Pojęcia

Transkulturowość

Wielokulturowość

Multikulturowość

Społeczeństwo wielokulturowe

Sytuacja współistnienia w określonej przestrzeni społecznej grup reprezentujących różne tradycje kulturowe (pluralizm kulturowy).

Wielokulturowość

Wielokulturowość (ang. multiculturalism) - idea i model społeczny, według której społeczeństwo powinno cechować się występowaniem grup o różnym pochodzeniu i wyznających sprzeczne systemy normatywne.

Kultura

• Całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości wytworzonego w ogólnym rozwoju historycznym lub w określonej epoce; poziom rozwoju społeczeństw', grup, jednostek w danej epoce historycznej.

Tolerancja

a)Tolerancja czyli uszanowanie obcej narodowości i związanych z nią różnic, wyglądu, ubioru, religii, sposobu życia, zachowania, wyborów itd.a

b)Postawa uznania i szacunku dla odmienności, a nie tylko obojętnej zgody na istnienie w „naszej” przestrzeni społecznej innych tradycji kulturowych.

c)Przyjęcie postawy aktywnej tolerancji stanowi niezbędny warunek udanego dialogu międzykultorowego

Kompetencje kulturowe

• Edukacja przygotowująca człowieka do spotkań z innością.

Zadania:

a)szerzenie potrzeby prowadzenia dialogu międzykulturowego,

b)propagowanie postawy aktywnej tolerancji, traktującej odmienność jako wartość, a nie powód do wykluczenia,

c)wdrażanie etyki solidarności,

d)upowszechnianie wiedzy o wartościach i regułach respektowanych w różnych grupach kulturowych.

Kompetencje kulturowe

a)Kulturowe kompetencje obejmują cztery składniki:

b)Świadomość własnej kultur}' czy światopoglądu,

c)Postawywobec różnic kulturowych,

d)Znajomość różnych praktyk kulturowy ch spojrzenie na świat,

e)Wzajemne kulturowe umiejętności.

Madeleine Leininger

ur. 13.07.1935r. w Sutton (Nebraska)

Pielęgniarka, antropolog

Autorka 27 ksiqżek, 45 rozdziałów, ponad 200 artykułów.

1948 — dyplom pielęgniarki 1953 - magister pielęgniarstwa

- Doktorat z antropologii ( Uniwersytet Waszyngtoński w Seatie)

Lata 50-te pracowała jako specjalistka w oddziale psychiatrycznym dla dzieci.

- zainicjowała i zapoczątkowała rozwój pielęgniarstwa transkulturowego

pierwszy kurs PT - Uniwersytet w Cołlorado

Co tworzy kulturę?

Cechy pierwotne

1. Przeszłość, historia (zapisana lub przekazywana ustnie)

2. Dominująca religia w obrębie której istnieją charakterystyczne wierzenia i czynności (rytuały, obrzędy, tabu i ceremonie)

3. Zbiór podstawowych wartości i tradycji, które społeczeństwa wyznają i które usiłują powielać

Co tworzy kulturę?

4. Uregulowany system społeczny, sieci komunikacyjne, w tym normy regulujące postępowanie osobiste, rodzinne, społeczne.

5. Dzieła unikatowe dla społeczeństwa, np. literatura, dzieła sztuki, malarstwo, taniec, muzyka, teksty religijne, filozoficzne itd.

Cechy drugorzędne

1. wspólny język lub grupa języków

2. wspólne fizyczne i geograficzne więzi, w obrębie których żyją członkowie danego społeczeństwa, skąd mogą wyjść i dokąd czuć chęć powrotu

3. relatywnie określony wzór zabudowy i sposobów mieszkania

4. wspólny system moralny i prawny

Model Madeleine Leininger

Główny cel:

Gromadzenie wiedzy, dzięki której będzie możliwe zapewnienie troskliwości/opieki „kulturowo zgodnej".

W opiece nad pacjentem ważny jest kontekst społeczno-kulturowy.

Kultura wg Leininger

Wyuczone, dzielone z innymi i przekazywane wartości, wierzenia, normy i sposób życia poszczególnych grup, który ukierunkowuje ich myślenie, podejmowanie decyzji i działanie w

określony sposób.

Kultura poznawana i przekazywana przez pokolenia może być rozpatrywana jako wzorzec, według którego ludzie odczuwają i myślą.

GŁÓWNE HASŁA MODELU

1. NATURĄ (ESENCJĄ) PIELĘGNIARSTWA JEST TROSKLIWOŚĆ

Humań care — troska, troskliwość, opieka, opiekowanie się.

Podstawowa wiedza i praktyka medyczna Podstawowa wiedza i praktyka pielęgniarska

TROSKLIWOŚĆ - różnice i podobieństwa zarówno w jednej kuhurze jak i pomiędzy kulturami.

CEL Zgromadzenie takiej wiedzy, dzięki której możliwe będzie zapewnianie troskliwości zgodnej kulturowo.

Podstawy troskliwości:

-w filozofii

w naukach biologicznych,

w naukach o środowisku

w pielęgniarstwie

w sztuce

Współodczuwanie, sympatia, humanizm, wzajemna bliskość, dzielenie przeżyć» gotowość do pomocy

TROSKLIWOŚĆ

przetrwanie człowieka,

wzrastanie,

zachowanie dobrostanu zdrowia i jego przywracane

relacje międzyludzkie

TROSKLIWOŚĆ KULTUROWA - przewodnik w pracy pielęgniarki

TROSKLIWOŚĆ —odgrywa podstawową rolę w leczeniu (nie ma wyleczenia bez troskliwości)

Troskliwość pielęgniarska zgodna z kulturą może przynosić dobro jeśli wartości ekspresje i wzorce kulturowe troskliwości będą znane podopiecznym i właściwie użyte przez pielęgniarkę.

Uniwersalizm kulturowy

□ Wspólne, podobne lub dominujące znaczenie troski, jej wzorców, wartości, sposobu życia, symboli, które istnieją w różnych kulturach i odzwierciedlają sposoby pomagania ludziom.

Wartości, wierzenia osadzone są w Światopoglądzie; Języku; Religii (lub innej filozofii)

Czynnikach:

• społecznych (np. pokrewieństwo)

• politycznych

• prawnych

• ekonomicznych

• technologicznych

• etnohistorycznych

Kontekście środowiskowym Zdrowie

a)Taki poziom dobrostanu, który jest zdefiniowany w danej kulturze, jako wysoko wartościowany i praktykowany, a równocześnie możliwy do osiągnięcia przez jednostkę (grupę), w podejmowanych aktywnościach w sposób kulturowo satysfakcjonujący.

b)Każda kultura ma swoje własne formy, wzorce, sposoby ekspresji i troszczenia się o zdrowie; zdrowie ma charakter zarówno uniwersalny, jak i zróżnicowany.

Człowiek

Człowiek jest istotą kulturową, powinien być rozpatrywany w powiązaniu z kulturą i ujmowany holistycznie.

Jednostki kulturowe to także rodziny, grupy społeczne, instytucje i całe kultury.

Środowisko

Wywiera wpływ na zdrowie i wzorce opiekowania się.sir

Konieczne jest jego rozumienie i badanie przy pomocy odpowiednich metod.

Pielęgniarstwo

Fenomen troskliwości transkulturowej.

□ Rola pielęgniarki — zapewnienie opieki zgodnie z ludzkimi wartościami i sposobem życia

□ Trzy formy świadczenia pomocy:

--zachowanie, utrzymanie dotychczasowych wzorców

--przystosowanie, negocjowanie zmian

--zmiana wzorców, przewartościowanie

Pielęgniarstwo

□ Rodzaje wiedzy niezbędnej w pielęgnowaniu

--Wiedza profesjonalna

--Wiedza uzyskana przez doświadczenie,

--Wiedza nieprofesjonalna

Schemat modelu Purnell

1. Koło z 4 okręgami: społeczeństwo, społeczność lokalna, rodzina, osoba.

2. Wewnątrz 12 klinÓW: dziedzictwo kulturowe, komunikacja, rodzina, akułturacja, czynniki biologiczne, zachowania ryzykowne, odżywianie, dążą, śmierć, duchowość, opieka zdrowotna w praktyce, profesjonaliści opieki zdrowotnej,

Centrum - czarny punkt symbolizuje nieznane cechy, praktyki, zjawiska.

Krzywa kompetencji świadomości kulturowej

NN,ŚN,ŚK,NK

Cechy kultury

Pierwszorzędne cechy kultury: wiek, pokolenie, narodowość, rasa, kolor skóry, płeć, religia

Drugorzędne cechy kultury: wykształcenie, status ekonomiczny, zawód, przekonania polityczne, miejsce zamieszkania, grupy narodowościowe, stan cywilny, stan rodzicielski, cechy fizyczne, orientacja seksualna,migracja

Założenia modelu Purnell

Potrzeba informacji o różnicach kulturowych dla wszystkich pracowników medycznych

j □ Nie ma kultur lepszych czy gorszych

• Istnieją różnice miedzy kulturami i w ich obrębie

• Czas zmienia kultury

• Kulturowa kompetencja zmniejsza uprzedzenia i stereotypy

• Opieka zdrowotna musi uwzględniać odmienne rozumienie wartości, wiary, postaw i dróg życia w różnych kulturach.

Założenia modelu Purnell

a)Opieka nad pacjentami należącymi do różnych kultur często wymaga adaptacji standardowych interwencji.

b)Świadomość kulturowa poprawia świadomość opiekuna.

c)Każda osoba ma prawo do poszanowania jej wartości i dziedzictwa kulturowego.

d)Opiekunowie potrzebują zarówno kulturowego lidera, jak i określonych informacji, aby zapewnić kulturowo wrażliwą i kompetentną opiekę.

Kompetencje kulturowe pielęgniarki

Sfera afektywna - przezwyciężanie stereotypów i postaw etnocentrycznych.

Sfera kognitywna — poznanie wpływu kultury na zdrowie, chorobę, styl życia,

Sfera behawioralna — komunikowanie werbalne i pozawerbalne.

Wielkie religie

Religia - system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) i sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką.

Na świecie istnieje około 10 tys. religii i wyznań.

Religia manifestuje się:

1.w wymiarze doktrynalnym (doktryna, wiara),

2.w czynnościach religijnych (np. kult czy rytuały),

3.w sferze społeczno-organizacyjnej (wspólnota religijna, np. Kościół)

4. w sferze duchowości indywidualnej (m.in. mistyka).

JUDAIZM

Wyznawcy:

USA 6 min 500 tys.

Izrael 4 min 950 tys.

Rosja 400 tys.

UK 275 tys.

Argentyna 197 tys.

Judaizm (mozaizm, wyznanie mojżeszowe)

religia monoteistyczna, uznawana za najstarszą religia świata. Powstanie datuje się na rok 1300 p.n.e.

Judaizm w szerokim znaczeniu to zespół wartości, obyczajów i tradycji, których celem jest zachowanie tożsamości narodu żydowskiego.

Stanowi religię narodową Żydów

Symbole judaizmu

Gwiazda Dawida - (heksametr)symbolizuje przeplatanie się pierwiastka boskiego z ziemskim

Menora — siedmioramienny świecznik wykonany z jednej bryty metalu - symbol światła i odniesienia do Boga.

(współcześnie również podstawowy element herbu Izraela

Mezuza

na małe, podłużne pudełeczko zawieszone na framudze drzwi

Pergamin przeznaczony na mezuzę musi być wykonany ze skóry koszernego (czystego) zwierzęcia, atrament czarny i niezmywalny woda, tekst zawarty w 22 limach.

Zwój powinien być zwinięty od lewej strony do prawej, tak aby rozwijając go natrafić na początek tekstu

Mezuza z hebrajskiego "framuga", "futryna" - zawiera arkusik pergaminu, na którym napisany jest, werset

(Ks.Powtórzonego Prawa 6.4-9) Żydzi wchodząc i wychodząc z domu dotyka mezuzę palcami i całują je na znak szacunku dla symbolu bożej obecności i miłości.

• TALIT- prostokątna chusta nakładana przez Żydów na głowę bądź ramiona podczas modlitwy, zwykle biała z czarnymi lub granatowymi pasami wzdłuż boków i frędzlami zwanymi cicrt (cyces) w rogach chusty.

Symbolizuje „okrycie bożą opieką"

TEHLIN - tfilin, filakterie (przedmioty modlitewne, ozdoby) - Dwa czarne skórzane pudełeczka wykonane z jednego kawałka skóry koszernego zwierzęcia, w których znajdują się cztery ustępy Tory, ręcznie przepisane w języku hebrajskim przez sofera (uczony w piśmie).

TEFIUN są noszone podczas codziennych modlitw w dni powszednie przez dorosłych mężczyzn. Pudełeczka przywiązuje się rzemieniem do czoła i lewego ramienia (u leworęcznych prawego) W obu pudełeczkach znajduje sie ten sam tekst z tym że w tefilin noszonym na ramieniu zapisany na jednym kawałku pergaminu, a w noszonym na głowie - na czterech kawałkach.

Jarmułka nakrycie głowy noszone przez ortodoksyjnych Żydów, okrywające ciemię.

Termin ten wywodzi sie z tureckiego bądź tatarskiego słowa oznaczającego kaptur.

Wedle żydowskich interpretacji pochodzi od aramejskiego zwrotu Jta matka - szacunek wobec króla. W języku hebrajskim nosi nazwę- kipa (kopuła).

Noszenie jarmułki nie jest wymogiem Prawa (Tory), nie wywodzi sie ani z Biblii ani z Talmudu, lecz

jest zwyczajem i prawdopodobnie należy szukać jego początków w kulturze Bliskiego Wschodu, gdzie przykryta głowa jest oznaka szacunku.

Noszenie jarmułki jest wymagane bezwzględnie podczas modlitwy i studiowania Tory.

Święte księgi:

Tora - to zbiór prawd religijnych+ historia narodu Żydowskiego (Pięcioksiąg Mojżesza, księgę psalmów oraz tzw. 613 obowiązków (248 nakazów i 365 zakazów. Jej słowa dokładnie policzono (79 841), do dziś żadne nie zostało zmienione.

• Talmud (nauka) - ustny przekaz Tory spisany dwukrotnie (210-212 n.e. oraz 1520 - 1523) obejmuje uznane traktaty interpretujące Torę - 7 dotyczy małżeństwa

Jest szczególnym typem religii i funkcjonuje w trzech wersjach:

--Jako religia wyznawana przez Żydów

--Jako zbiór nauk i przykazań wychodzących poza religię

--Jako styl życia

Tradycja żydowska

• W ciągu dnia Żyd powinien odmówić trzy razy modlitwy: rano, popołudniu i wieczorem.

• Obowiązek święcenia soboty (szabat/sabas).

W tym dniu każdy Żyd dostaje od Boga drugą duszę.

Szabat zaczyna się w piątek wieczorem.

• W trakcie szabatu nie wolno wykonywać codziennych prac, a spis zajęć zabronionych jest bardzo obszerny: obejmuje zakaz podróżowania oraz zapalania ognia, (np papierosów, świec, kominka i kuchenki gazową, a także używania urządzeń elektrycznych, np telefonów, żarówek, komputerów, wind, dzwonków elektrycznych)

Centrum żyda wspólnoty jest synagoga

Synagogi ortodoksyjne mają bardzo różnorodny wygląd, ale pewne cechy wspólne.

Panuje zasada segregacji płci, co w praktyce oznacza, że parter jest zarezerwowany da mężczyzn, a galeria na piętrze - babiniec - dla kobiet

W centrum znajduje się podium, a na ścianie zwróconej w kierunku Jerozolimy - arka ze zwojami Tory

• Rodzina spełniła szczególna rolę - po zburzeniu świątyni- przejęła jej rolę.

Pierwszą zburzyła armia babilońska (586 rp.ne). Drugą - Rzymianie (70 p.n.e)

Miała być ciągłością rodziny i narodu.

Każdy Żyd miał obowiązek założenia rodziny

i posiadania dzieci.

• Cele małżeństwa:

Przyjaźń M i K (i Jahwe)

Budowanie rodziny - „bądźcie płodni i rozmnażajcie się'

Sakralizacja seksu — prokreacja jest podstawowym celem małżeństwa, dzieci jako „skutek" prokreacji podlegają uświęceniu. Obrzezanie jest przymierzem z Bogiem poprzez krew. Nie jest obowiązkowe.

• Pochodzenie

Liczy się pochodzenie w linii matki - Żydem jest się tylko przez urodzenie. Nie należy utożsamiać narodowości z religią!

Wjudaiźmie istnieje tzw. .kategoria nieczystości połoźnicy"(40 dni po porodzie syna i 80 dni - córki). Nie można wchodzić do świątyni. Po tym okresie - ofiara .całopalenia" i ofiara .przebłagalna"

Ofiara przebłagalna związana jest ze stresem porodowym

Warunki ważnego małżeństwa Pierścień lub pieniądze + formuła Forma listu - formuła Poprzez obcowanie - uzus Od XIII w. powstała instytucja pośrednika Tora i Talmud nakładały wymogi formalne

• Tora wymagała aby małżonkowie:

Byli zdrowi psychicznie i odpowiednio dojrzali

W odpowiednim wieku :

Dojrzałość M -13 lat i 1 dzień, K -12 lat 1 dzień

TORA- instytucja małżeństw zakazanych

- z krewnymi (poza lawiratem)

- z mamzerami

- z rozwódką przed upływem 3 miesięcy

- z ciężarną i karmiącą do 2 r. ż.

CEREMONIA ZAŚLUBIN

- ślub pod baldachimem (huppa)

Ketuba – umowa małżeńska- określa posag żony, od czasów Tory zawiera

Obowiązki mężczyzny

- ubranie, utrzymanie, respektowanie praw małżeńskich, dziedziczenie, gwarancje na wypadek rozwodu

- zadaniem kobiety jest zbudowanie i podtrzymywanie pozytywnej atmosfery w domu, pilnowanie jego prawidłowego funkcjonowania oraz właściwe wychowanie potomstwa. Kobieta kształtuje charakter i obraz rodziny, a także dba o przestrzeganie tradycji.

Podział ról w małżeństwie

1.Mężczyzna ma 10 obowiązków:

-Opieka, tygodniówka, obowiązek współżycia, dbałość o zdrowie żony, obowiązek wykupu z niewoli

-4 prawa: korzystania z pracy żony w domu, prawo do dzieci w przypadku rozwodu, do dziedziczenia, jest głową rodziny

Obowiązki mężczyzny są prawami kobiety. Kobieta ma pozycję inną niż mężczyzna, ale nie niższą.

Rozwiązanie małżeństwa

Rozwód to „zło konieczne”

List rozwodowy sporządza zawsze mężczyzna

Małżeństwo rozwiązuje się gdy

- jest niepłodne 10 lat

- mężczyzna znajdzie coś odrażającego w swojej żonie

- rozwód jest przywilejem męża i polega na wręczeniu listu rozwodowego

- list rozwodowy potwierdza, iż żona może wyjść za mąż

- jeżeli mąż żąda rozwodu a żona nie wyraża zgody decyduje sąd żydowski. Jeżeli zaś żona żąda zgody, członkowie sądu mogą tylko próbować wpływać na męża.

- żydówka, której mąż odmawia zgody na rozwód albo zaginął i brak dowodu jego śmierci nie może wyjść ponownie za mąż.

Judaizm a aborcja- aborcja to „strata”

Judaizm dopuszcza aborcję gdy: zagrożone jest życie matki, gdy płód ma wady, gdy ciąża jest wynikiem przestępstwa

Liberalizacja- gdy dziecko jest nieślubne, z przyczyn społecznych, gdy kobieta boi się bólu porodowego.

NARODZINY DZIECKA

- po narodzeniu się chłopca obchodzi się SZALOM ZACHAR(witaj mężczyzno) w pierwszy piątkowy wieczór po urodzeniu

- goście zaproszeni są po piątkowej wieczerzy. Podaje się zwykle lekki posiłek zawierający danie z ciecierzycy, soczewicy lub grochu- to co okrągłe ma symbolizować początek życia. Zwyczajowo nadaje się dziecku imię dla pamięci rodziny, krewnych lub przyjaciół.

- zaraz po urodzeniu chłopca zgodnie z Pismami po ośmiu dniach, następuje obrzezanie. Wymóg obrzezania sięga czasów Tory i Abrahama, który obrzezał swego syna Izaaka w tydzień po narodzeniu

- obrzezania dokonuje posiadający odpowiednie kwalifikacje rzezak

-obrzezanie jest świętym, w którym uczestniczy społeczność, krewni i przyjaciele

- za synów pierworodnych powinien być złożony okup

- w przypadku narodzin dziewczynki ojciec podaje jedynie w najbliższą sobotę do publicznej wiadomości imię córki i zaprasza na KIDUSZ, lekki posiłek po nabożeństwie szabatowym

-dziewczynka otrzymuje imię w najbliższy po urodzeniu poniedziałek, czwartek lub szabat

- dziewczynkę od 12 roku życia a chłopca od 13 uważa się za dorosłych, tzn nałożony jest na nich obowiązek przestrzegania Halachy

Halacha- droga zachowania nazwa prawa żydowskiego

ZACHOWANIE ZDROWOTNE,

Ogromna ilość przepisów prawa żydowskiego dotyczy spożywania pokarmów

- ponieważ jest to czynność religijna, jedzenie powinno zacząć się i zakończyć stosowną modlitwą

- żywność dozwolona do spożycia jest określona jako koszerna (kaszer)

- natomiast nieczyste, trefne pożywienie obejmuje:

1.Mięso zwierząt nieparzystokopytnych (wielbłądy) lub nieprzeżuwających (świnie);

2.Stworzeń wodnych nie posiadających płetw i łusek (kraby, raki, węgorze)

4.Krwi

5.Owadów (z wyjątkiem niektórych latających np. szarańczy) i robaków

6.Większości ptaków

7.A także mleka i jaj pochodzących od takich zwierząt

8.Owoców z drzew mających nie więcej niż trzy lata

9.Nie wolno jeść mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w sposób rytualny przez wykwalifikowanego rzeźnika, albo które padły i których wnętrzności nie zostały skrupulatnie sprawdzone

10.Z innych przepisów nie wolno spożywać mięsa razem z mlekiem (ortodoksyjni Żydzi mają zatem dwa komplety garnków, naczyń stołowych, sztućców i zmywarek)a między spożyciem potrawy mięsnej i mlecznej winien minąć stosowny czas

11.Zabrania się wysiewania na jednym polu dwóch rodzajów ziarna i używania odzieży z dwóch rodzajów włókna

12.Typowe ptrawy to kreplach, czulent, kugiel, pieczywo maca. Przepisy te mogą być w pełni stosowanie tylko w bardzo zamkniętych społecznościach

Prokreacja i antykoncepcja

--Obowiązkiem każdego Żyda , jest ożenić się i mieć dzieci (możliwie dużo)

--Halacha reguluje sposób odbywania aktu seksualnego: zaleca zapewnić przyjemność żonie, zakazuje zmuszania do współżycia, współżycia w okresie żałoby, w stanie nietrzeźwym, podczas miesiączki (po tym okresie kobieta ma obowiązek kąpieli rytualnej w milkwie, tzn. w wodzie pochodzącej z naturalnego źródła np. deszczu przy zapalonym świetle, w obecności innej osoby.

--Prawo żydowskie ogranicza kontakty między osobami różnej pci zakazuje mężczyznom zwracać uwagę na urodę kobiet ich perfum, słuchać ich śpiewu. Zakazane jest przebywanie dwóch osób różnej płci w zamkniętym pokoju (jichut) z wyjątkiem męża z żoną, rodzica z własnym dzieckiem, osoby dorosłej z dziewczynką do 3 roku życia lub chłopcem do 9 roku życia.

--Zakazana jest także masturbacja i stosunki homoseksualne

--Współcześnie dominuje pogląd iż seks ma być częścią życia rodzinnego

--Jeśli współżycie służy rodzinie nie ma większego znaczenia czy odbywa się przed czy po ślubie. Jeśli dwoje ludzi się kocha i planuje utworzyć rodzinę to nie ma przeszkód by ze sobą obcowali. Judaizm nie pochwala natomiast przygodnego seksu.

JUDAIZM WOBEC TRANSPLANTACJI NARZĄDÓW

Przewodniczący Komisji Bioetycznej Amerykańskiego Kongresu Żydów w swoim o świadczeniu stwierdził „jeśli zachodzi okoliczność oddania narządów do ratowania zagrożonego życia jest nakazem, w myśl podstawowej zasady etycznej Żydów- życie ludzkie jest wartością najważniejszą”

Transfuzja krwi nie tylko jest dozwolona, ale wręcz nakazana przez żydowskie prawo religijne- wtedy gdy służy ratowaniu ludzkiego życia. Wielu rabinów uważa że oddanie narządów jest wielką zasługą

1)HALACHA (prawo religijne)zajmuje się szczegółowo zagadnieniami etycznymi związanymi z transfuzją i transplantacją od żyjących dawców. Jeśli życie dawcy może być zagrożone w wyniku transplantacji lub transfuzji, nie wolno dopuścić do zabiegu

2)W przypadku zmarłych pobranie musi się bezwzględnie dokonać po śmierci. Wszystkie niewykorzystane części narządów muszą być pochowane wraz z ciałem dawcy

JUDAIZM WOBEC EUTANAZJI

--Zarówno eutanazja czynna jak i bierna są kwalifikowane jako zabójstwo lub samobójstwo.

--Człowiekowi nie wolno decydować o czasie trwania swego życia. O czasie umierania może decydować jedynie Bóg jako stwórca życia.

--Życia nie wolno skracać-przyspieszać śmierci przy pomocy specjalnych środków, ani przedłużać umierania, poprzez interwencje w konieczny bieg rzeczy

--Dopuszczalna jest wszelka terapia eliminująca cierpienie o ile nie powoduje śmierci.

--Wyznawcy Judaizmu dyskutują nad pewnymi wyjątkami, np. gdy ludzie są nieuleczalnie chorzy i dzięki eutanazji można by unikać nadmiernego cierpienia- tu nawiązują do historii króla Saula, który rzucił się na swój miecz aby uniknąć tortur.

--Rozważana była także kwestia dotycząca modlitwy o szybką śmierć nieuleczalnie chorego. Modlitwę taką ocenia się zasadniczo, ale zakazuje się bezpośredniej pomocy w umieraniu.

--Nakazuje się także udzielenie konającym duchowego wsparcia.

JUDAIZM WOBEC LUDZI STARSZYCH

1)Prawo żydowskie nakazuje oddawanie czci osobom, które ukończyły 70 lat, a także swoim rodzicom. Nie wolno sprzeciwiać się im, zwracać po imieniu, zawstydzać ich i tracić panowania nad sobą w ich obecności.

2)Dzieci mają obowiązek utrzymywać swoich rodziców, wstawać z miejsca, gdy wchodzą i wyrażać się o nich z szacunkiem.

ŚMIERĆ I UMIERANIE

--Osoba na łożu śmierci powinna wyznać swoje grzechy. Istnieje obowiązek czuwania przy konającym.

--Widząc oznaki śmierci obecni rozdzierają szaty i wołają” Bądź błogosławiony Sędzio pełen prawdy” śmierć przyjmuje się z rezygnacją „Pan dał, Pan zabrał, niech będzie błogosławione imię Pańskie”

--Po stwierdzeniu zgonu trzeba niezwłocznie przygotować się do pogrzebu. Przygotowuje się biały całun, dokładnie myje ciało zmarłego i namaszcza je wonnościami

--Tradycyjnie pogrzeb odbywa się przed upływem 24 godzin od zgonu by zwłoki jak najszybciej znalazły się w ziemi (ekshumacja jest zabroniona). Przygotowanie ciała zmarłego do pogrzebu odbywa się według ścisłych reguł.

--Zwłoki zawija się w całun i współcześnie wkłada się do trumny. Wszystkimi tymi czynnościami zajmuje się błogosławione bractwo.

--Wyznawcy judaizmu wierzą w życie po śmierci. Wierzący w zmartwychwstanie rabini wyobrażają sobie śmierć jako etap na drodze do świata, który dopiero nastąpi. Wierzą w wędrówkę dusz po śmierci do piekła lub nieba, Sąd ostateczny, przyjście Mesjasza i osobistą odpowiedzialność za swoje czyny przed Bogiem.