H O R M O N Y S T E R O I D O W E

- Pochodne cyklopentanoperhydrofenantrenu

- Do ich syntezy zużywany jest cholesterol charakter lipidowy słabo rozpuszczalne w H₂O

- Transportowane w kompleksie z białkami osocza (transkortyną lub albuminą; płciowe z globuliną)

- Charakter chydrofobowy pozwala im przenikać przez błony kom. receptory w cytoplazmie.

Wyróżniamy 5 klas:

• Mineralokortykoidy (21 C)

- aldosteron

- deoksykortykosteron (30-50x słabsze działanie)

• Glukokortykoidy (21 C)

-kortykosteron

-kortyzon

- kortyzol

• Estrogeny (18 C)

- 17-β-estradiol

- estron

- estriol

• Gestageny (21 C)

- progesteron

• Androgeny (19 C)

- testosteron

- dihydrotestosteron

- ∆⁵ androstendiol

MINERALOKORTYKOIDY

- powstają w warstwie kłębkowatej kory nadnerczy.

- regulują dystrybucję wody i jonów Na⁺ i K⁺ pobudzają wchłanianie zwrotne H₂O i K⁺ w kanalikach nerkowych; podwyższają ciśnienie tętnicze.

Regulacja: - stosunek Na+/K+ obniżenie wydzielanie

-układ renina-angiotensyna przy niskim ciśnieniu, utracie wody lub Na+

wydzielana jest renina, ta przekształca angiotensynogen angiotensyna I, a enzym Konwertaza angiotensyny I przekształca angiotensyna I angiotensyna II. Ang II dociera do receptorów w korze nadnerczy i pobudza biosyntezę aldosteronu.

GLUKOKORTYKOIDY

- powstają w kom. warstwy pasmowatej i siatkowatej kory nadnerczy. Biosyntezę pobudza ACTH.

- pobudzają glukoneogenezę (wzmożenie proteolizy, aktywacja enzymów glukoneogenezy),

wzmagają glikogenogenezę (aktywacja syntazy glikogenowej), pobudzają lipolizę.

- ułatwiają adaptację do stresu (pobudzają rozpad limfocytów, hamują migrację limfocytów do ognisk

zapalnych, ograniczają proliferację fibroblastów, zmniejszają biosyntezę mediatorów procesu

zapalnego- prostaglandyn, leukotrienów.

ESTROGENY

- mają aromatyczny pierścień A, nie mają grupy metylowej przy C10, przy C17 nie ma podstawnika

węglowego.

- wytwarzane przez kom ziarniste pęcherzyków Graafa (pobudzanie- FSH), w niewielkiej ilości w korze

nadnerczy

- zwiększone wydzielanie w I fazie cyklu rujowego

- receptory w bł. śluz. macicy. proliferacja błony, biosynteza receptorów progesteronowych.

GESTAGENY

- wytwarzane przez ciałko żółte, regulują IIgą- sekrecyjną fazę cyklu rujowego. Wytwarzane też w korze nadnerczy, a w czasie ciąży głównie łożysko.

- progesteron jest metabolitem pośrednim w produkcji wszystkich hormonów steroidowych.

ANDROGENY

- też bez podstawnika węglowego w C17 (OH lub O); pierścień A niearomatyczny, na styku A i B jest

grupa metylowa.

- powstają w kom. Leydiga w gruczole śródmiąższowym jądra

- pobudzają funkcję prokreacyjne jąder, rozwój II-rzędowych cech płciowych, efekt anaboliczny.

BIOSYNTEZA HORMONÓW STEROIDOWYCH

- wszystkie z cholesterolu. ETAPY:

1) podwójna hydroksylacja z udziałem NADPH + H+ 20,22-dihydroksycholesterol

2)ocięcie 6cio węglowego fragmentu (aldehyd izokapronowy) od 8śmio węglowego podstawnika przy C17 prognenolon. Enzym: mitochondrialny enzym odcinający łańcuch boczny / desmolaza.

3) przekształcenie prognenolonu w progesteron (3-β-ol-dehydrogenaza i ∆4,5 izomeraza)

Dalej przebieg jest już różny (zależy co ma powstać):

- hydroksylacja w C21 mineralokortykoidy

- hydroksylacja w C17 glukokortykoidy

- testosteron

- odłączenie podstawnika 2C w pozycji C17, przyłączenie tu gr. OH

- liaza C^17-21 rozkłada wiązanie między C17 a 21

- 17α-hydroksylaza wprowadza grupę OH przy C17 testosteron

- z testosteronu w tkankach obwodowych powstają pozostałe androgeny

- estrogeny- z testosteronu

-aromataza aromatyzuje pierścień A; odłączenie gr. Metylowej od C10; reakcje hydroksylacji z udziałem NADPH+ H⁺.

INAKTYWACJA HORMONÓW STEROIDOWYCH

- głównie redukcja, hydroksylacja i usuwanie podstawnika 2C z C17.

Kortyzol: przyłącza 4H, które wysycają podwójne wiązania w pierścieniu A i redukują grupę ketonową w C3 do gr. Hydroksylowej. nieaktywny tetrahydrokortyzol

- odcięcie podstawnika w C17 11-hydroksy-17 – ketosteron.

Progesteron: redukcja do pregnandiolu, a ten hydroksylacja do pregnantriolu.

Estradiol: utlenianie grupy 17-β- hydroksylowej do ketonowej, hydroksylacja w C2 i C15α, metylacja ten nowej grupy OH przy C2.

MECHANIZM INTERAKCJI Z KOMÓRKĄ

-swobodnie wnikają do wnętrza komórki (tak jak hormony tarczycy). Receptory w cytozolu, a estrogenów prawdopodobnie też w jądrze.

- Nie powodują modyfikacji białek enzymatycznych lub przenośników błonowych, lecz indukują lub hamują ich biosyntezę.

- Receptory składają się z 2 konserwatywnych domen:

a) Domeny wiążącej DNA (66 aminokwasów)- pełni swoją funkcję po przyłączeniu hormonu.

b) Domeny wiążącej hormon (240 aminokwasów)

+ c)nie konserwatywna – pozwala na oddziaływanie receptora z czynnikami regulującymi transkrypcję

- Efekty działania tych hormonów nie są natychmiastowe, bo trzeba czasu na transkrypcję genu i translację mRNA. Leki steroidowe zaczynają działać, po kilku godzinach lub dniach od podania, a efekty widać jeszcze przez jakiś czas po przerwaniu stosowania.

- Trwałość efektu zależy od czasu półtrwania mRNA i białka, które z niego powstaje.

- Niepobudzony receptor pozostaje w kompleksie z jakimś białkiem cytozolowym, które ukrywa jego domenę wiążącą DNA.