Wykład 1, 14.03.2011

Zaliczenie: egzamin na ostatnich ćwiczeniach 30.05 , test zaliczeniowy; dwie grupy, 10 pytań zamkniętych.

„Podstawy seksuologii” – Lew Starowicz, Wioleta Skrzypulec

Diagnoza i leczenie zaburzeń podniecenia seksualnego u kobiet.

Seksualność = czynniki biologiczne, czynniki psychologiczne i czynniki społeczne.

Brak reakcji genitalnej, rzadkie doświadczenie orgazmu, unikane aktywności seksualnej zaburzenia podniecenia seksualnego, oziębłość, niskie libido. Zaburzenia podniecenia seksualnego to stan, w którym kobieta jest niezdolna do osiągnięcia lub utrzymania podniecenia seksualnego – SAD.

Aseksualność czwarta orientacja seksualna? Szacuje się, że osoby aseksualne stanowią jeden procent naszej populacji. W tej grupie przeważają kobiety.

AVEN – organizacja, która skupia na świecie największą liczbę osób aseksualnych uważają, ze niechęć do seksu jest czymś naturalnym, uwarunkowanym biologicznie.

Dysfunkcje (zaburzenia) seksualne niespowodowane zmianami organicznymi ani chorobą somatyczną:

• F 52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych

• F 52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej

• F 52.2 Brak reakcji genitalnej

• F 52.3 Zaburzenia orgazmu

• F 52.4 Wytrysk przedwczesny

• F 52.5 Pochwica nieorganiczna

• F 52.6 Nadmierny popęd seksualny

W Polsce zaburzenia podniecenia seksualnego dotyczą:

• 1 na 10 kobiet do 24 roku życia (10%)

• 7 na 10 kobiet po 45 roku życia (70%)

Rzekome zaburzenia podniecenia seksualnego. O rzekomym SAD mówimy wówczas, gdy kobieta ma potrzeby seksualne, jest zdolna do przeżywania orgazmu, ale najczęściej na skutek braku umiejętności swego partnera nie jest w stanie osiągnąć rozkoszy w trakcie zbliżenia.

SAD pierwotne	SAD wtórne
Występuje, gdy pacjentka nigdy nie doświadczyła przyjemności erotycznej z żadnym partnerem ani w żadnej sytuacji	Występuje, gdy w przeszłości reagowała całkowicie lub częściowo na stymulację seksualną a obecnie nie reaguje lub reaguje odmiennie w zależności od partnera lub od sytuacji.

Przyczyny zaburzeń podniecenia seksualnego:

1. Psychologiczne: traumatyczne doświadczenia seksualne, takie jak gwałt, kazirodztwo. Zahamowania seksualne związane z religią. Poczucie winy związane z seksualności, depresje na tle seksualnym, nuda seksualna. Strach przed ciążą lub chorobami przenoszonymi drogą płciową. Niska samoocena i brak zaufania do partnera.

2. Środowiskowe (społeczne): słaba edukacja seksualna, błędy w wychowaniu, przesyt seksu w mediach, ortodoksyjne postawy religijne.

3. Fizyczne: ból lub dyskomfort podczas stosunku. Suchość pochwy. Brak odpowiednej gry wstępnej. Wyczerpanie i zmęczenie fizyczne. Problemy ze snem. Wpływ leków. Nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych. Brak równowagi hormonalnej. Uszkodzenie nerwów z powodu operacji lub po urazach. Infekcje lub inne problemu ginekologiczne. Choroby np. nowotworowe, cukrzyca krążenia, wątroby, infekcyjne, nerek, depresje.

4. Partnerskie np. konflikty i częste kłótnie. Poczucie emocjonalnej odległości od partnera. Problemy z komunikacją w relacji. Nierozwiązany konflikt z partnerem.

Zaburzenia podniecenia seksualnego po porodzie:

1. Hormonalne – zmiany w układzie hormonalnym (oś podwzgórze – przysadka – jajnik)

2. Anatomiczne – urazy odniesione podczas porody, objawy takie jak samoistne bóle, znaczne rozciągnięcie wejścia pochwy

3. Psychogenne – negatywny stosunek do ciąży/macierzyństwa, utrwalona pamięci bólu porodowego.

SAD częstym problemem w okresie menopauzalnym.

70% pięćdziesięciolatek uprawia seks. 30 % z tej grupy ma seks trzy razy w tygodniu. 1/3 kobiet po pięćdziesiątce twierdzi, że miłość w ich wieku dostarcza im więcej satysfakcji niż w wieku młodzieńczym. 44% kobiet w okresie menopauzalnym cierpi z powodu bolesnych stosunków. 20-42% cierpi na anorgazmie.

Mechanizm błędnego koła:

Dysfunkcja seksualna reakcja psychiczna reakcja organiczna Dysfunkcja seksualna

Elementy wywiadu ukierunkowane na rozpoznanie SAD: częstość i zakres aktywności seksualnej.

Czynniki poprawiające rokowanie leczenia zaburzeń seksualnych:

• Krótki okres trwania dysfunkcji

• Zachowany silny popęd seksualny

• Dobre doświadczenia seksualne

• Prawidłowa osobowość

• Wysoka motywacja do leczenia

• Obecność partnera/partnerki i chęć jego/jej współpracy

• Przeważanie pozytywnych uczuć do partnera/partnerki

• Poczucie szczęścia w istniejącym układzie partnerskim

Leczenie zaburzenia podniecenia seksualnego:

• Stopniowa eliminacja organicznych i psychogennych przyczyn oziębłości

• Leczenie farmakologiczne i ziołowe

• Metody treningowe

• Psychoterapia

Ćwiczenia 1, 14.0.3.2011

Zaburzenia seksualne u mężczyzn

Mężczyzna metroseksualny – to mężczyzna heteroseksualny mieszkający w wielkim mieście i dbający o swój wygląd.

Zdrowie seksualne. Połączenie fizycznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów danej osoby, poprzez pozytywne wzmacnianie zachowań, które rozwijają osobowość, porozumienie i miłość.

Określenie dysfunkcji seksualnej

• Niezdolności uczestniczenie w preferowanym związku seksualnym

• Obecność dysfunkcji seksualnej

• Trwanie zaburzenia, co najmniej 6 miesięcy

• Powodowanie istotnego stresu

Zaburzenia seksualne (niewywołane dysfunkcją organiczną czy też chorobą somatyczną) to zaburzenia, przy których jednostka nie odczuwa pożądania płciowego lub nie jest zdolna do odbycia stosunku prowadzącego do zaspokojenia, chociaż ma po temu anatomiczno fizjologiczne warunki i nie interesują jej niezwykłe cele seksualne.

Zaburzenia erekcji – utrzymująca się w czasie niemożność uzyskania i/lub utrzymania wzwodu umożliwiająca odbycie satysfakcjonującego stosunku.

Fazy cyklu seksualnego: pożądanie, podniecenie, orgazm, odpoczynek.

Wykład 2, 4.04.2011

Seksualność dzieci i młodzieży. Norma a patologia.

Seksualność – na seksualność składają się czynniki biologiczne, czynniki psychologiczne i czynniki społeczne.

Płeć: chromosomalna, gonadalna, hormonalna, metaboliczna, mózgowa, gonadoforyczna, zewnętrznych narządów płciowych, fenotypowa, socjalna, psychiczna.

Pryzmaty płciowe

• Identyfikacja płciowa – poczucie przynależności do płci żeńskiej lub męskiej (myślę, czuję, przeżywam)

• Rola płciowa – publiczna manifestacja identyfikacji płciowej (mowa i postępowanie)

• Orientacja seksualna – ukierunkowanie popędu seksualnego (kierunek – relacje seksualne)

• Rola seksualna

Okresy życia i ekspresja seksualna typowa dla faz rozwoju.

1. Uwarunkowania rozwoju psychoseksualnego

• Uwarunkowania rodzinne

• Uwarunkowania prenatalne

• Uwarunkowania osobowościowe

• Uwarunkowania społeczno kulturowe

1. Ekspresja seksualna w okresie dzieciństwa

• Zachowania orientacyjne

• Zachowania interakcyjne

• Twórczość dziecięca

• Zachowania masturbacyjne.

Masturbacja dziecięca – samodzielna stymulacja narządów płciowych w okresie przedspokwitaniowym.

Masturbacja dziecięca jest zazwyczaj zachowaniem prawidłowym. (Zależy to od kontekstu kulturowego, społecznego oraz rodzinnego). Nadmierna/kompulsywna masturbacja dziecięca to nadmierne zachowania.

Typu masturbacji dziecięcej:

• Rozwojowa – zwykła, normalna, zaspokojenie potrzeb

• Eksperymentalna – poszukuje np. nowych przedmiotów

• Instrumentalna – wykorzystuje masturbacje po to by odsunąć/zapomnieć o problemach

Rozwój psychoseksualny dziecka (ujęcie psycho-dynamiczne)

1. Przebieg fazy preedypalnej (0-3 lat).

• Dominujący i pierwotny wpływ matki na seksualność dziecka

• Symbioza i identyfikacja z matką

• Matka stymuluje seksualność dziecka i akceptuje jej przejawy

• Matka wycofuje stymulacje seksualności, hamuje i tłumi jej zainteresowania

• Wpływ ojca jest pośredni przez matkę i bezpośredni na potwierdzanie seksualności dziecka

• Kończąc fazę dziecko potrafi:

• Potrafi nazwać swoją płeć

• Świadomość podziału świata na mężczyzn i kobiety

• Zna podstawowe różnice decydujące o tej przynależności

• Demonstruje na zewnątrz zainteresowania własnymi narządami płciowymi (ogląda, dotyka, stymuluje)

1. Przebieg fazy edypalnej (3-6 lat)

• Wpływ systemu rodzinnego na seksualność dziecka

• Konfliktowe relacje z matką i ojcem

• Integracja uczuciowa i agresja seksualna

• Różnorodność i częsta ekspresja seksualna (podglądanie, oglądanie, froteryzm – ocieranie się)

• Fantazje erotyczne:

• Formowanie preferencji

• Otwarcie nowego świata

• Kreowanie mapy miłości

• Negatywne uwarunkowania

• Kończąc fazę dziecko potrafi:

• Ukształtowane podstawy tożsamości płciowej

• Poczucie stabilności i stałości płci

1. Przebieg fazy latentnej (6-11,12 lat)

• Wpływ rodziny i rówieśników na seksualność dziecka

• Bezkonfliktowe i bliskie relacje z rodzicami

• Wypieranie i zaprzeczanie agresji seksualnej

• Uboga ekspresja seksualna

• Kończąc fazę dziecko potrafi:

• Dysponuje znaczna wiedzą o fizjologii rozwoju i rozrodu

• Złożoną wiedzę o normach regulujących zachowania seksualne

• Poczucie kobiecości/męskości ulega osłabieniu – tendencja do podporządkowywania się stereotypom płciowym

1. Przebieg fazy dorastania (11,12-14,15 lat)

• Dominujący wpływ grupy rówieśniczej na seksualność dziecka

• Konfliktowe, odtwarzające fazę edypalną relacje z rodzicami

1. Przebieg późniejszej fazy dorastania 14,15-18 lat)

• Wyłanianie się par z grupy rówieśniczej

• Zachowania: autoerotyczne, aktywność poza genitalna, aktywność genitalna.

Kryteria zasadności interwencji seksuologicznej w grupie dzieci i młodzieży

Normy seksualne: norma prawna, norma ewolucyjna, norma partnerska, norma religijna/etyczna, norma statystyczna, norma obyczajowa, norma medyczna.

Normy medyczne w seksuologia: deklaracja praw człowieka, deklaracja praw dziecka, definicja zdrowia seksualnego WHO, deklaracja praw seksualnych człowieka WHO 2002, klasyfikacja ICD-10, konsensusy zespołów ekspertów.

Deklaracja praw seksualnych człowieka WHO. Potrzeba interwencji pojawia się, gdy:

1. Gdy dana osoba odczuwa cierpienie, niepokój o własne zdrowie seksualne, dyskomfort związany z własną seksualnością,

2. Gdy naruszane są jej własne prawa seksualne, jej wolność, życie lub zdrowie, gdy pada ona ofiarą przymusu seksualnego, seksualnej przemocy fizycznej lub psychicznej, nadużyć seksualnych, tortur czy okaleczania,

3. Gdy realizacja jej seksualności pociąga za sobą naruszanie praw seksualnych, wolności, życia lub zdrowia innych osób, a więc sama stosuje przymus, przemoc fizyczną lub psychiczną, nadużycia, tortury czy okaleczanie fizyczne ciała innej osoby.

Ćwiczenia 2, 4.04.2011

Wyznaczniki i diagnostyka wczesnych symptomów wykorzystywania seksualnego dzieci.

Wykorzystywanie seksualne dzieci to nadużywanie dziecka dla uzyskiwania przyjemności seksualnej przez osoby starsze i dorosłe.

1. Bez kontaktu fizycznego ze sprawcą (zaczepianie na ulicy, składanie propozycji nawiązania kontaktu seksualnego, spotkanie z ekshibicjonistą, zmuszanie do oglądania pornografii, bycie podglądanym, nakłanianie do rozebrania się, zmuszanie do oglądania masturbacji)

2. Kontakty fizyczne ze sprawce, inne niż stosunek płciowy (naruszanie nietykalności z intencją seksualną, dotykanie narządów płciowych ofiary, zmuszanie ofiary do dotykania narządów płciowych sprawcy)

3. Usiłowanie wymuszenie lub odbycie stosunku seksualnego przez sprawcę (waginalny, oralny, analny)

Wykorzystywanie seksualne dzieci

• Dziewczęta są trzy razy częściej wykorzystywane niż chłopcy

• Nadużycie seksualne wobec chłopców częściej łączą się z użyciem przemocy

• Mniej kobiet dokonuje tego rodzaju czynów w porównaniu z mężczyznami

• Prawie 49% ofiar znało sprawców

• Objawy pewne:

• Ciąża

• Choroba przenoszona drogą płciową

• Nasienie w pochwie

• Objawy pośrednie to np. obrażenia

• Objawy psychologiczne to np. erotyczna twórczość dziecka, erotyzacja dziecka, prowokacyjne zachowania, nasilona masturbacja, myśli samobójcze, nadpobudliwość psychoruchowa, wycofywanie się z kontaktów społecznych, wtórne moczenie nocne

Rola lekarza w opiece nad ofiara przemocy seksualnej:

• Medyczne: wywiad lekarski, rozpoznanie i ustabilizowanie stanów nagłych, ocena i leczenie urazów fizycznych, pobranie materiału di badania bakteriologicznego, postępowanie zapobiegjące STD (choroby płciowe)

• Prawne: dokładne udokumentowanie zdarzenia, urazów, zebranie dowodów rzeczowych, wykonanie fotografii znalezionych zmian, powiadomienie prokuratury bądź policji o popełnieniu przestępstwa

Nadmierna interwencja profesjonalna:

Powtarzane przesłuchania i badań fizycznych, negatywna zmiana stylu życia, podejmowanie decyzji obronnych, stawianie się do sądu, podtrzymywane leczenie, nadmierne leczenie, opieka zastępcza.

Wykład 3. 11.04.2011

Prostytucja dziecięca jest definiowana, jako angażowanie dziecka lub oferowanie jego usług seksualnych danej osobie za korzyści finansowe lub innego rodzaju wynagrodzenie (poczucie bezpieczeństwa, uwaga, jedzenie, zabawki).

Nie ma jednego czynnika warunkującego nasilenie się zjawiska prostytucji. Podawane powody to m.in. sytuacja materialna, chęć zarobku, chęć podwyższenia standardu życia, zmuszenie przez kogoś, ciekawość, ucieczka z domu itp.

Dzieci szybciej dojrzewają, Internet kreuje nową klasę użytkowników pornografii dziecięcej.

Kryteria konieczności interwencji seksuologicznej u dzieci i młodzieży:

1. Utrudnia zadania rozwojowe przewidziane dla danej fazy rozwojowej dziecka

2. Nie mieści się w repertuarze zachowań seksualnych charakterystycznych dla danego wieku

3. Różnica wieku pomiędzy osobami je dokonującymi jest większa niż 5 lat

4. Osoba jest przymuszana do danej aktywności (manipulacja, przemoc)

5. Dane zachowanie może szkodzić zdrowiu, życiu

6. Wykracza rażąco poza normy, obowiązujące w danej grupie społecznej

Ćwiczenia 3, 11.04.2011

Parafilie – progresywne domy odchyleń (dewiacji) seksualnych, mające znamiona patologiczne w ujęciu medycznym. Zboczenia seksualne, perwersja.

Objawy kliniczne parafilii:

• Hiper organizacja parafilików

• Odtwarzanie fantazji parafilicznych podczas masturbacji

• Zablokowana możliwość zakochania się lub stworzenia związku partnerskiego

• Akty dewiacyjne podobne do transu, podczas którego nie jest w stanie odstąpić od swojego rytuału parafilicznego

Osoba doświadcza powtarzającego się nasilającego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań. Osoba zarówno realizuje ten pogląd jak i odczuwa z tego powodu cierpienie. Preferencje występując od co najmniej 6 miesięcy.

Pseudolizm – zamaskowana forma dewiacji, ujawniająca się jedynie w wyobraźni twórcy w fantazjach.

Fetyszyzm – konieczność posiadania pewnych przedmiotów jako bodźców do uzyskania pobudzenia oraz satysfakcji seksualnej.

Transwestytyzm fetyszystyczny – noszenie ubiorów płci odmiennej głownie dla uzyskania podniecenia seksualnego

Antyfetyszyzm – obecność jakiegoś obiektu (cechy, przedmiotu) uniemożliwia osiągnięcie podniecenia czy satysfakcji seksualnej.

Ekshibicjonizm – nawracająca i utrwalona tendencja do pokazywania narządów płciowych obcym osobom lub ludziom przebywającym w miejscach publicznych, bez prób zachęcenia do bliższego kontaktu. Osobowość: nieśmiałość, wstydliwość, trudność w nawiązaniu kontaktu, poczucie małej wartości, idealizacja kobiet, częste fantazje o treści erotycznej, większy poziom reaktywności seksualnej.

Oglądactwo – utrwalona tendencja do podglądania ludzi w czasie ich seksualnych zbliżeń lub zachowań intymnych. Prowadzi zwykle do masturbacji.

Sadomasochizm – preferowanie aktywności seksualnej, w której dochodzić d zniewolenia, zadawania bólu lub upokorzenia.

Wykład 4, 23.05.10

Uzależnienia od seksu.

Kategorie uzależnień od substancji: narkomania, alkoholizm, uzależnienie od leków, uzależnienie od hazardu. Patologiczne zachowania: uzależnienie od seksu i uzależnienie od internetu.

Uzależnienie to przymus brania środków naturalnych bądź syntetycznych lub przymus patologicznych zachowań wywołujących skutki szkodliwe dla zdrowia.

Obszary uzależnień: psychiczny, fizyczny i społeczny.

Kryteria uzależnień: zażywanie częściej, świadomość nadmiernego użycia, duży czas na zdobycie, stan odurzenia, problemy zdrowotne, pojawianie się symptomów abstynencji i używanie substancji by temu zapobiec.

Przyczyny uzależnień:

• Biopsychiczne – indywidualna wysoka podatność na uzależnienie, niska odporność na stres, zaburzenia natury emocjonalnej, zaburzenia rozwoju osobowości, uszkodzenia mózgu, choroby somatyczne

• Psychospołeczne – brak zaspokojenia potrzeb psychicznych, niepowodzenia życiowe w sferach zawodowych, szkolnych czy osobistych, stresująca i nieakceptowana sytuacja życiowa

• Kulturowe – moda, dostępność środków, brak odległych celów i perspektyw życiowych, rozrywek, przynależność do subkultury, bunt przeciw powszechnie obowiązującemu systemowi wartości i stylowi życia

Konsekwencje uzależnień:

• Fizyczne – wspływ na zdrowie o charakterze bezpośrednim oraz pośrednim

• Psychologiczne – utrata zaufania do siebie, samokontroli, obniżona samoocena, utrata zainteresowań zwykłymi czynnościami życiowymi

• Pedagogiczne – rodzinne (destabilizacja życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w sferze pełnionych ról, zadań i funkcji rodziny, źródło przemocy w rodzinie) oraz kryminologiczne (źródło przestępczości)

• Społeczne – straty pieniężne, zniszczenie sensownych związków interpersonalnych

Fazy uzależnienia:

1. Poznanie stanu odurzenia

2. Stan odurzenia przyjemnością

3. Stan odurzenia celem nadrzędnym

4. Stan odurzenia normą

Uzależnienia od seksu – seksoholizm

Seksoholizm nie jest nadmiernym popędem płciowym (nimfomanizm/satyriasis).

Kiedy osoba odczuwa nadmierny popęd seksualny nie oznacza to jeszcze ze obecnie są u niej mechanizmy typowe dla uzależnienia.

Seksoholizm nie jest zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym

Wymiar kompulsji może przyjąć masturbacja, oglądanie pornografii, cyberseks ale zachowania seksualne nie są w tym przypadku chciane i nie czerpie przyjemności z seksu.

Uzależnienie to każde kompulsywne nawykowe zachowanie.

Uzależnienie od seksu: satysfakcja z czynności seksualnej, rytualizacja czynności, pojawiają się trudności w osiągnięciu podniecenia bez wykonywania rytuałów, czynności seksualne przybierają charakter kompulsywny, zanikają umiejętności kontrolowania zachowań.

Uzależnienie od seksu jest zaburzeniem charakteryzującym się patologicznym nasileniem erotycznych zachowań

Seksoholizm spełnia wszystkie kryteria uzależnienia. Towarzyszy mu upośledzenie kontroli nad zachowaniami seksualnymi, bardzo intensywny głód seksu. Osoby uzależnione od seksu po zaprzestaniu intensywnych praktyk seksualnych cierpią na syndrom odstawienia: bole mięśni, rozdrażnienie, brak koncentracji, bezsenność, rozkojarzenie, ataki paniki, depresja, myśli samobójcze.

Przyczyny seksualizmu: nadmierny popęd, poczucie niższości, nieśmiałość, brak wiary we własne możliwości, wydarzenia, na które nie miało się wpływu (traumy), niewłaściwe podejście do spraw swojej płciowości, chęć dominacji czy też potwierdzenia swojej sprawności seksualnej.

Teoria dryfu dewiacyjnego. Długotrwałe i wielokrotne oglądanie materiałów pornograficznych, powoduje wzrost zainteresowania materiałami prezentującymi zachowania nietypowe, a nawet dewiacyjne – łącznie z przemocą seksualną. (trzeba mieć mocniejsze bodźce)

Objawy:

• Osoby nie potrafią cieszyć się seksem (w trakcie się cieszą, ale potem już nie – najpierw euforia a potem smutek po seksie)

• Seks staje się dla nich pierwszą potrzebą, dla której gotowe są poświecić wszystkie inne potrzeby

• Nie potrafią odmówić, zawsze korzystają z okazji do seksu

• Nie potrafią kontrolować zachowań seksualnych

• Negatywne myśli na swój temat

Etapy rozwoju uzależnienia od seksu:

1. Seks staje się dominującą aktywnością życiową

2. Rytualizacja

3. Zachowania seksualne stają się koniecznością

4. Pojawianie się przykrych odczuć

Skutki seksoholizmu:

Odsunięcie się od rodziny, tarapaty finansowe, popełnienia przestępstw, cierpienia samej osoby

Seksoholizm a partnerstwo. Seksoholik wyszukuje w Internecie nowych znajomości, przegląda strony pornograficzne, odrzuca wtedy swojego partnera, alienuje się emocjonalnie i społecznie od swojego partnera.

Kroki pomocy:

• Podwyższenie samooceny

• Nauka sposobów radzenia sobie ze stresem

• Trening relaksacyjny

• Zwiększanie aktywności fizycznej

• Nauka odraczania zachowania seksualnego

• Trening asertywności

• Farmakoterapia

Celem jest powrót do zdrowego życia płciowego, oparty na świadomości, jakie są przyczyny uzależnienia. Najczęściej stosuje się terapię grupową lub indywidualną.

Ćwiczenia 4, 23.05.10

Pomoc psychologiczna osobom homoseksualnym

Orientacja seksualna to trwały emocjonalny, uczuciowy i seksualny pociąg wobec osób określonej płci.

Orientacja seksualna: brak uniwersalnych kryteriów, dynamiczny charakter potrzeb seksualnych i autoidentyfikacji, płynność tożsamości i ich wielowymiarowość, pojęcie orientacji seksualnej jest nieaplikowane do osób transpłciowych będących w związkach, względność kulturowa pojęcia.

Orientacji seksualnej samej w sobie nie należy uważać za zaburzenie.

Zaburzenia dojrzewania seksualnego. Osoba cierpi z powodu niepewności, co do własnej tożsamości płciowej lub orientacji seksualnej, prowadzi do lęku lub depresji.

Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dysyntoniczna)

Dotychczas nie dowiedziono możliwości zmiany orientacji seksualnej. Celem terapeuty jest udzielenie pomocy w zbudowaniu pozytywnej tożsamości i w wyeliminowaniu zinternalizowanej homofobii/heterofobii. Krytykuje się etyczny wymiar terapii i brakuje dowodów skuteczności.

Pacjenci homoseksualni.

Homofobia – nieuzasadniony lęk, oparta na uprzedzeniach niechęć do lesbijek, gejów osób biseksualnych i transseksualnych.

Problemy psychiczne: depresja, lęk i samobójstwo.

Coming out – ujawnianie otoczeniu jakom orientacje seksualną się ma.

Proces formowania homoseksualnej tożsamości.

1. Pomieszanie tożsamości – odczuwanie niepokoju związanego z pojawiającymi się homoseksualnymi impulsami, które są sprzeczne ze zinternalizowanymi oczekiwaniami społecznymi. Można albo pogodzić się z możliwością bycia homo lub odrzucić to.

2. Porównywanie tożsamości – zastanawianie się na tym czym jest bycie homo, wewnętrzne porównywanie czy własne odczucia i doświadczenia pasują do tego obrazu. Borykanie się z utratą heteroseksualnej tożsamości i oczekiwań, które ona niesie. Poczucie osamotnienia i odmienności.

3. Tolerancja tożsamości – próbne przyjęcie homoseksualnej tożsamości i kontakt z innymi homo

4. Akceptacja tożsamości – następuje, gdy kontakt z innymi był pozytywny

5. Duma z tożsamości – podział świata na homo i hetero. Rozwija się duma z własnej tożsamości

6. Synteza tożsamości – pełna akceptacja tożsamości