POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT FIZYKI
Maciej Szklarz Marek Walęga
Wydział Górnictwa I Geologii Rok II

1. CEL ĆWICZENIA

1. Przebieg pomiarów

1. Zmierzyć mikromierzem średnicę drutu d i taśmą mierniczą jego długość L.

2. Wprowadzić tarczę w małe wahania wokół osi obrotu.

3. Zmierzyć t₁ czas N₁ okresów drgań tarczy. Liczbę N₁ podaje prowadzący.

4. Zmierzyć średnicę zewnętrzną S tarczy dodatkowej oraz zważyć masę tej tarczy M.

5. Zamocować tarczę dodatkową pod tarczą stałą i wprowadzić obie tarcze w drgania.

6. Zmierzyć t₂ czas N₂ okresów drgań zestawu tarczy. Liczbę N₂ podaje prowadzący.

1. Opracowanie wyników pomiarów

1. Obliczyć okres drgań tarczy głównej T₁ oraz jego niepewność.

2. Obliczyć okres drgań zestawu tarczy T₂ oraz jego niepewność.

3. Obliczyć moment sztywności drutu i jego niepewność.

2. WSTĘP TEORETYCZNY

W fizyce niutonowskiej posługujemy się pojęciem punktu materialnego. Upraszcza to wiele zagadnień, tworząc matematyczny model zjawiska fizycznego. Nie należy jednak zapominać, że nawet najtwardsze materiały, takie jak diament czy widia (węglik żelaza) ulegają odkształceniom nawet pod działaniem stosunkowo niewielkich sił. Odkształcenia te mogą być nieznaczne (ciała stałe) lub większe (gazy, ciecze).

Ciało nazywamy sprężystym, jeżeli odkształcenia wywołane działającymi na nie siłami znikają zupełnie po ustąpieniu tych sił. Spójrzmy zatem na ten problem bardziej mikroskopowo. Istnienie równowagi trwałej między cząsteczkami ciała stałego (czyli węzłami sieci krystalicznej) wynika z faktu istnienia dwóch sił między cząsteczkami, odpychającej i przyciągającej i ich niejednakowej zależności od odległości między cząsteczkami. Przy czym siły odpychania rosną zawsze znacznie bardziej niż siły przyciągania. Dzięki temu przy pewnej odległości wzajamnej cząsteczek r0 siły te równoważą się, tworząc stan równowagi trwałej.

Siły przyciągania i odpychania opisane są przez następujące zależności:

,

gdzie a,b zależą od budowy cząsteczki węzła sieci, a m jest zwykle rzędu 9, n zawiera sie w przedziale 2÷7. Duży wpływ na sprężystość ciał stałych ma również ich budowa, złożenie z wielu małych fragmentów kryształów.

Rozróżniamy cztery rodzaje wiązań atomów lub cząsteczek w ciałach stałych :

1.Jonowe (heteropolarne lub walencyjne) - które powstaje na skutek przyciągania się na przemian rozmieszczonych różnoimiennych jonów np . w kryształach NaCl , KCl .

2.Atomowe (homepolarne lub kowalencyjne) - które jest wynikiem tego , że pewne sąsiadujące ze sobą atomy zawierają wspólne dwa elektrony np . diament , grafit , krzem , german .

3.Metaliczne , które wynika z tego , że istnieje grupa elektronów wspólna wszystkim atomom kryształu . Nazywamy je grupą lub "chmurą" elektronów swobodnych .

4.Van der Waalsa (cząsteczkowe) - w kryształach o tym typie wiązania w węzłach sieci znajdują się obojętne cząsteczki .Siły oddziaływania między nimi powstają na skutek oddziaływania ich wewnętrznych pól elektrycznych oraz oddziaływania drgających ładunków elektrycznych .

Siły działające na ciało wywołują ich odkształcenia . Wszelkie odkształcenia można sprowadzić do trzech głównych rodzajów odkształceń :

1.Odkształcenie jednostronne występuje wtedy , gdy siły działają na dwie przeciwległe ścianki ciała prostopadle do nich .

2.Odkształcenie wszechstronne występuje wtedy ,gdy na każdy element powierzchni ciała działa siła do niego prostopadła .

3.Ścinanie następuje wtedy , gdy działające siły są styczne do powierzchni ciała .

Naprężeniem nazywamy wektor o wartości równej stosunkowi wartości siły do powierzchni, na którą ona działa, o kierunku i zwrocie zgodnym z kierunkiem siły:

Jednostką naprężenia jest Pascal [P], czyli takie naprężenie, jakie wywołuje jednostkowa siła działająca na jednostkę powierzchni.

Prawo Hooke'a formułuje zależność między naprężeniem a odkształceniem :

Jeżęli naprężenia w ciele są dostatecznie małe , to wywołane przez nie odkształcenie względne są do nich wprost proporcjonalne .

Współczynniki proporcjonalności 1/E , 1/K , 1/G nazywamy współczynnikami sprężystości , a ich odwrotności modułami : E - moduł Younga ; K - moduł ściśliwości ; G - moduł sztywności . Są to stałe materiałowe. Pośród metali największe wartości modułu sztywności ma stal G = 79500 MPa , a najmniejsze aluminium G = 26500 MPa . Stałą materiałową zwaną modułem sztywności G możemy wyznaczyć poprzez pomiar okresu sprężystych drgań obrotowych układu.

.

3. UKŁAD POMIAROWY, OBLICZENIA i TABELE POMIARÓW

Rysunek 1 : Schemat wahadła skrętnego :

Wzór na moduł sztywności:

a) forma podręcznikowa

= -208,17

L = długość drutu

M = masa dodatkowej tarczy K

d = średnica pręta

R = promień dodatkowej tarczy K

T = okres drgań układu bez dodatkowej tarczy

T₂ = okres drgań układu z dodatkową tarczą K

Tabela 1. Pomiary

WIELKOŚĆ	d	L	S	M	N1	t1	N2	t2
Jednostka	mm	cm	cm	g		s		s
Wartość	0,59	63,40	13,90	367,53	50	222	25	94
Niepewność	0,01	0,60	0,1	0,07		1		1

Błąd bezwzględny wynosi 4,87%

Tabela 2. Wyniki

Wielkość	r	R	T1	T2	D=4*¶*M*L*R^2/r^4/(T2-T1)
Jednostka	m	m	s	s	m/s
Wartość	0,067	0,087	4,44	3,76	- 208,17
Niepewność	0,003	0,003	0,06	0,04	0,83