ARCHITEKTURA ROMAŃSKA

Pod wpływem oddziaływania pozostałości kulturowych świata starożytnego, wpływów renesansu karolińskiego i dalekiej, ale konsekwentnie rozwijającej się architektury bizantyjskiej, w połączeniu z pierwiastkami ludowymi północy Europy ukształtował się we Francji nowy styl w architekturze zwany romańskim.
Rozwój romanizmu reprezentuje przede wszystkim architektura sakralna. Oprócz drewna, które stosowano również jako szkielet wypełniony cegłą, podstawowym materiałem budowlanym jest kamień. Używało się go w różnych formach : naturalnych otoczaków, ociosanych głazów, kostek ciosowych. Wystrój zewnętrzny tej architektury charakteryzuje przede wszystkim duża powściągliwość formy.
Mury budowli wznoszono z kamienia wapiennego, piaskowca lub granitu. Jednym z decydujących elementów kształtowania się sylwetki budowli sakralnej jest wieża. Najczęściej wznosi się nad pierwszymi przęsłami naw bocznych przy wejściu, a także przy absydzie z jednej lub dwóch stron. Sposoby przykrycia : sklepienie kolebkowe, sklepienie krzyżowe, strop pułapowy.

Podstawowymi cechami wyróżniającymi architekturę romańską od stylów wcześniejszych i późniejszych to addycyjność brył i separatyzm wnętrz. Pierwszy termin oznacza, że budynek romański składa się z prostych brył geometrycznych (prostopadłościanów, walców i półwalców) zestawionych ze sobą z wyraźnym wyróżnieniem każdej z nich (bez płynnego ciągłego przechodzenia jednej w drugą), nakrytych osobnymi dachami. We wnętrzu odzwierciedla to druga z powyższych cech – poszczególne części przestrzeni (nawy, kruchty, chóry, absydy) mieszczące się w widocznych od zewnątrz osobnych bryłach, są wyraźnie oddzielone od siebie różnicami wysokości, nadprożami, łukami, rzędami kolumn itp.

Plan budynku romańskiego często jest oparty na siatce powielanych kwadratów, a proporcje brył i wnętrz budowli romańskich są oparte na prostych zależnościach arytmetycznych – np. nawa główna zwykle jest dwukrotnie szersza niż nawy boczne, długość nawy bocznej jest wielokrotnością (np. pięciokrotnością) jej szerokości, wysokość naw bocznych jest zwykle połową wysokości budynku, itp.) Niektórzy przypuszczają, że zależności takie są wynikiem teologicznej interpretacji fragmentów Pisma Świętego, głoszącego, że Bóg urządził świat "według liczby i miary".

W budowlach romańskich występuje szereg zdobniczych elementów wystroju charakterystycznych dla tego stylu (gzymsy arkadowe, biforia i triforia, typowe głowice kostkowe i bazy kolumn i inne).

Przykłady

• Kościół i Klasztor Cystersów w Wąchocku

• Kościół Kolegiacki Św. Piotra i Pawła w Kruszwicy

• Kościół Św. Mikołaja w Wysocicach

• Kościół Św. Andrzeja w Krakowie