Argumentum a fortiori-> jeżeli A, to tym bardziej B

-a maiori ad minus- z większego na mniejsze. Podstawą jest przepis uprawniający, schemat: komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno mniej” np jeżeli sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej, to tym bardziej może ją ograniczyć.

-a minori ad maius- w mniejszego na większe. Podstawą jest przepis zakazując, schemat: jeżeli zakazane jest mniej, to tym bardziej zakazane jest więcej, np: zakazane jest deptanie trawy, to tym bardziej zakazane jest wyrywanie drzew.

Argumentum a simile-> wnioskowanie z podobieństwa, analogii.

-analogia legis- podstawą zawsze jest jakiś konkretny przepis prawny, który musi być wyraźnie wskazany przez organ stosujący prawo. Trzy podstawowe etapy:

1) ustalenie, czy dany fakt nie jest unormowany w innym przepisie

2)ustalenie, czy istnieje przepis normujący podobne sytuacje

3) powiązanie konsekwencji prawnych

np: termin wniesienia pisma procesowego jest zachowany gdy osoba uwięziona złożyła je w zarządzie więzienia.

-analogia iuris- podstawą są bardzo ogólne zasady czy idee, na których opiera się prawo

Argumentum a contario-> wnioskowanie z przeciwieństwa

Zabrania zastosowania podobnych konsekwencji

Argumentum a coherentia-> każdą argumentację można zakwestionować wskazując iż prowadzi do sprzeczności

Czynności prawne-> oświadczenie woli przynajmniej jednej strony, zmierzające do skutków prawnych

*jednostronne np. testament

*dwustronne np. umowy

*wielostronne np.umowy spółki

Warunki ważności:

-zgodna z ogólnie przyjętymi zasadami wsp. społecznego

-impossibilum nulla est obligatio

-nieważna jest umowa dokonana w celu obejścia prawa

-musi być wolna od szantażu i podstępu

Źródła poznania prawa-> fontes iuris cognoscendi

Wszelkiego rodzaju dokumenty i obiekty, na podstawie których możemy ustalić treści normy prawnej.

*oficjalne- dzienniki urzędowe promulgacyjne

*nieoficjalne- media, książki

Lex retro non agit-> prawo nie działa wstecz

Zakaz nadawania przepisom prawnym mocy retroaktywnej. Nie wolno stosować przepisów do kwalifikacji zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie. Wyjątki:

*przepisy poprawiające sytuacje prawną obywateli

*zapobieganie obchodzeniu i nadużywaniu prawa

Zdolność prawna-> zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Posiada ją każdy od momentu urodzenia aż do śmierci + nasciturus.

Zdolność do czynności prawnych-> zdolność do nabywania praw i obowiązków samodzielnie (korzystania z tych praw). Jest własnością stopniowalną:

*brak zdolności <13lat i całkowicie ubezwłasnowolnione

*ograniczona zdolność 13-18 lat i częściowo ubezwłasnowolnione

*pełna zdolność powyżej 18 lat

Źródła prawa europejskiego:

1)pierwotne: traktaty założycielskie i akcesyjne

2)pochodne: wszystkie akty normatywne ustanowione przez organy UE- rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Wydaje się je na podstawie źródeł pierwotnych.

Przepisy bezwzględnie obowiązujące- ius cogens, imperatywne, peremptoryjne -> ich działanie nie może być wyłączone, ograniczone lub zmienione wolą stron

Przepisy względnie obowiązujące- ius dispositivum -> stosowane, gdy strony nie uregulowały stosunków w odmienny sposób niż to przewiduje konkretny przepis. Autonomia stron.

Reformationis in peius- jeżeli środka odwoławczego nie wniesiona na niekorzyść oskarżonego, to nie można zmienić wyroku na jego niekorzyść nawet gdyby zasługiwał na surowszą karę.

Ne bis in idem- zakaz ponownego orzekania w tej samej sprawie.

Domniemania- jeżeli zaszedł fakt A, to domniemywa się zajście faktu B.

Fakt A- podstawa domniemania, poprzednik Fakt B- wniosek, następnik.

*prawne- ustanowione przez normę prawną

-wzruszalne- można je obalić dowodem przeciwieństwa, zmieniają ciężar dowodu

-niewzruszalne- nie można ich obalić

-materialne- podstawa wymaga udowodnienia

-formalne- nie wymaga udowodnienia

*faktyczne- przyjęte przez sam sąd w oparciu o zasady doświadczenia

Civil law-> system prawa Europy Kontynentalnej i Ameryki Południowej.

*zasada prymatu ustawy

*oddzielenie tworzenia od stosowania prawa

*zakaz tworzenia prawa przez sądy

*źrodłem jest prawo rzymskie

Common law-> kraje anglosaskie, byłe kolonie brytyjskie.

*zasada prymatu ustawy

*brak oddziału tworzenia od stosowania prawa

*sądy mogą tworzyć prawo

*brak recepcji prawa rzymskiego

Leges imperfectae-> normy pozbawione sankcji, niedoskonałe.

Luzy decyzyjne-> sytuacje, w których tekst prawny nie wyznacza decyzji organu stosującego prawo, ale pozostawia mu wybór co do tego, jaką decyzję podjąć.

*luz wyboru przepisu prawnego- pod jaką normę zakwalifikować stan faktyczny

*luz interpretacyjny- gdy przepisy są niejasne i gdy można im przypisać wiele znaczeń

*dowodowy- gdy nie da się rozstrzygnąć, czy dany fakt miał miejsce

*wyboru konsekwencji prawnych- gdy nie jest to określone przez prawo

Przepisy przejściowe-> normują wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego:

*sposób zakończenia spraw w toku

*czy i w jakim zakresie stosuje się nowe przepisy

*czy i jak długo utrzymuje się instytucje, które znosi nowe prawo

*czy utrzymuje się dotychczasowe przepisy wykonawcze

Przepisy dostosowujące-> normują sposób powoływania pierwszy raz organów i instytucji nowych, sposób dostosowywania się do nowych przepisów(terminy)

Przepisy końcowe:

*uchylające(klauzule derogacyjne)

*o wejściu ustawy w życie

*o wygaśnięciu mocy aktu

Non liquet-> coś niejasnego, nieskonkretyzowanego

Oddalenie lub odroczenie wyroku w przypadku braku podstaw do jego rozstzygnięcia.

Większość bezwzględna-> ilość za większa od przeciw i wstrzymanych

Większość względna-> ilość za większa od przeciw bez wstrzymujących się

Większość kwalifikowana-> wyrażana ułamkowo lub procentowo, większa od połowy

Stare decisis-> sądy niższe muszą się stosować do precedensów sądów wyższej instancji, może od nich odstąpić tylko sąd który go ustanowił lub wyższy

Quorum-> minimalna liczba członków konieczna do uznania decyzji za wiążącą.

Samoistne źródła prawa-> każda reguła lub zasada, która może być podstawą decyzji sędziowskiej, czyli może być samoistnym źródłem naszych praw lub obowiązków

Niesamoistne źródła prawa-> wszystkie pozostałe, normy i materiały, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy naszych praw i obowiązków

Prawo międzynarodowe prywatne-> to gałąź prawa wewnętrznego, regulująca stosunki cywilnoprwne, w których występuje element obcy (małżeństwo z cudzoziemcem), ma charakter kolizyjny.

Prawomocność-> skutek prawny orzeczeń.

*formalna- gdy od orzeczenia nie przysługuje środek odwoławczy

*materialna- przysługują nadzwyczajne środki odwoławcze (np wznowienie postępowania

Zasada proporcjonalności-> środki naszych działań muszą być dostosowane do celów, które przy ich pomocy chcemy realizować. Musimy reagować stosownie do stopnia zagrożenia. Konstrukcja obrony koniecznej. Szczególnie ważna w prawie konstytucyjnym, gdy chodzi o prawa i wolności obywatelskie, nie można stosować ograniczeń nadmiernych i uciążliwych.

Zasada subdelegacji-> zakaz przekazywania kompetencji wykonawczych na inne organy władzy

Legalna zasada oceny dowodów-> normy prawne określają w wiążący sposób kiedy można uznać dowód za przeprowadzony.

Swobodna zasada oceny->

-kontrolowana- gdy istnienie kontrola sądów wyższych i gdzie istnieje obowiązek uzasadniania decyzji

- niekontrolowana- brak kontroli sądów i tam gdzie werdykt jest zastrzeżony dla ławy przysięgłych

Czyny prawne-> działania niezmierzające do wywołania skutków prawnych, ale je z mocy prawa wywołujące.

*niezgodne z prawem

*zgodne z prawem

Prawo publiczne, a prawo prywatne:

Wg Ulpiana: prawo publiczne- zbiór norm odnoszących się do interesu państwa,

prawo prywatne: zbiór norm odnoszących się do interesu jednostki.

*kryterium podmiotowe-> E.Bierling, F. Somlo

Publiczne: stosunki między organami państwa oraz między organami a obywatelami

Prywatne: między obywatelami

*kryterium przedmiotowe-> G. Jellinek

Publiczne: stosunki między podmiotami podporządkowanymi hierarchicznie innym

Prywatne: między podmiotami równorzędnymi

*sposobu dochodzenia roszczeń-> Thon

Publiczne: z urzędu

Prywatne: na wniosek stron

Pozytywiści:

-J. Austin

-H. L. A Hart

-K. Berghbohm

-G. Jellinek

-Kelsen

-Ihering

Niepozytywiści:

-św Tomasz

-św Augustyn

-L. Fuller

-Grocjusz

-Hobes

-John Locke

Przedmiot dowodu-> fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Nie dowodzi się stwierdzeń ogólnych, a jedynie jednostkowe twierdzenia, odnoszące się do konkretnych zdarzeń.

Schemat: „W miejscu m o czasie t miało miejsce zdarzenie m”.

Nie dowodzi się:

*faktów powszechnie znanych np zdarzenia historyczne, niekontrowersyjne fakty geograficzne

*fakty znane z urzędu np kiedy wszczęto postępowanie, zawieszono

*fakty przyznane przez jedną ze stron

Ciężar dowodu->onus probandi, spoczywa na tym, kto z faktu wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.)

-w sensie subiektywnym (formalnym): kto powinien przedstawić dowód

-w sensie obiektywnym (materialnym): kto poniesie ryzyko nieudowodnienia

Dowód prawniczy->

*uzasadnienie określonych twierdzeń, z których przy pomocy określonych reguł dowodowych wyprowadza się tezę dowodu

*zespół czynności podejmowanych przez sąd lub inny organ procesowy, aby uzyskać informacje o faktach sprawy

Rodzaje:

-bezpośredni: opiera się na wiarygodnych zeznaniach naocznego informatora

-pośredni: nie ma naocznego świadka

-poszlakowy: nie stanowi podstawy do ustalenia faktu sprawy, uznaje się go za przeprowadzony tylko gdy istnieje więcej zgodnych i potwierdzających się poszlak i gdy wykluczono inny przebieg zdarzeń

-ze słyszenia (hearsay):naoczny świadek przekazał komuś info o danej sprawie

Dowody czynnościowe:

-zeznania świadków

-opinie biegłych

-przesłuchania stron

-dokumenty

-oględziny

Derogacja wyraźna-> uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inny przepis lub klauzulę derogacyjną zawartą w przepisach końcowych

Derogacja milcząca-> derogacja przez sam fakt innego unormowania, podstawą do jej uznania są reguły kolizyjne:

*hierarchiczna- lex superior derogat legi inferiori

*chronologiczna- lex posterior derogat legi priori

*merytoryczna- lex specialis derogat legi generali: stosuje się ją do norm pozostających w stosunku nadrzędności. Zakres lex specialis musi się zawierć w lex generalis.

Desuetudo-> norma prawna traci moc obowiązującą wskutek jej niestosowania przez dłuższy czas lub wskutek radykalnej zmiany okoliczności.

Proces kontradyktoryjny-> spór stron przed bezstronnym sądem. Strony są wyłącznymi dysponentami procesu, a sąd ogranicza się do wydania wyroku i dopilnowania, by został on spełniony.

*strony decydują czy wszcząć proces

*sąd jest związany roszczeniami stron, nie może uwzględniać roszczeń z urzędu

*sąd jest związany wnioskami dowodowymi stron

Proces inkwizycyjny-> postępowanie prowadzone z urzędu przed sąd, a rola stron ogranicza się do przekazywania niezbędnych dla sądu informacji.

*postępowanie wszczynane z urzędu

*sąd może uwzględnić roszczenia i żądania nie zgłoszone przez strony

*sąd nie jest związany wnioskami dowodowymi stron

Odwołanie-> podstawą może być albo błąd co do prawa (erroe iuris) albo błąd co do faktu (error facti).

*kasacja- kontroli podlega wyłącznie ustalenia prawne, sąd kasacyjny nie prowadzi postępowania dowodowego i opiera się na ustaleniach sądów niższych. Nie orzeka też co do istoty sprawy, a wyłącznie uchyla zaskarżone orzeczenie(kasatoryjne) i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

*rewizja- obejmuje ustalenia prawne i faktyczne, sąd rewizyjny opiera się na ustaleniach niższego sądu i nie prowadzi postępowania dowodowego. Może zarówno uchylić jak i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, ale też orzec co do istoty sprawy.

*apelacja- obejmuje ustalenia prawne i faktyczne, stanowi powtórzenie postępowania przed sądem niższym, obejmuje też postępowanie dowodowe. Sąd orzeka co do istoty sprawy.

zwykłe środki odwoławcze-> od orzeczeń nieprawomocnych

nadzwyczajne środki odwoławcze-> od orzeczeń prawomocnych np: wznowienie postępowania

Kodeks-> akt normatywny zwykle rzędu ustawy, zawierający normy z danej dziedziny prawa.

*Kodeks postępowania administracyjnego 1960

*Kodeks cywilny 1964

*Kodeks postępowania cywilnego 1964

*Kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964

*Kodeks wykroczeń 1971

*Kodeks pracy 1974

*Kodeks karny 1997

*Kodeks postępowania karnego 1997

*Kodeks karny wykonawczy 1997

*Kodeks karny skarbowy 1999

*Kodeks spółek handlowych 2000

*Kodeks morski 2001

*Kodeks postępowania w sprawach o wykroczeniach 2001

*Kodeks wyborczy 2011

Traktaty założycielskie UE:

*Paryski 1951

*Rzymskie 1957

*Maastricht 1992

*Amsterdamski 1997

*Nicejski 2001

*Lizboński 2007

Obowiązki-> ograniczają naszą sferę wyboru.

*doskonałe- związane z sankcjami

*niedoskonałe- niezwiązane z sankcjami

Uprawnienia pozytywne: gdy jest sprzężone z obowiązkiem pozytywnym, wiąże ściśle określone osoby (inter partes). Prawo zobowiązań-> żądanie, aby coś zrobić.

Uprawnienie negatywne:gdy jest sprzężone z obowiązkem negatywnym, wiąże każdego (ergo omnes). Prawo rzeczowe-> żądanie, aby czegoś nie robić.

Generacje praw człowieka:

I -> prawa wolnościowe i polityczne- mają charakter negatywny

II -> ekonomiczne, socjalne i kulturalne- charakter pozytywny

I i II = indywidualne

III -> prawa kolektywne, przysługują grupą

Prawo do samostanowienia narodu, ma 2 aspekty:

*pozytywny- swoboda wyboru ustroju

*negatywny- utworzenie wolnego państwa

Wykładnia autentyczna-> dokonywana przez ten sam organ, który ustanowił daną normę. Ma moc prawną równą mocy prawnej aktu poddanego interpretacji. O tym, czy wykładnia jest wiążąca decydują przepisy prawne, a nie sam fakt, kto jej dokonał.

*oficjalna- zawarta w autoryzowanym i mającym formalnie moc wiążącą akcie

*nieoficjalna- na podstawie np prasy czy TV

Wykładnia legalna-> dokonywana przez organ do tego uprawniony przez prawo. Ma charakter abstrakcyjny, dokonuje się jej za pomocą uchwał na specjalnych posiedzeniach sądu, a nie w toku rozstrzygania sprawy

Wykładnia operatywna-> dokonywana przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznania konkretnej, indywidualnej sprawy. Wiąże jedynie w sprawie, w której ją wydano.

Wykładnie według J. Wróblewskiego:

*wykładnia językowa-> zaliczamy do niej dyrektywy charakteryzujące znaczenie normy ze względu na jej właściwości językowe.

-języka prawnego

-języka prawniczego

-języka specjalnego

-języka potocznego

*wykładnia systemowa-> pełni rolę subsydiarną wobec językowej. Nie może stanowić samodzielnej podstawy, ale może zadecydować o tym, które z możliwych znaczeń normy wybierzemy, a czasem nawet może być argumentem za odstąpieniem od znaczenia potocznego. Najważniejsza zasada: wszystkie normy prawa powinny być interpretowane w sposób zgodny z zasadami prawa

*wykładnia funkcjonalna-> reguły nakazujące uwzględnienie kontekstu społecznego, ekonomicznego i aksjologicznego. Należy brać pod uwagę powszechnie akceptowane normy moralne, zasady sprawiedliwości i słuszności.

Funkcje prawa:

*kontrola ludzkich zachowań

*regulacja konfliktów

*rozdział dóbr i ciężarów

Rozdział dóbr i ciężarów-> prawo dystrybuuje różnego rodzaju uprawnienia i obowiązki.

*reguła równej miary- w podobnych sytuacjach takie samo traktowanie: In paribus causis paria iuri.

*zasada sprawiedliwości formalnej- osoby z tej samej kategorii powinny być tak samo traktowane.

*reguła sprawiedliwości materialnej- na jakich zasadach rozdzielać dobra i ciężary.

->sprawiedliwość dystrybutywna: każdemu stosownie do pracy, zasług, potrzeb, pozycji, każdemu równo.

Odpowiednikiem zasady dla prawa karnego są zasady:

-sprawiedliwość retrybutywna: kara musi być proporcjonalna do ciężaru przestępstwa oraz stopnia winy

-sprawiedliwość restytutywna: kara musi wyrównać krzywdę wyrządzoną

*sprawiedliwość komutatywna: każdemu stosownie do zobowiązań, jakie na siebie przyjął. „Volenti non fit iniuria”

*sprawiedliwość proceduralna

Metody rozwiązywania konfiktów:

*tryb kontraktowy-> spór rozstrzygany w drodze kontraktu stron, które same decydują o sposobie jego rozwiązania. Bezspośredni.

*tryb mediacyjno-koncyliacyjny -> strony same decydują o zasadach oraz wybierają mediatora, który nie ma uprawnień władczych i może w każdej chwili zostać odwołany. Jest on tylko doradcą, musi być neutralny.

* tryb arbitrażowy -> strony nadal same decydują o zasadach, trybie i kto będzie mediatorem, ale jego decyzja jest wiążąca i może zostać przymusowo wykonana

*tryb adjudykacyjny -> strony nie mają wpływu ani na zasady ani na tryb ani na wybór mediatora. Wszystko jest im narzucone z góry.