I SPÓR O POJĘCIE PRAWA

1. Prawo – zbiór norm prawnych jednak istnieje wiele koncepcji i definicji, bo niektórzy się nie zgadzają, że to tylko zbiór

norm.

2. Płaszczyzny badania prawa:

–

logiczna

–

socjologiczna

–

psychologiczna

–

aksjologiczna lub historyczna
PRAWO JEST ZJAWISKIEM LOGICZNO- JĘZYKOWYM

3. Koncepcje prawa natury

- najdawniejsze koncepcje, najczęściej przeciwstawiania się je pozytywizmowi prawniczemu (ontologia – nauka o bycie)

4. Klasyfikacje doktryn prawa natury:

a) z uwagi na źródło prawa natury
- religijne (źródłem jest Bóg)
- laickie (źródłem jest ludzki rozum, natura ludzka)
b) z uwagi na treść prawa natury
- statyczne (prawo natury nie zmienia się, istnieją te same normy przez rożne okresy np. łomizm
- dynamiczne (doktryny katolickiej po II wojnie światowej, np. występowanie w dokumentacji soboru Watykańskiego II –
niezmienne zasady prawa natury podlegają wciąż na nowo interpretacji ze strony człowieka żyjącego w zmieniających się
warunkach
- prawa natury o zmiennej treści (prawo natury ulega zmianie np. stammler)

5. Doktryny prawa natury starają się odpowiedzieć na następujące pytania:

- Czy istnieje prawo natury i jak rozpoznać jego normy?
- Jaka jest istota prawa natury?
- Jaka jest treść poszczególnych norm prawa natury?
- Jaka relacja zachodzi pomiędzy prawem natury a prawem pozytywnym?

6. Moralność prawa – to nazwa najbardziej znanej, proceduralnej (formalnej) a więc koncentrującej się na treści norm prawa

natury ( i ich relacje w stosunku do prawa pozytywnego), ale na tym jak powinien być konstruowany system norm i jak należy
go stosować, aby mógł być uważany za system prawa natury spójny.

7. Według Fullera (prawo natury) Budowanie porządku prawnego wymaga przestrzegania zasad dobrej roboty. Zasady

budowy dobrego porządku prawnego Fuller nazwał „wewnętrzną moralnością prawa” od spełnienia zasad zależy czy
pracodawca będzie mógł skutecznie kierować życiem, społecznością.

8. Osiem wymogów „WMP”, którym powinien kierować się pracodawca:

- ogólność prawa (ogólne zasady wyznaczające wzorce postępowania)
- ogłaszanie prawa (adresaci muszą wiedzieć co przestrzegać)
- zakaz wstecznego działania prawa (żeby nie było, że: coś było legalne i to zrobiliśmy, teraz jest to zakazane i ponosimy karę)
- jasność prawa
- unikanie sprzeczności w prawie
- zakaz nakładania na adresatów obowiązków niemożliwych od spełnienia
- trwałość (względna) prawa w czasie
- zgodność pomiędzy działaniem organów publicznych a prawem (pracodawca – parlament w polsce – aby system prawa był
systemem spójnym)

9. Pozytywizm prawniczy jako kierunek filozoficzno-prawny, powstał w anglosaskiej i kontynentalnej kulturze prawnej w

XIX w.

10. Twierdzenia PP:

- prawa są ustawionymi przez człowieka rozkazami (prawo to tylko to co daje człowiek=prawodawca)
- nie istnieje żaden konieczny związek pomiędzy prawem a moralnością (nie ma znaczenia czy prawo jest moralne czy nie a i
tak jest prawo, prawo może być niemoralne)
- analizę pojęć prawnych należy odróżnić od badań historycznych, socjologicznych oraz krytycznej oceny prawa
- system prawa jest systemem logicznie zamkniętym (prawo nie jest uzupełniane przez prawa natury czy moralności –
ograniczone tylko do prawodawcy)
- sądy moralne nie mogą być wydawane na podstawie racjonalnym argumentów (dwie sprawy moralne – trudno ocenić kto ma
racje np. aborcja słuszna i aborcja niesłuszna, nie możemy ocenić co słuszne)

11. Teza o rozdziale prawa i moralności:

- prawo i moralność stanowią różne porządki normatywne, że w związku z tym zgodność czy nie zgodność norm prawnych z
normami moralnymi nie przesądza ani o istocie prawa, ani o jego mocy obowiązującej. Prawo może naruszać zasady
sprawiedliwości czy słuszności – dalej jest prawem. (prawo moralne lub niemoralne, bez różnicy – ważne żeby prawo
pochodziło od odpowiedniego organu)

12. Herbert Hart ( XX w., filozof prawa, przedstawiciel współczesnego pozytywizmu prawniczego) Jego koncepcje powstały w

opozycji do koncepcji John'a Austina. Wg Austina: „prawo to rozkaz suwerennej władzy zaopatrzony w sankcje”. Suwerenem
jest tym, który ma posłuch u poddanych, czyjego rozkazy są przestrzegane przez ogól społeczeństwa. Hart odrzuca ideę prawa
jako rozkazu, odrzuca ideę sumą odrzucanych nawyków.

13. „Paradoks bandyty”

Wyrafinowany pozytywizm Hart'a radzi sobie z tzw. „paradoksem bandyty”. Klasyczny pozytywizm (Austin) nie potrafi
natomiast wyjaśnić różnicy pomiędzy przymusem, którym obywatel odczuwa wobec uzbrojone bandyty (Austin sprowadzał
bowiem rolę normy prawnej do sterowania zachowaniem – suwerena rozpoznajemy przez obserwacje podsłuchu). Herbert

Hart wprowadził wewnętrzny aspekt reguły – wprowadzenie tego aspektu pozwala na odróżnienie bycia pod przymusem a
byciem zobowiązanym do czegoś. Poznanie prawa wymaga nie tylko zewnętrznego poznania regularności zachowań
związanych z prawem, ale także tzw. wew. aspektu reguły (reguła jest prawem tylko wtedy, gdy obywatel zajmie wobec niej
postawę akceptacji lub sformułuję pod jej adresem postulat). Pozytywizm prawniczy sprawdza się tylko w państwie
demokratycznym a nie np. w nazizmie itp. ponieważ np. pozytywizm prawniczy nawet niemoralne prawo, które dane jest
przez prawodawce, jest prawem. Ci co popełniali zbrodnie w czasie II WŚ tłumaczą się, że działali zgodnie z prawem.

14. Gustaw Radbruch – niemiecki filozof prawa

cytat: „Pozytywizm utożsamiający ustawę z prawem jest współwinny udziału niemieckiej nauki prawa w tworzeniu stanu
prawnego narodowego socjalizmu”

15. Formuła Radbrucha:

- jeżeli norma prawna jest rażąco niehumanitarna, niesprawiedliwa, narusza podstawowe normy moralne, to taka norma nie
obwiązuję (nie jest prawem) – na podst. tej formuły zostali skazanie zbrodniarze wojenni. Na co dzień pozytywizm prawniczy,
ale jak to nie wystarcza to trzeba się odwołać do reguły naturalistycznej.

16. Realizm prawniczy – zajmuję się głównie socjologicznymi i psychologicznymi aspektami prawa (prawo wywołuje pewne

skutki społeczne, społeczeństwo przyjmuje postawę wobec prawa)

17. Realizm amerykański:

- konfrontował tzw. „law in books”(to co daje prawodawca) i „law in action”(prawo działające w życiu)
- przeciwstawiał się ograniczaniu badań prawa do badania tylko law in books. (Istotne jest badanie orzecznictwa sądowego,
jak to prawo działa w życiu, czyli jak sąd wypowiedział się w sprawie tego prawa, jak je stosują, istotne jest to jak prawo
interpretują sądy)
- prawo w książkach nie jest prawem rzeczywistym (prawem praktyki prawnej). Nauka prawa powinna przedstawiać
rzeczywistą praktykę prawa i jej prawidłowości, a następnie wnioskować z dotychczasowego zachowania się sądów o ich
przyszłym postępowaniu w sprawach podobnych)
- postulowali empiryczne badania prawa (badania rzeczywistości społ. np. jakie są postawy społ. do prawa)

18. Skandynawski realizm prawniczy:

- nawiązuję do psychologii, odwołuję się do metod empirycznych (dot rzeczywistych badań, danych).
- prawo jest tu czynnikiem psychospołecznym. Porządek prawny czerpie swoją moc z faktycznej siły sprawującej władze, a
nie z innych źródeł.
- koncepcja ta odrzuca metafizykę i mistycyzm(to władza stanowi prawo). Oddziaływanie prawa wyjaśniane jest tu poprzez
odwołanie się do psychiki obywateli.
- prawo nie może być utożsamiane z przepisami prawnymi – prawo to coś więcej niż przepis. Towarzyszą mu uczucie,
wzruszenie.

19. Psychologizm Leona Petrażyckiego – polski uczony.

- dodał do tradycyjnego katalogu zjawisk psychicznych (takich jak rozum, uczucia, wola) czwarty rodzaj zjawisk – emocje
(impulsje).
- jego zdaniem emocje wyznaczają postępowanie popychając nas ku czemuś lub odpychając nas od czegoś.
- prawo jest rodzajem emocji. Swoistość norm prawnych polega na przeżyciu, w którym odczuwamy presję psychiczną,
skłaniającą nas do określonego zachowania.
- jednym z elementów przeżycia emocjonalnego jest obowiązek (wspólny dla prawa i moralności)
Emocje – potrzeba zachowanie się tak a nie inaczej (np. widzę żebraka i czuję, że muszę wrzucić mu pieniądz – moralność –
emocja etyczna, jednostronna, imperatywna), ale są emocje np. ktoś pożyczy mi pieniądze i ja mu oddaje, to też odczuwam
emocje powinności oddania mu pieniędzy, ale tu mogę odczuwać obawę że ten ktoś pójdzie do sądu, nacisk psychiczny jest
silniejszy – emocja dwustronna, imperatywno-atrybutywna (nacisk psychiczny → prawo).
- Psychologizm L. Petrażyckiego: ale w przypadku prawa nie można zredukować treści przeżycia psychologicznego tylko do
obowiązku. Charakterystyczne dla prawa poza przeżyciem obowiązku jest przeżywanie uprawnienia (uprawnienie jest to
przeżycie, że dane zachowanie się jest przez kogoś wymagalne). Moralność zaś pozbawiona jest charakteru roszczeniowego
(żebrak nie ma prawa żądać od nas pieniędzy, nie może nas zaskarżyć).

II PRZEPISY PRAWNE I NORMY PRAWNE

1. Stosunek pojęć „przepis prawny” i „norma prawna”

-przepis jest jednostka redakcyjną tekstu prawnego (zdaniem w tekście prawnym) np. kto zabija podlega karze pozbawienia
wolności → z tego wynika, że każdy kto zabije, ponosi karę ← składnik normy.
- norma prawna jest zbudowana z przepisów (suma przepisów)
- jest ona wypowiedzią wskazującą powinny sposób postępowania określonego w niej adresata w okolicznościach w niej
wskazanych.
Składniki normy (to musi być): adresat, sposób postępowania, okoliczności.

2. Rodzaje przepisów prawnych:

a) wyznaczające zachowania adresatów np. kto zabija człowieka ten podlega karze
-bezpośrednio (zakazujące, nakazujące, dozwalające)
- pośrednio (inne) np. definiujący przepis: definicje legalne → to przepis, który definiuje zwroty zawarte w tekście prawnym.
b) odsyłające
- systemowo (poza system prawa, w tym klauzule generalne → przepis zawiera zwrot np. „dobro dziecka”, „zasady
współżycia społecznego”. → klauzula generalna:
np. (1) Art. 5 kodeksu cywilnego – przepis, który odsyła do ocen podmiotu stosującego, interpretującego prawa (czyli ocena
sądu)
Przykład: Właściciel wynajmuje mieszkanie, wprowadza się tam Pani, która nie płaci, rozwiązuje najem (właściciel), pisze

pozew do sądu, bo chce eksmitować, pani idzie do sądu społecznego – bo ma 5 dzieci, mąż bez pracy, a właściciel nie utrzyma
mieszkania, nie jest mu potrzebne i teraz sąd orzeka czy coś jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego ( te zasady nie
są nigdzie zapisane) czy nie.
np. (2) Art 56 § 1. i 2. kodeks rodzinny i opiekuńczy:
Jeżeli nastąpił trwały rozkład pożycia małżeńskiego to można brać rozwód ale jeśli w wyniku rozwodu miałoby ucierpieć
dobro wspólnych małoletnich dzieci → (nie ma def. tego prawa, sąd sam musi ocenić czym jest to dobro → ojciec bije zonę,
dzieci, więc da rozwód) to rozwód nie jest dopuszczony; wtedy sąd musi ocenić daną sytuacje w kontekscie tej klauzuli.
c) ogólne (lex generalis) np. Art. 148 § 1. „Kto zabija człowieka podelga karze”
d) szczególne (lex specjalis) np. Art. 148 § 2. „kto zabija człowieka... a) z okrucieństwem...”
Zasada lex specjalis derogat legi generali – przepis szczególny wyłącza zastosowanie przepisu ogólnego (w obydwóch
przepisach ktoś tam zabił, ale jest ta zasada i wtedy pomija się ten przepis co jest wcześniej)
e) wiążące bezwzglednie (ins cognes) np. Art 119 kodeks cywilny: „terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani
przedłużane przez czynność prawną”
f) wiążące względnie (ins dispositivum) np. Art. 761 § 1. Kodeks cywilny: „Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, agent
odpowiada ze to, że kilent spełni świadczenie”- ale strony mogąsie umówić, że agent nie odpowiada.
Ins cognes – jeżeli przepis jest bezwz. w to znaczy, że strony nie mogą wyłączyć jego zastosowania (nie ma mozliwości
modyfikacji)
ins dispositivum – zastosowanie przepisów może być wyłączone zastosowanie, czyli modyfikacja może być.

3. Pojęcie i budowa (każdej: religijna, prawna, moralna...) normy postępowania. Każda norma postępowania składa się z:

-adresat
-okoliczności
- sposób postępowania wyznaczony adresatowi (ad a) w okolicznościach (ad b)
np. NIE ZABIJAJ: ADRESAT: każdy człowiek, okoliczności: w każdej, co ma robić: nie zabijać.

4. Normy generalne i abstrakcyjne – normy prawne (normy zawarte w przepisach prawnych albo są z nich skonstruowane,

maja charakter generalnie abstrakcyjny)
Norma jest generalna kiedy adresat jest wskazany w sposób rodzajowy np. każdy..., żołnierze, prezydent (podpisuje ustawę)
Norma jest abstrakcyjna kiedy sposób postępowania nie konsumuje tej normy – np. nie zabijaj. Jeśli dziś nie zabiłem to dalej
ta norma istnieje, nie przestaje mnie obowiązywać.

5. Normy indywidualne i konkretne (normy zawarte w decyzjach organów prawnych, są konkretnie indywidualne)

Norma jest indywidualna gdy wskazuje adresata zindywidualizowanego – imienny
Norma jest konkretna gdy zachowanie zgodne z ta normą konsumuje ją np. masz być dziś o 7:30 na wykładzie – jak będę to
norma jest skonsumowana – przestaje działać.

6. X zabil Y

(1) sąd ustala stan prawny (gdy sąd ustala stan prawny = ustala normy generalnie abstrakcyjne) → (2) sąd gromadzi dowody -
ustala stan faktyczny ->(3)dokonuje skojarzenia stanu faktycznego i prawnego i (4) wydaję osąd.

7. Koncepcje budowy normy prawnej

a)trójelementowa, składa się z:
- hipoteza (adresat + oksytoniczności)
- dyspozycja (sposób postępowania)
- sankcja (jest to zadanie informujące jakie negatywne konsekwencje poniesie adresat normy, jeżeli w okolicznościach
podanych w hipotezie nie zachowa się zgodnie z dyspozycja tej normy)
b) norm sprzężonych (połączone)
-norma sankcjonowana – każdy adresat, składa się z:

- hipotezy(adresat+okoliczności, adresatem może być każdy)
- dyspozycji (wzorzec postępowania)

- norma sankcjonująca – ta norma sankcjonuję normę sankcjonującą, adresat:organy państwowe, które stoją na straży prawa,
sądy. Składa się z:

- hipotezy (adresatem jest organ władzy; okoliczność to jest naruszenie normy sankcjonowanej przez jej adresata)
- dyspozycji (adresat n. sankcjonującej w okolicznościach w niej wskazanych ma obowiązek wymierzyć sankcję n.
sankcjonowanej)

Jeżeli adresat normy sankcjonowanej nie zachowa się zgodnie z ta normą to adresat norma sankcjonującej jest
zobowiązywany wymierzyć sankcję.
NORMA SANKCJONUJĄCA → SANKCJONUJE → NORMĘ SANKCJONOWANĄ.

8. Pojęcie sankcji prawnej i jej rodzaje

DEF: Dolegliwość wymierzona adresatowi normy prawnej jeśli w okolicznościach wskazanych w hipotezie tej normy nie
zachowa się on zgodnie z jej dyspozycja.
- sankcja karna (związana, występuję w gałęzi prawnej zwanej prawem karnym (reguluje odpowiedzialność karną za
popełnienie czynów szczególnie niebezpiecznych dla społeczeństwa)
- s. egzekucyjna (charakterystyczna dla pozostałych gałęzi prawa, zwłaszcza dla administracyjnego)
- s. nieważności (bezskuteczności) jeżeli zachowanie nie zostanie uskutecznione przez zapis prawa.

9. SANKCJA KARNA, zasada: nulla pena sine lege – nie ma kary bez ustawy

nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy
Czyli nawet jeśli czyn jest strasznie obrzydliwy pod względem moralnym, ale nie ma go w prawie karnym to nie jest to
przestępstwo. Funkcje sankcji karnej:
- resocjalizacyjna, ogólno prewencyjna, szczególno prewencyjna, represyjna, sprawiedliwości, kompensacyjna

10. SANKCJA EGZEKUCYJNA OZNACZA przymusową realizację obowiązków prawnych w sytuacji, gdy adresat obowiązku

nie chce albo nie może go dobrowolnie spełnić; przymusowe wymuszenie obowiązków prawnych.
- egzekucja sądowa (realizowana przez komorników sądowych albo sądy
- egzekucja administracyjna (realizowana przez różne egzekucyjne organy administracyjne, dot. wymuszania różnych
obowiązków administracyjno-prawnych np. podatki)

11. SANKCJA NIEWA

ŻNOŚCI oznacza, że w sytuacji naruszenia pewnych norm prawnych ustawodawca odmawia uznania

skuteczności normy prawnej:
x od y chce kupić mieszkanie, spisują umowę, x przekazuje pieniądze y, ale umowa musi być sporządzona w formie aktu
notarialnego bo jak nie to własność mieszkania nie przechodzi do x, y ma pieniądze i mieszkanie.

III AKTY NORMATYWNE I TWORZENIE PRAWA

1. Tworzenie prawa. Współczesne formy tworzenia prawa:(stanowienie, współstanowienie, prawo zwyczajowe,

precedens)
a)stanowienie prawa (polska i europa kontynentalna) – jednostronny, władczy akt decyzyjny organu publicznego w wyniku
którego powstaje akt prawotwórczy (np. konstytucja, ustawy, rozporządzenia – jako akty powszechnie obowiązującego prawa)
b) współstanowienie prawa (polska i europa kontynentalna) – co najmniej dwie strony wspólnie ustalają normy prawne (np.
umowy międzynarodowe, a w prawie polskim np. układy zbiorowe pracy) Dwa równorządne podmioty negocjują, ustalają
normy prawne.
c) prawo zwyczajowe – (zostało wyparte przez prawo stanowione) – prawo niepisane; -należy odróżnić „prawo zwyczajowe”
od „zwyczaju”
-zwyczaj nie jest prawem, jest ustalona, jednotodną praktyką postępowania w danej społeczności.
-zwyczaj może być doniosły prawnie gdy przepisy do niego odwolują się (odsłyłają)
-prawo zwyczajowe jest prawem [niepisanym] (w społeczności kształtuję się wzorzec postępowania, rodzi się społeczne
przekonanie, że takie jest prawo, istnieje wola przez organ władzy do uznania przekonania za prawo i on obejmuje je sankcją)
d) precedensy: są to rozstrzygnięcia sądów w indywidualnych sprawach, które potem stanową podstawę w rozstrzyganiach
innych spraw.

- w systemie prawa stanowionego (PL i Europa kontynentalna)
1. wybór normy prawnej
2. ustalenie obowiązywania normy prawnej
3. wykładnia prawa
4. ustalenie stanu faktycznego
5. subsumpcja
6. wybór konsekwencji prawnej
7. sformułowanie i uzasadnienie decyzji
- w systemie common law: (Ameryka, Anglia)
1. ustalenie stanu faktycznego
2. ustalenie czy obowiązuje norma prawa stanowionego regulująca stan faktyczny ustalony w pkt. 1.
3. jeśli tak to subsumcja (na postawie norm prawa stanowionego) i decyzja
4. Jeśli nie to → ustalenie, czy obowiązuje precedens regulujący stan faktyczny ustalony w pkt. 1.
5. Jeśli tak, to → subsumcja (na podst. precedensu) i decyzja,
6. Jeśli nie, to → sąd tworzy normę w oparciu o która wydaje decyzję.

1.

Poj

ęcie aktu normatywnego

AKT NORMATYWNY- akt zawierający jakiekolwiek normy postepowania, np. ustawa rozporządzenie, także dekalog, statut.
Każdy akt prawotwórczy jest aktem normatywnym, ale nie każdy akt normatywny jest aktem prawotwórczym, np. statut
spółdzielni nie jest prawotwórczy, a ustawa tak.

2.

Powi

ązania aktów normatywnych (kompetencje i hierarchiczne oraz merytoryczne)

POWI

ĄZANIE KOMPETENCYJNE- wiąże się z hierarchiczną budową aparatu państwowego, co powoduje zróżnicowanie

mocy prawnej (moc równa, niższa, wyższa)
POWI

ĄZANIE HIERARCHICZNE- akt prawotwórczy w systemie prawa podlega hierarchicznemu uszeregowaniu

POWI

ĄZANIE MERYTORYCZNE- odnoszą się do relacji między treścią regulowanych stosunków społecznych w aktach

prawnych, np. kodeks karny i kodeks spółek handlowych

3.

Typy aktów normatywnych w Polsce:

a)

AKTY NORMATYWNIE POWSZECHNIE WI

ĄŻĄCE- mają jako adresatów nieograniczony krąg podmiotów (że

do wszo), ponadto mogą regulować każdą kategorie spraw.
Akta niższego rzędu muszą być zgodne z aktami wyższego rzędu, reguluje to Trybunał Kosntytucyjny.
Warunkiem wejścia w życie aktów prawa jest ich urzędowa publikacja w Dziennkiu Ustaw.
b)

AKTY NORMATYWNE WEWN

ĘTRZNIE WIĄŻĄCE- są to akty, których adresatami są podmioty usytuowane

wewnątrz aparatu państwa (urzędnicy), nie wpływają na sytuacje obywateli.
c)

PRAWO MIEJSCOWE- akty organów wspólnot lokalnych powołanych do samodzielnego wykonywania zadań

publicznych (np. rada gminy, powiatu)
d)

MIEJSCE UMOWY MI

ĘDZYNARODOWEJ W SYSTEMIE PRAWA RP- Na podstawie przepisów Konstytucji

obecny system hierarchii źródeł prawa przedstawia się następująco:

1. Konstytucja RP,
2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej, (dot.: pokoju, sojuszy,
układów politycznych lub układów wojskowych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w

Konstytucji, członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państwa pod
względem finansowym, spraw uregulowanych w ustawie lub, w których Konstytucja wymaga ustawy.)
3. Ustawy,
4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe,
5. Rozporządzenia,
6. Akty prawa miejscowego.

4.

Budowa aktu normatywnego

1) CZ

ĘŚĆ TYTUŁOWA(NAGŁÓWEK) – w której wymienia się nazwę rodzaju aktu, datę jego ustanowienia, a następnie

ogólne merytoryczne określenie normowanej w akcie materii.
2) PREAMBUŁA- umieszczana, gdy zachodzi potrzeba wyraźnego wskazania celów wydania aktu.
3) CZ

ĘŚĆ OGÓLNA – obejmująca przepisy, które zawierają elementy wspólne dla norm zawartych w treści przepisów

szczegółowych, zwykle elementy hipotez, a także normy sankcjonujące. W części ogólnej umieszczone są również tzw. definicje
legalne, które wyjaśniają znaczenie pojęć używanych w danym akcie lub nawet gałęzi prawa.
4) CZ

ĘŚĆ SZCZEGÓLNA – zawierająca zasadniczą materię aktu normatywnego, odnosząca się zwłaszcza do dyspozycji i

niekiedy sankcji norm prawnych, przy czym przepisy te mogą służyć konstruowaniu norm typu zarówno lex generalis (ustawa
ogólna, przepis powszechny), jak i lex specialis (ustawa specjalna, przepis szczególny).
5) PRZEPISY PRZEJ

ŚCIOWE I KOŃCOWE (derogacyjne lub określające termin wejścia aktu w życie).

********************
2. PRAWO EUROPEJSKIE:

A. Źródła pisane (te zawarte w aktach prawotwórczych) → pierwotne i wtórne źródła prawa.

np. traktat paryski, traktaty rzymskie, jednolity akt europejski, układ w szengen itp.

B. Źródła niepisane (ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe – znajdujące swój wyraz w orzeczeniach ETS → europejski
trybunał sprawiedliwości (wydaje orzeczenia czy prawa państwa zgodnie z prawami UE)):
- rozporządzenie (stosowane bezp. w każdym z państw UE)
- dyrektywy (wiążące Państwa w zakresie celów i terminów ich osiągnięcia)
- decyzje o charakterze ind. - konkretne, wiążące adresatów)
- zalecenia i opinie (niewiążące ale o dużym autorytecie)

3. Pierwsze

ństwo prawa Europejskiego – jego pierwszeństwo nad prawem danego państwa.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie jest ono ważniejsze niż Konstytucja RP; jest ważniejsze niż prawo i ustawy niższego
szczebla niż konstytucja.

4. ZRÓDŁA PRAWA (przepisy rozdz. III konstytucji RP)

Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je
ustanowiły, akty prawa miejscowego.
Źródła powszechnie obowiązującego prawa – te akty prawotwórcze, które potencjalnie mogą być skierowane do
nieograniczonego kręgu adresatów; mogą regulować wszystko pod warunkiem, że te niższego rzędu są zgodne z wyższego
rzędu (np. ustalona może regulować wszystko pod warunkiem zgodności z konstytucja i prawem europejskim); źródła te mogą
być podstawą wydawania decyzji wobec obywateli.
Art. 93.
1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i
obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób
prawnych oraz innych podmiotów.
3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Źródła wewnętrznie obowiązującego prawa – akty prawotwórcze, których adresatami są podmioty usytuowane wewnątrz
struktury aparatu państwowego; muszą być zgodne z źródłami powszechnie obowiązującego prawa; nie mogą być podstawą
wydawania decyzji wobec obywateli; wiążą one urzędników do których są skierowane.
Minister wydaje instrukcje → urzędnik postępuję wg ustawy i instrukcji → urzędnik wydaje decyzje dla podatnika i jeśli ta
instrukcja jest niezgodna z ustawą to podatnik może się odwołać do sądu; akty wew, obowiązującego prawa nie mogą
dotyczyć obywateli tylko urzędników.
Konstytucja jest najwa

żniejszym aktem prawnym! O zgodności aktów niższego szczebla z konstytucją sprawdza i czuwa

Trybunał Konstytucyjny.
Art. 88.
1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla
ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa

Warunkiem wejścia w życie aktów powszechnie obowiązującego prawa jest ich formalne

ogłoszenie – publikacja np. w

dzienniku ustaw. (na zasadzie i w trybie określonych w ustawach)

Publikuję się: dziennik RP – konstytucja, ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowej
monitor polski: wszelkie źródła prawa wewnętrznego.
Art. 89.

1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie

wymaga uprzedniej zgody

wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie

wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes

Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych

określa ustawa.

Art. 89 Mówi nam o 2 rodzajach umów międzynarodowych:
1. umowy międzynarodowe „ważniejsze”. Dla ich ratyfikacji, wypowiedzenia konieczna jest zgoda wyrażona w ustawie.
2. Umowy międzynarodowe „mniej ważne” (niedotyczące spraw w odnośnikach 1) Dla ich ratyfikacji lub wypowiedzenia
nie jest konieczna zgoda wyrażona w ustawie.
Art. 90
1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi
międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm
większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art.
125.
4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Umowy międzynarodowe „jeszcze ważniejsze”, najważniejsze:
1. Zrzeczenie się kompetencji na rzecz organów europejskich → to potrzebne było aby Polska mogła przystąpić do UE. Są
dwa sposoby ratyfikacji: albo tak jak ustawę(ale też nadzwyczajną) – omówioną w pkt. 2, albo w formie referendum, tak jak
określone w pkt 3.
Art. 91
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli
ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo
przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Zasady dot. obowiązywania umów międzynarodowych w Polsce
1. Jeśli umowa międzynarodowa jest ratyfikowana to stanowi część polskiego porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana.
np. Polska – Anglia, umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania – to umowa pomiędzy państwami i stosuje się ją
bezpośrednio – obywatele nie płacą dwóch podatków tylko jeden.
2. Konstytucja → prawo europejskie → umowy ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie → ustawa → ...
3. Czyli prawo europejskie ma pierwszeństwo przed innymi ustawami (aktami pod konstytucyjnymi).
Art. 92.
1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego
w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw
przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1, innemu
organowi.
Dotyczy rozporządzeń wykonawczych; rozporządzenia wykonawcze do ustaw
1. Rozporządzenia są wydawana przez: Prezydent, Prezes Rady Ministrów (premier), Rada Ministrów, Ministrowie, Krajowa
Rada Radiofonii i Telewizji
np. ORGAN WŁAŚCIWY: minister zdrowia,
ZAKRES SPRAW: rozporządzenie składu leków
WYTYCZNE DOT. TREŚCI: wytyczne jakie składniki nie mogą się znajdować się w lekach.
2. Wprowadza zakaz subdelepacji (subdelepacja – jeśli organ dostaje prawo do wydania rozporządzenia to nie może
przekazać kompetencji do tego wydania innemu organowi)
Art. 93.
1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują
tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób
prawnych oraz innych podmiotów.
3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Akty wew. obowiązujące: uchwały i zarządzenia
Uchwały: maja charakter wew, nie mogą stanowić, podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym
prawem.

IV POJĘCIE SYSTEMU PRAWA (system prawa i systematyzacja prawa)

1. System prawa – zbiór powiązanych i uporządkowanych norm prawnych (głównie generalnie-abstrakcyjne) obowiązujący w

danym czasie i na danym terytorium
- ma swój skład i strukturę
- jest jednym z wielu systemów otaczającej nas rzeczywistości
System to najogólniej całość złożona z powiązanych ze sobą wg pewnych zasad elementów.

2. Systemy:

- naturalne (powstają bez ingerencji człowieka)
- sztuczne (powstają w wyniku celowej działalności człowieka)

3. Systemy dzielą się również na:

- realne – to rzeczywiście istniejące przedmioty
- nominalne – to normy pojęcia, wartości (system prawa)

4. Typy współczesnych systemów prawa:

a) wyróżnienie ich według ich cech charakterystycznych

Typy współtworzenia prawa (wg L. Morawskiego)

- typ: system prawa stanowionego (polska, hiszpania, niemcy, francja, portugalia)
* zasada prymatu ustawy(podstawowym zródlem prawa jest ustawa)
* oddzielnie tworzenie(to wydawanie aktów przetwórczych → zawierających normy generalnie abstrakcyjne → parlament) i
stosowanie prawa(to wydawanie decyzji i wyroków zawierających normy o charakterze indywidualnym, decyzja na podst.
norm prawnych → sądy, organy państwa)
*zakaz tworzenia prawa przez sądy
*recepcja prawa rzymskiego (prywatnego, przejęcie włączenie prawa rzymskiego do kultury prawniczej) kodeksy i ustawy
zawierają dalej prawo rzymskie.
- typ: system prawa precedensowego (USA, Wlk. Bryt.)
* zasada prymatu ustawy (obok ustawy występ. precedensy , ustawy ważniejsze od precedensu mogą uchylić precedens, ale
precedens nie może uchylić ustawy )
* brak rozdziału tworzenia i stosowania prawa, sądy stosując prawo, tworzy to prawo, które będzie łączyło inne jednostki.
* sądy tworzą prawo
*brak recepcji prawa rzymskiego

5. elementy systemu prawa i związki między nimi:

A) ELEMENTY: normy prawne
B) ZWIĄZKI ŁĄCZĄCE TE NORMY
- treściowe POZIOMY(*powiązania logiczne między normami. Tzn. treść jednej normy jest logiczna inna, *istnieją wspólne
podstawy aksjologiczne (u podstaw systemu prawa leża pewne wartości, które zapewniają i tworzą pewne zasady wg których
porządkiem jest system prawa, * regulują tą samą bądź zbliżoną materie spraw)
- hierarchiczne PIONOWY (normy podlegają uszeregowaniu wg mocy prawnej- normy niższej mocy prawnej nie mogą być
niezgodne z normami o wyższej mocy)
- formalne POZIOMY (każda norma w systemie prawa musi mieć swoje źródło w normie kompetencji prawodawczej) (norma
kompetencji prawodawczej – norma wskazująca organ upoważniony do wydania aktu prawotwórczego. Ponadto wskazuje
tryb jego wydania. Upoważnia jakiś organ by w odpowiedniej formię i czasie wydal akt prawotwórczy.

6. Podziały systemu prawa:

A) * PRYWATNE służy ochronie interesów jednostkowych, reguluje stosunki typu koordynacyjnego (równorzędności),
wszczęcie postępowania na wniosek, np. prawo cywilne, materialne.
* PUBLICZNE służy interesowi publicznemu, reguluje stosunki typu subordynacyjnego (nie ma równorzędności, tylko
nadrzędność, organ publiczny- obywatel), wszczęcie postępowania z urzędu, np. konstytucyjne, karne, administracyjne,
finansowe.
B) * PRAWO MATERIALNE- te które regulują nasze uprawnienia i obowiązki, np. kodeks cywilny, karny, prawo o ruchu
drogowym
* PRAWO USTROJOWE- regulują funkcjonowanie instytucji przed którymi dochodzimy obrony naszych praw, np. ustawa
o ustroju sądów powszechnych, ustawa o prokuraturze
* PRAWO POSTĘPOWANIA \ procesowe- regulują procedurę dochodzenia roszczeń przed sądem albo innymi organami
lub realizacja prawa materialnego, np. kodeks postępowania cywilnego, karnego, administracyjnego.
Prawo ustrojowe i postępowania pełnią rolę służebną w stosunku do prawa materialnego.
C) GAŁĘZIE PRAWA- zespół norm regulujących wyraźnie wyodrębnioną strefę stosunków społecznych, np. prawo cywilne,
prawo postępowania cywilnego, prawo karne, prawo postępowania karnego, prawo administracyjne, prawo postępowania
administracyjnego, prawo pracy, kodeks postępowania karnego.
Prawo pracy – kiedyś nie istniało, było za to prawo cywilne; w pewnym momencie władze zdecydowały, że trzeba to poddać
regulacji, od 19 w. zaczęto wprowadzać zasady dot. pracy np. odnośnie odpoczynku.
Pakta sum servanda – „widziały gały co brały” - odnośnie prawa cywilnego, czyli jak są małe jakieś druczki i się tego nie
przeczyta a podpiszę umowę to jego strata jak jest tam coś niekorzystnego.

7. Cechy systemu prawa

- zupełność i spójność systemu prawa
* system prawa zupełny to system pozbawiony luk
* luki konstrukcyjne i logiczne (wynikające ze sprzeczności norm) – może je usunąć prawodawca, ew. można analogie oraz
aksjologicznie (pozornie)
* system prawa spójny, to system pozbawiony sprzeczności
* usuwanie sprzeczności – przez pracodawcę oraz reguły kolizyjne

- zasady prawa – to normy ważniejsze od innych norm w systemie prawa. Ich waga wynika nie tylko z ich usytuowania w
ramach np. konstytucji. O tym, że jakaś norma jest zasadą, decyduje albo ustawodawca (z. Skodyfikowane) albo doktryna i
orzecznictwo (z. Nieskodyfikowane). Zasadami prawa powinni kierować się organy tworzące i stosujące prawo.
Konstrukcyjna luka – brak jest normy i nie można podjąć czynności konwencjonalnej w prawie np. zawarcie małżeństwa lub
zerwanie umowy np. mówi się, że małżeństwo musi być przed urzędnikiem, ale nie mówi się kim on jest.
Logiczna luka – odbicie sprzeczności; np. dwie reguły i nie jest określone która wybrać
Luka aksjologiczna (pozorna) – wydaje nam się, że jakaś norma powinna być uregulowana.

V OBOWIĄZYWANIE PRAWA

1. OBOWIĄZYWANIE PRAWA oznacza, że adresaci norm w nich wyrażonych powinni zachować się w okolicznościach

wskazanych w hipotezach zgodnie z dyspozycjami.

2. OBOWIĄZYWANIE PRAWA

A) Kryteria obowiązywania prawa:
- tetyczne (systemowe, formalne) – najważniejsze, bez niej inne ujęcie nie mają znaczenia, warunki: *obowiązuję gdy normy
pochodzą od upoważnionego do ich wydania organu publicznego, który wydaje je w odpowiednim trybie i formie; * norma
musi być ogłoszona urzędowo; * obowiązuję od momentu wejścia w życie do momentu utraty normy obowiązującej; va catio
legis (termin czternastodniowy) – moment gdy ustawa została ogłoszona ale nie weszła jeszcze w życie.
- aksjologiczne - norma prawna obowiązuje jeśli jej treść jest zgodna z powszechnie akceptowanymi normami moralnymi, nie
obowiązuję gdy jest niezgodna ze społecznie akceptowanymi normami. (tego nie ma w państwie demokratycznym)
- faktyczne (behawioralne, realistyczne) norma obowiązuje wtedy, kiedy rzeczywiście wpływa na zachowanie adresatów,
cieszy się posłuchem i jest realizowany, gdy nie jest stosowane i przestrzegane → nie obowiązuje..
problem desuetudo- norma prawna może stracić moc prawną w drodze odwyknienia (organ sankcji nie stosuje, nie
przestrzega adresat), jeżeli pomimo formalnego obowiązywania przez dłuższy czas jest nieefektywna.
B) Aspekty obowiązywania prawa: (adresaci norm mają obowiązek dostosować się do norm)
- CZASOWY- prawo danego państwa samo określa od kiedy do kiedy obowiązuje, np. od daty publikacji urzędowej, lub od
jakiejś daty
- TERYTORIALNY- prawo obowiązuje na obszarze lądowym oraz morskich wodach przybrzeżnych, wnętrzu ziemi pod
obszarem lądowym i morskim, na obszarze powietrznym. np. Polska
- PERSONALNY- dotyczy obywateli, bez względu na miejsce ich przebywania oraz cudzoziemców, którzy przebywają na
terytorium państwa.

3. W systemie prawa obowiązują normy, które nie są sprzeczne z innymi normami w systemie prawa, a jeżeli są sprzeczne to

obowiązują te z nich, które nie utraciły mocy prawa obowiązującego na mocy reguł kolizyjnych, REGUŁY KOLIZYJNE:
- hierarchiczna – norma o wyższej mocy prawnej uchyla niezgodną z nią normą o niższej mocy prawnej
- chronologiczna – norma późniejsza uchyla niezgodną z nią normę wcześniejszą.
- merytoryczna – norma szczególna wyłącza zastosowanie w danym przypadku normy ogólnej
lex posterior generalis non derogat - norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczególnej.
Derogacja – uchylenie przez inny akt; najczęściej akt obowiązujący traci moc obowiązującą na zasadzie derogacji.
np. Formuła Radbrucha.

VI OBOWIĄZEK, UPRAWNIENIE, STOSUNEK PRAWNY

1. FAKTY PRAWNE- przyjmuje się, że powstanie (a także zmiana albo ustanie) jakiegoś konkretnego stosunku prawnego
uzależnione jest od wystąpienia faktu prawnego (zdarzenia lub zachowania) opisanego w normie prawnej, regulującej
abstrakcyjny (typowy) stosunek prawny- np. złożenie zgodnych oświadczeń woli przez pracodawcę X i pracownika Y w umowie o
pracę (fakt prawny) kreuje konkretny stosunek prawny pracy.

a)

ZDARZENIA- fakt prawny niezależny od ludzkiej woli, np. upływ czasu, kataklizmy, śmierć człowieka

b)

ZACHOWANIA

•

Czynności prawne- stany faktyczne, w skład których wchodzą oświadczenia woli np. kupowanie w sklepie

•

Konstytutywne orzeczenia sądowe i decyzje administracyjne

•

Czyny zgodne i niezgodne z prawem

•

Czynności konwencjonalne- czynności psycho-fizyczne, które normy prawne nadają specyficzny sens, są

dokonywane przez podmioty prawa w celu wywołania określonego skutku prawnego, dzieli się na:

Prawne- umowy, sporządzenie testamentu

Akty stosowania prawa- wydanie wyroku przez sąd

Akty tworzenia prawa- wydanie aktu prawotwórczego np. ustawy

2.

Pojęcie stosunku prawnego.

- stosunki prawne to stosunki społeczne, a więc stosunki (relacje) zachodzące pomiędzy ludźmi, regulowane normami prawnymi/ np.
kupujący i sprzedający.
- ich stronami mogą być wyłącznie podmioty prawa – jednostki ludzki albo zorganizowane zespoły ludzi, którym normy prawne
przyznają podmiotowość prawną.
3.

Elementy stosunku prawnego

Z reguły wskazuję się na następujące elementy stosunku prawnego:

1) Strony (podmioty) stosunku prawnego
2) Treść stosunku prawnego (uprawnienia, obowiązki stron)
3) Przedmiot stosunku prawnego (zachowania, do których uprawniane lub zobowiązywane są strony)

4. Strony (podmiotu) stosunku prawnego

Stronami stosunku prawnego mogą być wyłącznie podmioty prawa- jednostki ludzkie, albo zorganizowane zespoły ludzi,
którym normy prawne przyznają podmiotowość prawną.

W ramach różnych gałęzi prawa używa się różnej terminologii na oznaczenie podmiotów prawa m in prawo cywilne mówi o
„osobach fizycznych” i „osobach prawnych”, prawo podatkowe o „podatnikach”, „płatnikach” i „organach podatkowych”;
prawo konstytucyjne mówi - „człowiek”, „obywatel”; prawo karna procesowe - „podejrzany”, „oskarżony”.

5. Strony (podmioty) stosunków cywilnoprawncyh – rodzaje:

OSOBY FIZYCZNE- każdy człowiek
OSOBY PRAWNE- spółka akcyjna, spółka z o o, fundacje, stowarzyszenia itd.- twory społeczne którym prawo przyznaje
podmiotowość prawną
Ponadto np. w prawie polskim występuje możliwość samodzielnego działania jednostek organizacyjnych nie mających
osobowości prawnej nazywanych niekiedy ułomnymi osobami prawnymi (spółki jawne, komandytowe)

6. Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych

ZDOLNO

ŚĆ PRAWNA- zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego, jest

niezbywalna; możność posiadania uprawnień lub obowiązków (od urodzenia do śmierci)
ZDOLNO

ŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH- to możliwość nabywania tych praw i obowiązków własnym działaniem (we

własnym imieniu, np. kupowania)

7. Zdolność prawna
Zdolność prawna – jest cechą każdego podmiotu prawa, a zatem każdego człowieka i każdej osoby prawnej, przy czym:
- na zdolność prawną osoby fizycznej nie wpływa jej narodowość, rasa itp. Jeśli zaś chodzi o możność bycia podmiotem
poszczególnych praw, to znaczenie może mieć np. wiek człowieka (np. osoba później pewnego wieku nie może być małżonkiem albo
nie ma biernego prawa wyborczego na urząd prezydenta RP)
- z uwagi na swoją specyfikę osoba prawna nie może być podmiotem wielu praw (np. rodzicielskich) np. Spółka nie może zawrzeć
małżeństwa.
8. Zdolno

ść do czynności prawnych osób prawnych i fizycznych

OSOBA PRAWNA- twory społeczne, którym prawo przyznaje podmiotowość prawną.
Osoba prawna nie może być podmiotem wielu praw, np. rodzicielskich, rodzinnych
Posiadają zawsze pełną zdolność do czynności prawnych (w zakresie swojej zdolności prawnej) ale muszą działać przez swoją
organizację.
OSOBA FIZYCZNA – mają w następujący sposób zróżnicowaną zdolność do czynności prawnych(patrz → poniższe
przepisy kodeksu cywilnego)
OSOBA FIZYCZNA- to każdy człowiek,
Zdolność prawną ma każdy człowiek, niezależnie od rasy, wyznania etc., granicą może być wiek (np. przy wyborach na
prezydenta RP).
Zdolność do czynności prawnych mają zróżnicowany w następujący sposób:
Art. 11. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.
Art. 12. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione
całkowicie.
Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w
drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za
sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby
ubezwłasnowolnione częściowo.
Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona
w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej
przedstawiciela ustawowego.
Art. 19. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do
której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna.
Art. 20. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać
umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Art. 21. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego rozporządzać
swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi
Art. 22. Jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone
przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych
przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza według ustawy zgoda
przedstawiciela ustawowego.

9. Treść stosunku prawnego

TRE

ŚĆ STOSUNKU PRAWNEGO- są to uprawnienia i obowiązki stron

WOLNO

ŚĆ- czyn nie jest nakazany, ani zakazany przez normę prawną (może to robić, ale nie musi)

UPRAWNIENIE- jednemu z podmiotów norma prawna lub zespół norm nakazuje lub zakazuje jakiegoś zachowania na rzecz
drugiego- temu określane jest jako uprawnienie.
OBOWI

ĄZEK- wynikający z norm prawnych nakaz lub zakaz jakiegoś zachowania

KOMPETENCJE- gdy podmiot dokona pewnej czynności konwencjonalnej, dla innych podmiotów powstanie lub zaktualizuje
się obowiązek określonego działania

10.

Stosunki prawne zobowi

ązaniowe i podległości kompetencji

A) stosunek prawny typu zobowiązaniowego → stosunek między podmiotem zobowiązany do jakiegoś świadczenia a podmiotem
uprawnionym do tego świadczenia (przy czym chodzi tu o świadczenie uznawane standardowo za korzystne) opartego na
równorzędności stron, tzn, że żadna ze stron nie podlega kompetencji drugiej strony. np. w ramach stosunku pracy → pracodawca jako

dłużnik ma obowiązek zapłacić pracownikowi.
B) stosunek prawny podległości kompetencji → stosunek zachodzący pomiędzy podmiotem uzyskującym na podstawie normy
prawnej kompetencje do wykonania pewnej czynności konwencjonalnej doniosłej prawnie a podmiotem, zobowiązanym do poddania
się skutkom prawnym tej czynności.
11.

Istota stosunku podległości kompetencji – istotą jest podległość obywatela (albo jednostki organizacyjnej) kompetencji organu

publicznego polegająca zarówno na tym iż:
a) organ jest władny ustanawiać normy formujące zakazy (obowiązki) określonego zachowania dla tego obywatela, który
zobowiązany jest przestrzegać tych norm
b)organ jest kompetentny do uchylenia w odniesieniu do danego obywatela nakazu lub zakazu (obowiązku) sformułowanego w jakiejś
normie prawnej.
12.

Klasyfikacja stosunków prawnych wg ich regulacji w ramach gałęzi prawa – stosunki cywilnoprawne.

Stosunki zobowiązaniowe są przez wszystkim stosunki cywilnoprawne
Stosunki podległości kompetencji są to stosunki administracyjnoprawne
13.

Stosunki prawne prost i złożone:

Wyróżniono dwa zasadnicze typy stosunków (zobowiązaniowe i podległości kompetencji) są stosunkami prostymi, które w takiej
postaci nadto występują. Rzadko zdarza się, że jest tylko jeden obowiązek i jedno uprawnienie. Bardzo często podmioty prawa
powiązane są ze sobą stosunkami złożonymi z całego szeregu prostych stosunków zobowiązaniowych.

VII STOSOWANIE PRAWA

1.

Pojęcie stosowania prawa

STOSOWANIE PRAWA - to podjęcie decyzji przez kompetentny organ władzy publicznej( sądów, organów adm. państw oraz
samorządowych) o charakterze konkretnie-indywidualnym (np. wyroków i postanowień sądowych, decyzji administracyjnych) na
podstawie norm prawnych (mających charakter generalnie-abstrakcyjny). Inaczej mówiąc jest to zastosowanie normy prawnej do
indywidualnego przypadku (np. Art. 415 k.c. do sytuacji gdy X wyrządził szkodę Y; na tej podstawie sąd zarządzi odszkodowanie lub
nie)
Po polsku: zastosowanie normy prawnej do indywidualnego przypadku.
2. Typy stosowania prawa (sądowy, administracyjny, quasi- sądowy i quasi- administracyjny)

TYP SĄDOWY- sąd jest niezawisły – nie podlega żadnym dyrektywom, co do tego jak rozstrzygać spór, i bezstronny co w
najwyższym stopniu gwarantuje uczciwe rozpatrzenie sprawy
TYP ADMINISTRACYJNY- organ jest związany dyrektywami swoich zwierzchników, co do tego jaką ma wydać decyzję-
decyzje na podstawie prawa, decyzje administracyjne są poddane kontroli sądów.
TYP QUASI-SADOWY- państwo zezwala by pewne sprawy, głównie cywilne, były rozstrzygane przez organy
pozapaństwowe, np. sądy polubowne
TYP QUASI- ADMINISTRACYJNY- państwo pozwala, by pewne zadania z zakresu administracji publicznej wykonywały
instytucje pozapaństwowe

Strony nie mogą rozstrzygnąć sprawy w sądzie powszechnym jeżeli się już powołają na sąd polubowy.
2. Etapy stosowania prawa w ujęciu merytorycznym (ze szczególnym uwzględnieniem etapu ustalania stanu faktycznego)

EWOLUCJA POGLĄDÓW NA STOSOWANIE PRAWA:
Model sylogistyczny (subsumcyjny) - Wywodzi się z XIX wiecznego pozytywizmu prawniczego. Wg tego modelu
stosowanie prawa ma strukturę logiczną (sylogizmu prawniczego):
1)przesłanką większą jest norma prawna
2) przesłanką mniejszą jest stan faktyczny
3) wnioskiem jest decyzja sądu

Sędzia jedynie dedukuje następstwa prawne wynikające z normy, sędzia jak automat dokonuje mechanicznej operacji logicznej.

Model dyskursywny (argumentacyjny)- w procesach stosowania prawa przeważają operacje dyskursywne nad czysto
logicznymi

DYSKURS- przynajmniej dwie strony wysuwają swoje tezy i argumenty na poparcie swojej tezy, i przeciwko tezie drugiej strony.
Wygrywa teza, która ma lepsze argumenty.
3. Etapy stosowania prawa (wg L. Morawskiego) – obecnie w systemie prawa stanowionego.
1. wybór normy prawnej
2. ustalenie obowiązywania normy prawnej
3. wykładnia prawa
4. ustalenie stanu faktycznego
5. subsumpcja
6. wybór konsekwencji prawnych
7. sformułowanie i uzasadnienie decyzji
ETAP I WYBÓR NORMY PRAWNEJ
Występuję w sytuacji „nadmiaru norm”, tzn. jakiś jeden stan faktyczny regulowany jest przez więcej niż jedną normę prawną (więcej
niż jedną grupę norm prawnych). Tego typu sytuacja może zostać rozwiązana przez przepisy kolizyjne albo reguły kolizyjne. Ale jak
ich nie ma sąd sam musi dokonać wyboru np. bankowy strażnik napadł na swój bank – odpowiedzialności delikatnej albo reżimu
odpowiedzialności kontaktowej → tu są musi sam zdecydować.

ETAP II USTALENIE OBOWIĄZYWANIA NORMY PRAWNEJ
A. prawo obowiązuje w ujęciu:
-tetycznym (formalnym)
-aksjologicznym

-behawioralnym
B. prawo obowiązuję (aspekty obowiązywania prawa)

–

w przestrzeni, czasie, stosunku do określonych podmiotów

ETAP III WYKŁADNIA PRAWA
Zespół czynności intelektualnych, zmierzających do formułowania jednoznacznych generalnie-abstrakcyjnych norm na podstawie
przepisów prawnych.

Etap IV stosowania prawa- Ustalenie stanu faktycznego

•

W procesie stosowania prawa ustala się „fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie”. Fakty te są dowodzone

•

Ciężar dowodu- określa (1) kto powinien przedstawić dowody (2) kto ponosi ryzyko nieudowodnienia faktów

Domniemania prawne
Jest to przepis nakazujący uznać za udowodniony fakt B na tej tylko podstawie że udowodniony został fakt A (jeśli zaszedł fakt A to
domniemywa się zajście faktu B). Przykład przepisu: „Domniemywa się że ojcem dziecka jest ten kto obcował z matką dziecka nie
dawniej niż w trzechsetnym a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka”. Zgodnie z ogólna zasadą rozkładu ciężaru
dowodu, to matka dziecka musiałaby udowodnić że określony mężczyzna jest ojcem jej dziecka. Jeśli jednak uda jej się udowodnić
fakt że „obcowała” z określonym mężczyzną w w/w okresie (fakt A) to domniemywa się że on jest ojcem jej dziecka (fakt B). w takiej
sytuacji ciężar dowodu przerzucony jest na tego mężczyznę (musiałby udowodnić że nie jest ojcem dziecka).
*Ta kobieta ma udowodnić że X jest ojcem dziecka i jeśli uda jej się jakoś to udowodnić to następuje przerzucenie ciężaru dowodu na
drugą stronę i jeśli X nie chce być tym ojcem to on teraz musi udowodnić że nim nie jest. Jeśli jest udowodnimy fakt A to nie musimy
udowadniać faktu B.
Rodzaje dowodów

•

Dowodami w sensie czynnościowym (rozumianymi jako pewne czynności które przeprowadza się by uzyskać informację o
faktach istotnych dla sprawy)
- Zeznania świadków
- Przesłuchanie stron
- Opinie biegłych
- Dokumenty
- Oględziny

*polski system prawa nie hierarchizuje dowodów
Zasady oceny dowodów

5. Występują dwie przeciwstawne zasady:

e) Zasada legalnej oceny dowodów (gł. W przeszłości)- istnieją normy prawne które określają jakie warunki muszą być

spełnione by można było uznać dowód za przeprowadzony- np. zasada confesio est regina probationem- koroną jest
przyznanie się do winy.

*System prawa nakazuje sędziemu uznawać pewne dowody za ważniejsze. Ustawodawca mówi sędziemu jak ma oceniać dowody.

f)

Zasada swobodnej oceny dowodów (współcześnie)- organ stosujący prawo ma swobodę przy ocenie dowodów (musi się
kierować zasadami logiki, nauki i techniki oraz doświadczenia życiowego). Istnieją wyjątki od tej zasady, takie jak np.
domniemania prawne, fikcje prawne (przepis który nakazuje udowodnienia pewnego faktu który nie miał miejsca np.
spadkobierca który nie dożył otwarcia spadku nie może odebrać tego spadku- absurd). Pewnych dowodów nie można też
przeprowadzać [zakazy dowodu określonych faktów (np. nie można przesłuchać duchownego na okoliczności o których
dowiedział się na spowiedzi), zakazy stosowania określonych środków i metod dowodowych (np. nie można bić
ś

wiadków żeby uzyskać prawdę od nich)].

*5 świadków i piąty mówi inne zeznanie niż poprzedni świadkowie, sąd musi ocenić te zeznania świadków w kontekście całego
materiału dowodowego, no bo może być tak że tylko ten piąty mówi prawdę; i potem sąd musi uzasadnić swoją decyzję.
Etap V stosowania prawa – Subsumpcja

Kwalifikacja normatywna stanu faktycznego- stwierdzenie, iż ustalony jednostkowy stan faktyczny należy do ogólnej
kategorii stanów faktycznych, do której odnosi się dana norma generalnie abstrakcyjna (np. ustalono stan faktyczny: „ Jan X
zabił Stefana Y”. Należy on do ogólnej kategorii stanów faktycznych regulowanych przez normę: „kto zabija ten podlega
karze…”).

Etap VI stosowania prawa- Wybór konsekwencji prawnych

Często norma prawna przewiduje nie jedną ściśle określoną konsekwencją prawną, ale cały szereg konsekwencji, z którego to
szeregu organ musi wybrać jedną. Np. w polskim prawie karnym sankcje poszczególnych przestępstw określane są w ramach
„widełek” (np. „kto zabiera w celu przywłaszczenia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”). W polskim prawie cywilnym sąd np.
zasądza tytułem zadośćuczynienia za doznana krzywdę „odpowiednią” kwotę (przepis nie mówi ile należy zasądzić np. za
uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, naruszenie prywatności itd.).

*Sąd w ramach słowa „odpowiednia” kwota może wybrać ile komu dać- np. osoba starsza i młodsza uszkodzi coś sobie to ta
młodsza uzyska większą kwotę, a piłkarz otrzyma jeszcze więcej. Sąd przy tym musi być sprawiedliwe i przede wszystkim
uzasadnione.
Etap VII – Sformułowanie i uzasadnienie decyzji

Sformułowanie decyzji stosowania prawa polega na wydaniu – w formie przewidzianej przez przepisy postępowania
(cywilnego, karnego, administracyjnego, sądowoadministracyjnego)- wyroku, postanowienia, decyzji administracyjnej itd.
Np. „Sąd Okręgowy w Gdańsku… po rozpoznaniu…sprawy powództwa…przeciwko…o np. zapłatę 1/ oddala powództwo, 2/
zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę…tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego”.
Uzasadnieniu podlegają nie wszystkie decyzje stosowania prawa- przepisy mogą przewidywać sporządzenie uzasadnienia z
urzędu albo na wniosek.

Luzy decyzyjne w procesie stosowania prawa (proces stosowania prawa nie jest procesem czysto mechanicznym)

•

Luz decyzyjny- sytuacja gdy normy prawne nie determinują w 100% tego, jaką decyzję ma podjąć organ stosujący prawo,
pozostawiając temu organowi pewną swobodę (co nie oznacza dowolności bo decyzja musi być sprawiedliwa, racjonalna i
uzasadniona). Wyróżnić można następujące luzy d.:

•

Luz wyboru normy prawnej (etap I stos. pr.) np. dwie normy pr. i sąd ma wybrać którą zastosować

•

Luzy interpretacyjne (etap III) np. przepis zawiera zwroty niedookreślone chociażby „dobro dziecka”

•

Luzy dowodowe (etap IV) np. temu świadkowi daje wiarę a temu nie

Luz wyboru konsekwencji prawnych (etap VI) to są te widełki w prawie karnym np. „od 3 miesięcy do 5 lat” sąd sam wybiera

i lat komu dać

VIII WYKŁADNIA PRAWA

Poj

ę

cie wykładni (interpretacji ) prawa

•

W zale

ż

no

ś

ci od koncepcji pod poj

ę

ciem wykładni (interpretacji) prawa rozumie si

ę

:

•

I proces ustalania znaczenia przepisów prawnych lub rezultat tego procesu (efekt wykładni ), albo

•

II zespół czynno

ś

ci polegaj

ą

cych na formułowaniu (konstruowaniu) jednoznacznych generalnie –

abstrakcyjnych norm z tre

ś

ci przepisów prawnych (sam proces, jak i rezultat tego procesu).

•

Klaryfikacyjna koncepcja wykładni prawa ( Ad. a) I proces)

•

Wg niektórych autorów (np. J, Wróblewski) wykładnia prawa dokonywana jest dopiero wówczas gdy
wyst

ę

puj

ą

w

ą

tpliwo

ś

ci (j

ę

zykowe, systemowe lub funkcjonalne) dotycz

ą

ce znaczenia tekstu prawnego, co

odpowiada zasadzie „Clara non sunt interpretanda” (nie interesuje si

ę

tego, co jest jasne)

•

Stanowisko to wi

ąż

e si

ę

z tzw. Koncepcj

ą

klasyfikacyjn

ą

, która zakłada, i

ż

wykładnia polega na ustaleniu

znaczenia przepisu lub jego fragmentu

•

Derywacyjna koncepcja wykładni (Ad. B) zespół czynno

ś

ci)

•

Wg koncepcji derywacyjnej (np. M. Zieli

ń

ski) wykładnia dokonywana jest zawsze, niezale

ż

nie od tego czy

przepis(-y) (s

ą

) jasny(-e), czy te

ż

nie.

•

Zakłada si

ę

tu, i

ż

teksty prawne składaj

ą

si

ę

z przepisów prawnych, nas podstawie których, w drodze

interpretacji, trzeba odtworzy

ć

(skonstruowa

ć

) pełn

ą

reguł

ę

zachowania, czyli norm

ę

prawn

ą

.

•

Teoria deklaratoryjna oraz teoria konstytutywna wykładni

•

Teoria deklaratoryjna- interpretacyjna polega jedynie na ustaleniu znaczenia przepisu prawnego, a nie na
jego twórczym rozwijaniu

•

Teoria konstytutywna- zakłada i

ś

w pewnych sytuacjach wykładnia mo

ż

e mie

ć

charakter twórczy.

•

Konstytutywna teoria wykładni wi

ąż

e si

ę

z problemem granic wykładni – wskazuje si

ę

w tym, i

ż

podstawow

ą

granic

ą

wykładni jest j

ę

zykowe znaczenie prawnego (do wyj

ś

cia poza znaczenie j

ę

zykowe

konieczne jest odpowiednio mocne uzasadnienie aksjologiczne)

•

Rodzaje wykładni (Eg kryterium podmiotowego i mocy wi

ążą

cej)

•

Autentyczna (dokonywana przez pracodawc

ę

) – powszechna moc wi

ążą

ca

•

Legalna (dokonywana przez organ, któremu ustawodawca przyznał kompetencj

ę

do interpretowania

prawa) – powszechna moc wi

ążą

ca

-od 1997roku brak takiej wykładni w Polsce. Do 1997 miał takie prawo trybunał konstytucyjny

•

Operatywna (dokonywana przez organ stosuj

ą

cy prawo (np. s

ą

d)) – ograniczona moc wi

ążą

ca

-dokonywana w procesie stosowania prawa. Np. X nie zapłacił Y za jak

ąś

prace. Ale y mówił, ze była ona

felerna. S

ą

d musi dokona

ć

wykładni, a pó

ź

niej orzeczenia. Jest ograniczona, bo nie dotyczy wszystkich

ludzi, dotyczy tylko stron sporu- X i Y.

•

Doktrynalna (dokonywana przez nauk

ę

prawa)- współcze

ś

nie niewi

ążą

ca

-wykładnia nauki prawa zawarta w: podr

ę

cznikach, monografiach, glosach do orzecze

ń

-jest bardzo istotna, bo ma wpływ na to co robi

ą

s

ą

dy. Np. mówi o tym jak powinni

ś

my rozumie

ć

dany

przepis, jest komentarzem. Np. „tym przepisem obj

ę

te s

ą

takie zdarzenia jak…”

•

Nieoficjalna (wykładnia, która nie zalicza si

ę

do w/w kategorii)- niewi

ążą

ca

-mo

ż

e jej dokonywa

ć

ka

ż

dy, nawet babcia z wnuczkiem xD (Babcia: Kiedy dostane emerytur

ę

? Wnusio:

(sprawdza po cichu) i mówi, ze jest za młoda za mało to, to i tego.)

•

Statyczna teoria wykładni

•

Znaczenie przepisu nadane zostaje przez ustawodawc

ę

w chwili jego utworzenia i pozostaje stałe do czasu

jego uchylenia

•

Priorytet uzyskuj

ą

takie warto

ś

ci, jak pewno

ść

prawa i bezpiecze

ń

stwo prawne, a preferowane reguły

interpretacji to wykładnia j

ę

zykowa i systemowa

•

Zarzut wobec tej teorii: uniemo

ż

liwia ona dostosowanie prawa do zmieniaj

ą

cych si

ę

potrzeb społecznych

•

Dynamiczna teoria wykładni

−

Znaczenie przepisu prawnego powinno by

ć

dostosowane do zmieniaj

ą

cych si

ę

nieustannie stosunków

społecznych

−

Priorytetem jest tu zapewnienie dostosowania prawa do warunków, w których to prawo funkcjonuje

−

Teoria dynamiczna preferuje funkcjonalne reguły wykładni.

•

Reguły wykładni prawa

•

Wykładnia przebiega w oparciu o reguły wykładni zwane te

ż

„Dyrektywami wykładni”

•

Katalog reguł wykładni nie ma charakteru zamkni

ę

tego (najcz

ęś

ciej nie s

ą

one skodyfikowane)

•

Wynikaj

ą

one z okre

ś

lonej kultury prawnej

•

Ró

ż

ni autorzy podaj

ą

ró

ż

ne reguły

-nie ma charakteru zamkni

ę

tego, bior

ą

si

ę

ona z kultury prawa

•

J

ę

zykowe reguły wykładni

•

Podstawow

ą

rol

ę

w procesie wykładni pełni

ą

reguły j

ę

zykowe wskazuj

ą

ce na sposób ustalenia znaczenia

przepisu (lub konstruowania normy) ze wzgl

ę

du na kontekst j

ę

zykowy

•

Opieraj

ą

si

ę

na regułach:

-Semantycznych (znaczeniowych)
-Syntaktycznych (Składniowych)
-Stylistycznych j

ę

zyka prawnego oraz j

ę

zyka naturalnego

*wykładnia zaczyna si

ę

od j

ę

zykowych reguł

•

Systemowe reguły wykładni

•

Nakazuj

ą

ustala

ć

znaczenie przepisu prawnego w oparciu si

ę

o system, którego jest on cz

ęś

ci

ą

.

•

Reguły te:
-(I) opieraj

ą

si

ę

na zało

ż

eniu niesprzeczno

ś

ci oraz zupełno

ś

ci systemu prawa

-(II) odwołuj

ą

si

ę

do struktury tego systemu oraz aktów normatywnych, a tak

ż

e

-(III) do zasad całego systemu praw lub poszczególnych gał

ę

zi prawa.

•

Funkcjonalne reguły wykładni

•

Wskazuj

ą

na konieczno

ść

ustalania znaczenia przepisu prawnego w oparciu o kontekst w jakim on

funkcjonuje.

•

Odmian

ą

wykładni funkcjonalnej jest wykładnia celowo

ś

ciowa, która nakazuje tak ustali

ć

znaczenie

przepisu prawnego, aby było ono zgodne z celem, jaki chciał osi

ą

gn

ąć

prawodawca

-najtrudniejsza, nie jasno cel wynika z regulacji. Ustawodawca co

ś

tworzy a my my

ś

limy i kombinujemy o co

mu chodziło.

•

Kolizja reguł wykładni prawa

•

Zasada pierwsze

ń

stwa wykładni j

ę

zykowej – w pierwotnej kolejno

ś

ci stosowana powinna by

ć

wykładnia

j

ę

zykowa

•

Pozostałe reguły wykładni pełni

ą

rol

ę

pomocnicz

ą

– w przypadku , gdy po zastosowaniu wykładni

j

ę

zykowej pozostaj

ą

jeszcze w

ą

tpliwo

ś

ci interpretacyjne.

•

Wykładnia literalna (potwierdzaj

ą

ca) polega na przyj

ę

ciu znaczenia normy wynikaj

ą

cego wprost z

j

ę

zykowego znaczenia tekstu prawnego.

•

Wykładnia rozszerzaj

ą

ca oraz zw

ęż

aj

ą

ca polegaj

ą

na przyj

ę

ciu znaczenia normy odpowiednio szerszego

lub w

ęż

szego ni

ż

wynika to z wykładni j

ę

zykowej (przy zastosowaniu pozaj

ę

zykowych reguł wykładni).