Środowisko prenatalne
Odżywianie się matki
Używki
Macierzyńskie emocje
Czynniki teratogenne
Ciąża pozamaciczna
Poronienie
W ciągu 9 miesięcy płód rozwija się z pojedynczej komórki do w pełni ukształtowanej istoty ważącej ok .
Podczas tego ważnego okresu, płód podlega wpływom środowiska wewnętrznego i zewnętrznego.
Środowiskiem zewnętrznym płodu jest płyn owodniowy. Środowisko wewnętrzne jest złożone nie tylko z białek i enzymów produkowanych przez organizm, ale też z substancji napływających z krwiobiegu matki, takich jak: składniki pokarmowe, hormony, tlen, chemikalia i inne substancje.
Pomiędzy układem krwionośnym matki a łożyskiem nie ma bezpośredniego połączenia. Przez łożysko przenikają drobiny wielu substancji uwalniane z układu krwionośnego matki.
To, co przenika przez łożysko jest wprowadzane do środowiska płodu i oddziałuje na niego. Dlatego też tak ważne jest prawidłowe odżywianie się matki podczas ciąży.
Kobieta powinna być pod stałą opieką ginekologa i położnika, by zapewnić jej fachową opiekę prenatalną.
Badania wskazują, że ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój dziecka jest wiek matki. Według lekarzy najlepszym wiekiem na urodzenie dziecka są lata od 20 do 35 roku życia.
Przed i po tym okresie istnieje duże ryzyko poronień i opóźnień rozwojowych u dziecka.
Im starsza matka, tym większe prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z zespołem Downa.
Kobiety po 20 rokiem życia są narażone na inne czynniki ryzyka, między innymi przedwczesny poród, powikłania podczas porodu czy urodzenie martwego dziecka. Dotyczy to szczególnie coraz większej liczby matek przed 15 rokiem życia.
Odżywianie się matki
Prawidłowy rozwój płodu jest zależny od pokarmu dostarczanego przez matkę.
Ubogie odżywianie wpływa na płód. Nie dostarczając mu niezbędnych składników pokarmowych narażamy dziecko nie tylko na słabe zdrowie, krzywicę, szkorbut, słabość fizyczną, ale nastąpić może również poronienie lub martwe urodzenie, jak
również opóźnienie umysłowe.
Poważne niedożywienie
płodu może powodować
zmniejszenie o ok 20%
liczby komórek mózgu w
stosunku do ich liczby u
zdrowego dziecka.
Bardzo poważne uszkodzenia (psychiczne i fizyczne) powstają podczas organogenezy, czyli wczesnego stadium kształtowania się organów. Po okresie jajowym komórki namnażają się w bardzo szybkim tempie i są silnie wrażliwe na zmiany środowiska.
Rozwijający się układ nerwowy jest podatny na uszkodzenia w ciągu pierwszych trzech do sześciu miesięcy od momentu poczęcia, ale najbardziej wrażliwy jest między 25 dniem.
Serce wykazuje szczególna wrażliwość na uszkadzające czynniki od 20 do 40 dnia.
Dlatego też dieta matki odgrywa tak ważną rolę w rozwoju płodu. Pożywienie musi dostarczać wszystkich niezbędnych substancji dla matki i jej nienarodzonego dziecka.
Ciąża nie jest właściwym czasem na odchudzanie. Nadmierne przybieranie na wadze też nie wpływa korzystnie na rozwój dziecka. Dlatego też matka wraz z lekarzem powinna opracować plan żywienia na okres ciąży, by zapewnić dziecku wszystko czego potrzebuje do prawidłowego rozwoju.
Używki
Wszystkie używki stanowią zagrożenie dla embriona i płodu. Działanie używek na dziecko w łonie matki zależy nie tylko od ich rodzaju, lecz również od przyjmowanych ilości i czasu gdy używka była przyjmowana.
Nikotyna
Nie wiadomo jaka najmniejsza ilość nikotyny ma wpływ na rozwój dziecka.
Dziecko matki palącej ma średnio mniejszy ciężar ciała przy urodzeniu niż matki niepalącej.
Naukowcy sugerują, że stosunek masy ciała dziecka matki niepalącej i dziecka matki palącej przedstawia się w ten sposób dlatego, że płód niepalącej matki otrzymuję cały potrzeby mu tlen, podczas gdy dziecko matki palącej otrzymuje mieszaninę gazów, nikotyny i substancji smolistych. Możliwe, że dzieje się to kosztem tlenu i innych substancji odżywczych.
Nikotyna daje też wiele innych szkodliwych efektów. Serce płodu kobiety palącej bije szybciej, płód jest aktywniejszy i istnieje duże prawdopodobieństwo wcześniactwa.
Podsumowując, dziecko kobiety palącej jest narażone po urodzeniu na groźne dla życia komplikacje, takie jak infekcje i choroby układu oddechowego.
Alkohol
Nadużywanie alkoholu przez matkę może prowadzić do płodowego syndromu alkoholowego, w wyniku którego niemowlę rodzi się małe, upośledzone umysłowo i z wadami rozwoju takimi jak deformacje, nienormalny rozwój kończyn czy wady serca.
U dzieci niektórych alkoholiczek wady powstałe podczas ciąży ujawniają się dopiero w późniejszym życiu. Są to na przykład problemy z koncentracją uwagi czy opóźniona reakcja.
Macierzyńskie emocje
Istnieje wiele przesądów na temat otoczenia ciężarnych kobiet i jego wpływu na dziecko. Choć nie ma w nich prawdy, jest jednak trochę biologicznych powiązań, które należy uwzględnić.
To nie emocje matki, ale fizjologiczne zmiany towarzyszące stanom emocjonalnym mają wpływ na zachowanie jej potomstwa
Kobiety podlegające długotrwałym lub poważnym emocjonalnym stresom często rodzą dzieci nadpobudliwe, z niską masą urodzeniową, nerwowe, z zaburzeniami trawienia. Ponadto stres podczas ciąży jest powodem częstych poronień i daje wyższy odsetek wcześniaków.
U takich matek poród trwa o średnio 5 godzin dłużej i jest dużo bardziej skomplikowany i nieprawidłowy.
Czynniki teratogenne
Czynnik teratogenny to taka substancja znajdująca się w otoczeniu, która powoduje zmiany w kodzie genetycznym, a w rezultacie nieprawidłowy rozwój, anomalie i zniekształcenia.
Czynniki teratogenne oddziałują na geny i produkcję białek na kilka sposobów. Mogą uszkodzić geny i spowodować ich niefunkcjonalność. Niektóre mają zdolność podstawiania się w kodzie genetycznym, wiążą się z genami. W ten sposób produkowane są mutanty enzymów. Mogą też blokować lub niszczyć enzymy.
Tak więc czynniki teratogenne mogą powodować agenezję – wrodzone niewykształcenie narządu, niepełny rozwój lun nadmierny rozwój.
Czynnik teratogenny jest szczególnie niebezpieczny w trakcie organogenezy. Na przykład taliomid, który wpływa na geny kontrolujące rozwój kończyn może być szkodliwy i powodować deformacje kończyn tylko wtedy, gdy geny odpowiedzialne za ich rozwój są aktywowane.
Winnej sytuacji wirusy różyczki (rubella) wnikają w rozwijający się kod genetyczny produkując zmutowane białka mózgu.
Najbardziej niebezpiecznym okresem dla rozwijającego się organizmu są pierwsze 2-3 miesiące po zapłodnieniu, ponieważ jest to najważniejszy okres rozwojowy. Lecz deformacje mogą wystąpić w każdym momencie rozwoju.
Możliwe czynniki teratogenne
Zespół nabytego niedoboru odpornościowego AIDS
Choroba w której ludzki wirus niedoboru odpornościowego powoduje zniszczenie zdolności organizmu do obrony przed zarazkami sprawiając, iż człowiek staje się podatny na mnóstwo chorób.
Liczba chorych dzieci jest niewielka, lecz stale rośnie
Dziecko może zostać zarażone przed porodem (poprzez łożysko), w trakcie lub po porodzie (rzadko zdarza się zarażenie przez karmienie piersią). Nazywa się to przekazem okołoporodowym.
Nie wszystkie dzieci chorych matek są zarażone. Jednak dla tych, które nie mają szczęścia choroba nie jest łaskawa. Już ok. 4-5 miesiąca życia pojawiają się objawy. Wtedy dziecko ulega wielu infekcjom co jest w takiej sytuacji szalenie niebezpieczne. Większość dzieci z AIDS nie dożywa 6 roku życia.
Co wyróżnia dzieci z AIDS od zdrowych dzieci?
Wyróżniają się charakterystyczną budową głowy i twarzy. Większość ma małą głowę, wystające czoło, wydęte usta, spłaszczona nasadę nosa i szeroko rozstawione oczy. Wiele ma również białka oczne zabarwione na niebiesko (u niektórych dzieci objawy te pojawiają się po 8-9 miesiącach po urodzeniu).
Dzieci te często wykazują opóźnienia motoryczne i rozwoju języka, a także inne opóźnienia rozwojowe, deficyty w rozwoju poznawczym oraz chroniczne biegunki.
Wiele z nich ma powiększone węzły chłonne, wątrobę i śledzionę.
Dzieci są podatne na infekcje, takie jak zapalenie płuc.
Ciąża pozamaciczna
Zdarza się, że zapłodnione jajo podczas drogi do macicy zatrzyma się w przewodzie jajowodu. Wtedy mówi się o ciąży pozamacicznej (ciąży jajowodowej).
Zdarza się to raz na 200 ciąż, uniemożliwiając utrzymanie ciąży.
Gdy zapłodnione jajo zagnieździ się w ściance jajowodu, początkowo będzie się normalnie rozwijać, jednak po pewnym czasie mało rozciągliwe ścianki jajowodu mogą pęknąć.
Zdarza się to w czasie pierwszych 3 miesięcy. Kiedy przewód jajowodu rozerwie się, powoduje to krwawienie do jamy brzusznej, które musi być zatrzymane operacyjnie prze usunięcie jajowodu.
Poronienie
Poronienie (aborcja samoistna) to przerwanie ciąży przed czasem w sytuacja gdy embrion lub płód mają możliwość rozwoju.
Ok 1 z 10 ciąż kończy się poronieniem. Ocenia się, że ok 90% poronień zdarza się w pierwszych trzech miesiącach po zapłodnieniu. Wiele kobiet roni w trakcie pierwszych tygodni nie wiedząc nawet, że są w ciąży.
Przyczyną licznych poronień są nieprawidłowości genetyczne. Tworzy się wtedy uszkodzony embrion niezdolny do rozwoju.
Jest to proces naturalnej selekcji, kiedy uszkodzony organizm zostaje usunięty zanim się w pełni rozwinie.
Istnieją pewne czynniki zwiększające ryzyko poronień. Na przykład poronienia występują częściej u kobiet palących, spożywających duże ilości alkoholu, mających więcej niż 35 lub mniej niż 15 lat. Również różyczka, promieniowanie X oraz poważne infekcje, ale to w rzadkich przypadkach.