1. Definicje objawowe (nieprzystosowanie społeczne określamy przez odwołanie się do jego podstawowych oraz specyficznych objawów lub elementarnych wskaźników o charakterze behawioralnym)

2.Definicje teoretyczne (z zaangażowaniem pojęć teoretycznych, wynikających o ogólnej teorii przystosowania lub normalnego funkcjonowania społecznego)

3.Definicje operacyjne (wskazuje się w nich nie tylko na symptomy nieprzystosowania, ale przede wszystkim na sposoby jego pomiaru)

4. Definicje utylitarne (ujmują nieprzystosowanie społeczne od strony bezradności środowiska wychowawczego wobec jednostki sprawiającej trudności wychowawcze oraz niedostosowania środowiska do potrzeb aspiracji i poziomu rozwoju dziecka)

DEFINICJA STOSOWANA PRZEZ MEN(4 GR):

"niedostosowani społecznie- to dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń wewnętrznych lub niekorzystnych warunków środowiskowych występują utrwalone zaburzenia w zachowaniu. Natomiast zagrożeni niedostosowaniem - to dzieci i młodzież wychowująca się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na który negatywny wpływ wywierają takie środowiska wychowawcze jak : rodzina, grupa rówieśnicza i inne.."

DEFINICJA OSTRIHAŃSKIEJ 1978:

"nieprzystosowanie to zespół zachowań nacechowanych objawami świadczącymi o nieprzestrzeganiu przez dziecko pewnych podstawowych zasad postępowania i norm obowiązujących w danym wieku.."

OBJAWY NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO:

* negatywne i nieadekwatne reakcje na wymagania i nakazy zawarte w przypisanych jej rolach społecznych - dziecka w rodzinie, kolegi w grupie rówieśniczej itp.

* nadużywanie alkoholu, uzależnienie lekowe, toksykomania

* samobójstwa, zamachy samobójcze

* prostytucja, niekonwencjonalne zachowania seksualne

* ucieczki z domu wagary

* pasożytnictwo społeczne

* uczestnictwo w gangach podkulturowych

* notoryczne kłamstwa

* werbalna agresja (wulgarność), rozmaite formy agresji antyspołecznej, autoagresji

* kradzieże

* lenistwo szkolne

PAUL I COOPER EPANCHIN 1982, WYRÓZNILI 6 ZESPOŁÓW TEORYTYCZNYCH

OBJAŚNIAJĄCYCH ZABURZENIA W ZACHOWANIU (NIEDOSTOSOWANIA):

1)teoria organiczna: zakłada, że zaburzenia w zachowaniu są obserwowalnymi ekspresjami behawioralnymi pewnych dysfunkcji centralnego układu nerwowego. Niektóre mogą być obserwowane bezpośrednio (np. zaburzenia sensoryczne) inne pośrednio (np. procesy neurochemiczne). Wszystkie te procesy mają swoje źródło w dziedziczności i środowisku. Zadaniem analizy etiologicznej jest znalezienie związku między symptomami a leżącymi u ich podstaw procesami OUN. Jest to model medyczny, w którym zasadniczą wagę przywiązuje się do klasyfikacji symptomów w celu opisania patologii, jej natężenia, etiologii i ustalenia procesu leczenia.

2)teoria temperamentu: opiera się na założeniu, że określone czynniki konstytucjonalne są dziedziczne, ale ekspresja tych czynników w dużej mierze zależy od środowiska. Temperament to styl zachowania. Na jego podstawie możemy wnioskować jak ujawnia się wzór zachowania, a nie dlaczego on się ujawnia i co stanowi jego istotę oraz czym są zdolności człowieka. Różne typy temperamentów mogą pomóc w wyjaśnieniu etiologii zaburzeń.

3)teoria behawioralna: współczesne zastosowanie podejścia behawiorystycznego do terapii zaburzeń w zachowaniu przebiega przez 4 etapy:

# określenie zachowań pożądanych i niepożądanych, w obiektywnych, obserwowalnych kategoriach

# ocena zachowań pod kątem zastosowania odpowiednich technik

# zastosowanie metod terapeutycznych opartych głównie na zasadach uczenia się

# ocena rezultatów programu terapeutycznego przy wykorzystaniu technik obserwowalnych

W ujęciu behawioralnym osobowość jest sumą indywidualnych doświadczeń, co z dużym prawdopodobieństwem spowoduje zachowanie się w podobny sposób w złożonych codziennych sytuacjach. Kładzie się tu nacisk na to co dana jednostka robi, jak się zachowuje w określonych sytuacjach, natomiast nie opisuje się cech decydujących o sposobie zachowania.

4)teoria ekologiczna

5)teoria socjologiczna

6)teoria kulturowa

Zaburzenia socjologiczno kulturowe, czyli (5,6) Zaburzenie w zachowaniu dotyczy przede wszystkim samej jednostki, ale nie ogranicza sie wyłącznie do wymiaru indywidualnego. Człowiek jest istota społeczną, co oznacza, że od najwcześniejszych chwil żyje w określonych układach społecznych, dlatego prawie wszystkie przejawy jego życia są obserwowane i wartościowane ze strony grup i instytucji społecznych. Zaburzenia zachowania oprócz wymiaru psychologicznego wyrażają się w aspekcie socjologicznym. O zachowaniu decydują nie tylko specjaliści z zakresu psychologii ale również różnorodne autorytety społeczne i grupa jako całość.

według Montgomery (za paul'em i cooper'em epanmchin)na płaszczyźnie socjologiczno-kulturowej zaburzenia te ujmuje się najczęściej jako:

# choroba: prowadzi do izolacji i leczenia zaburzeń wg modelu medycznego. Kryterium stanowi tutaj mniej czy bardziej precyzyjną definicję zdrowia psychicznego.

# zaburzenie jako tragedia: Nie ma znaczenia to jak pojmują siebie samego jednostki zaburzone, otoczenie społeczne może traktować je jako godnej litości. Tworzy to wyobrażenie nieszczęśliwości w sytuacji znalezienia się na ich miejscu.

# zaburzenie jako kulturalna deprywacja: Zakłada z jednej strony gorszą jakość warunków, w których wychowuje się dzieci zaburzone, a z drugiej traktowanie ich jako coś gorszego, dziwnego. Uwidacznia się pewien stopień etnocentryzmu i kulturowego wartościowania.

# zaburzenie jako grzech: ten sposób myślenia wywodzi się z głębokiej tradycji pojmowania jednostek jako siedliska demonicznych sił (zła, nieczystości)

# zaburzenie jako tabu: W społeczeństwie funkcjonują określone wzory, zasady, reguły, które muszą być przestrzegane. za ich przekroczenie grozi kara, nawet gdy jest stosowana terapia

# zaburzenie jako eksploatacja niepożądanego zjawiska: Określenie zachowania jako zaburzonego jest sposobem wyjaśnienia i zwolnienia z odpowiedzialności. "dziecko jest zagrożeniem, gdyż jest emocjonalnie zaburzone"

# zaburzenie jako zagrożenie: niewłaściwe zachowanie wyzwala lęk

# zaburzenie jako ideologia: zaburzenie emocjonalne jest zjawiskiem politycznym, co oznacza, ze ludzie którzy myślą inaczej są zagrożeniem dla innych, instytucji, prawa, porządku.

TYPOLOGIA NIEPRZYSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO:

WG CZ. CZAPÓWA ZE WZGLĘDU NA TRZY RÓZNE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE:

1. Zwichniętą socjalizację - prowadzącą do manifestowania nieprzystosowania społecznego w różnych formach. Czynnik dominujący i warunkujący jest ten sam, czyli niedostatki w zakresie socjalizacji dziecka

2. Demoralizację - gdy dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływ innej obyczajowości i kultury. Wiąże sie zwykle z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych.

3. Socjalizację podkulturową - jest to odmiana niep. społ. Przez związek jednostki z wartościami i normami podkultury będącej w opozycji do kultury szerszej zbiorowości. Jednostka popada w konflikt z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własna grupą o normach podkulturowych, chuligańskich, złodziejskich itp.

WG C. E. SULLIVANA I M. Q GRANTA 1957 ZE WZGLĘDU NA FORMY DEWIATYWNEGO

ZACHOWANIA SIĘ JEDNOSTEK NIEPRZYSTOSOWANYCH SPOŁECZNIE:

1. aspołeczni - to jednostki dostrzegające inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w stanie przewidzieć zachowań innych

osób wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub zagrożenia reagują złością i agresją antyspołeczną

2. konformiści - są jednostkami, które na frustrację własnych potrzeb reagują nadmiernym serwilizmem(bezkrytyczne i bezwarunkowe podporządkowanie się komuś) w stosunku do osób je frustrujących, przy założeniu, że są to osoby znaczące.

3. Neurotycy - jednostki, które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią. Przeżywają nieustanny lęk, iż nie sprostają tym wartościom i normom, co prowadzi do poczucia niemocy bezradności.