym wieku
V	edukacja etyczna	18 – 20 rok ż	- rozwój zasad moralnych

6. 5. Antropologia Rousseau

- rozważanie natury człowieka

- wychowanie ma naśladować naturę

- bezpośredniość

- prostota

- spontaniczność

- swoboda

- autentyzm

- człowiek jest z natury dobry (człowiek przed rozpoczęciem procesu kulturyzacji)

- kultura psuje człowieka

- człowiek zaraża się złem pod wpływem kontaktu z innymi ludźmi

- samo poczucie moralności tworzy się pod wpływem relacji dziecka z matką (przeniesienie miłości macierzyńskiej na innych ludzi)

- anty - intelektualistyczna etyka

- wychowawca nie ma korzystać ze swojego autorytetu

- etyka indywidualistyczna

- wychowawca - subtelny. nie stosuje nacisku, aby uczeń czuł, że sam coś odkrywa, pobudza do zachowań, cierpliwy (powolny rozwój)

- ograniczanie wiedzy pamięciowej

- dążenie do zniesienia ograniczeń jakie tworzą instytucje edukacyjne

- ważne jest nauczanie elementarne, sensualne

- szkoła powinna przypominać dom

- filozofia częściowo utopijna

6.6. Funkcje wychowawcy u Rousseau

- przeciwni wiedzy książkowej

- brak pamięciowego opanowania materiału - dziecko nie ma uczyć się w sposób pasywny, tylko aktywny - ma poznawać zmysłami, kontaktować się z otoczeniem

- wychowawcy nastawieni tradycyjnie (idealizm, tomizm) - naturalistyczna edukacja prowadzi do wykształcania się infantylnych postaw antyintelektualnych

- wychowawca posiada wiedzę na temat natury człowieka i stadiów jego rozwoju

- nie zmusza do nauki - zachęca do interakcji z otoczeniem, samodzielnych poszukiwań, poszerzania horyzontów

- wychowawca nie spieszy się z edukacją - jest cierpliwy, nie narzuca się, zapewnia swobodę działania, dziecko uczy się, gdy jest do tego gotowe

- sposób kształcenia oparty na „metodzie odkrywania" - uczeń sam odkrywa wiedzę, zamiast przyjmować ją za pośrednictwem nauczyciela

- nauka przez działanie - aktywne zajęcia

- relacje między nauczycielem a uczniem są nieformalne i swobodne, zniesienie narzucanych przez szkołę ograniczeń - przyjazne środowisko wychowawcze.

- nauczyciele przywiązywali wagę do elementarnych początków, bezpośrednich doświadczeń i jednostkowych wyobrażeń

- duże znaczenie ma lekcja przyrody - spacery, wycieczki, bezpośrednie poznanie natury, doznania zmysłowe

- zakłady wychowawcze prowadzone przez Pestalozziego - przypominały dom

- naturaliści byli przeciwko tradycyjnej koncepcji szkoły jako miejsca przeznaczonego do formalnego studiowania przedmiotów akademickich

VII Inni filozofowie edukacji naturalizmu i Oświecenia

7. 1. John Locke

- „Z dziesięciu ludzi, których spotykamy, dziewięciu jest tym, czym jest: złymi lub dobrymi, pożytecznymi lub szkodliwymi dla społeczeństwa – dzięki wychowaniu”

7. 2. Denis Diderot

- większość uczniów - przeciętne uzdolnienia

- szczególna opieka wychowawcza i dydaktyczna - uczniowie wybitnie zdolni - intelektualna elita narodu

7. 3. Condillac

- nauczanie zaczynać od tego, co uczeń wie

- jeśli uczeń nie może czegoś zrozumieć, to znaczy, że nauczyciel nie wytłumaczył mu tego w przystępny i zrozumiały sposób

7. 4. Condorcet

- placówki i instytucje naukowe mają służyć prawdzie - niezależne od władzy

- wychowanie moralne wolne od indoktrynacji ze strony instytucji politycznych i ideologicznych (religijnych)

7. 5. Kant

- Człowiek jest tym, czym czyni go wychowanie

- Człowiek jest celem samym w sobie

- wychowaniem obejmować także ludzi dorosłych

- postępuj według takiej zasady, co do jakiej byś chciał, aby była prawem powszechnym

VIII Edukacja etyczna i demokratyczna według Ewy Nowak i Danuty Michałowskiej

8. 1.  Sześć kryteriów rozumowania moralnego Ewy Nowak 

Poziom	Numer	Charakterystyka
Przedkonwencjonalny (PRE)	1	- postępowanie, aby uniknąć przykrych konsekwencji, kary - brak poczucia zagrożenia - silne autorytety - tylko od nich zależy, co jest dobre
	2	- zasada wzajemnej wymiany (coś za coś) - pozwala dostać coś w zamian - branie pod uwagę tylko własnego interesu
Konwencjonalny (KON)	3	- dobre jest to, co podoba się innym - konformizm - moralność grzecznej dziewczynki
	4	- prawo i normy społeczne są słuszne - legalizm - rygoryzm - stanowisko praworządności - osoba nie ulepsza reguł, bo one, skoro istnieją to są nienaruszalne (brak myślenia o ich przydatności i słuszności)
Postkonwencjonalny (POST)	5	- reguły i prawa nie są słuszne tak po prostu - reguły i prawa mają demokratyczne przyzwolenie, zgodę, wybór społeczny - można je zweryfikować przez demokratyczną opinię społeczną
	6	- słuszne reguły są w zgodzie z uniwersalnymi zasadami (sprawiedliwość, godność, autonomia, prawo człowieka) - reguły słuszne można zamienić w kategoryczny imperatyw Kanta (postępuj tak, aby mogło to się stać prawem powszechnym) - człowiek sam osądza słuszność reguł we własnym sumieniu, za pomocą rozumu - większość nie znaczy racja i słuszność - nie zawsze kieruje się uniwersalnymi kryteriami oceny

8.2.  Edukacja demokratyczna według Danuty Michałowskiej

- Dwa rodzaje kultury:

- Kultura kolektywistyczna

- Monopol państwa na edukację

- Szkoły jako agendy państwa lub quasi (prywatne instytucje oparte na prywatnych funduszach)

- Nauczyciel jako urzędnik państwowy

- Centralna alokacja szkół

- Edukacja jednolita aż po uniwersytety

- Obecnie elementy tej kultury - systemy oświaty Niemiec, Holandii, Norwegii

- Pluralizm edukacyjny

- Zróżnicowany wymiar edukacji szkolnej

- Decentralizacja edukacji

- Nauczyciel jako niezależny profesjonalista

- Szkoły jako instytucje społeczności lokalnych

- Niejednolity nurt: zawiera komunalizm, regionalizm, bikulturalizm

- Demokratyczny system edukacji - jak go tworzyć?

- Wzmocnienie autonomii szkół

- Nauczyciel – prawo do niezależności, autonomii i inicjatywy

- Współdecydowanie o edukacji przez nauczycieli, uczniów i ich rodziców (rada szkoły)

- Oddolny ruch tworzenia szkół niepaństwowych (prywatnych, społecznych i wyznaniowych), zachęcanie nauczycieli przez władze oświatowe do ich powoływania

- Pojawienie się pierwszych form edukacji domowej (flexischooling, home schooling)

- Odejście władzy państwowej od centralistycznego formułowania kierunków polityki oświatowej, planów i programów nauczania oraz wychowania, wyeliminowanie z programów szkolnych politycznej i ideologicznej indoktrynacji

- Pożądane funkcje edukacji w społeczeństwie demokratycznym

- krzewienie szacunku dla jednostki,

- krzewienie wiary w możliwości jednostkowego umysłu i woli,

- krzewienie wiary w racjonalne środki rozwiązywania konfliktów,

- uczenie sztuki dialogu i negocjacji

- Krytyka dzisiejszej szkoły według zwolenników edukacji demokratycznej

- Nie wykształca samodzielności myślowej i odwagi cywilnej

- Nie podkreśla znaczenia inicjatywy społecznej

-Uczniowie nie są angażowani w sprawy publiczne

-Blokuje podmiotowość

- Nie można krytykować szkoły, w oderwaniu od otoczenia społecznego. Krytyka edukacji staje się możliwa przede wszystkim jako krytyka społeczeństwa.

- Krytyka edukacji jako krytyka społeczeństwa

- krytykowanie założeń systemowych oświaty

- realna humanizacja treści nauczania i relacji w klasie szkolnej

- wzrost podmiotowego udziału uczniów, nauczycieli i rodziców w procesach edukacyjnych

- wzrost efektywności stymulowania rozwoju osobowego uczniów i otwierania na różnorodne konteksty kulturowe

- pojęcie „sfery publicznej” wg. Giroux - szczególna forma stosunku społecznego, umożliwiająca otwarty dialog pomiędzy tymi, którzy w sposób wolny chcą wyrazić swe poglądy etyczne, religijne i polityczne (nierzadko krytykując władzę państwową) i którzy łącznie upominają się o własną podmiotowość obywatelską. Szkoła ma funkcjonować tak, jakby była jedną z płaszczyzn sfery publicznej

- Szkoła – sfera publiczna

- debaty nad problemami społecznymi - kształcenie podmiotowości i krytycyzmu

- poprawa jakości dyskursu społecznego (w interakcjach społecznych), zdolność do otwartego dialogu

- zmiana zachowań dysfunkcjonalnych z punktu widzenia obowiązującego w danym czasie systemu, uczestniczyć w zmianie społecznej

- szkoła ma kreować system edukacyjny

- Zadania edukacji demokratycznej

- mobilizować uczniów do uczestnictwa w sferze publicznej

- promować zmianę

- odtwarzać sferę publiczną w życiu społecznym i lokalnym (zachęcać nauczycieli i uczniów do wychodzenia poza mury szkoły, udziału w lokalnych inicjatywach społecznych)

- Cel edukacji demokratycznej - wykształcić zapał do wejścia w dorosłe życie i czynnego uczestnictwa w sferze publicznej

IX Kodeksy etyki nauczycielskiej

10.1 Kodeks etyki nauczycielskiej PTN

1. Nauczyciel powinien stanowić wzór osobowości prawej i szlachetnej, wrażliwej i odpowiedzialnej, o postawie otwartej na drugiego człowieka.

2. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest troska o dobro ucznia i studenta.

3. Nauczyciel uczciwie i rzetelnie przekazuje wiedzę zgodna z prawdą.

4. Nauczyciel szanuje godność ucznia i studenta w procesie kształcenia i

5. Nauczyciel szanuje autonomię ucznia i studenta oraz jego rodziny.

6. Nauczyciel stoi na straży realizacji chrześcijańskich wartości moralnych, uczy i wychowuje własną postawą i przykładem.

7. Nauczyciel jest tolerancyjny wobec innych przekonań religijnych i światopoglądów, respektujących ład społeczny i moralny.

8. Nauczyciel w duchu prawdy uczy zasad współżycia społecznego i miłości Ojczyzny.

9. Nauczyciel wprowadza ucznia i studenta w dziedzictwo kulturowe narodu polskiego oraz uczy poszanowania kultury innych narodów.

10. Nauczyciel wychowuje w szacunku dla każdego życia ludzkiego, we wszystkich fazach jego rozwoju, od poczęcia po naturalny kres.

11. Nauczyciel uczy kultury współżycia ze światem przyrody.

12. Nauczyciel, kierując się dobrem ucznia i studenta, wybiera odpowiednie metody, formy oraz środki nauczania i wychowania, stosuje obiektywne kryteria oceny z uwzględnieniem zasady indywidualizacji.

13. Powinnością moralną nauczyciela jest stałe podnoszenie swych kwalifikacji zawodowych.

14. Nauczyciela obowiązuje tajemnica zawodowa

10.2 Kodeks etyki nauczycielskiej Froissart

1. Nauczyciel pamięta, że efekty jego oddziaływań wychowawczych w głównej mierze zależą od tego, czy sam postępuje zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami etycznymi, które wpaja uczniom i czy kieruje się takimi samymi zasadami etycznymi zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Powinna go cechować wysoka kultura osobista i wyjątkową dbałość o kulturę języka ojczystego.

2. Nauczyciel wychowuje ucznia do odpowiedzialności za własne czyny i przygotowuje do ponoszenia konsekwencji dokonanych wyborów.

3. Nauczyciela obowiązuje: sprawiedliwość, bezinteresowność, obiektywizm, szacunek i takt wobec każdego ucznia.

4. Nauczyciel wychowuje w duchu patriotycznym i w zgodzie z wartościami konstytuującymi cywilizację europejską. Z powagą i szacunkiem odnosi się do przekonań religijnych uczniów, podkreślając wkład chrześcijaństwa w rozwój cywilizacyjny ludzkości.

5. W pracy wychowawczej nie opowiada się za jakąkolwiek opcją polityczną, mając jednocześnie prawo do posiadania i obrony własnych poglądów

6. Nauczyciel zobowiązany jest do zachowywania szczególnej ostrożności w przekazywaniu informacji o uczniu i jego środowisku rodzinnym.

7. Nauczyciel przestrzega przed zagrożeniami płynącymi z nałogów jako źródła patologii społecznych; przeciwdziała im, propagując postawy prozdrowotne.

8. Nauczycielom nie wolno włączać uczniów do żadnych form protestów, których celem miałaby być obrona własnych interesów.

9. Nauczyciel nie podważa autorytetu innych nauczycieli i pozostałych pracowników szkoł

10. Nauczyciel troszczy się o dobre imię szkoły, prestiż zawodu, aktywnie włącza się w życie szkoły oraz stara się poszerzać jej oddziaływanie na rzecz środowiska.

11. Nauczyciel, kierując się solidarnością zawodowa, dzieli się zdobytym doświadczeniem i wiedzą z innymi nauczycielami.

12. Nauczyciel przeciwdziała dyskryminacji, traktuje wszystkich uczniów jednakowo niezależnie od: rasy, narodowości, sytuacji materialnej, pozycji społecznej.

13.Nauczyciel nie może wykorzystywać swojej pozycji do osiągania korzyści osobistych kosztem ucznia, jego rodziców lub prawnych opiekunów.

10.3 Dziesięć mądrości nauczycielskich Pielachowskiego

1. Nigdy nie poniżam godności ucznia. Poniżony zawsze odpłaca złem.

2. W konflikcie z uczniami nie gorączkuję się, jestem sędzią a nie stroną.

3. Nie lekceważę własnych poleceń, zawsze kontroluję ich wykonanie.

4. Wiem, że przyszłość moich wychowanków w dużym stopniu zależy ode mnie.

5. Jestem cierpliwy, uczniowie mają prawo myśleć i działać wolniej ode mnie.

6. Lekcja jest dla uczniów – nie dla mnie. Mój sukces powstaje tylko z sukcesów moich uczniów.

7. Nie jestem nieomylny. Mądrość polega na przyznaniu się do błędu i naprawieniu go.

8. Autorytet nie polega na wzbudzeniu strachu, lecz na kompetencji, sprawiedliwości, konsekwencji, wymagań.

9. Wymagania nie wykluczają życzliwości; nie zrzędzę, nie pouczam, czyn jest lepszy od mówienia, przykład lepszy od instrukcji.

10. Nie spodziewam się powierzchownej wdzięczności wychowanków. Jeśli zaszczepię im lepszą stronę mojej osobowości – będą mi wdzięczni przez całe życie.

10.4 Ułomności pedagogiczne według Cholewy

- Ułomności charakteru - utrudniają harmonijną współpracę i współżycie w szkole po wielu latach pracy w niesprzyjających warunkach

- Osłabienie samokrytycyzmu

- Apodyktyczność i upór

- Samouwielbienie

- Pozerstwo i afektacja

- Drobnostkowość

- Skłonność do plotkarstwa oraz intryg

- Nadwrażliwość

- Znieczulenie czyli ograniczenie aktywności do minimum

X Wartości i cele wychowania etycznego

9.1. Wartości według Jedlińskiego

9.2. Cele wychowania etycznego