POJĘCIE- To reprezentacje umysłowe, które zawierają opis istotnych właściwości pewnej klasy (kategorii)np. piłki i kolejki – klasa zabawek, golenie się i mycie głowy – klasa sposobów , utrzymywania higieny osobistej. Klasa (kategoria) jest wynikiem pewnego podziału, o którym coś się orzeka. To orzekania może mieć postać jednego lub kilku twierdzeń mówiąc inaczej pojecie określane jest za pomocą innych pojęć. Za właściwości istotne uznaje się:1.Właściwości wspólne, charakteryzujące wszystkie egzemplarze należące do danej klasy np. wszystkie auta mają 4 koła oraz silnik. 2. Właściwości wspólne charakteryzujące egzemplarze, które są najbardziej typowe dla danej klasy np. umiejętność latania ptaków. 3. Właściwości charakteryzujące jeden konkretny lub kilka egzemplarzy należącej do danej klasy np. jeśli dziecko zaliczy psa do kategorii zwierząt liżących po twarzy a potem spotka psa który zachowuje się do niego z rezerwą to nie zaliczy tego zwierzęcia do kategorii psów.	SCHEMAT POZNAWCZY- To złożona forma reprezentacji umysłowej obejmująca zarówno sens typowej sytuacji (obiad w restauracji ( jak i znaczenie typowych form zachowania (jedzenie ,płacenie), jakie powinny być wygenerowane w reakcji na typową sytuacje.	RODZAJE POJĘC- Ogólne – stanowią reprezentacje całych klas przedmiotów lub procesów, zawierają abstrakcyjną reprezentacje całej kategorii przedmiotu Jednostkowe – pojęcia te mają tylko jeden egzemplarz i w przeciwieństwie do poprzedniej grupy wydaja się bardziej konkretne np. „moja matka”. Matrycowe- reprezentacja pojęciowa stanowiąca odzwierciedlenie skończonej liczby cech istotnych, wspólnych wszystkim reprezentowanym obiektom w takim samym stopniu np. „trójkąt” cechy przysługujące wszystkim trójkątom: figura płaska, bycie figurą zamkniętą i posiadanie trzech kątów o sumie stopni 180. Naturalne- reprezentacja pojęciowa stanowiąca odzwierciedlenie skończonej liczby cech, które w różnym stopniu przysługują poszczególnym obiektom przynależnym do danej kategorii pojęciowej np. wróbel jest typowym ptakiem a kura nie chociażby dlatego, że lata z wielkim trudem.
FUNKCJE POJĘĆ- 1.Zapewnienie ekonomii funkcjonowaniu poznawczemu poprzez redukcje różnorodności informacji przetwarzanych przez umysł- jednostka może ograniczyć wysiłek poświęcany na analizę jednostkowych właściwości jakiegoś przedmiotu. Wystarczy stwierdzenie, że przedmiot należy do danej klasy. 2.Rozumienie i wyjaśnianie – wiedza dzielona jest dzielona na sensowne części, które wykorzystywane są do analizy i interpretacji nowych danych w świetle doświadczeń. 3. Możliwość wykonywania różnych operacji na reprezentacjach przedmiotów, a nie na samych przedmiotach- jest to bezpieczniejsze niż wykonywanie operacji w świecie rzeczywistym pozwala też na dokonywanie swobodnych przekształceń reprezentacji umysłowych 4.Komunikowanie się- pojęcia ułatwiają komunikacje między ludźmi by jednak mogły spełniać tą funkcje muszą być identycznie rozumiane przez te osoby.	PROCES KATEGORYZACJI- Polega na łączeniu obiektów w grupy, które cechują się względną jednorodnością i jest to jednorodność względna ponieważ obiekty należące do jednej grupy nie muszą być identyczne, ale dopuszczalne są pewne różnice między nimi. Różnorodność obiektów wchodzących w zakres pewnej kategorii jest mniejsza niż różnorodność cechująca obiekty z danej grupy i z innych grup. Kategoryzacja umożliwia określenie relacji między stworzonymi kategoriami. Twierdzenia określające relacje między kategoriami ujawniają sieci znaczeń. Poznanie tej sieci umożliwia tworzenie reprezentacji i wyższym poziomie złożoności.	KLASYCZNA TEORIA POJĘĆ- Pojęcie jest taką reprezentacją klasy która obejmuje wszystkie istotne właściwości tej klasy. Kryterium istotności jest powtarzalność czyli cechą istotną jest cecha wspólna dla wszystkich obiektów. Cechy istotne zgodnie z tym poglądem są cechami definicyjnymi (zbiór wszystkich cech definicyjnych stanowi definicję pojęcia, granice tego pojęcia są ostre). Człowiek nie ma żadnych wątpliwości czy dany obiekt jest egzemplarzem pojęcia czy też nie. Pojęcia charakteryzują się stabilnością w wymiarze wewnątrz jednostkowym i międzyjednostkowym, kiedy człowiek przyswoił pojęcie to będzie je rozumiał zawsze tak samo, kiedy dwóch ludzi posługuję się jednym pojęciem oznacza to że maja na myśli dokładnie to samo. Ludzie przyswajają sobie pojęcia za pośrednictwem procesu uczenia się. Lewicki wyodrębnił dwa podprocesy: 1.Abstrakcje negatywną polega na pomijaniu cech nieistotnych 2.Abstrakcja pozytywna polega na wyodrębnianiu spośród pozostałych cech – cech istotnych które służą jako wzorzec identyfikacyjny przy klasyfikowaniu następnych obiektów. Lewicki za wskaźnik utworzenia pojęcia uznał reakcję wybiórczo- ogólną. Wybiórczość polega na tym, że osobnik odpowiada nią tylko na takie przedmioty, które posiadają określoną właściwość, ogólność zaś odpowiada nią na wszystkie przedmioty, którym ta właściwość przysługuje. Howard odróżnia dwa sposoby nabywania pojęć pojęcia niejawne- nabywane metodą abstrakcji percepcyjnej bądź wyobrażeniowej, właściwości obiektów z egzemplarzy typowych dla kategorii i pojęcia jawne -odnoszące się do metod testowania hipotez odnośnie do wcześniej wyabstrahowanych cech dostępnych egzemplarzy. Należy przyjąć, że koncepcje te definiują strukturę reprezentacji pojęciowej w formie listy cech definicyjnych a wiec w formie właściwości przysługujących w równym stopniu wszystkim pojęcia. Proces kategoryzacji ma polegać na porównywaniu zestawów cech posiadanych przez zaliczany egzemplarz i cech definicyjnych. Nabywanie pojęć odbywa się dzięki operacją abstrahowania pozytywnego i negatywnego.
PROBABILISTYCZNA TEORIA POJĘĆ- Pogląd ten przyjmuje dwa podstawowe założenia, pierwsze z nich głosi, że pojęcie jest sumarycznym opisem pewnej klasy drugie zaś stwierdza że pojęcia nie można sprowadzać do zbioru cech, które byłyby konieczne i wystarczające. Sumaryczną reprezentacje pojęcia stanowi miara tendencji centralnej poszczególnych wymiarów egzemplarzy pojęcia albo układów tych wymiarów. Pierwsze z tych założeń jest identyczne z założeniem przyjmowanym przez teorią klasyczną, drugie natomiast stanowi próbę scharakteryzowania reprezentacji przez coś co wydaje się najbardziej niewątpliwe. Według Smitha decyzja semantyczna, czyli proces kategoryzacji przebiega w dwóch etapach: W pierwszym etapie następuje porównanie całościowe. Obejmuje ono wszystkie cechy kategoryzowanego obiektu i cechy pojęcia do którego obiekt ten jest zaliczany. W drugim etapie procesu zachodzi porównanie szczegółowe dotyczące tylko cech definicyjnych nadrzędnej kategorii pojęciowej, porównanie to prowadzi do szczegółowej analizy cech tego obiektu, analiza to wymaga czasu.	TEORIA PROTOTYPÓW- Eleonora Rosch wyodrębniła dwa wymiary reprezentacji pojęciowych: Wymiar pionowy- dotyczy stopnia ogólności pojęcia. Istnieją trzy jego poziomy: poziom nadrzędny – pojęcia są na nim odzwierciedlana przez niewielka liczbę cech. Ponieważ kategorie ogólne charakteryzują się szeroką inkluzywnością- w takiej kategorii mieści się wiele różnych egzemplarzy poziom podstawowy- różni się od nadrzędnego liczbą cech reprezentacji pojęciowych, na tym poziomie jest ich więcej. Pojęcia poziomu podstawowego są wymieniane spontanicznie gdy ludzie dorośli nazywają obiekty. poziom podrzędny- uwzględnia pojęcia bardzo szczegółowe o dużej liczbie charakteryzujących je cech. Obiekt zidentyfikowany wyróżnia się specyficznością i rzadkością występowania co wiąże się z jego lepszym rozpoznaniem. Wymiar poziomy- dotyczy desygnatów pojęcia znajdującego się na poziomie wyższym, nie wszystkie egzemplarze są „dobrymi” desygnatami pojęcia z poziomu wyższego, różnią się one typowością najbardziej typowy egzemplarz to prototyp. Zajmuje on w klasyfikacji danej kategorii pierwsze miejsce. Prototyp reprezentuje w umyśle kategorie nadrzędną- inne egzemplarze tej samej kategorii nie są już tak dobrymi jej odzwierciedleniami. Na kształtowanie się prototypu jako reprezentanta kategorii pojęciowej ma wpływ doświadczenie indywidualne oraz dziedzictwo kulturowe. Rosch podjęła próbę sprecyzowania konstruktu prototypu. Stwierdziła że typowy egzemplarz zawsze służy za punkt odniesienia dla mniej typowego. Zdefiniowała wskaźnik podobieństwa rodzinnego (prototyp to ten spośród egzemplarzy który jest najbardziej podobny do innych obiektów danej kategorii i najmniej podobny do obiektów innej kategorii) Hampton zaproponował koncepcje pojęcia polimorficznego (pojęcia definiowane są przez pewną liczbę cech charakterystycznych, właściwością tych cech jest to że nie przysługują one żądnemu z desygnatów definiowanego pojęcia w stopniu koniecznym i wystarczającym). Prototypem pojęcia polimorficznego jest ten desygnat który posiada największą liczbę cech charakterystycznych. Prototypy wg. Hamptona mają ograniczone zastosowanie. Reprezentacje te można określić jako pojęcia konkretne.	TEORIA EGZEMPLARZOWA- Pojęcia nie stanowią tu sumarycznej reprezentacji pewniej klasy, ale reprezentacje co najmniej jednego lub kilku egzemplarzy danej klasy. W przeciwieństwie do pozostałych modeli przyjmuje że człowiek przechowuje w pamięci informacje na temat odrębnych egzemplarzy. Nie istnieją cechy definicyjne które charakteryzowałyby wszystkie egzemplarze należące do danej klasy ani egzemplarze zajmujące centralną pozycję w danej klasie. Pogląd egzemplarzowy jest wyrazem pewnego minimalizmu poznawczego, ponieważ przyjmuje, że ludzie preferują, informację konkretne i nie posługują się procesami które pozwoliłby wyodrębnić ogólną informację na temat pewnej klasy jednak procesy te zostały przeniesione na inne miejsce w sekwencji procesów przetwarzania informacji, generalizacja nie występuje w fazie nabywania informacji o egzemplarzach ale w fazie odtwarzania. Proces identyfikacji polega na ocenie nowego obiektu do znanego egzemplarza. Następuje porównanie z konkretnymi egzemplarzami, a faktycznie z pierwszymi napotkanymi egzemplarzami. Zjawisko to nazywamy efektem pierwszeństwa. Model egzemplarzowy występuje w wielu odmianach. Wersje skrajne przyjmuję że pojęcie reprezentowane są za pomocą konkretnych egzemplarzy z którymi zetknęła się jednostka. W wersjach umiarkowanych mowa jest o tym ze pojęcia reprezentowane są poprzez ich najlepsze egzemplarze. Nie są to pojedyncze egzemplarze ale zwykle jest ich kilka.
TEORIE NAIWNE- Wszystkie stanowiska przyjmowały jedno wspólne założenie że pojęcia tworzone są tam gdzie jednostka dostrzega podobieństwa między obiektami grupami obiektów czy stanami. Podobieństwo było rozumiane w różny sposób. Teoria naiwna głosi że wielkość podobieństwa możemy wyrazić za pomocą proporcji cech wspólnych i cech różniących dwie kategorie. Im więcej cech wspólnych oraz im więcej cech różniących kategorie tym bardziej kategorie te są do siebie podobne. Takie rozwiązanie jest jednak zbyt proste dlatego Tversky wprowadził jeszcze jeden element do oceny podobieństwa jest nim waga cech. Waga określana jest albo na podstawie wyrazistości albo ważności danej cechy. Przy ocenie podobieństwa bierze się pod uwagę proporcje ważonych cech wspólnych i różnicujących. Koncepcja ta nie odpowiada jednak na pytanie co łączy przedmioty tworzące kategorię. Kategoryzacja podobnie jak we wcześniejszych modelach opiera się na porównaniu atrybutów, ale w wypadku tego modelu dochodzą reguły inferencyjne wyprowadzone z fundamentalnych zasad wyjaśniających. Teorie naiwne są wynikiem interakcji organizmu ze środowiskiem powstają w wyniku uruchomienia prostych procesów spostrzegania pamięci i uczenia się.	DYNAMICZNA KONCEPCJA UMYSŁU- TEORIA SIECI SEMANTYCZNEJ-Reprezentacje pojęciowe nie istnieją w systemie poznawczym w oderwaniu od siebie. Wiążą je ze sobą złożone relacje opisane w modelu sieci semantycznej, zgodnie z teorią sieci pojęcia są przechowywane na trwałe w postaci zhierarchizowanej struktury sieciowej składającej się z punktów węzłowych i wiążących te punkty relacji. W punktach węzłowych sieci kodowane są różnorodne reprezentację pojęciowe. Podstawowym założeniem sieci semantycznej jest hipoteza dotycząca właściwości charakteryzujących pojęcia. Są one przyporządkowane reprezentacjom pojęciowym na możliwie najwyższym poziomie hierarchii ogólności. Ekonomiczna organizacja sieci semantycznej pozwana na oszczędne wykorzystanie powierzchni pamięci długotrwałej w której kodowane są reprezentacje pojęciowe. Punkty węzłowe sieci powiązane są relacjami znaczeniowymi. Relacja semantyczna dwóch reprezentacji pojęciowych wyraża się sumą wszystkich połączeń pomiędzy ich desygnatami i właściwościami. Połaczenia te czyli tak zwane ścieżki sieci są zróżnicowane pod względem wagi- im silniejszy związek między nimi tym większa waga ścieżki . Relacje semantyczne między pojęciami mogą być dwojakiego rodzaju: Relacje zbudowane na połączeniach pozytywnych, np. kura jest to ptak relacje zbudowane na podstawie ścieżek zaprzeczających np. kot nie jest to pies	TEORIA SCHEMATÓW- Schematy są dobrze zintegrowanymi fragmentami sieci semantycznej. W tych fragmentach zakodowany jest zarówno sens typowej sytuacji, do jakiej dany schemat się odnosi, jak i znaczenie typowej formy zachowania, która powinna zostać wygenerowana w reakcji na typową sytuację. Schematy różnią się poziomem ogólności. Reprezentują wiedze ze wszystkich poziomów. Struktura schematów jest hierarchiczna. Złożone struktury sieciowe o dużym stopniu ogólności zawierają cześć rdzenną tj. reprezentacje pojęciowe wspólne wszystkim sytuacją z tego zakresu oraz część elastyczną która pozwala na zastosowanie schematu w konkretnej sytuacji bodźcowej. Można wskazać kilka dróg nabywania i modyfikacji schematów. Istniejące schematy są rozwijane przez rejestracje nowych sytuacji bodźcowych, czyli nabywanie wiedzy przez przyrost informacji. Schemat może zostać dostrojony. Są to zmiany mające na celu dostosowanie już istniejących schematów do innej niż wyzwalająca ten schemat sytuacji bodźcowej. Schemat może ulec całkowitej restrukturalizacji. Relację które łączą reprezentacje pojęciowe zostają rozbite i tworzą się nowe relacje w ten sposób powstaje zupełnie nowy schemat.
TEORIA RAM- Minsky wyróżnia dwa poziomy ram: Poziom wyższy- zawiera stałe, niezmienne i niezależne elementy struktury sieciowej Poziom niższy- ma liczne luki, które są zapełniane przez części elastyczne zmienne w zakresie różnych wymiarów. Dla każdej ramy najbardziej istotne są trzy rodzaje informacji: W jaki sposób należy ramę stosować Rama powinna mieć określoną sekwencje zdarzeń- scenariusz Rama powinna zawierać informację co należy uczynić w sytuacji gdy oczekiwania co do kolejności wydarzeń nie potwierdzą się w rzeczywistości. Rama wydaję się także strukturą poznawczą lecz jest bardziej zależna od kontekstu sytuacji przez co bardziej zróżnicowana.	TEORIA PLANÓW, SCEN i TEMATÓW- Teoria ta wyjaśnia zarzut dotyczący konkretności schematów. Być może schemat jest za razem sztywny i elastyczny, ale nie wynika stąd, że musi być nabywany na drodze indywidualnego kontaktu z odpowiednią sytuacją. Zrozumienie funkcjonowania takich struktur sieciowych jak schematy czy ramy możliwe jest dzięki istnieniu trwałych reprezentacji umysłowych wielu jeszcze bardziej złożonych struktur poznawczych: 1.Plany – są schematami zawierającymi wiedzę na temat abstrakcyjnych lub potencjalnych celów działania człowieka. 2.MOP-y (Memory Organization Packets) są zbiorem podobnych fragmentów różnych schematów,odnoszą się do podobnych do siebie scen, które mogą wystąpić w ramach wielu schematów z nich mogą być budowane poszczególne scenariusze struktur poznawczych 3.TOP-y (Thematic Organisation Points) – są zbiorami ogólnych tematów oraz motywów, których scenariusze mogą dotyczyć.