Inflacja – przyczyny, rodzaje i skutki.
Inflacja – proces wzrostu średniego, uogólnionego poziomu cen w określonym czasie, np. roku, miesiącu. Inflacja odzwierciedla spadek siły nabywczej pieniądza.
Przyczyny inflacji:
Teoria popytowa – inflacja ciągniona przez popyt; występuje gdy wielkość planowanych przez ludzi wydatków rośnie szybciej niż wielkość produkcji
Teoria kosztowa (inflacja pchana przez koszty) – występuje gdy wzrost cen spowodowany jest wzrostem kosztów produkcji
Teoria monetarna – występuje wówczas gdy podaż pieniądza rośnie szybciej od możliwości podażowych gospodarki
Rodzaje inflacji:
Inflacja pełzająca – gdy stopa inflacji wynosi około 5% w skali roku, nie zakłóca procesów gospodarczych
Inflacja krocząca – stopa inflacji do 10% w skali roku
Inflacja galopująca – 10% - 150% w skali roku; przy której występuje duża niepewność inwestycji i oszczędzania, a relacje firm na ryku są trudne do przewidzenia, inflacja ta zakłóca stabilność gospodarczą i uniemożliwia wzrost gospodarczy
Inflacja szalejąca – hiperinflacja (pow. 150% w skali roku), gdy pieniądz traci na sile nabywczej z każdym dniem, a ludzie pozbywają się pieniędzy i wykupują wszystkie towary; prowadzi do załamania całej gospodarki
Stopa inflacji – to wskaźnik, który określa, o ile średnio wzrosły ceny w danym okresie: np. jeżeli stopa inflacji wynosi 10% w danym roku, to ceny w stosunku do roku poprzedniego wzrosły średnio o 10%.
Negatywne skutki inflacji:
Cena nie informuje o wartości towarów, ten sam towar następnego dnia może kosztować więcej
‘ucieczka od pieniądza’ – ludzie pozbywają się pieniędzy kupując towary (nie zawsze potrzebne), walutę obcą lub wpłacają na lokaty
Obniżenie aktywności ekonomicznej firm, które działają w warunkach niepewności: nie wiedzą, czy są w stanie wypracować zysk i rezygnują z produkcji
Wzrost kosztów w firmach, związany z częstymi zmianami cen, np. drukowanie nowych cenników, zmiana wywieszek z cenami w sklepach (tzw. menu costs)
Kto traci z powodu inflacji?
Ludzie utrzymujący się z miesięcznej pensji
Osoby posiadające oszczędności
Pożyczkodawcy (z powodu inflacji wartość pożyczonej kwoty nie będzie równa wartości kwoty oddanej)
Na inflacji skorzystają:
Pożyczkobiorcy (ale tylko wtedy, gdy oprocentowanie pożyczki rośnie wolniej niż inflacja)
Osoby i firmy, które mogą łatwo powiększyć swoje dochody, np. handlujący walutami
Teorie inflacji:
Teoria popytowa Keynesa
Przyczyną inflacji wg tej teorii jest ustalenie się globalnego popytu na towary na poziomie przewyższającym możliwości jego zaspokojenia. Wzrost globalnego popytu może wynikać z:
nadmiernego wzrostu wydatków rządowych, nie znajdujących pokrycia w dochodach (inflacja budżetowa),
nadmiernej kreacji pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa),
nadmiernego wzrostu inwestycji (inflacja inwestycyjna),
nadmiernego wzrostu eksportu netto (inflacja eksportowa).
W rezultacie podnosi się globalny popyt na towary ponad poziom potencjalnego dochodu narodowego, co oznacza pojawienie się nadwyżki popytu, której nie można zrównoważyć wzrostem dochodu narodowego. Ta nadwyżka jest luką inflacyjną, czyli niezrealizowana nadwyżka popytu globalnego nad globalną podażą, która w tym przypadku może zostać zniwelowana przez podwyżkę cen.
Monetarna (nie ilościowa) teoria inflacji oparta na równaniu wymiany J. Fishera.
MV = PQ
M - ilość obiegu pieniądza w ujęciu nominalnym
V - szybkość obiegu pieniądza, oznaczająca ilość transakcji towarowych obsługiwanych przez jednostkę pieniądza w jakimś czasie
P - poziom cen towarów
Q - realny dochód narodowy, określający rozmiar dokonywanych transakcji towarowych
Zawiera ono następujące założenia:
Popyt na pieniądz jest wielkością stabilną
Szybkość obiegu pieniądza jest wielkością stałą
Q zależy od rozwoju czynników produkcji w gospodarce
Dlatego inflacja zgodnie z tą teoria jest zjawiskiem czysto pieniężnym i jej wielkość zależy wyłącznie od tempa wzrostu podaży pieniądza w określonym obiegu. Tempo wzrostu cen zdetronizowane jest tempem wzrostu podaży pieniądza. Przyczyny inflacji wypatruje się w błędnej polityce pieniężnej Banku Centralnego.
Kosztowa teoria inflacji
Wg tej teorii przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależnie od agregatowego popytu na towary. Wzrostu kosztów może być spowodowany różnorodnymi przyczynami:
Inflacja płacowa – gdy następuje wzrost płac niezależnie od popytu na płacę
Inflacja wywołana przez zyski, gdy przedsiębiorstwa wykorzystują swoją pozycję monopolistyczną, aby podnosić ceny niezależnie od popytu na ich wyroby
Inflacja wywołana przez ceny dóbr importowanych, gdy ceny te rosną niezależnie od poziomu agregatowego popytu
Inflacja wywołana przez podatki, gdy wzrost produktów przerzucany jest na ceny
Krzywa Philipsa
Krzywa Philipsa ilustruje tezę, że między tempem wzrostu inflacji i poziomem bezrobocia istnieje zależność odwrotna.
Krzywą Philipsa należy rozpatrywać w:
Krótkim okresie
Długim okresie
Krótkookresowa krzywa Philipsa
Stagflacja – zjawisko makroekonomiczne, polegające na równoczesnym występowaniu w gospodarce państwa zarówno znaczącej inflacji, wysokiego bezrobocia, jak i bliskie zeru, czy ujemne tempo wzrostu gospodarczego. Przy czym tego zjawiska upatruje się w negatywnym szoku podatkowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i ograniczenie produkcji, czego skutkiem jest wzrost spoty bezrobocia.
Długookresowa krzywa Philipsa