WYWIAD PSYCHOLOGICZNY

Stemplewska-Żakowicz K. (2009). Diagnoza psychologiczna. Gdańsk, GWP (s. s. 62-89)

Wywiad - jest rozmową prowadzoną w celu uzyskania określonego rodzaju informacji. Wywiad psychologiczny jest zarazem postępowaniem badawczym i profesjonalnym kontaktem z klientem.

Szacuje się, ze wywiad jest stosowany w około 90% badań z dziedziny nauk społecznych.

Wywiad diagnostyczny z reguły poprzedza wszelką interwencję psychologiczną i terapię , potem służy do monitorowania zmian pod jej wpływem, a na zakończenie bywa używany do oceny jej efektów.

LICZBA I ROLE UCZESTNIKÓW WYWIADU

Interwencja badaczy i dostępność nowoczesnych środków komunikacji sprawiły , że dziś, planując wywiady, mamy do wyboru zarówno klasyczny indywidualny wywiad twarzą w twarz, określany czasem skrótem FTF, jak i mniej typowe rozwiązania, które przedstawia powyższa tabela.

WYWIAD USTRUKTURALIZOWANY

Określenie struktury mówi o wywiadzie jak i o stanowisku teoretyczno-metodologicznym autorów badania.

Wywiady silnie ustrukturalizowane przeprowadzają bowiem zwykle zwolennicy pozytywistycznego, neobehawiorystycznego rygoru w badaniach, a wywiadu swobodne przedstawiciele podejść idiograficznych, nastawionych na poznawanie indywidualności osoby/grupy – bez chęci porównywania jej z innymi.

Wywiad ustrukturalizowany stworzono w trosce o spełnienie klasycznych wymagań psychometrycznych (obiektywności i standaryzacji). Chodzi tu również o porównywanie wyników badań przeprowadzanych również przez różne osoby.

Szczególnie intensywne badania, zwłaszcza na temat strukturyzacji jako czynnika podwyższania psychometrycznych parametrów wywiadu, przeprowadzono w kontekście selekcji i rekrutacji pracowników.

Co to znaczy że wywiad jest ustrukturalizowany? Oznacza to przede wszystkim, że istnieje z góry ustalony, drobiazgowy schemat postępowania, którego osoba badająca nie może dowolnie modyfikować w trakcie rozmowy. Poszczególne pytania i ich kolejność są z góry określone i należy je zadawać tak jak zaplanowano, włącznie z sformułowaniem. W góry przewidziane są też możliwe kategorie odpowiedzi i sposoby ich kodowania przez badającego w arkuszu odpowiedzi.

Wskazówki dla prowadzących wywiad ustrukturalizowany

• Nie wdawaj się w długie wyjaśnienia celu badania, używaj standardowej formuły dostarczonej przez autora badania

• Nie zmieniaj ustalonego wprowadzenia do badania, kolejności pytań, słów, które zostały w nich zastosowane

• Nie pozwalaj aby osoby trzecie zakłócały przebieg wywiadu, w szczególności nie pozwalaj , aby odpowiadały w imieniu respondenta lub proponowały mu swoje odpowiedzi, lub też wygłaszały swoje opinie na temat pytań

• Nie sugeruj odpowiedzi, nie wyrażaj własnej zgody lub niezgody z opiniami respondenta, nie dawaj w żaden sposób poznać respondentowi twoich osobistych poglądów na kwestie, których dotyczą pytania

• Nie interpretuj pytań, nie wyjaśniaj ich znaczenia własnymi słowami, w razie potrzeby po prostu powtórz pytanie i podaj wskazówkę lub wyjaśnienie, które otrzymałeś podczas szkolenia lub od autora badania

• Nigdy nie improwizuj , w szczególności nie zmieniaj słów zastosowanych w pytaniach ani nie dodawaj nowych kategorii odpowiedzi,

Osoba przeprowadzająca wywiad nie ma praktycznie żadnego pola do przejawiania własnej inicjatywy czy indywidualności , jej aktywność jest silnie ograniczona przez z góry ustalone reguły, a repertuar swoich możliwych wypowiedzi powinna być opanowany na pamięć, aby uniknąć pomyłek.

Za zaletę można uznać fakt, że wywiad taki może w zasadzie przeprowadzić przeszkolony pomocnik badacza, nie mający wykształcenia psychologicznego, co pozwala obniżyć koszty i zaoszczędzić czas.

Podstawową zaletą wywiadu takiego jest znacząco wyższa trafność i rzetelność.

Prawdziwym problemem stają się w tych warunkach pomyłki badających, które mogą przekreślić cały wysiłek na rzecz obiektywizacji i nierzadko powodują konieczność wykluczenia sporej liczby danych ze zbioru ostatecznie poddawanego analizom.

Ponad to takie ograniczenia bywają dla badającego frustrujące, zwłaszcza w wypadku doświadczanych diagnostów, którzy mają własne poglądy.

SCID – Schemat Wywiadu Diagnostycznego dla DSM

DIS- Schemat Wywiadu Diagnostycznego

WYWIAD CZĘŚCIOWO USTRUKTURALIZOWANY

Campion i inni – na nowo zdefiniował pojęcie struktury wywiadu jako dowolne wzmocnienie, obliczone na podwyższenie parametrów psychometrycznych wywiadu – nie tylko przez zwiększenie stopnia standaryzacji, ale też dzięki innym zabiegom, które starczają badającemu wskazówek, jakie pytania zadać lub jak oceniać odpowiedzi.

Strukturalizacja może dotyczyć treści wywiadu, ale może przejawiać się jedynie w sposobie kodowania uzyskanych wypowiedzi .

Strukturę nadaje wywiadowi właściwe osadzenie go w jakiejś konkretnej koncepcji teoretycznej opisującej badane zjawisko czy zmienną.

Ogólnie wywiad częściowo ustrukturalizowany można scharakteryzować jako taki w którym z góry określono jego zasadniczy cel oraz główne poruszane w nim problemy, jednak zarówno osoba badana, jak i badająca mają swobodę formułowania swoich wypowiedzi w dowolny sposób.

W planie wywiadu mogą się znaleźć pytania zamknięte , ale i otwarte,.

Badający ma tu swobodę samodzielnego formułowania pytań w reakcji na wypowiedzi osoby badanej. Sprzyja to nawiązaniu lepszego kontaktu.

Również osoba badana może rozwinąć swoją wypowiedź. Nie ma jednak absolutnej dowolności mówienia o czym chce – badający cały czas czuwa nad strukturą i w razie potrzeby kieruje na odpowiednie tematy.

Różnice indywidualne między osobami badanymi powodują, że pewna plastyczność ostatecznej formy wywiadu jest często niezbędna by uzyskać zadowalającą trafność i rzetelność.

DISCO- standardowa procedura wywiadu z rodzicem, służąca do klinicznej diagnozy autyzmu u dziecka

W konstrukcji współczesnych takich wywiadów nadal ważną rolę odgrywa struktura wywiadu, ale rozumiana inaczej niż w ujęciu behawiorystycznym, które zaowocowało sztywnymi scenariuszami.

Strukturę wywiadu mogą tworzyć takie elementy jak specyficzne określenie rodzaju pytań, specyficzne określenie kryteriów ewolucji odpowiedzi, ścisły empiryczny związek pytań i kryteriów z celem badania, ustalenie puli pytań i kryteriów z celem badania, ustalenie puli pytań powtarzalnych w przypadku każdej osoby badanej, zastosowanie skal szacunkowych.

Przykład: wywiad sytuacyjny – jego istotą jest prezentowanie kandydatowi opisów różnych konkretnych sytuacji, z jakimi może się on zetknąć w pracy o którą się ubiega i pytanie o jego prawdopodobne zachowanie w takich sytuacjach. Często sytuacje mają formę dylematów.

WYWIAD SWOBODNY, CZYLU USTRUKTURALIZOWANY W SPOSÓB ZEWNĘTRZNIE NIEWIDOCZNY

Wbrew nazwie taki wywiad też ma strukturę, ale jest ona zdefiniowana na poziomie abstrakcyjnym i może być z zewnątrz niewidoczna.

Diagnosta nie posługuje się tutaj żadnym arkuszem do kodowania odpowiedzi. Jest on w całości nagrywany wiec nie trzeba zapisywać odpowiedzi.

Konsekwencje badawcze: wszystkie rozległe wypowiedzi są utrwalone w każdym szczególe i po badaniu można je poddać dalszym analizom. Możliwe stają się skomplikowane analizy.

Bogate dane utrwalane są i dopiero po zakończeniu rozmowy zaczyna się obróbka jako odrębny proces.

Trzy zadania:

• Transkrypcja – przekształcenie dźwiękowego zapisu rozmowy w tekst na papierze lub w komputerze

• Kodowanie wyników – polega na przyporządkowaniu elementów wypowiedzi do określonych kategorii, które interesują badacza.

• Analiza – po uzyskaniu zakodowanych wyników rozpoczyna się ich właściwa analiza.

Wywiad swobodny nie oznacza braku reguł i dowolności w analizach.

WYWIAD AKTYWNY HOLSTEINA I GUBRIUMA

Każda praktyka badawcza ma sens jedynie wewnątrz szerszego systemu założeń – na przykład standaryzacja jako warunek obiektywności badania zyskuje znaczenie w ramach neopozytywistycznego układu założeń.

Poświęcenie czasu i energii po to by nadać wywiadowi standaryzowaną formę wymaga wiary w to że jego podmiot istniał już przed badaniem i miał określone właściwości, które w badaniu mogą być jedynie zmierzone i opisane.

Przedmiot badania powstaje dopiero w chwili pomiaru, w wyniku spotkania osoby badanej i badającej.

Nie jest tak, że informacje są od osoby badanej uzyskiwane, ale są wówczas aktywnie współkonstruowane przez obie strony spotykające się podczas badania.

Skoro tak to wielkiego znaczenia nabiera jakość tej relacji.

W tym podejściu respondent jest uważany za szczególnego typu pojemnik z wiedzą, a rozmowa jawi się jako rodzaj rurociągu, poprzez który tłoczy się wiedzę z owego pojemnika do badawczych urządzeń rejestrujących. Badany jednak w współpracy aktywnie konstruuje wiedzę, która będzie stanowiła efekt wywiadu.

Zamiast wydłużać listę metodologicznych zakazów i ograniczeń, których należy przestrzegać podczas prowadzenia wywiadu, aby wyeliminować zakłócający wpływ reakcji należy przyjąć podejście pozytywne. Należy zaakceptować fakt że badający i jak i badany aktywnie kształtują treść i formę rozmowy i świadomie odpowiedzialnie uwzględnić go w sposobie prowadzenia wywiadu oraz w anszlusie wyników.

Uproszczeniem jest przyjmowanie że osoba badana jest spójnym jednolitym i zintegrowanym podmiotem wypowiadającym się zawsze z tej samej własnej perspektywy.

Sprawię komplikuje fakt ze tez badający może przyjmować różne pozycje podmiotowe i zmieniać je w trakcie rozmowy.

Każdy z rozmówców przyczynia się do nakreślenia ogólnych ram rozmowy – horyzontu znaczenia.

Praktyka aktywnego wywiadu

• Rozpoznawanie różnych perspektyw : kto to mówi i do kogo?

• Zachęcanie uczestnika badania do przybierania konkretnych, istotnych dla celu badania perspektyw: powiedz mi jak oceniasz ten szpital jako jego pracownik?

• Zachęcanie uczestnika badania do zmiany perspektywy: spójrz na te sprawy jako matka

• Świadomość własnej perspektywy i roli, czynienie ich jawnymi, także dla badanego: nie mam własnych dzieci, nie znam problemów, jakie mają rodzice z dziecięcą służbą zdrowia, ale biorę udział w tym badaniu jako wolontariuszka, ponieważ interesuje mnie wdrażanie zmian w organizacjach

• Świadomość interakcji perspektywy badacza i uczestnika badania

• Uwzględnienie wszystkich tych elementów w interpretacji wyników badania

WYWIAD PSYCHOLOGICZNY

Stemplewska-Żakowicz K. (2005) W: K. Stemplewska-Żakowicz, K. Krejtz (red.). Wywiad psychologiczny (t. 1, s. 31-117)

METODA WYWIADU W PSYCHOLOGII

Metodologiczne kłopoty z wywiadem

Ponieważ wywiad jest postępowaniem badawczym obowiązują go te same zasady metodologiczne: logiczne reguły wnioskowania, zasady empirycznej weryfikacji hipotez, wymóg trafności i rzetelności obranej techniki badawczej.

Mechaniczność diagnozy oznacza , że mnogość danych diagnostycznych nie jest oceniana przez klinicystę osobiście, lecz poddana analizie przez sformułowane algorytmy. Jednak te wszystkie informacje, zanim zostaną wprowadzone do komputera, muszą najpierw zostać zebrane, a zbiera się je zwyczajnie, nie mechanicznie.

Trafność diagnozy opartej na danych z wywiadu, uzyskuje się kosztem znacznej redukcji ich złożoności. + czynnik podmiotowy (elementy subiektywne, nieświadome).

Zjawiska podzielanej rzeczywistości – zniekształcenia intersubiektywne, wynikające z przekonań, wartości, uprzedzeń stereotypów podzielanych przez całe grupy społeczne, formacje kulturowe czy nawet paradygmaty naukowe.

Procesy społecznej weryfikacji jednostkowego doświadczenia.

Doświadczenie nieuzgodnione jest zmienne nieokreślone, jednak gdy zostanie ujęte w słowa i pojęcia, podchodzące ze wspólnego systemu przekonań, wartości i znaczeń, wówczas zyskuje społeczne potwierdzenie i nie jest już przez jednostkę przeżywane jako jedynie jej doświadczenie, lecz staje się prawda o świecie – w ten sposób jednostkowe subiektywne doświadczenie przekształca się w intersubiektywną obiektywną rzeczywistość.

STRUTKURA WYNIKAJĄCA Z TEORII: DANA MCADAMSA WYWIAD NA TEMAT HISTORII ŻYCIA

Jest to pogłębiona rozmowa, trwająca zwykle dość długo, a jej schemat zaplanowano tak, aby zachęcić osobę badaną do ułożenia swoich doświadczeń życiowych w całościową opowieść.

Uzyskuje się w nim szerokie, spontaniczne wypowiedzi osoby nadanej, których całość jest wnikliwie analizowana i interpretowana po zakończeniu rozmowy, w osobnym temacie postępowania badawczego.

Główne tematy do poruczenia w Wywiadzie na Temat Historii Życia:

• Rozdziały życia

• Wydarzenia krytyczne

• Doświadczenie szczytowe

• Doświadczenie nadiru

• Punkt zwrotny

• Najwcześniejsze wspomnienie

• Ważna scena z dzieciństwa

• Ważna scena z okresu dorastania

• Ważna scena z okresu dorosłego życia

• Jeszcze jedna ważna scena (dowolna)

• Wyzwanie życiowe

• Czynniki wpływające na historie życia

• Negatywne

• Pozytywne

• Historie wpływające na historie życia

• Telewizja, film, teatr, historie obejrzane

• Książki, pisma, historie przeczytane

• Rodzina przyjaciele, historie usłyszane

• Alternatywne przyszłości dla historii życia

• Pozytywna przyszłość

• Negatywna przyszłość

• Osobista ideologia

• Temat życia

W efekcie wywiadu otrzymuje długie nagranie zawierające różnorodne, swobodne wypowiedzi badanego.

STRUKTURA WYNIKAJĄCA Z METODY: PODEJŚCIE UGRUNTOWANEJ TEORII

Popularne we współczesnych badaniach jakościowych podejście ugruntowanej teorii wykorzystuje wywiad swobodny do uzyskania danych, które pozwolą wstępnie zrozumieć badane zjawisko i dopiero na tej podstawie zbudować jego teorię. Struktura takiego wywiadu jest dobrze określona przez metodę. (wyraziste reguły wyznaczające strukturę)

POZA STRUKTURALIZACJĘ:

POSTMODERNISTYCZNY ZWROT W METODOLOGII BADAŃ JAKOŚCIOWYCH

WYWIAD W KONTEKŚCIE : WSPÓŁKONSTRUOWANIE WIEDZY W ROZMOWIE

Wywiad psychologiczny ma kontekst lokalny i globalny.

Kontekst globalny – usytuowanie rozmowy i rozmówców w makrorzeczywistości społecznej. Badany i badacz sa ludźmi o określonej płci, orientacji, narodowości, statusie przekonaniach.

Kontekst lokalny- wszystko to, co bezpośrednio definiuje sytuację rozmowy i role jej uczestników. Wywiad odbywa się w konkretnym czasie i miejscu, ma różne okoliczności.+ nastrój .

Dostrzeżenie roli kontekstu doprowadziło do rozróżnienia dwóch sposobów myślenia o tym, czego można się dowiedzieć z wywiadu i ja należy traktować uzyskane dane.

Seale wyróżnia:

• Traktowania danych z wywiadu jako źródła wiedzy – zebrane dane są mniej lub bardziej doskonałym opisem rzeczywistości, istniejącej poza wywiadem.

• Traktowanie danych jako przedmiotu badań samego siebie

Rapley – postulaty

• Badacze powinni uwzględniać procesy wypracowywania sprawozdania przez osobę badaną

• Wypracowywanie sprawozdania powinno się analizować w bezpośrednim związku z jego kontekstem

• Główną troską badaczy, bez względu na ich orientację teoretyczną i podejście metodologiczne, powinna stać się analiza wypływu osoby prowadzącej wywiad na formę i treść wywiadu.

DIAGNOSTA I OSOBY DIAGNOZOWANA W TEATRRZE BADANIA PSYCHOLOGICZNEGO: SKRYPTY SPOŁECZNE WYTUACJI WYWIADU

Można powiedzieć że posiadamy skrypt społeczne „wywiad”, dzięki któremu rozumiemy znaczenie sytuacji i intencje pytającego, możemy sobie wyobrazić, co w ogóle może się zdarzyć w trakcie wywiadu, jakie sa typowe role jego uczestników i jak wszystko się zakończy.

Holstein i Gubrium opisują ten oczywisty scenariusz poprzez wskazanie na asymetrie ról.

(odgrywanie swoich ról, zadawanie pytań, podmiotowość jednostek)

Rapley demonstruje poprzez drobiazgową analizę przykładowego tran skryptu w jaki sposób prowadzący wywiad praktykuje bycie prowadzącym wywiad otwarty. Jest to bowiem rola w świetle obowiązujących zaleceń pożądana i moralnie adekwatna, toteż badający konstruuje swoją tożsamość podczas rozmowy w taki sposób, aby przedstawić się jako neutralny badacz, ułatwiający osobie badanej wypowiedzenie jej prawdziwych, choć nie łatwych do zwerbalizowania myśli. Ten skutek zostaje osiągnięty poprzez m,.in. umiejętne zastosowanie sekwencji pytań wprowadzających nowy temat i pytań ukierunkowanych na rozwinięcie wypowiedzi.

NOWA EPISTEMOLOGIA

JEŚLI NIE OBIEKTYWNOŚĆ, TO CO? NOWE KRYTERIA OCENY METODY

Przy rozumieniu klasycznym procesu badawczego kryteria jakości metody nie mogą zostac utrzymane.

Lincoln i Guby proponują zastąpić tradycyjne szacowanie trafności i rzetelności procedury badawczej ocenianiem stopnia w jaki ogólnie zasługuje ona na zaufanie. To całościowe kryterium nazywane jest stopniem ufności. Opisują oni go dla danej procedury jako sumaryczny efekt spełnienia przez nią 4 kryteriów szczegółowych, stanowiących a badaniach jakościowych odpowiedniki klasycznych kryteriów metodologii ilościowych .

Obiektywność- jest iluzją, wiec powinno się dbać by wyniki mogly być potwierdzone przez innych badaczy. Zwiększenie tak rozumianej potwierdzalności:

• Dokładna dokumentacja swojej procedury

• Aktywne poszukiwanie i pieczołowite opisywanie wszystkich przypadków negatywnych czyli danych, które przeczą początkowych założeniom

Rzetelność – powtarzalność wyników też jest iluzją, bo niepowtarzalny kontekst.

Zastępuje spolegliwość - rozpoznanie i dokładne opisanie wszystkich czynników kontekstowych , które złożyły się na tę niepowtarzalną sytuacją badawczą.

Trafność zewnętrzna – możliwości generalizowania wyników badania zastąpiona przeniesienie wniosków. Taki przenoszenie może dokonać się jedynie na odpowiedzialność tego, kto tego dokonuje, a nie autora oryginalnego badania. Autor natomiast jest odpowiedzialny za to by dostarczyć wszelkich info o kontekście swojego badania, które mogą być w przyszłości potrzebne do oceny możliwości zastosowania wyników w innej sytuacji.

Trafność wewnętrzna – zastąpiona wiarygodnością wyników, które oznacza ich adekwatność wobec subiektywnej rzeczywistości uczestników badania. Działania w celu zmaksymalizowania wiarygodności”

• Zwiększenie prawdopodobieństwa że w efekcie badania zostaną wyprodukowane wiarygodne dane. Wskazuje się tu na potrzebę dostatecznego zaangażowania badacza.

• Zewnętrzna kontrola procesu badawczego w trakcie jego trwania: koleżeńska krytyka

• Dopracowanie wniosków lub hipotez roboczych: analiza wszystkich przypadków negatywnych czyli danych nie pasujących do wniosków

• Ocena adekwatności wstępnych interpretacji i danych kodowanych wobec danych surowych – dokonana przez niezależnych sędziów

• Ocena zebranych danych, interpretacji, kategorii analizy i wniosków przez uczestników badania

JAK STOSOWAĆ WYWIAD? PODSUMOWANIE PRAKTYCZNE

• Struktura jest niezbędna - jednak sama struktura nie czyni wywiadu trafnym i rzetelnym. W każdym przypadku potrzebna jest odrębna procedura walidacji zestawu pytań, odpowiedzi i instrukcji, z których składa się wywiad z strukturą

• Nawet jeśli dysponujemy dobrym narzędziem to mimo tego może być sensowne posłużenie się wywiadem

• Istotne jest rozstrzygnięcie wątpliwości czy mam do czynienia z cechą czy z stanem?

• Struktura wcale nie musi być widoczna

• Wśród innych źródeł trafności i rzetelności warto zwrócić uwagę na te które są wymieniane wśród standardów nieklasycznych

• Trafność metody nie zależy od rodzaju uzyskiwanych danych, lecz tego co czyni z nimi diagnosta, jakie dostrzega przesłanki diagnostyczne i jakie stąd wyciąga wnioski\

• Struktura wywiadu jest lekarstwem na problem subiektywizmu badacza

• Subiektywność to nie słabość metody, ale nieodłączny atrybut poznania, więc nie da się go usunąć tylko należy zaakceptować i poddać kontroli

JAK ZROBIĆ DOBRY WYWIAD?

RECEPTA METODOLOGICZNA

Kolejne kroki w planowaniu i analizie wywiadu wg Szustowskiej

• Cel wywiadu – przede wszystkim określimy problem badawczy. Nie miej ważne jest to czemu będą służyć zebrane info a także do czego jest nam potrzebny wywiad. Określając cel dobrze jest ogarnąć refleksją czego po nas i naszym wywiadzie oczekują różne inne osoby.

• Orientacja teoretyczna- formułując nasze pytania i wnioski, używamy pewnych pojęć psychologicznych, które pochodzą z jakiejś określonej tradycji psychologicznej. Ważne jest abyśmy czynili to świadomie i mieli jasność, jakie jest znaczenie tych pojęć.

• Pytania i hipotezy diagnostyczne- pytania stawiamy kiedy nie mamy żadnej specyficznej wiedzy na dany temat a hipotezy formułujemy gdy już coś konkretnego wiemy. Pytania ś bardziej szczegółowe niż cel wywiadu. Hipotezy formułujemy w języku wybranej koncepcji teoretycznej.

• Wskaźniki – są one tym, po czym poznamy, że odpowiedź na nasze pytanie diagnostyczne jest taka a nie inna. Określamy jakie dalsze informacje są nam potrzebne abyśmy mogli udzielić sobie odpowiedzi napytania. Najwcześniej nasza orientacja teoretyczna zaopatruje nas w te wskaźniki.

Wskaźniki to informacje, które sa nam potrzebne do sformułowania odpowiedzi na nasze pytania diagnostyczne.

• Operacjonalizacja – zastanawiamy się jak konkretnie uzyskać w wywiadzie potrzebne nam informacje. Operacjonalizacja wskaźników to w tym przypadku obmyślenie konkretnych sposobów zdobycia w wywiadzie potrzebnych nam informacji.

Dokonując operacjonalizacji wykorzystujemy swoje różne umiejętności praktyczne.

PO CO NAM PLAN WYWIADU? Metodologiczna jakość badania

• Czujemy się w tej sytuacji pewniej - brak chaosu, mamy jasność, ni grozi nam pustka w głowie

• Dzięki określeniu jakie info jest nam potrzebne zadbaliśmy o zdyscyplinowaną, logiczną i przejrzystą formę naszego wnioskowania – nie gubimy się w analizie

• Poprzez nadanie struktury budujemy podstawy rzetelności i trafności

• Rzeczywistą trafność i rzetelność wywiadu można ustalić jedynie empirycznie

Kryteria poprawności metodologicznej badania opartego na wywiadzie:

• Sformułowanie problemu badawczego, hipotez i wniosków w terminach psychologicznych, umieszczenie ich w kontekście wiedzy psychologicznej

• Budowanie poprawnych hipotez czyli takich, które mają wyraźnie określone znaczenia, ograniczony zakres i sa sprawdzalne

• Przeprowadzenie spójnej operacjonalizacji hipotez: trafny dobór wskaźników i szczegółowych operacji ich pomiaru

• Odróżnienie danych od interpretacji

• Odróżnienie interpretacji od recypatii (subiektywnych wrażeń diagnosty)

• Wnioskowanie tylko w obszarze posiadanych info, czyli danych z badania i wiedzy psychologicznej

• Uzasadnienie wniosków diagnostycznych poprzez odwołanie się do posiadanych info

• Dystans badacza wobec osobistych emocji, ocen, systemu wartości

• Przestrzeganie standardów profesjonalnych i etycznych

HIPOTEZY ZMIENIAJĄCE SIĘ PO BADANIU W TWIERDZENIA

• Dobra hipoteza to taka, którą można sprawdzić i przekonać się czy jest trafna czy nie. A dokładniej poddać ją próbie sfalsyfikowania poprzez znalezienie przypadków z nią niezgodnych

• Hipoteza musi mieć jako określone znaczenie i wyraźnie ograniczony zakres, żeby było wiadomo, jakie konkretnie stany rzeczy sa z nią niezgodne, a jakie jej przeczą

• Zamiana hipotez w twierdzenia odbywa się dzięki wnioskowaniu na podstawie zgromadzonych w badaniu danych. Pośredniczą w tym wskaźniki i operacjonalizacje.

• Hipotezy ukierunkowują wnioskowanie diagnostyczne

WSKAŹNIKI

Planując wskaźniki na potrzeby wywiadu, warto uwzględnić charakter danych, które w ogóle w wywiadze mogą być uzyskane. Najogólniej sa to dane należące do pięciu kategorii:

• Treść wypowiedzi osoby badanej (udzielone informacje)

• Forma wypowiedzi (poprawność, płynność wypowiedzi, kategorie pojęciowe, środki językowe, środki dyskursywne)

• Dane obserwacyjne (odnotowane przez diagnostę zachowania osoby badanej podczas wywiadu)

• Dane z recypatii (subiektywne wrażenia diagnosty podczas rozmowy)

• Dane kontekstowe )związki powyższych kategorii danych ze sobą oraz z innymi elementami sytuacji wywiadu.

Wskaźniki bezposrednie- czyli takie, w których po prostu polegamy na informacjach udzielonych przez osobę badaną. Wskaźnikiem faktów jest słowna deklaracja osoby badanej, ze tak jest. Tego typu wskaźników używamy w tych rodzajach zadań diagnostycznych

• Ustelenie obiektywnego stan rzeczy, poznanie określonych faktów lubokoliczności z życia osoby badanej (dane personalne i biograficzne, przebieg edukacji, relacji, wspomnienia zdarzeń, styl życia

• Poznanie jawnych świadomych poglądów , wartości i ocen osoby badanej

Wskaźniki pośrednie- gdy w wypowiedzi osoby badanej szukamy czegość innego, niż jej jawna treść. Wartościami wskaźników pośrednich mogą być dane każdego z pięciu opisanych wyżej typów. Służą one do:

• Określenia stanu rzeczy, którego osoba badana sama nie srelacjonuje, ponieważ nie jest tego świadomo lub nie mysli w tych kategoriach

• Poznania utajonych postaw, przekonań, potrzeb i doświadczeń osoby badanej

• Zrozumienie znaczenia emocjonalnego, jakie mają dla osoby badanej fakty, o których mówi

• Rekonstruowanie przebiegu procesów wewnętrznych, z których osoba może nie zdawać sobie sprawy lub nie umieć ich zerbalizować

• Rekonstriwania przypuszczalnych okoliczności i zdarzeń, których osoba nie pamieta dokładnie

OPERACJONALIZACJA W WYWIADZIE

OBSERWACJA

Obserwacja – szeroka i różnorodna klasa procedur diagnostycznych. Najogólniej można ją określić, jako przyglądanie się zachowaniu diagnozowanej osoby lub grupy i rejestrowanie wybranych aspektów tego zachowania.

RODZAJE OBSERWACJI

Obserwacja bezpośrednia – mówimy, gdy obserwator jest obecny podczas zachodzenia obserwowanych zjawisk i osobiście stwierdza ich wystąpienie

Obserwacja pośrednia – zakłada wnioskowanie o występujących interesujących nas zachowaniach na podstawie wskaźników, na przykład ich skutków czy spostrzeżeń innych osób.

Obserwacja jawna- obserwator jest obecny w pomieszczeniu gdzie badani

Obserwacja ukryta – zachodzi, gdy obserwator nie jest widoczny dla uczestników badania

Obserwacja laboratoryjna –zachodzi, gdy z góry przygotowujemy pewną sztuczną sytuację i zapraszamy do niej uczestników badania, aby następnie obserwować ich zachowania w tej sytuacji

Obserwacja naturalna – badacz rejestruje zachowania uczestników badania w ich naturalnym środowisku, podczas wykonywania zwykłych zajęć.

Obserwacja uczestnicząca- w niej badacz na pewien czas staje się członkiem obserwowanej grupy czy społeczności.

Obserwacja ambulatoryjna - polega na monitorowaniu zachowań

jednostki przez 24h na dobe w toku jej codziennych czynności i

w jej zwykłym środowisku

Obserwacja ustrukturalizowana- bardzo szeroka klasa procedur diagnostycznych, ponieważ jest wiele sposobów na to by nadać obserwacji strukturę

Obserwacja niestrukturalizowana/narracyjna- diagnosta w formie przypominającej historię opowiada co się zdarzyło – kiedy nie mamy wiele info o diagnozowanej osobie i chcemy wstępnie rozpoznać problem, aby sformułować wyjściowe hipotezy i nadać kierunek dalszemu postępowaniu

SPOSOBY NADAWANIA STRUKTURY PROCESOWI OBSERWACJI

1. Zbieranie próbek czasowych

Polega na rejestrowaniu zachowań diagnozowanej osoby lub grupy w jej naturalnym środowisku w określonych odcinkach czasu. (5-15minut).

Sensem jest metody jest zebranie reprezentatywnej próby zachowań typowych dla danej osoby lub grupy.

1. Zbieranie próbek zdarzeń

Jest to metoda obserwacji , w której diagnosta skupia się na jednym, konkretnym rodzaju zachowania.

Jest oto metoda w przypadkach, gdy obserwowane zachowanie zdarza się rzadko lub jedynie w specyficznych kontekstach.

1. Ocena zachowania na skalach - kodowanie zachowania

Kodowanie zachowania – odnotowywanie wystąpienia zachowań określonego rodzaju podczas obserwacji .

Metoda oceny zachowania na skalach – wyszkolony obserwator formułuje tu ocenę całości zaobserwowanego zachowania ze względu na wybrane kryteria. Dla ułatwienia i wystandaryzowania tej oceny kryteria ujęte są w postaci skal szacunkowych, które obserwator ma do dyspozycji w arkuszu obserwacyjnym. Skale obserwacyjne pozwalają na ocenę globalnych cech zachowania , które ujawniają się nie tylko w konkretnych epizodach czy pojedynczych aktach, ale w całości zaobserwowanych działań osoby lub grupy.

Wykorzystywanie specjalistycznej aparatury do rejestracji wybranych paramentów zachowania

Specjalistyczną aparaturę stosuje się do rejestrowania całości zachowania podlegającego obserwacji bądź tylko wybranych parametrów, przede wszystkim psychofizjologicznych.