INFLACJA
Termin „inflacja” został zapożyczony z medycyny i oznacza napuchnięcie lub nadęcie (łac. inflacio). To napuchnięcie lub nadęcie oznaczało duży napływ pieniądza do obiegu, co w konsekwencji rodziło zwyżkową tendencję cen.
Współcześnie za inflację uważa się ogólny wzrost cen
Inflacja - proces ogólnego wzrostu cen
Przeciwieństwem inflacji jest deflacja - jest ogólny spadek cen
Inflację możemy mierzyć na wiele sposobów. Dwa najważniejsze wskaźniki inflacji to:
Indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych - CPI (Consumer Price Index),
Indeks cen produkcji sprzedanej przemysłu - PPI (Producer Price Index).
Pierwszy z nich bada zmiany cen dóbr i usług konsumpcyjnych, drugi zmiany cen produkcji w przedsiębiorstwach.
Stopa inflacji - roczny procentowy wzrost ogólnego poziomu cen, miernik inflacji.
Istnieją trzy podstawowe teorie (przyczyny) inflacji:
popytowa,
kosztowa,
monetarystyczna.
Inflacja popytowa - wzrost cen, spowodowany szybszym wzrostem popytu niż możliwości jego zaspokojenia.
Występuje, gdy w gospodarce jest nadmierna ilość pieniądza, która nie znajduje dostatecznego pokrycia w towarach, wówczas taką sytuację mianem inflacji „ciągnionej” przez popyt. Gdy popyt rośnie szybciej niż możliwości wytwórcze gospodarki, to w rezultacie rosną ceny.
Inflacja kosztowa - wzrost cen wywołany wzrostem kosztów produkcji, spowodowanych np. wzrostem cen energii, płac.
Sytuację, w której wzrost cen jest spowodowany wzrostem kosztów produkcji, nazywamy inflacją „pchaną” przez koszty. Koszty mogą rosnąć np. poprzez wzrost płac w przedsiębiorstwach, nie spowodowany wzrostem wydajności pracy pracowników, ale w wyniku wynegocjowania tej podwyżki przez związki zawodowe. W wyniku wzrostów kosztów przedsiębiorstwa podnoszą ceny swoich produktów.
Monetarystyczna teoria inflacji - wzrost cen wywołany jest wzrostem podaży pieniądza. Winowajcą jest rząd, który wymusza druk pieniądza, co powoduje w gospodarce stan, w którym występuje szybszy wzrost ilości pieniądza w porównaniu z ilością wytwarzanych towarów i usług.
Jednym z celów polityki państwa jest osiągnięcie pełnego zatrudnienia oraz stabilizacji cen. Istnieje związek między inflacją i poziomem bezrobocia, uważany za jeden z najważniejszych wskaźników koniunktury gospodarczej. Związek ten został przedstawiony przez Phillipsa, który stwierdził, iż istnieje wymienialność między stopą inflacji a stopą bezrobocia. Graficznym obrazem tej zależności jest tzw. krzywa Phillipsa.
Na podstawie danych statystycznych z lat 1861-1957 dla Wielkiej Brytanii Phillips stwierdził istnienie stałej relacji między tempem wzrostu płac nominalnych a poziomem bezrobocia, którą ujął w formie krzywej
Krzywa Phillipsa ilustruje tezę, że między tempem wzrostu płac i poziomem bezrobocia istnieje zależność odwrotna. Oznacza to, że w okresie wysokiej koniunktury, gdy popyt na siłę roboczą rośnie, przedsiębiorcy są skłonni godzić się na szybszy wzrost płac, natomiast w okresie słabnącej aktywności gospodarczej, spadającego popytu na siłę roboczą i rosnącego bezrobocia zajmują oni w negocjacjach płacowych stanowisko sztywniejsze.
Zależność między tempem wzrostu płac i poziomem bezrobocia ma charakter nieliniowy, z uwagi względną sztywność płac w dół. Oznacza to, że spadek bezrobocia powoduje stosunkowo szybszy wzrost płac, z kolei zwiększenie rozmiarów bezrobocia - stosunkowo niewielkie ograniczenie tempa wzrostu płac.
Z analizy krzywej Phillipsa wynika, że stopie wzrostu płac równej 0, odpowiada pewien poziom bezrobocia.
Zakładając, że zamienność (substytucyjność) inflacji i bezrobocia ma charakter stały, można by za pomocą narzędzi polityki pieniężnej i finansowej przesuwać gospodarkę wzdłuż krzywej Phillipsa. Jeśli więc stopa bezrobocia byłaby uważana z jakiegoś powodu za zbyt wysoką, można by zmniejszyć ją, jednak kosztem zwiększenia poziomu inflacji. Krzywa Phillipsa sugerowała więc możliwość wybrania takiej kombinacji inflacji i bezrobocia, którą z punktu widzenia interesu ogólnospołecznego można by uważać za optymalną (najmniej szkodliwą).
Krzywa Phillipsa zyskała popularność, jednak również dość szybko okazało się, że została błędnie zinterpretowana. W latach siedemdziesiątych, kiedy inflacja zaczęła przybierać na sile, stabilność związku inflacja - bezrobocie została naruszona. Kiedy państwa chciały za pomocą ograniczenia popytu globalnego zdusić inflację, ta okazywała się nadmiernie odporna, ale za to rosło bezrobocie, z kolei kiedy próbowano ograniczyć bezrobocie, rezultaty były mierne, a inflacja rosła.
Konkurencyjną w stosunku do krzywej Phillipsa propozycję zaprezentował Milton Friedman. Stwierdził on, że w gospodarce istnieje pewien „naturalny” poziom bezrobocia. Bezrobocie to charakter dobrowolny lub frykcyjny i za pomocą polityki makroekonomicznej (sterowanej popytem globalnym) nie można go na trwałe zmniejszyć poniżej pewnego poziomu.
Rodzaje inflacji
W zależności od poziomu stopy inflacji rozróżniamy:
inflację pełzającą,
inflację kroczącą,
inflację galopującą,
megainflację,
hiperinflację.
Inflacja pełzająca
charakter umiarkowany, powolny, łagodny,
roczny wzrost cen jest mniejszy niż 10%, najczęściej wynosi 3-5%,
kontrolowana przez banki centralne,
nieodczuwalna przez społeczeństwo i gospodarkę.
Inflacja krocząca:
inaczej: stąpająca, biegnąca,
roczny wzrost cen wynosi w granicach 5-10%,
przyspieszone tempo,
posiada tendencje do wymykania się spod kontroli.
Inflacja galopująca:
ma charakter żywiołowy,
wzrost cen wynosi 10-15% w miesiącu, w skali roku osiąga prawie 200%,
nie dająca się kontrolować,
posiada bardzo negatywne skutki, co może doprowadzić do obniżenia standardu życia nisko i średnio zamożnych ludzi.
Megainflacja:
przejawia się miesięcznym wzrostem cen w przedziale 15-50%, co w skali kraju może przekroczyć nawet 600%,
całkowicie niekontrolowana,
prowadzi do ruiny majątkowej nie tylko ludność ale i przedsiębiorców.
Hiperinflacja:
zwana także inflacją histeryczną, szalejącą,
przekracza miesięczną stopę wzrostu cen 50%, w skali roku może osiągnąć astronomiczne rozmiary,
całkowicie niekontrolowana i żywiołowa,
charakteryzuje się dużą ekspansją emisji pieniądza,
bezrobocie osiąga stany ekstremalne.
Skutki inflacji (głównie negatywne, rzadziej pozytywne)
pozytywne to:
1. przy niebyt wysokim poziomie inflacji pełzającej lub kroczącej pobudzający wzrost aktywności gospodarczej i pracowniczej,
negatywne to:
1. zniekształcenie informacyjnej funkcji cen,
2. ucieczka od pieniądza (osłabia skłonność do oszczędzania),
3. redystrybucja dochodów,
4. wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej,
5. niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym,
6. wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej.
5
Stopa inflacji
Stopa bezrobocia
Stopa inflacji =
Poziom cen w roku bieżącym
Poziom cen w roku poprzednim
Poziom cen w roku poprzednim
∙ 100