Mózgowe porażenie dziecięce
Definicja:
MPD - pojęcie zbiorcze, obejmujące grupę niepostępujących, lecz o zmiennym obrazie klinicznym, zespołów ruchowych w następstwie uszkodzenia lub zaburzenia rozwojowego mózgu we wczesnym stadium jego rozwoju. (wg WHO).
Czynniki ryzyka:
Czynniki ryzyka pojawiają sie:
w czasie rozwoju płodowego, przed porodem, w czasie porodu lub krótko po porodzie
w okresie niemowlęcym.
Czynniki ryzyka wystąpienia porażenia mózgowego to:
przedwczesny poród
niska waga urodzeniowa
słabe odżywienie płodu w okresie wewnątrzmacicznym
brak czynnika wzrostu w okresie wewnątrzmacicznym
niezgodność grup krwi matki i dziecka w układzie Rh i A-B-O
zakażenie matki wirusem różyczki lub inną chorobą wirusową we wczesnym okresie ciąży
bakteryjna infekcja u matki, płodu lub niemowlęcia, która bezpośrednio lub pośrednio atakuje ośrodkowy układ nerwowy dziecka
przedłużony niedobór tlenu podczas porodu
ciężka żółtaczka krótko po porodzie.
Etiologia:
Najczęstsze przyczyny MPD to: niedotlenienie płodu, patologia porodu, złe położenie płodu oraz wcześniactwo. Mózgowe porażenie dziecięce występuje w ogólnej populacji dziecięcej w 2 przypadkach na 1000, natomiast u dzieci tzw. ryzyka, czyli urodzonych z nieprawidłowej ciąży i porodu - w 5% przypadków.
Objawy:
Wczesne objawy porażenia mózgowego zazwyczaj występują przed ukończeniem 18. miesiąca życia. Niemowlęta z porażeniem mózgowym wolniej przechodzą poszczególne etapy rozwoju, jak: opanowanie przewracania się z brzuszka na plecy, siadanie, raczkowanie, uśmiechanie się, chodzenie. Rodzice na ogół jako pierwsi zauważają, że ich dziecko nie nabywa w normalnym czasie odpowiednich umiejętności ruchowych.
Objawy towarzyszące porażeniu mózgowemu to:
spastyczność
ruchy mimowolne
problemy z chodzeniem lub poruszaniem się
trudności z przełykaniem
problemy z mową.
Porażenie mózgowe może mieć różne postacie, od łagodnej do ciężkiej. Fizyczne objawy porażenia mózgowego to osłabienie i zwiotczenie mięśni lub spastyczność i sztywność mięśni. W niektórych przypadkach u dzieci z porażeniem mózgowym mogą się pojawić zaburzenia neurologiczne (jak opóźnienie umysłowe lub napady epilepsji).
Diagnostyka:
Rozpoznawanie MPD ustala się poprzez narastanie podejrzenia choroby - nigdy jednoczasowo. W celu postawienia trafnej diagnozy należy przeprowadzić wielokrotne badania dziecka, a ich precyzja w dużym stopniu zależy od wieku pacjenta. Im słabiej zespół chorobowy jest wyrażony, tym później będzie możliwe jest ustalenie rozpoznania.
Należy wziąć pod uwagę fakt, że w zespole mózgowego porażenia dziecięcego pewne uszkodzenia są nieodwracalne. Jednak duże możliwości kompensacyjne rozwijającego się mózgu stwarzają realną szansę na poprawę stanu psychofizycznego niepełnosprawnego dziecka, dlatego kompleksowe usprawnianie powinno rozpocząć się jak najwcześniej.
Rodzaje MPD
1. Postać spastyczna:
Obustronny niedowład kurczowy (diplegia), charakteryzujący się większym nasileniem zmian w kończynach dolnych niż górnych, które często są prawie zupełnie sprawne.
Niedowład połowiczy (hemiplegia) dotyczy kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie. Może być prawo lub lewostronny w zależności od tego, czy uszkodzenie zlokalizowane jest w prawej czy w lewej półkuli. Niedowład kończyn występuje po przeciwnej stronie ciała od umiejscowienia uszkodzenia (w przypadku uszkodzenia prawej półkuli mózgu porażenie obejmuje lewe kończyny i odwrotnie). W większym stopniu zaburzenie występuje w kończynie górnej.
W miarę wzrostu dziecka asymetrie w ruchach i budowie ciała nasilają się. Niedowładne kończyny rosną wolniej, dziecko niechętnie wykonuje nimi ruchy. Czucie porażonej strony ciała jest gorsze, co dodatkowo utrudnia rozwój ruchowy. W tej postaci mpdz często występuje padaczka. Rozwój umysłowy i mowy w większości przypadków jest prawidłowy.
Obustronny niedowład połowiczy (hemiplegia bilateralis) jest jedną z najczęstszych postaci mpdz. Typowymi objawami są znaczne zaburzenia wszystkich czynności ruchowych. Często współwystępuje niedorozwój umysłowy, zaburzenia wzroku, mowy i padaczka.
2. Postać pozapiramidowa (atetotyczna, dyskinetyczna) charakteryzująca się występowaniem niekontrolowanych ruchów mimowolnych, które są niezależne od woli i w znacznym stopniu utrudniają rozwój ruchowy, mowę i czynności rąk. Poziom rozwoju umysłowego dzieci z tą postacią mpdz jest w większości prawidłowy.
Przyczyną wywołującą jest najczęściej wysoki poziom bilirubiny we krwi noworodka z powodu konfliktu serologicznego. Podwyższony poziom bilirubiny – oprócz uszkodzenia czynności okolic mózgu, zwanych jądrami podkorowymi, regulującymi dowolne ruchy wykonywane przez człowieka – może także wywołać niedosłuch.
3. Postać móżdżkowa (ataktyczna) występuje najrzadziej i jest spowodowana zaburzeniami rozwojowymi oraz uszkodzeniami móżdżku. Występujące zaburzenia określa się jako “bezład” (ataksję) móżdżkowy. Są nimi zaburzenia koordynacji ruchów, zaburzenia równowagi, drżenia zamiarowe, niemożność dostosowania siły i zakresu ruchów do potrzeb oraz wykonywania szybkich, naprzemiennych ruchów. Typowe są również zaburzenia mowy (mowa spowolniała i skandowana).
4. Postaci mieszane. U większości dzieci z MPD rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie obniżony, a upośledzenie umysłowe występuje w około 20% przypadków, przy czym stopień upośledzenia nie jest współmierny do stopnia niesprawności ruchowej.
Metody rehabilitacji:
W Polsce rodzice bardzo wierzą w metodę Domana. W niektórych krajach jej stosowanie jest zabronione. Francuska Komisja Rządowa napisała, że "metoda ta nie opiera się na żadnych dowodach naukowych". Metoda Domana bardzo angażuje rodzinę (wymaga obecności 5 osób), ale oparta jest jedynie na ćwiczeniach biernych.
Równie popularna jest metoda Vojty, a dotyczy dzieci z tzw. grupy ryzyka. Jest również oparta na ćwiczeniach biernych. Należy uciskać odpowiednie punkty na ciele dziecka, a ono broniąc się przed bólem - ucieka, wykonuje ruchy ciała, zmienia pozycje.
Popularna jest metoda Bobath, najmocniej poparta medycznymi dowodami naukowymi. Jest metodą ćwiczeń czynnych. Rehabilitanci uczą prawidłowo układać dziecko, właściwie zmieniać pozycję. Najważniejsze, żeby prawidłowe odruchy zostały "zapisane" w mózgu dziecka.
Metoda Petö, jest metodą czynnego usprawniania. Dzieci pracują w grupach, wykonując rytmiczne ćwiczenia na polecenie tzw. dyrygenta. Wymagane są specjalne meble ze szczebelkami, które pomagają wznieść się dziecku do góry. Metoda stosowana jest u dzieci, które rozumieją polecenia. Ćwiczenia wykonywane są zawsze w tej samej sekwencji, co ma ułatwić ich zapamiętywanie.
Są osoby, które korzystają z rehabilitacji metodą skafandra kosmicznego. Założenie skafandra normalizuje napięcie mięśniowe, jednak koszty tej terapii, w porównaniu z efektami, są niewspółmiernie wysokie. Dzieci z mpd potrzebują rehabilitacji przez całe życie. Tylko w pewnym momencie życia można mówić o poprawie ich stanu fizycznego. Jeśli dziecko dojrzewa, rosną jego mięśnie i kości. Zdarza się jednak, że dochodzi do regresu, wtedy dziecko musi usiąść na wózku inwalidzkim