UBEZPIECZENIA FINANSOWE

dr Justyna Witkowska

Literatura:

- Holly R. 2003. Ubezpieczenia finansowe i gwarancje ubezpieczeniowe.

- Kucka E. 2009. Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne.

- Kukiełka J., Poniewierska D. 2003. Ubezpieczenia finansowe. Gwarancje ubezpieczeniowe. Ubezpieczenia transakcji kredytowych.

- Ronka-Chmielowiec. Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko.

- Sankowski…

03.10.2014. 10.10.2014.

DEFINICJA, HISTORIA, ZASADY.

DEFINICJA:

• Najwęższe rozumienie:

W ramach tego typu ubezpieczeń pokrywane jest ryzyko niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania umownego, przy czym ochronie podlega tylko interes strony, na rzecz której świadczenie ma być spełnione (wierzyciel).

To ujęcie oparte jest na dwóch podstawowych założeniach: Ryzyko zabezpieczone skutkuje szkodą po stronie wierzyciela. Efektem przyjęcia tej zasady jest każdorazowy regres zakładu ubezpieczeniowego w stosunku do dłużnika.

REGRES: od sprawcy ściąga pieniądze zakład, np. przy braku OC UFG stosuje regres

• Szerokie podejście:

Zakłada, że mamy z nimi do czynienia, gdy szkoda powstała w wyniku zdarzenia ubezpieczonego i ma charakter finansowego uszczerbku.
W takim rozumieniu do ubezpieczeń finansowych można zaliczyć większość znanych ubezpieczeń majątkowych np. ubezpieczenie od ognia i innych zdarzeń od kradzieży, czy OC- co nie jest zgodne z prawdą.

W ubezpieczeniach finansowych: (Najlepsza z definicji)

• Ochronie podlega ryzyko poniesienia straty:

- w wyniku niewykonania przez kontrahenta zobowiązania umownego,

- w wyniku zdarzeń nieobjętych innymi umowami ubezpieczenia.

• To podejście prowadzi do zaliczenia do ubezpieczeń finansowych ubezpieczeń transakcji kredytowych, gwarancji ubezpieczeniowych oraz ubezpieczeń różnych strat finansowych.

Według załącznika do ustawy z 22.05.2003 r. do działalności ubezpieczeniowej do ubezpieczeń finansowych zaliczamy grupy 14, 15 i 16.

• GR.14 – UBEZPIECZENIA KREDYTU, w tym:

1. Ogólnej niewypłacalności,

2. Kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.

• GR.15 – GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA:

1. Gwarancja bezpośrednia,

2. Gwarancja pośrednia.

• GR.16 – UBEZPIECZENIA RÓŻNYCH RYZYK FINANSOWYCH:

1. Ryzyko utraty zatrudnienia,

2. Niewystarczającego dochodu,

3. Złych warunków atmosferycznych,

4. Utraty zysków,

5. Stałych wydatków ogólnych,

6. Nieprzewidzianych wydatków handlowych,

7. Utraty wartości handlowych,

8. Utraty stałego źródła dochodu,

9. Pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi,

10. Innych strat finansowych.

GR.14-z regresem, GR.15-z regresem, GR.16-bez regresu

Gwarancja – umowa, którą sprzedaje zakład ubezpieczeń

Gwarancja ≠ Ubezpieczenie

UBEZPIECZENIA KREDYTÓW – GR. 14:

• W ramach ubezpieczeń finansowych kredyt bankowy jest rzadko ubezpieczany. Najczęściej ubezpieczany jest kredyt kupiecki (towarowy, handlowy). Ubezpieczeniu również podlegają transakcje o charakterze kredytowym – factoring, leasing a nawet barter.

• Transakcja kredytowa: to transakcja, w której świadczenie jednej strony (kredytodawcy, wierzyciela) poprzedza świadczenie drugiej strony (kredytobiorcy, dłużnika). Zatem istnieje rozdział czasowy między terminami wykonania świadczeń przez strony, np. data wystawienia FV, a data zapłaty.

GWARANCJA UBEZPIECZENIOWA – GR. 15:

• Gwarancja ubezpieczeniowa nie jest umową ubezpieczenia, a usługą finansową, która może być świadczona przez zakłady ubezpieczeń na podstawie przepisów prawa.

• Gwarancja wystawiona przez zakład ubezpieczeń stanowi dla beneficjenta gwarancji (wierzyciela) dodatkowe zabezpieczenie właściwego wykonania zobowiązania przez kontrahenta (dłużnika), np. Zakład Ubezpieczeń poręcza, że dana osoba będzie płaciła za wynajem, lub też zbuduje określoną inwestycję.

• Gwarantowanie jest odpłatną usługą potwierdzenia wiarygodności dłużnika.

UBEZPIECZENIA RÓŻNYCH RYZYK FINANSOWYCH – GR. 16:

• Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych – jest to grupa ubezpieczeń niejednorodnych:

• W ramach tych ubezpieczeń oferowane są produkty ubezpieczeniowe osobom fizycznym, jak i przedsiębiorcom.

• Ochrona zapewniana jest przed wystąpieniem ryzyk żywiołowych (brak opadów śniegu), handlowych (ubezpieczenie kosztów związanych z zaistnieniem przerwy w działalności), społecznych (utrata zatrudnienia).

RENTOWNOŚĆ UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH:

• Najbardziej rentownymi ubezpieczeniami w 2013 r. w tej grupie były: 1). Gwarancje ub., 2). Ub. od różnych ryzyk finansowych, 3). Ub. Kredytów (15,16,ub.kred.)

• Ubezpieczenia finansowe są zawierane zazwyczaj w formie umów długookresowych,

• Ich cechą charakterystyczną jest wysoka wrażliwość na koniunkturę gospodarczą,

• W okresach dekoniunktury gospodarczej (np. ze względu na rosnącą szkodowość) towarzystwa ubezpieczeń nie są zainteresowane ubezpieczeniami finansowymi.

Udział w 2013r. – ub. komunikacyjne-50-60%; majątkowe.-10%; finansowe.-7%.

HISTORIA UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH:

• Sięga starożytności – Mezopotamia 2750 r. p. n. e.

• 1750 r. p. n. e. prawo Hammurabiego.

• Pożyczka morska (14-15 wiek).

• XIX w. dynamiczny rozwój gospodarki kapitalistycznej.

• W roku 1820 założono British Commercial Insurance Company specjalizujący się w kredycie kupieckim.

• W 1831 r. we Włoszech powstał Banco Adriatico Assicurazioni prowadzący podobną działalność.

• Druga połowa XIX w. – w Anglii i Stanach Zjednoczonych powstały zakłady udzielające ochrony przed niewypłacalnością kontrahentów.

• Początek XX w. – zakłady zaczęły wprowadzać w życie zasady ubezpieczenia kredytu, które obowiązują do dziś np. stosowanie udziału własnego kredytodawcy (dostawcy towarów lub usług).

• Uregulowanie prawne w kodeksach handlowych: w 1872 r. w belgijskim, w 1882 r. we włoskim, natomiast w 1908 r. w niemieckim.

• W roku 1918 w Londynie powstał jeden z największych zakładów ubezpieczeń kredytu Trade Indemnity Company (obecnie Euler Trade Indemnity).

• W 1917 r. w Niemczech rozpoczął działalność istniejący do dziś Hermes Kreditversicherung Aktiengesellschaft

UBEZPIECZYCIELE KREDYTU OBECNIE ZRZESZENI SĄ W DWÓCH MIĘDZYNARODOWYCH ORGANIZACJACH:

1. Międzynarodowe Stowarzyszenie Ubezpieczenia Kredytu i Gwarancji Ubezpieczeniowej (International Credit Insurance and Surety Association) – dawniej ICIA) powstał w 1924 r. w Zurychu, zrzeszając głównie ubezpieczycieli prywatnych.

ZADANIA:

• Prowadzenie centrum informacji o ubezpieczanych operacjach,

• Badanie rynku,

• Rozwijanie współpracy między zrzeszonymi członkami w celu podnoszenia konkurencyjności w stosunku do innych niezrzeszonych ubezpieczycieli.

1. Międzynarodowa Unia Ubezpieczycieli Kredytu i Inwestycji – Unia Berneńska (International Union of Credit and Investment Insurers) powstała w 1934 r. w Paryżu, zrzesza ubezpieczycieli zajmującycg się głownie kredytem eksportowym.

ZADANIA:

• Wymiana doświadczeń i informacji pomiędzy poszczególnymi członkami,

• Analiza bieżących problemów ubezpieczenia kredytu eksportowego.

HISTORIA UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH W POLSCE

• Dopiero w 1957 r. Towarzystwo Ubezpieczeń i Reasekuracji Warta wprowadziło na polski rynek ubezpieczenie kredytu eksportowego.

• Do końca lat 80-tych: patronat i ścisła kontrola państwa gwarantującego realizację udzielonej ochrony ubezpieczeniowej,

• Do roku 1974 kontrakty eksportowe były ubezpieczane wyłącznie od ryzyk handlowych. Stopniowo Warta rozszerzyła zakres ochrony o asekurację ryzyka niehandlowego (politycznego, katastrofalnego i kursowego).

• Ustawa z 20.09.1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych stworzyła możliwości przełamania monopolu państwa w zakresie działalności ubezpieczeniowej

• !998 r. Westa wprowadziła na rynek ubezpieczenia chroniące wierzycieli

• 1990 r. – ujęcie w załączniku do ustawy o działalności ubezpieczeniowej gwarancji ubezpieczeniowej (bezpośredniej i pośredniej).

• Towarzystwa stopniowo zaczęły wprowadzać produkty obejmujące ubezpieczenie krajowego kredytu kupieckiego, kredytu eksportowego oraz gwarancje ubezpieczeniowe.

• 1991 r. – powstało KUKE, które współpracuje z siecią Credit Alliance (zagwarantowało to eksporterom wiarygodność zagranicznych kontrahentów),

• Współpraca z COFACE w zakresie asekuracji kredytu dała KUKE możliwość korzystania z bazy danych o podmiotach gospodarczych z niemal całego świata.

DZIAŁALNOŚĆ KUKE OBEJMUJE:

• Asekurację kredytów (należności) eksportowych od ryzyka handlowego,

• Asekurację gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń kredytów eksportowych od ryzyka niehandlowego i handlowego,

• Prowadzenie działalności reasekuracyjnej (czynnej i biernej),

• Współpracę z agencjami rządowymi innych krajów,

• Asekurację kredytów kupieckich krajowych,

• Wystawianie gwarancji ubezpieczeniowych (celno – podatkowych, wadialnych itp.)

* zajmuje się grupą 14 i 15 , nie 16

Od 1992 r. oprócz ubezpieczenia kredytu na polskim rynku pojawiły się nowe, dotąd nieznane produkty, takie jak:

• Ubezpieczenie należności ratalnych,

• Ubezpieczenie należności leasingowych,

• Ubezpieczenie factoringu.

PODSTAWOWE ZASADY I CECHY (na 100% na egz.) CHARAKTERYZUJĄCE UBEZPIECZENIA FINANSOWE:

1. Zależność wyników działalności ubezpieczeniowej od fazy cyklu koniunkturalnego: specyfika działalności ubezpieczeniowej wymaga od ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia finansowe nieustannego śledzenia zmian koniunktury gospodarczej na wszystkich rynkach swojej działalności.

2. Niewielkie znaczenie statystyki ubezpieczeniowej przy podjęciu decyzji o zawarciu ubezpieczenia, akceptacji ryzyka czy udzieleniu gwarancji.

• W odróżnieniu do innych ubezpieczeń statystyka nie określa warunków ochrony ubezpieczeniowej i jej ceny. Statystyczne metody oceny ryzyka są zastępowane analizą indywidualnego przypadku.

• W niewielkim zakresie podlegają prawu wielkich liczb.

• Ubezpieczone ryzyko ma swoje źródła w złożonych i często niemożliwych do przewidzenia procesach ekonomicznych czy politycznych, w których trudno zaobserwować statystyczne prawidłowości.

1. Każdorazowa pojedyncza ocena ryzyka skupiająca się na ocenie przyszłej zdolności podmiotu do obsługi zaciągniętych zobowiązań:

• Warunki ochrony ubezpieczeniowej oraz jej cena ustalone są każdorazowo na drodze analizy poszczególnych przypadków, co istotnie zwiększa koszty ponoszone przez zakład ubezpieczeń,

• Rozbudowane działy oceny ryzyka – nawet 40-50% ogółu pracowników tych towarzystw stanowią underwriterzy.

1. Aktywna rola ubezpieczycieli w czasie trwania umowy ubezpieczenia:

• W przypadku portfelowych umów ubezpieczenia kredytu kupieckiego zdecydowana większość nakładu pracy (nawet 90%) poświęcona jest bieżącej obsłudze umowy (bez likwidacji ewentualnych szkód).

• Monitorowanie ryzyka w czasie trwania umowy dotyczy zarówno sytuacji finansowej klienta, jak i ubezpieczonych umów.

1. Regres (ściągnięcie wypłaconego odszkodowania) w ubezpieczeniach finansowych jest zasadą:

• Standardem jest dochodzenie i egzekwowanie przez zakład ubezpieczeń swoich roszczeń.

• Stopień regresowania wypłaconych odszkodowań w przypadku ubezpieczeń finansowych jest kilka, a nawet kilkunastokrotnie wyższy niż w przypadku pozostałych ubezpieczeń majątkowych.

1. Unikanie wpływu innych ubezpieczeń majątkowych na podjęcie decyzji o przyjęciu do ubezpieczenia:

• Dość często w zakładach ubezpieczeń oferujących 18 grup ubezpieczeń w dziale II dochodzi do konfliktu interesów pomiędzy ubezpieczeniami finansowymi, a pozostałymi.

• Jego źródłem są różnice w ocenie ryzyka. Zdarza się tak, że klient którego ryzyko jest akceptowane w ubezpieczeniach majątkowych nie jest akceptowane w ubezpieczeniach finansowych.

1. Silny związek z sektorem bankowym.

2. Nie są to ubezpieczenia standardowe, każda umowa ma charakter jednostkowy, bardzo często istnieje konieczność negocjowania jej treści. (w umowie pełno specyficznych wariantów)

3. Składki ubezpieczeniowe zwykle nie są taryfikowane, ich wysokość jest ustalana indywidualnie w zależności od wielu elementów, tj.: sytuacji finansowej klienta, rodzaju ubezpieczonej transakcji, zakresu ochrony ubezpieczeniowej.

4. Podstawową kwestią jest pełne przekonanie zakładu o wiarygodności i rzetelności klienta, a także możliwości współdziałania zarówno w czasie trwania ubezpieczenia, jak i w procesie likwidacji szkody.

5. Tendencja do centralizacji kompetencji w zakresie akceptowania ryzyka. (zazwyczaj kierownik podejmuje decyzje, a pracownicy zbierają informacje)

6. Rozszerza się doradcza rola zakładu ubezpieczeń w kontaktach z klientami.

RYNEK UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH – OGÓLNIE

PODSTAWOWE ZASADY OKREŚLAJĄCE ORGANIZACJĘ POLSKIEGO RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO:

1. Forma prawna – S. A. i TUW,

2. Rozdział branż (I i II dział),

3. Koncesjonowanie działalności (koncesja od KNF),

4. Otwarcie polskiego rynku (zakłady z kapitałem zagranicznym),

5. Ograniczenia pozaubezpieczeniowej działalności (można prowadzić tylko działalność ubezpieczeniową i czynności bezpośrednio z nią związane),

6. Materialny nadzór państwa (aktywny, np. nakładanie kar, prewencyjny np. koncesje, periodyczny np. raporty, sprawozdania),

7. Ochrona ubezpieczonych i poszkodowanych (KNF, PIU, UFG, RZU, PBUK).

JEST ROZDZIAŁ BRANŻ, PONIEWAŻ W JEDNEJ GRUPIE (CHYBA I, TA NA ŻYCIE) JEST CIĘŻKO KALKULOWAĆ RYZYKO I NIE MOŻE BYĆ PRZEPŁYWU PIENIĘDZY MIĘDZY DZIAŁAMI.

KNF – nadzór prewencyjny / zapobiegawczy (np. koncesja); periodyczny (np. sprawozdania); ciągły (od początku do końca); aktywny (kary)

RYNEK UBEZPIECZENIOWY:

Strona podażowa: zakłady ubezpieczeń posiadające odpowiednie zezwolenia.

Strona popytowa: ubezpieczający, tj. os. Fizyczna, prawna bądź jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej.

Na 30.06.2014 r. działalność ubezpieczeniową w Polsce prowadziło 58+22 zakłady ubezpieczeń, w tym:

• 27 w dziale I,

• 31 w dziale II,

• Dominowały zakłady z kapitałem zagranicznym 40,

• 50 SA i 8 TUW.

58 – rozliczane z KNF, 22 – rozliczane zagranicą, 604 – ??

NAJWAŻNIEJSZE WSKAŹNIKI RYNKOWE:

• Wartość (przypis) składki: wielkość składki brutto zebranej w danym kraju w skali rocznej (suma składki brutto) 57,9 mld.

• Przypis składki na osobę: wielkość składki brutto przypadającej w skali roku na jednego mieszkańca (współczynnik gęstości) 1510 zł.

• Udział zebranej składki brutto w produkcie krajowym brutto (PKB) (współczynnik penetracji) 4%.

Dane za 2013 r.:

Składka przypisana brutto (w mln zł): szybki przyrost do 2008, potem kryzys, od 2010 powolny wzrost, 2013-spadek.

	2012	2013
Dział I	36377	31264
Dział II	26265	26599

!! NIE WIEM CZY DOBRZE KEOTY WPISALAM, CZY NIE NA ODWRÓT

Na wynik sektora ma duży wpływ dział I. Dział II cały czas rośnie.

Odszkodowania i świadczenia:

	2012	2013
Dział I	25925	23087
Dział II	14045	13711

W dziale I najlepiej sprzedają się:

• 1-na życie,

• 3-ub. Na życie, jeżeli związane są z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

• 5-ub. Wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń…..

W dziale II najlepiej sprzedaje się gr. 10 (OC) i 3 (Autocasco), potem 9 (żywioły?).

RYNEK UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH:

• Ubezpieczyciele kredytu zrzeszają się w dwóch międzynarodowych stowarzyszeniach:

1. Międzynarodowe Stowarzyszenie Ubezpieczenia Kredytu i Gwarancji Ubezpieczeniowej – 1924 r.

2. Międzynarodowa Unia Ubezpieczycieli Kredytu – Unia Berneńska – 1934 r.

• KUKE SA jest od 1997 r. członkiem obserwatorem Unii Berneńskiej, a od 1999 r. pełnoprawnym członkiem,

• Od 1996 r. KUKE bierze udział w pracach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

• KUKE SA jest członkiem Credit Alliance od 1994 r.

	Rok	Składka przypisana brutto(w tys. zł)		Odszkodowania wypłacone brutto (w tys. zł)
Grupa 14	2011	544732	Spadek 25%	175488	Spadek 105%
	2012	400824		290932
	2013	409643		359510
Grupa 15	2011	302842	Wzrost 74%	66693	Spadek 394%
	2012	502609		422642
	2013	526570		329482
Grupa 16	2011	764613	Spadek 61%	151986	Spadek 16%
	2012	274661		132771
	2013	294613		176932
Razem	2013	1230826 tys. zł		865924 tys. zł

Udział składki przypisanej brutto ub. Fin. W składce działu II : (7% w 2013 r.):

WAŻNE za 2013!!!

	2012	2013
14	1,91	2,03
15	1,05	1,14
16	2,76	3,93
Razem udział w ub. Fin.	5,72	7,1

Udział odszkodowań wypłaconych brutto z tytułu ubezpieczeń finansowych w odszkodowaniach działu II:

	2012	2013
14	2,07	2,68
15	3,01	2,46
16	0,95	1,32
razem	6,03	6,46

Struktura przedmiotowa ubezpieczeń finansowych w procentach:

2013 rok

Grupa 14 – 33,38%

Grupa 15 – 42,7 %

Grupa 16 -

Dynamika sprzedaży ubezpieczeń i gwarancji…

ORGANIZACJA RYNKU:

Liczba zakładów oferujących ubezpieczenia finansowe – stan na 31.12.2013 r.

Grupa ub.	Prowadzenie działalności
14	16
15	20
16	24
	14 zakładów oferuje wszystkie 3 grupy ub. finan.

Zakłady oferujące ubezpieczenia finansowe:

• TU INTER POLSKA SA.

• INTERRISK TU. SA

• PZU S.A.

• TUW TUZ

• TUiR WARTA

• AXA TUW

• ALLIANZ POLSKA

DOMINUJĄCĄ POZYCJĘ NA RYNKU UBEZPIECZEŃ FINANSOWYCH ZAJMUJĄ:

• W ubezpieczeniu kredytu krajowego – Euler Hermes,

• W ubezpieczeniach kredytu eksportowego – KUKE,

• Warta, PZU,

• W zakresie innych ubezpieczeń kredytów, w tym głównie ubezpieczenia kredytu hipotecznego: TU Europa i InterRisk,

• W gwarancjach ubezpieczeniowych – PZU, Warta, InterRisk, Allianz, Gothaer.

Jakie produkty oferują zakłady ubezpieczeń o największym udziale w rynku?

Powiązania rynku ubezpieczeniowego z innymi segmentami rynku finansowego.

W zależności od tego z czyjej inicjatywy podejmowana jest działalność charakterystyczna dla drugiego sektora wyróżniamy:

• Bancassurance- banku podejmują się np. dystrybucji ubezpieczeń,

• Assufinance- zakłady ubezpieczeń poszerzają swoją aktywność na działalność bankową, no. W drodze tworzenia lub zakupu banku.

• Allfinanz- łączenie działalności bankowej z ubezpieczeniową niezależnie, który podmiot występuje z inicjatywą.

Przykładowe formy integracji na rynku finansowym:

Współdziałające podmioty rynku finansowego	Nazwa procesu finansowego	Zintegrowany instrument finansowy	Beneficjent
Zakład Ubezpieczeń Fundusz Inwestycyjny	Allfinanz	Ubezpieczenie z możliwością inwestowania	Uprawniony z ubezpieczenia

Kierunki rozwoju ubezpieczeń:

Szanse rozwoju ubezpieczeń:

1. Wzrost świadomości ubezpieczeniowej m.in. w wyniku wdrożenia reform systemu ubezpieczeń społecznych oraz systemu ochrony zdrowia (rozwój ubezpieczeń III filara oraz prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych).

2. Przyjęcie wysokich standardów w zakresie zarządzania ryzykiem przez przedsiębiorstwa w związku z funkcjonowaniem na jednolitym rynku europejskim.

3. Integracja Polski z UE (unifikacja prawa i możliwość działania w ramach swobody świadczenia usług i prawa do zakładania przedsiębiorstw).

4. Zmiany prawne (np. wzrost zakresu ubezpieczeń uznanych za obowiązkowe, rozwój systemów chroniących przed skutkami katastrof).

5. Włączenie się wielu ośrodków akademickich w proces kształcenia na potrzeby ubezpieczeń.

Zagrożenia dla rozwoju ubezpieczeń:

1. Niski popyt na ubezpieczenia:

   • Spowolnienie dynamiki wzrostu gospodarczego (spadek dochodów realnych, bezrobocie).

   • Stagnacja popytu wewnętrznego, konsumpcyjnego i inwestycyjnego.

   • Spadek skłonności do oszczędzania.

2. Zbyt silna zależność między rozwojem ubezpieczeń majątkowych a rozwojem motoryzacji.

3. Niedostatek wypracowanych i sprawdzonych na polskim rynku standardów kompleksowej obsługi klienta.

4. Podniesienie stawek reasekuracyjnych przez reasekuratorów (ograniczenie reasekuracji i pośrednio większe zapotrzebowanie na kapitał).

5. Rosnąca konkurencja ze strony zagranicznych zakładów ubezpieczeniowych po integracji Polski z UE.

6. Wzrost ryzyka (katastrofy, terroryzmu).

7. Niestabilność rynku (wycofanie się inwestorów zagranicznych). !! duże ryzyko dla zakładu ub.

8. Nowe kanały dystrybucji (brak rozwiniętej infrastruktury technicznej, redukcja zatrudnienia).

TEMAT: Ubezpieczenie wierzytelności.

1. Wierzytelność pieniężna

2. Istota ubezpieczenia wierzytelności

3. Ubezpieczenie kredytu

4. Ubezpieczenie innych kontraktów finansowych

5. Funkcje ubezpieczenia wierzytelności

Wierzytelność – uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika i składające się z jednego lub wielu roszczeń lub

Zobowiązanie ze strony wierzyciela nazywane jest „wierzytelnością”, a ze strony dłużnika - „długiem”.

W stosunku zobowiązania można wyróżnić trzy elementy:

1. Podmioty (osoby), miedzy którymi ten stosunek istnieje; podmiotem uprawnionym jest tu wierzyciel, a podmiotem zobowiązanym – dłużnik.

2. Przedmiot zobowiązania - świadczenie, czyli zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania, polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela.

3. Treść stosunku prawnego, na którą składa się uprawnienie wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika.

Uprawnienia wierzyciela:

1. Uprawnienia główne (zasadnicze), np. należna zapłata za towar.

2. Uprawnienia uboczne ( pomocnicze), np. odsetki za zwłokę w zapłacie za towar.

W obszarze zainteresowań ubezpieczeń finansowych leżą wyłącznie wierzytelności mające charakter pieniężny.

Zdarzenia zagrażające wierzycielowi:

1. Niewykonanie zobowiązania przez dłużnika – utrata wierzytelności (brak zapłaty).

2. Nienależyte wykonanie zobowiązania – niespełnienie świadczenia w czasie (nieterminowa zapłata):

   • opóźnienie zwykłe,

   • zwłoka dłużnika (opóźnienie kwalifikowane).

3. Szkoda powstała wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

Opóźnienie zwykle - opóźnienie, na które nie ma wpływu dłużnik.

Zwłoka dłużnika - opóźnienie kwalifikowane - celowe działanie dłużnika, mające na celu opóźnienie zapłaty.

Istota ubezpieczeń wierzytelności!

• Ubezpieczenia wierzytelności – to zobowiązanie zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań przez dłużnika.

• Przedmiotem ochrony w tym ubezpieczeniu jest wyrażana w pieniądzu, wierzytelność, a metodą wynagrodzenia szkody jest restytucja finansowa. (* pieniężne naprawienie szkody)

• Zakład zobowiązuje się w zamian za składkę płaconą przez ubezpieczającego, do wypłaty odszkodowania.

Przy ubezpieczeniach wierzytelności występuje regres!

Schemat umowy ubezpieczeń wierzytelności

Ubezpieczenia kredytu.

Przez kredyt rozumie się przekazanie pewnej kwoty środków pieniężnych albo dostarczenie pewnej ilości towarów lub usług przez wierzyciela dłużnikowi, pod warunkiem zwrotu przez dłużnika w późniejszym terminie ekwiwalentu otrzymanej wartości łącznie z wynagrodzeniem wierzyciela (np. prowizją)

Udziały w polskim i światowym rynku ubezpieczeń kredytu w 2005r.- Euler Hermes- największy udział.

Udziały – świat:

- 37 % - Euler Hermes,

- 23 % - Arcadius,

- 18% - Coface.

Polska – E. H. – 62%.

Przedmiot i podmiot kredytu:

Przedmiot kredytu:

Kredyt towarowy (handlowy) jest udzielany zwykle w transakcjach kupna – sprzedaży (kredyt kupiecki) i dokumentowany przez sprzedawcę wystawienie m faktury VAT.

Kredyt pieniężny – jest udzielany przez banki na podstawie umowy kredytu lub przez inne podmioty w formie pożyczki lub zaliczki, zwanej także w literaturze przedmiotu kredytem zaliczkowym.

Podmiot udzielający kredytu :

• ubezpieczenie kredytu bankowego- banki,

• ubezpieczenie kredytu dostawcy (kupieckiego).

Terytorium, termin i forma zabezpieczenia

Terytorium siedziby dłużnika:

• ubezpieczenie wierzytelności w obrocie krajowym (np. kredyt krajowy).

• ubezpieczenie wierzytelności w obrocie międzynarodowym (np. kredyt eksportowy).

Termin zapadalności:

• ubezpieczenie kredytu krótkoterminowego,

• ubezpieczenie kredytu długoterminowego.

Forma zabezpieczenia:

• ubezpieczenie kredytu hipotecznego.

Segment i rodzaj umowy:

Segment rynkowy:

• ubezpieczenie kredytu rolniczego,

• ubezpieczenie kredytu dla małej przedsiębiorczości,

• ubezpieczenie kredytu dla ludności.

Rodzaj umowy podstawowej generującej wierzytelność

• ubezpieczenie wierzytelności leasingowych

• ubezpieczenie wierzytelności faktoringowych

• ubezpieczenie wierzytelności forfaitingowych

Ubezpieczenie kredytu bankowego.

Kredyt bankowy – jest umową, na mocy której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do:

• Korzystania z niej na warunkach określonych w umowie.

• Zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

• Zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Klasyfikacja kredytów.

Ze względu na:

• Przedmiot kredytu (kredyt inwestycyjny (kredyt na duże pieniądze), obrotowy (kredyt w związku z prowadzoną działalnością bieżącą itd.).

• Długość okresu kredytowania (kredyty krótko, średnio lub długoterminowy).

• Zasady wypłaty kredytu (transze, linia kredytowa, wypłata jednorazowa).

• Zasady spłaty kredytu (jednorazowa, raty, stałe bądź zmienne oprocentowanie).

WYKŁAD 5, 05.12.2014.

PRZEDMIOT UBEZPIECZENIA:

Przedmiotem ubezpieczenia jest spłata przez kredytobiorcę kredytu w określonym terminie i na zasadach określonych w umowie kredytowej.

Umowa ubezpieczenia może zostać zawarta:

• Indywidualnie przez kredytobiorcę na rzecz banku udzielającego kredytu – umowa jednostkowa.

• W formie umowy generalnej między bankiem i zakładem ubezpieczeń.

Wyłączenia odpowiedzialności, (kiedy ZU nie ponosi odpowiedzialności):

1. Nieuzgodnionej z ubezpieczycielem zmiany treści umowy kredytowej.

2. Brak rzetelnej oceny zdolności kredytowej kredytobiorcy.

3. Świadome działania prowadzące do upadku lub ogólnej niewypłacalności przedsiębiorstwa.

4. Skutki działań wojennych, rozruchów itp.

UBEZPIECZENIE KREDYTU DOSTAWCY (KUPIECKIEGO):

Kredyt dostawcy: polega na zawarciu między dwoma podmiotami umowy kupna sprzedaży lub dostawy, przy czym dostawca produktów lub usług wydaje przedmiot sprzedaży przed otrzymaniem zapłaty.

Schemat ubezpieczenia kredytu kupieckiego:

Ubezpieczenie kredytu dostawcy w obrocie krajowym:

Przedmiotem ubezpieczenia kredytu kupieckiego (dostawcy) w obrocie krajowym są przysługujące wierzycielowi (dostawcy) bezsporne należności z tytułu sprzedanych w okresie ubezpieczenia towarów lub usług, które powstały zgodnie z wystawionymi przez dostawcę fakturami.

Warianty umowy:

1. Ubezpieczenie należności przysługujących od wszystkich kontrahentów,

2. Ubezpieczenie należności przysługujących od kilku wybranych kontrahentów,

3. Ubezpieczana jest pojedyncza transakcja kredytowa (przez wierzyciela lub dłużnika).

Wnioskodawca może zaproponować dla 1:

• Limit kredytowy dla poszczególnych kontrahentów stosownie do przewidywanych z nimi obrotów,

• Limit automatyczny dla pozostałych kontrahentów o relatywnie niskich obrotach.

Ubezpieczenie kredytu w obrocie międzynarodowym:

Przedmiotem ubezpieczenia są tu wierzytelności pieniężne przysługujące ubezpieczonemu (eksporterowi) z tytułu zawartych kontraktów ekspresowych.

Ubezpieczenie kredytu eksportowego może obejmować:

1. Ryzyko handlowe.

2. Ryzyka niehandlowe, do których zalicza się:

• Ryzyka polityczne,

• Ryzyka katastrofalne,

• Ryzyka kursowe.

Kapitał publiczny w Polsce posiada tylko KUKE.

UBEZPIECZENIE KREDYTU HIPOTECZNEGO:

• Kredyt hipoteczny to kredyt średnio lub długoterminowy, którego istotną cechą jest hipoteczne zabezpieczenie jego spłaty.

• Hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości prowadzonej przez sądy rejonowe.

Rodzaje kredytów hipotecznych:

• Kredyt hipoteczny na finansowanie nieruchomości,

• Kredyt hipoteczny na cele niezwiązane z nieruchomościami.

Ubezpieczenie kredytu hipotecznego:

• Ubezpieczenie kredytu hipotecznego (ubezpieczenie pomostowe) – to przejściowa – do momentu uzyskania zabezpieczenia hipoteką – ochrona wierzytelności przysługujących bankowi od kredytobiorców, czyli ubezpieczenie kredytu hipotecznego stanowi formę zabezpieczenia kredytu do czasu uzyskania zabezpieczenia w formie hipoteki.

Strony umowy ubezpieczenia:

• Zakład ubezpieczeń – ochrona,

• Ubezpieczający – bank udzielający kredytu lub kredytobiorca,

• Ubezpieczony – kredytodawca (bank),

• Uprawnionym do odszkodowania z umowy ubezpieczenia kredytu hipotecznego jest zawsze kredytodawca.

Przedmiot, suma ubezpieczenia:

• Przedmiot ubezpieczenia: kwota zadłużenia kredytobiorcy wobec banku, wynikająca z objętego ochroną ubezpieczeniową kredytu udzielonego przez bank, w trybie określonym w umowie ubezpieczenia.

• Suma ubezpieczenia obejmuje najczęściej kwotę udzielnego kredytu oraz odsetki umowne, ubezpieczeniem obejmuje się zazwyczaj:

1. Kwotę niespłaconego i wymagalnego kapitału

2. Kwotę odsetek umownych w wysokości przewidzianej w umowie kredytowej.

Zakres ubezpieczenia: umową ubezpieczenia objęte są zazwyczaj następujące ryzyka:

• Niewykonanie zobowiązania przez kredytobiorcę, czyli utrata wierzytelności,

• Nienależyte wykonanie zobowiązania wobec banku, czyli opóźnienia w spłacie kredytu.

Okres ubezpieczenia, wypadek ubezpieczeniowy:

• Okres ubezpieczeniowy: od dnia zawarcia umowy kredytowej do momentu wpisania hipoteki do księgi ubezpieczeniowej określonej w umowie.

• Wypadek ubezpieczeniowy: niespłacenie przez kredytobiorcę określonej w umowie liczby rat.

Składka, odszkodowanie:

• Składka ubezpieczeniowa: składkę opłaca bank lub kredytobiorca, jej wysokość jest określana poprzez ustalenie procentu od sumy ubezpieczenia (SU) za każdy rozpoczęty miesiąc ochrony ubezpieczeniowej.

• Odszkodowanie: jest równe poniesionej szkodzie przez kredytodawcę.

Korzyści kredytobiorcy wskutek ubezpieczenia hipotecznego:

1. Skrócenie czasu oczekiwania na uzyskanie kredytu.

2. Uwolnienie się od kłopotów ustanowienia równowagi form zabezpieczeń na okres oczekiwania na wpis hipoteki.

3. Obniżenie kosztów zabezpieczenia spłaty kredytu,

4. Umożliwienie lub przyspieszenie nabycia nieruchomości.

Korzyści kredytodawcy:

1. Eliminacja kosztów windykacji należności od dłużników.

2. Bank unika tworzenia dodatkowych rezerw na ryzyko niespłacenia kredytu, przerzuca ten ciężar na ubezpieczyciela.

Schemat umowy ubezpieczenia kredytu hipotecznego (ubezpieczającym i ubezpieczonym jest bank)

Schemat umowy ubezpieczenia kredytu hipotecznego (ubezpieczającym jest kredytobiorca, a ubezpieczonym jest bank)

Ubezpieczenie kredytu zabezpieczonego zastawem rejestrowym:

• Ubezpieczenie kredytu zabezpieczonego zastawem rejestrowym (ubezpieczenie pomostowe) – to ochrona świadczona przez zakład ubezpieczeń wierzytelności banku wynikających z udzielonych kredytów zabezpieczonych zastawem rejestrowym do chwili uzyskania wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów.

• Zastaw rejestrowy: to zastaw na rzeczy ruchomej, prawie lub wierzytelności wpisany do rejestru zastawów w celu zabezpieczenia wierzytelności.

Ubezpieczenie kredytu zabezpieczonego zastawem rejestrowym w zakładzie ubezpieczeń pozwala:

• Bankowi:

• Zabezpieczyć zwrot kredytu,

• Zwiększyć strumień udzielanych kredytów,

• Wyeliminować koszty windykacji należności od dłużników.

• Kredytobiorcy:

• Skrócić czas na uzyskanie kredytu,

• Uwolnić się od kłopotów ustanawiania różnorodnych form zabezpieczeń,

• Obniżyć koszty zabezpieczenia spłaty kredytu,

• Przyspieszyć nabycie rzeczy, prawa, wierzytelności.

Strony umowy:

• Strony umowy ubezpieczenia kredytu zabezpieczonego zastawem rejestrowym:

• Ochrona – zakład ubezpieczeń,

• Ubezpieczającym – kredytobiorca, jak i bank.

Okres ubezpieczenia:

Okres ubezpieczenia kredytu zabezpieczonego zastawem rejestrowym:

1. Do dnia uprawomocnienia się wpisu zastawu rejestrowego do rejestru zastawów,

2. Do końca okresu ochrony ubezpieczeniowej określonej w umowie,

3. Do dnia całkowitej spłaty kredytu.

WYKŁAD, 19.12.2014.

Ubezpieczenie kredytu konsumenckiego

• Ubezpieczenie kredytu konsumenckiego – polega na ochronie wierzytelności przysługującej bankowi (lub lombardowi lub sprzedawcy ratalnemu) od kredytobiorców.

• Kredyt konsumencki – to kredyt udzielany osobom fizycznym na zakup dóbr konsumpcyjnych i nie jest wyższy 255550 zł.

Rodzaje kredytów konsumenckich:

1. Kredyt Gotówkowy – jest udzielany przez bank bezpośrednio kredytobiorcy.

2. Kredyt Ratalny - kredyt udzielany przez firmy sprzedające towar (samochody, sprzęt gospodarstwa domowego, elektronika)

3. Kredyt Usługowy – udzielany bezpośrednio kredytobiorcy na usługę, świadczoną przez firmę (np. usługi turystyczne, edukacyjne)

Ubezpieczenie kredytu konsumenckiego umożliwia:

• Kredytodawcy:

• Zwiększenie strumienia udzielonych kredytów,

• Wyeliminowanie kosztów windykacji należności od dłużników.

• Kredytobiorcy:

• Uwolnienie się od kłopotów związanych z tworzeniem innych rodzajów zabezpieczeń, np. poszukiwanie poręczycieli.

Strony umowy ubezpieczenia kredytu konsumenckiego:

• Ochrona – zakład ubezpieczeń,

• Ubezpieczający – kredytodawca lub ….

• Uprawnionym do odszkodowania z umowy ubezpieczenia jest zawsze.

Okres ubezpieczenia:

Od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia do dnia całkowitej spłaty wierzytelności.

Wysokość składki jest uzależniona szczególnie od:

• Okresu, na jaki został udzielony kredyt,

• Sumy ubezpieczenia,

• Oceny ryzyk,

• Zakresu ubezpieczenia, ograniczeń i wyłączeń odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń.

Zakres ubezpieczenia w kredycie konsumenckim:

1. Niewykonanie…

Regres …..

Roszczenie regresowe zakładu ubezpieczeń:

• W celu zapewnienia możliwości odzyskania wypłaconych kwot odszkodowania zakład ubezpieczeń bazuje na:

1. Zabezpieczeniach spłaty udzielonego kredytu przez kredytodawcę

2. Procedurach uzgodnionych z kredytodawcą

3. Własnych możliwości regresu

Ubezpieczenie kontraktu eksportowego:

• Przedmiot ubezpieczenia: należności i kontrakty eksportowe w związku z ryzykiem handlowym z tytułu sprzedaży eksportowej oraz należności kontraktów eksportowych zawartych na warunkach kredytu do jednego roku i powyżej jednego roku.

Rodzaje ubezpieczeń kontraktów eksportowych:

• Ubezpieczenie krótkoterminowych należności z tytułu sprzedaży eksportowej.

• Ubezpieczenie kontraktów eksportowych zawartych na warunkach kredytu do 1 roku.

• Ubezpieczenie kontraktów eksportowych zawartych na warunkach kredytu powyżej 1 roku.

Ubezpieczenie innych kontraktów finansowych:

• Ubezpieczenie leasingu,

• Ubezpieczenie factoringu lub forfaitingu,

• Ubezpieczenie sprzedaży ratalnej.

Ubezpieczenie leasingu:

• Formy zabezpieczenia transakcji leasingowej:

• Gwarancja zapłaty czynszu leasingowego,

• Ubezpieczenie leasingu – umowa z leasingodawcą ,

• Ubezpieczenie leasingu – umowa z leasingobiorcą (umowa na rzecz osoby trzeciej)

• Zakres ochrony ubezpieczeniowej:

• Wszystkie raty leasingowe,

• Kilka rat leasingowych (np. 3 raty).

Typy umów ubezpieczenia leasingu zawieranych z leasingodawcą:

• Umowa portfelowa (w ramach wszystkich umów, można powiedzieć, że to pewien pakiet)

• Umowa ubezpieczenia pojedynczej transakcji ubezpieczeń

Schemat umowy ubezpieczenia należności leasingowych zawartej przez leasingodawcę

Faktoring:

• To forma finansowania przedsiębiorstw, które stosują odroczone terminy płatności wobec swoich odbiorców. Polega on na nabywaniu przez instytucję finansową (np. bank, ale też wyspecjalizowane tylko w takiej działalności firmy), czyli faktora, wierzytelności klienta (faktoranta) przysługujących mu od odbiorców jego produktów bądź usług (określonych mianem kontrahentów).

Ubezpieczenie factoringu:

Strony umowy faktoringu:

• Faktor – nabywca faktur,

• Faktorant – dostawca odsprzedający faktury,

• Dłużnikiem jest kupujący od faktoranta towary lub usługi, który ma zapłacić za fakturę.

Schemat umowy ubezpieczenia należności factoringowych zawartej przez faktora

Rodzaje faktoringu:

• Faktoring z regresem (niepełny, niewłaściwy) – faktor ma regres do faktoranta w przypadku nie zapłacenia przez dłużnika faktury nabytej od faktoranta.

• Factoring bez regresu (pełny, właściwy) – faktor nie ma regresu do faktoranta, przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużnika.

Zabezpieczenie factoringu pelnego (bez regresu)

Faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności odbiorców faktoranta, więc to faktor ubezpiecza się.

Cena faktoringu:

• Oprocentowanie kredytu udzielanego przez faktora

• Prowizja faktora

• Przy factoringu pełnym uwzględnia się również cenę przejęcia ryzyka.

Forfaiting:

• Forfaiting jest sposobem finansowania rozliczeń pomiędzy eksporterem a importerem.

• Polega na zbyciu przez eksportera wierzytelności o odroczonym terminie płatności, zabezpieczonych w formie weksla własnego importera lub traty (weksla trasowanego) akceptowanej przez importera.

• Importer przekazuje eksporterowi weksel, jako zapłatę za dostarczony towar.

• Eksporter odstępuje weksel bankowi i natychmiast otrzymuje od niego zapłatę pomniejszoną o dyskonto, nie ponosi przy tym odpowiedzialności za realizację weksla.

• Bank - forfaiter dyskontuje weksel bez prawa regresu do eksportera, a więc na własne ryzyko. Weksel importera musi być poręczony przez jego bank, ryzyko banku nie jest, więc duże.

• Kiedy nadchodzi termin płatności weksla, bank – forfaiter przedstawia go do wykupienia bankowi importera.

Ubezpieczenie sprzedaży ratalnej:

• Sprzedaż ratalna polega na zawarciu między kupującym a sprzedawcą kupna-sprzedaży………… przez otrzymaniem zapłaty, a kupujący zobowiązuje się do zapłaty…..

Schemat umowy ubezpieczenia sprzedaży ratalnej

• Umowa ubezpieczenia spłaty rat zapewnia zazwyczaj ochronę przed ryzykiem zaprzestania spłaty rat na skutek:

• Śmierci kupującego,

• niemożności ustalenia miejsca zamieszkania kupującego

• niewypłacalności kupującego (braku możliwości spłaty zadłuzenia)

• Składka ubezpieczenia uzależniona jest od:

• Wysokości pierwszej wpłaty,

• Liczby i wielkości rat,

• Okresu kredytowania,

• Jakości portfela i struktury potencjalnych klientów (im bardziej bezpieczny tym składki niższe).

Funkcje ubezpieczeń wierzytelności:

• Podstawową funkcją ubezpieczenia wierzytelności jest kompensata utraconych przez wierzyciela należności pieniężnych.

• Dodatkowo ubezpieczenia wierzytelności umożliwiają:

1. Rozpoznawanie (wywiad gospodarczy) standingu kontrahentów

2. Pomoc w budowaniu bezpiecznego portfela kontrahentów

3. Wsparcie przy podejmowaniu kluczowych decyzji finansowych

4. Uzyskanie lepszych warunków płatności w transakcjach krajowych i zagranicznych.

5. Monitoring kontrahentów objętych ubezpieczeniem.

6. Poprawę konkurencyjności firmy (oferowanie lepszych warunków płatności)

7. Zasilenie finansowe wierzyciela (wykorzystanie cesji ubezpieczonych należności jako formy zabezpieczenia kredytu bankowego)

8. Zwiększenie wiarygodności firmy.

9. Poprawę i zagwarantowanie płynności finansowej firmy.

10. Obniżenie kosztów stałych.

11. Zwiększenie zysku dzięki podwyższeniu obrotów i zmniejszeniu kosztów

12. Obniżeniu kosztów windykacji, przerzucenie obowiązku dochodzenia ewentualnych roszczeń.