1

1. Diagnoza współczesności – socjologiczne refleksje nad kontekstem

globalizacji (1.1. – 1.4.)

1.1 Przestrzeń i czas

 Żyjemy w rzeczywistości charakteryzującej się natychmiastowością,

jesteśmy zalewani strumieniami informacyjnymi, dostępnych obecnie w

czasie rzeczywistym, jesteśmy nawet ich współtwórcami.

 Przemiany rozgrywające się w dłuższej perspektywie (zmiany klimatyczne

->

idea zrównoważonego rozwoju, wzrost znaczenia ruchów

ekologicznych).

 Żyjemy coraz dłużej i swobodnie poruszamy się w skali globalnej, jako

turyści, migranci, poszukujący pracy).

----------------------------------------------------------------------------------------------------

1.2 Osoba i świat

 Nasze życie rozgrywa się w skali światowej, wpływa na nie

zglobalizowana gospodarka, której musimy stawiać czoła, ale także w niej

uczestniczyć.

 Dawniej mogliśmy marzyc o byciu obywatelami świata, dziś jesteśmy jego

konsumentami (nasza praca lub jej utrata). Jesteśmy obywatelami świata,

jesteśmy jego konsumentami: praca, odniesienia kulturowe, gusta,

wartości → kształtowane przez logiki „planetarne”.

 Równocześnie bez przerwy podkreślamy naszą podmiotowość

indywidualną i zbiorową żeby przeciwstawić się tym logikom i

przynależnością wtedy, kiedy nas przygniatają. Przynależność odnosi się

do wspólnot „wyobrażonych”, funkcjonujących w skali międzynarodowej.

 Podkreślamy naszą podmiotowość indywidualną i zbiorową, żeby

przeciwstawić się tym logikom i przynależnością, gdy nas przygniatają.

 Napięcie: globalne perspektywy a troska o bycie podmiotem swojego

życia.

 Tożsamość kulturowa i religijna służą za punkty orientacyjne, których

celem jest obrona w obliczu zagrażających integralności sił globalizacji

lub zaplanowaniu siebie w przyszłości.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

1.3 Konflikt i przemoc

 Wczorajsze wielkie konflikty są już za nami. Zimna wojna trwająca 30 lat

była generalnie w skali globu czynnikiem stabilizującym.

 Dekolonizacja została zakończona: ruchy wyzwolenia narodowego ulegały

często odwróceniu z dyktatorką władzą, często także pozostawiły

problemy dyskryminacji.

 Rozwijają się różne formy wojny, mnożą się interwencje międzynarodowe

o roszczeniach obywatelsko – humanitarnych.

 Naczelnym konfliktem był wyzysk na linii właściciela miejsc pracy-

robotnicy, ustąpił miejsca problemowi braku. Konflikt wyzysku: na linii

właściciele miejsc pracy – robotnicy został zastąpiony przez brak

wykorzystania osób wyrzuconych z rynku pracy, marginalizacja

(Problemy Południa przenikają na Północ).

 Wykluczeni i zagrożeni nie są w stanie samodzielnie stworzyć działania

gwarantującego im obronę.

2

 Koniec zinstytucjonalizowanych konfliktów.

 Przemoc pojawia się często w skutek braku zasad postępowania w sytuacji

konfliktu. (przejawy w ruchu obywatelskim).

----------------------------------------------------------------------------------------------------

1.4 Powrót podmiotu i indywidualizmu

 Hirchmann – społeczeństwa doznają okresowo wielkich wahań

przechodząc od „szczęścia prywatnego” do działania publicznego i vice

versa.

 W latach 60 coraz mocniejszą pozycją strukturalizmu oznaczała wejście w

fazę schyłku wpływów Podmiotu.

 Jean – Paul Sartre: człowiek charakteryzuje się wykraczaniem poza

sytuację, tym, co udaje mu się zrobić z tego, jakim go uczyniono;

podmiotowość.

 Levi – Strauss C., Lacan J., Barthes R., Chomski N.: „śmierć człowieka”,

koniec podmiotu.

 Bourdieu P.: strukturalizm, reprodukcja habitusów.

 Podmiot jest wysiłkiem przekształcenia przeżywanej sytuacji w wolne

działanie.

 Podmiot – tworzenie się jednostki (albo grupy) jako aktora przez

przywiązanie jego stwierdzonej wolności z przeżytym doświadczeniem,

która przejmuje i reinterpretuje.

Przykłady:

 Stosunek do ciała (staje się częścią podmiotu, zmieniające się mody),

 Choroba i cierpienie, zmieniająca się podmiotowość człowieka w

chorobie.

 Wiara jako decyzja wysoce subiektywna, osobista świadomy wybór w

konstrukcji siebie, a nie jako dziedzictwo, tradycja.

 Pozycja dziecka – rodzina demokratyczna, dziecko jako aktor.

 2 twarze współczesnego autonomicznego podmiotu:

1) obronna – przeciwstawia się logikom systemów, władzy; jest

zdolnością jednostki do działania celem przetrwania

2) konstruktywna – zdolność konstruowania swojego życia

 Chodzi o autonomię, a nie o niezależność, ponieważ niemożliwa jest

ucieczka od życia społecznego. Podkreśla zdolność podmiotu do

uczestnictwa w życiu i dokonywaniu w nim wyborów.

podmiot ≠ aktor → gdy przechodzimy od zdolności do działania, do

samego działania

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2. Definiowanie zjawiska globalizacji

GLOBALIZACJA (wg. A. Giddens’a) jest skomplikowanym zbiorem procesów,

które często działają przeciwstawnie powodując powstawanie konfliktów,

podziałów oraz nowych form stratyfikacji społecznej. Dlatego np. odżywianie

lokalnych nacjonalizmów oraz podkreślanie lokalnych tożsamości jest

bezpośrednio związane z globalnymi oddziaływaniami, w stosunku do których

stoją w opozycji,

[W innym miejscu Giddens]

3

GLOBALIZACJA może być zdefiniowana jako intensyfikacja ogólnoświatowych

relacji społecznych, które wiążą oddalone od siebie miejsca w taki sposób, że

lokalne wydarzenia są kształtowane przez wydarzenia występujące w innych

oddalonych o wiele mil miejscach i vice versa.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2.1 Ujęcie deskryptywne

 lata 80. XX wieku

Ujęcie deskryptywne – opisuje stan świata, pozwalając na ocenę rzeczywistości

historycznej. Jest zbiorem konkretnych zjawisk gospodarczych, kulturowych, a

nawet ekologicznych.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2.2 Ujęcie teoretyczne

W znaczeniu teoretycznym – służy do analizy problemów współczesnego świata,

jest koncepcją, narzędziem do analizowania rzeczywistości naszych czasów –

właściwość zjawisk bardziej niż one same.

- zbyt często używane w sposób stereotypowy

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2.3 Globalizacja jako integracja i łączenie versus globalizacja jak nowe

pęknięcia

 Braudel F. (1992), Wallerstein I. (1980) „gospodarka – świata”

 lata 70. XX wieku: wzrost znaczenia idei liberalnych

- dojście do władzy R. Reagana w Stanach Zjednoczonych (1980) i przez

M. Thatcher w Wielkiej Brytanii (1979)

 podporządkowanie ideom wielkich międzynarodowych instytucji

finansowych: Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu

Walutowego

 upadek Muru Berlińskiego zaowocował „terapię szokową”, np. w Polsce

pod przywództwem Leszka Balcerowicz

 kres masowej redystrybucji przez państwo, likwidacja systemu Welfare

State na rzecz wolnego rynku

 to nie była jeszcze globalizacja:

- działania planowane w ramach państwa narodowego

- uwolnienie sił gospodarczych wewnątrz państwa

- celem była redukcja socjalnej roli państwa i jego bezpośredni wpływ na

gospodarkę, uznawanych za niepożądane

Ich miejsce miała z czasem zająć globalizacja napędzana przez

mechanizmy o ogólnoświatowym zasięgu, wywierająca wpływ z zewnątrz

państwa. Wtedy dokonało się przejście od liberalizmu do neoliberalizmu.

 pierwsze koncepcje miały charakter ekonomiczny:

- nieuchronność zjawisk gospodarczych, napędzanych przez siły

kapitalizmu finansowego i handlowego

- triumf kapitalizmu bez granic, światowe rynki, na których siła pieniądza

nie napotkałaby już przeszkód natury politycznej

- globalizacja oznacza dezinstytucjonalizację świata pod wpływem sił

ekonomicznych

 przyspiesza to rozpad bloku sowieckiego

sygnały: dojście do władzy w ZSRR M. Gorbaczowa

Globalizacja ekonomiczna

4

 Stiglitz: globalizacja to coraz „ściślejsza integracja państw oraz ludzi na

świecie, spowodowana ogromną redukcją kosztów transportowych i

telekomunikacyjnych oraz zniesieniem sztucznych barier w przepływie

dóbr, usług, kapitału, wiedzy i (w mniejszym stopniu) ludzi z kraju do

kraju”

 Robertson R. (1992): globalizacja to proces, poprzez który świat staje się

w coraz większym stopniu jednym wspólnym miejscem, stąd jednostka

analizy: globalny świat, a nie państwa i narody

- koncepcja Fukuyamy F. „koniec historyczny”

- triumf demokracji i wolnego rynku

- wielu chciało wierzyć w zjednoczenie rynków na skale światową, ale także w

nieuchronny upadek państw

- upowszechniła się idea wolnego przepływu kapitału (np. miejsce firmy może

być w dowolnym miejscu, biorąc pod uwagę wyłącznie interesy ekonomiczne)

 Rosenau J. (1990): transnarodowa scena polityczna, gdzie spotykają się

prócz państw międzynarodowe firmy i organizacje pozarządowe

 W kontekście historycznym toruje sobie drogę koncepcja proponująca nie

obraz jednorodnego świata wynikającego z globalizacji, w dziedzinie

gospodarki, ale raczej wizję pęknięć, rozłamów, a ostatecznie poważnych

konfliktów

 Huntington S.: „zderzenie cywilizacji”

Teza Huntingtona zrywa z koncentracją na sferze ekonomii i wprowadza

do analizy kulturę i religię, którym przyznaje centralne miejsce (konflikt

islamu z Zachodem)

 Harvey D. (1990): globalizacja oznacza podwójną kompresję czasu i

przestrzeni – wszystko krąży z niesłychaną prędkością w skali światowej

 Castells M.: „wiek informacji” łączy rozwój technologii komunikacyjnej i

transportu opartych na mikroelektronice, informatyce cyfrowej i

telekomunikacji z mnożeniem się sieci, wewnątrz organizacji, pomiędzy

nimi.

Tu zaczyna się dialektyczne napięcie pomiędzy globalizacją a

tożsamością, pomiędzy siecią a jednostką

- czas – globalizacja jako zjawisko przekształcające stosunek ludzi do

przeszłości i przyszłości

Niezdolność do myślenia historycznego i tendencja do sprawdzania…

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2.4 Mozaika definicji (wedle W. Wosińskiej)

 Definicje jednoaspektowe i abstrakcyjne

 Definicje o charakterze wartościująco- oceniającym

 Definicje wieloaspektowe

Definicje jednoaspektowe i abstrakcyjne

 J. STIGLITZ (ekonomista) integracja krajów i obywateli świata,

dokonująca się w wyniku redukcji kosztów transportu i komunikacji oraz

zniesienia barier granicznych, który to proces umożliwia swobodny

przepływ kapitału, wiedzy siły roboczej

 J. NYE (politolog) międzynarodowa siatka współzależnych ogniw, która

stała się rzeczywistością po II wojnie światowej,

 ARJUN APPADURAI (antropolog) globalizacja jest radykalnym

przyśpieszeniem przepływu ludzi, pieniędzy i technologii

5

Definicje o charakterze wartościująco-oceniającym

 L. WEINBERG, W. EUBANK drastyczna polaryzacja władzy i bogactwa

między wąskim marginesem elity świata, a 1/3 mieszkańców,

 C.A. BECKENRIDGE przenikanie kultur, dominująca kultura, która je

ogranicza

 R. KOEHANE wyróżnikiem globalizacji jest otwartość na myślenie i

działanie w sposób transnacjonalny,

Definicje wieloaspektowe

 RALF EMMERS globalizacja jest procesem ekonomicznej liberalizacji i

transformacji z towarzyszącym mu gwałtownym postępem naukowym w

zakresie środków komunikowania się, transportu, technologii

informacyjnych oraz wyłonieniem globalnego demokratycznego

społeczeństwa,

 J. GREENBERG, R.BARON jest procesem powiązania ludzi w skali

światowej ze względu na kulturowe, ekonomiczne, polityczne i

technologiczne oraz środowiskowe aspekty życia,

----------------------------------------------------------------------------------------------------

2.5 Ed. Wnuk-Lipiński sposoby rozumienia globalizacji

 Globalizacja jako rynek światowy

 Globalizacja jako relatywizacja

 Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja

 Globalizacja jako homogenizacja lub hybrydyzacja

Globalizacja jako rynek światowy

 Rynek jako miejsce wymiany norm, wartości, idei,

 Nie tylko kwestie ekonomiczne,

 Ekspansja globalnego kapitalizmu prowadząca do powstania rynku

światowego wyznacza zmiany w sferze politycznej, społecznej i

kulturowej,

 Nie tylko pozytywny, ale negatywny (globalne kryzysy),

Globalizacja jako relatywizacja

 Nasz świat społeczny przestaje być jedynym układem odniesienia

(niezależnie od uświadamiania tego sobie, czy nie),

 Transnarodowa relatywizacja nie tylko tożsamości społecznej jednostek,

lecz całych społeczeństw zorganizowanych w ramach państw narodowych,

 Relatywizacja poczucia przynależności, obywatelstwa,

 Deterytorializacja,

Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja

 Globalizacja i modernizacja wzajemnie warunkują się i wzmacniają,

 Detradycjonalizacja – odchodzenie od zwyczajowych, lokalnych

sposobów bytowania na rzecz sposobów wykorzystujących globalny obieg

dóbr i usług,

Globalizacja jako homogenizacja lub hybrydyzacja

 Można efekty globalizacji rozumieć jako ujednolicanie społeczeństw

narodowych wedle jednego wzorca,

 Efekt amerykanizacja świata; zanik lub folkloryzacja kultur lokalnych,

6

 Można też rozumieć jako HYBRYDYZACJĘ czyli asymilację do kultur

lokalnych pewnych elementów wspólnych,

 Efekt kreolizacji świata – wymieszanie odmiennych wcześniej kultur

lokalnych, nowa jakościowo synteza,

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3. Historyczne ujęcie globalizacji

Globalizacja to zjawisko nowe, związane z cywilizacją przełomu XX i XXI w., ale

niektórzy historycy doszukują się jej korzeni w minionych wiekach.

 Cesarstwo Rzymskie i rola chrześcijaństwa,

 Odkrycia geograficzne (XV i XVI w.) i kolonializm,

 Obie rewolucje przemysłowe (1 - XVIII w., 2- II poł. XIX w.),

 Zahamowanie globalizacji w I poł. XX wieku

 Globalizacja w okresie zimnej wojny

 Instytucjonalizacja globalizacji w II poł. XX wieku

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.1 Odkrycia geograficzne i kolonializm

 Krzysztof Kolumb (odkrycie lądu amerykańskiego)

 Vasco da Gama (odkrycie drogi do Indii)

 Ferdynand Magellan (opłynięcie kuli ziemskiej)

Efekt:

 Rozpoczęcie kolonizacji przez Europejczyków, obszarów Ameryki,

Afryki, Azji,

 Upowszechnienie wielu produktów,

 Rozwój handlu (kapitalizm kupiecki),

 Wymiana towarów za pośrednictwem pieniądza,

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.2 Obie rewolucje przemysłowe

Wpływ rewolucji przemysłowej z XVIII wieku

 II poł. XVIII w. – Anglia rewolucja przemysłowa,

 Upowszechnienie maszyn,

 Fabryka (nowa forma produkcji, wzrost skali wytwórczości oraz poziom

wydajności i pracy (Europa, USA)),

 Masowa, standardowa produkcja, nowe perspektywy w skali

międzykontynentalnej,

 Proces urbanizacji i migracji,

 Kraje wczesnej industrializacji,

 Kraje późnej industrializacji,

 Kraje niedostępne,

Druga rewolucja przemysłowa (II poł. XIX w.)

 Silnik spalinowy i elektryczny (postęp w zakresie transportu,

przemieszczania się),

 Telegraf, telefon i radiotelegrafia (szybki przepływ informacji),

 Drukarnie rotacyjne (postęp poligrafii, druk wielkonakładowy, gazety

kształtujące opinię publiczną)

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.3 Zahamowanie globalizacji w I poł. XX wieku

7

Skutki II wojny światowej:

 Izolacja poszczególnych państw i grup,

 Trudności gospodarcze,

 Regulacja i reglamentacja oraz wrogość stosunków międzynarodowych,

 Powstanie systemu komunistycznego w ZSRR,

 Powstanie systemu faszystowskiego (Włochy, Niemcy),

 Wielki kryzys gospodarczy 1929-1933 (Zahamowanie wymiany handlowej

i przepływu kapitału. Podjęto działania o charakterze protekcyjnym).

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.4 Globalizacja w okresie zimnej wojny

Zimna wojna umownie trwała od roku 1946 – rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i

ustanowienia w Europie Środkowej wyłącznej strefy wpływów ZSRR – do

rozpadu systemów komunistycznych w Europie (Jesień Ludów) w 1989 i rozpadu

samego ZSRR w drugiej połowie 1991 roku. Rozpad bloku sowieckiego

wyeliminował układ dwubiegunowy w polityce międzynarodowej i zakończył

epokę zimnej wojny.

W całym tym okresie konfrontacja między dwoma supermocarstwami toczyła się

na wielu płaszczyznach: wojskowej, ideologicznej, psychologicznej, gospodarczej.

Najistotniejszym elementem był technologiczny wyścig zbrojeń (w tym zbrojenia

kosmiczne i rozwój technologii kosmicznych).

Za początek „zimnej wojny” w sensie pojęciowym, uważa się wystąpienie

Winstona Churchilla w Fulton (USA) 5 marca 1946.

O globalizmie jako procesie i zjawisku międzynarodowym zaczęto mówić dopiero

w dekadzie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w., w okresie zimnej

wojny. W tamtym okresie pojęcie "globalny" zaczęto odnosić do polityki

zagranicznej dwóch adwersarzy USA i ZSRR, którzy mieli status światowych

(globalnych) supermocarstw dysponujących bronią masowego rażenia. Doktryny

wojskowe tych mocarstw zakładały konflikt w skali globalnej. ZSRR i USA jako

przywódcy systemu zachodniego i komunistycznego oferowały dwie odmienne

wizje porządku światowego w wymiarze politycznym i ekonomicznym.

Przejawem tego była walka ideologiczna o prymat w świecie własnych wartości.

Dla USA była to liberalna demokracja i gospodarka rynkowa, dla ZSRR -

komunizm w skali światowej i wspieranie komunizmu w skali światowej).

Zwycięstwo Zachodu w globalnej konfrontacji było, jak ujął metaforycznie

amerykański badacz F. Fukuyama, końcem historii (the end of history) i od tej

pory w skali światowej, globalnej, nastał czas liberalnej demokracji.

Zakończenie zimnej wojny stanowiło zasadniczą cezurę w przyspieszeniu

procesów globalizacji, ponieważ nastąpiło swego rodzaju uwolnienie się wszelkich

rodzajów aktywności ludzi, grup społecznych, grup interesów i państw z

krępujących je zimnowojennych ograniczeń. Ujawniła się wtedy zasadnicza

zmiana w strukturze stosunków międzynarodowych, gdyż podział na pierwszy

świat (system zachodni), drugi świat (państwa realnego socjalizmu) i trzeci świat

(państwa słabo rozwinięte) stracił na aktualności. W sensie ideowo-politycznym

(global world) stał się w większym stopniu jednością, gdyż wszystkie państwa

drugiego świata i zdecydowana większość państw trzeciego świata przystąpiły do

budowy u siebie gospodarek rynkowych opartych na założeniach liberalnego

modelu gospodarowania. Procesowi temu towarzyszyła bezprecedensowa

8

liberalizacja wszelkich form obrotu międzynarodowego wspierana przez postęp

techniczny ułatwiający komunikowanie się we wszystkich dziedzinach życia w

skali całego świata.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

3.5 Instytucjonalizacja globalizacji w II poł. XX wieku

Lipiec 1944 Bretton Woods (USA) spotkanie delegacji 44 państw celem

omówienia problemów finansowych, z jakimi może spotkać się gospodarka

światowa po zakończeniu wojny,

 Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)

 Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank światowy)

 Zadaniem MFW było rozwiązywanie problemów bilansów płatniczych

oraz stabilizacji kursów walut,

 Celem Banku światowego była pomoc w powojennej odbudowie przez

udzielanie pożyczek na cele rozwojowe i ułatwianie inwestycji

prywatnych, rozbudowę dróg, linii kolejowych, portów, systemów

emerytalnych i irygacyjnych,

 W 1947 r. w Genewie 34 państwa podpisały układ ogólny w sprawie Ceł i

Handlu (GATT). Rola GATT polegała na ułatwianiu międzynarodowych

stosunków gospodarczych, poprzez eliminację dyskryminacji w handlu.

GATT musiał być w przyszłości agendą Międzynarodowej Organizacji

Handlu, której nie udało się stworzyć powodu rozbieżności koncepcji

handlu międzynarodowego do 1994 roku.

 Swoje funkcje GATT spełniał poprzez zorganizowanie tzw. rund

negocjacyjnych

 Pod wpływem zimnej wojny doszło do załamania współpracy

gospodarczej między wschodem, a zachodem. Nastąpiło pogłębienie

podziału politycznego i gospodarczego świata, któremu towarzyszyły,

realizowane z różnym nasileniem regionalne projekty integracyjne

(RWPG, EWG, EFTA).

 Przełom lat 80 i 90 XX w. przyniósł załamanie gospodarki centralnej

kierowanej w Europie Środkowej i w Związku Radzieckim.

Wprowadzenie w tej części świata gospodarki rynkowej stanowiło bodziec

do wzmożenia tendencji globalizacyjnych.

 Światowa Organizacja Handlu (WTO) powołana w 1944 r. WTO powstała

z przekształcenia GATT jako instytucja lepiej dostosowana do warunków

współczesnej wymiany międzynarodowej. Jej działania koncentrują się na

liberalizacji działań globalnych.

 Rosja członek WTO od 2012 r.

----------------------------------------------------------------------------------------------------

4. Globalizacji i regionalizacja ( glokalizacja )

1.Nasz dzisiejszy świat określają dwa pozornie tylko sprzeczne zjawiska:

 Jest to z jednej strony zjawisko szeroko pojętej integracji, uniformizacji

przejawiającej się w m.in. kulturze masowej,

Zachodzące w społeczeństwie procesy integracji polegają na wzajemnych

uzależnieniu, łączeniu i wiązaniu jednostek w systemy społeczne,

 Drugie zjawisko choć jest procesem, którego wektor zwrócony jest w

przeciwnym kierunku, jest wynikiem następstwem procesu pierwszego.

9

Chodzi oczywiście o lokalizm, regionalizm (poszukiwane miejsca swojego

zakorzenienia, tożsamości).

 Procesy zróżnicowania czy też dyferencjacji społeczeństwa przebiegają na

wielu poziomach:

A.) W zakresie działalności ekonomicznej, procesy różnicowania przejawiają

się w decentralizacji i rozpraszaniu produkcji, zwiększonej elastyczności

produkcji, zwiększonej roli małego biznesu oraz zwiększonej mobilności

siły roboczej,

B.) W sferze kultury dyferencjacja ujawnia się przez kreowanie odrębności

kulturowych w zakresie języka, sztuki, kultury (tradycja wynaleziona),

C.) Sfera polityki gdzie następuje decentralizacja polityczno-administracyjna.

Następuje to w wyniku przesunięcia władzy i odpowiedzialności z

centrum do jednostek niższego rzędu: terytorialnych – regionalnych,

miejskich i lokalnych.

2. Pojęcie glokalizacji:

Pozorną sprzeczność glokalizacji i regionalizacji tłumaczy najlepiej pojęcie

glokalizacji, które łączy w sobie globalizację i lokalizm wskazując, że są one ściśle

ze sobą związane, że jedno jest efektem drugiego, i wzajemnie się uzupełniają.

 GLOKALIZACJA [Wg Rolanda Robertsona] termin z japońskiego

marketingu i w pierwotnej wersji oznacza dostosowanie towarów do

lokalnych tradycji i upodobań konsumentów,

 Jesteśmy świadkami i uczestnikami masywnego dwubiegunowego procesu

polegającego

na

wzajemnym

oddziaływaniu

uniwersalizacji

partykularyzmów oraz partykularyzacji uniwersalizmów.

 GLOKALIZACJA [Wg W.J. Burszt, W. Kuligowski] wskazuje na nwe

rodzaje relacji między przestrzeniami lokalnymi, a globalnymi, których

główne źródło tkwi w możliwościach podsuwanych przez technologie

informatyczne,

 GLOKALIZACJA [Thomas Friedman]:

- Najważniejszy z filarów ratujących dziedzictwo kultury,

- Zdolność kultury do wchłaniania wpływów, które w sposób naturalny do niej

pasują i ją wzbogacają, odrzucanie wpływów, które są dla niej naprawdę obce

i wyselekcjonowanie wpływów, które choć inne, mogą z nią współistnieć jako

coś innego,

- Celem glokalizacji wg Friedman’a jest: takie przyswajanie sobie aspektów

glokalizacji przez kulturę danego kraju, które przyczynia się do rozwoju i

zróżnicowania społeczeństwa, nie przytłaczając go,

----------------------------------------------------------------------------------------------------

5. Pozytywne i negatywne ujęcie globalizacji (antyglobalizam; alrterglobalizm

a idea zrównoważonego rozwoju)

1. Trzy dyskursy globalizacyjne (W. Morawski):

Dyskurs hegemoniczny

 Efekt entuzjazmu i fascynacji globalizacją po upadku komunizmu,

 Zaślepienie nieograniczonymi możliwościami integracji ekonomicznej

(zapowiedź powszechnego dobrobytu materialnego i likwidacji

nierówności społeczno-ekomicznych),

 Fukuyama w „końcu historii” pisze o braku alternatyw dla demokracji i

kapitalizmu,

10

 Dziś trudno nazwać ten nurt dominującym. Okazuje się, że demokracji nie

można wszędzie wprowadzać,

Dyskurs antyglobalizacyjny

 Dyskurs antyglobalizacyjny stracił na sile, ale zyskał więcej sensu, kiedy

przekształci się w dyskurs alterglobalizm,

 Globalizacja sztuczna konstrukcja ekonomistów o mentalności homo

oecomicus,

upowszechnianie

globalnego

dzikiego

kapitalizmu,

kierującego się wyłącznie logiką maksymalizacji zysku w możliwie

najkrótszym terminie,

 „Wyścig w dół” który zmusza do cięcia kosztów i odchodzenia od

przyjętych standardów pracy, które uznawane były. Globalizacja kieruje

się zyskiem i efektywnością, przenosząc kapitał i miejsca pracy tam, gdzie

koszty, i to najczęściej społeczne, są najniższe

Dyskurs refleksyjny (alterglobalizm)

 Próba harmonizacji globalnych procesów strukturalnych z wartościami i

interesami jednostek i całych wspólnot. Dążenie do osiągnięcia równowagi

poprzez reformę czy transformację globalizacji,

 Globalizacja nie musi oznaczać jednej formy kapitalizmu (w tym jego

najbardziej liberalnej formy)

 Wciąż występują ogromne różnice w sposobie organizacji i prowadzenia

gospodarek – globalizacji uległy przede wszystkim rynki finansowe w

wyniku oderwania ich od polityki i realnych zjawisk wytwórczych,

 Oblicza kapitalizmu są różne, także odrażające, ale jest to system o

olbrzymim potencjale rozwojowym, stwarzającym warunki do

rozszerzenia ludzkiej wolności i kreatywności. Kapitalizm jest systemem

pojemnym, elastycznym i adaptacyjnym (Maltus, Marks),

 Humanizacja kapitalizmu wymaga stałego wysiłku ponieważ mechanizm

gospodarki kapitalistycznej ma skłonność do „imperializmu” ujednolicenia

i podporządkowania innych interesów (kulturalnym, społecznym i

politycznym) interesu kapitału,

2. Przesłanki przemawiające za refleksyjnym podejściem do globalizacji:

 Wewnętrzne sprzeczności kapitalizmu ujawniane w społeczeństwie

wiedzy XXI wieku,

 Dzisiejsze społeczeństwa to społeczeństwa ponowoczesne, które swoje

funkcjonowanie i rozwój opierają na informacji wiedzy i

kompetencjach, a więc kapitale o charakterze niematerialnym,

 Podstawowym nośnikiem tego kapitału jest człowiek, a tym samym

inwestowanie w kapitał ludzki nabiera zupełnie nowego znaczenia

stając się podstawowym warunkiem rozwoju gospodarczego,

 Kapitalizm pozostawiony własnej logice maksymalizacji zysku w

możliwie krótkim terminie nie jest zdolny do działań niezbędnych mu

do dalszego rozwoju,

 Bez inwestycji w człowieku i jego potencjał kapitalizm XXI w. oparty

na wiedzy i innowacji nie będzie mógł się rozwijać (Thurow,

Drucker),

3. Koncepcja zrównoważonego rozwoju jako efekt refleksyjnego podejścia go

globalizacji:

- pojęcie klucz

11

Trzy filary zrównoważonego rozwoju

 Realizacja idei zakłada:

1. Wzrost gospodarczy,

2. Zwalczanie ubóstwa,

3. Ograniczenie nadmiernego zużycia zasobów nieodnawialnych,

4. Ograniczenie emisji szkodliwych substancji,

5. Likwidacja nierówności w poziomie życia,

6. Stosowanie materiałów przyjaznych środowisku,

Np.: W polityce miejskiej problem suburbanizacji.

Antyglobalizm i Alterglobalizm

Ruch Alterglobalistyczny

- ruch społeczny

- nie ma zgodności, kiedy powstał

- brak ścisłej definicji

- jest odpowiedzią na szereg negatywnych zjawisk zmian związanych z

postępującą globalizacją gospodarczą, która sprawia, że pogłębiają się

dysproporcje pomiędzy biednymi i bogatymi oraz następuje degradacja środowiska

- początek alterglobalizmu – wystąpienie z Seattle z 1999 r. podczas szczytu WTO

(50 tyś. demonstrantów)

- termin alterglobalizmu powszechnie się przyjął przy okazji pierwszego Forum

Społecznego w 2001 r. /ATTACK ?/

- główni teoretycy alterglobalizmu: Naomi Klein i Noama Chomsky

- Klein jest autorką książki „No logo” nazywanej często „Biblią

alterglobalizmu”

Alterglobalizm w przeciwieństwie do antyglobalizmu nie jest przeciwny

globalizacji kulturowej. Globalne powinny być zatem prawa człowieka,

zrównoważony rozwój, solidarność i etyka. Alterglobaliści przejęli nawet od

zwolenników globalizacji slogan TINA (there is no alternative – nie ma

alternatywy dla globalizacji).

Alterglobaliści nie krytykują samego procesu globalizacji, lecz tylko jej obecny

neoliberalny charakter. Te poglądy głoszone są przez organizacje o różnych

poglądach społecznych czy gospodarczych.

Antyglobaliści krytykują sam proces globalizacji i jako alternatywę proponują

oparcie się na wspólnotach takich jak naród, rodzina, wspólnoty lokalne. Te

poglądy przejawiane przez część nacjonalistów, autonomistów, ekologów,

tercerystów (trzecia droga) czy anarchistów, komunitarian.

*rozróżnienie może być na egzaminie

- alterglobaliści przedstawiają różne środowiska: na rzecz praw człowieka itp.

- nie posiadają zinstytucjonalizowanych struktur, główny sposób działania to

organizowanie głośnych społecznych kampanii oprotestowujących największe

światowe szczyty gospodarcze WTO, Banku Światowego

Działania:

- razem w niewielkich środowiskach na zasadzie oddolnych inicjatyw

Wzrost gospodarczy

Ochrona środowiska

Odpowiedzialność społeczna

12

- te organizacje nie są obecne w świadomości społecznej i nie są ważnymi

podmiotami na scenie politycznej

- główna postać działań to marsze czy happeningi

Główne postulaty:

- zwiększenie roli państwa w gospodarce

- zwiększenie demokratycznej kontroli nad decyzjami gospodarczymi, które

regulowane są globalnymi mechanizmami ekonomii

- zwiększenie kontroli nad międzynarodowymi korporacjami i zmniejszenie

ich wpływu na światową politykę

- promowanie wysokich standardów ekologicznych w tych sektorach

gospodarki, które mają wpływ na zmiany klimatu i zmiany jakości środowiska

naturalnego

- demonopolizacja gospodarki przez zmniejszenie wpływu najsilniejszych

korporacji

- wzrost udziału państw w działaniach socjalnych i zmniejszenie poziomu

rozwarstwienia społecznego

- wprowadzenie podatku od obrotu kapitałem – zapobieganie spekulacjom

walutowym i zdobyte (zdobywanie) fundusze na cele społeczne

- likwidacja zadłużenia krajów III Świata

- wprowadzenie globalnych standardów pracy i nakładanie wysokich kar za

ich łamanie

- nadzór nad systemem wymiany handlowej i systemami pracy (praca dzieci,

warunki wynagrodzenia w krajach III Świata i Chinach, kontrola ekologiczna)

Film „Bitwa w Seattle”

Dobra i zła globalizacja

- dyskusja z lat 90. – postać sporu pomiędzy dwoma obozami „wrogów” i

„przyjaciół” globalizacji ekonomicznej, jej fundamentów doktrynalnych czy

ideologicznych (neoliberalizmu) i ich konsekwencje

Obrona globalizacji (np. Alain Minc)

- tworzy bogactwo, z którego wszyscy mogą korzystać

- formowanie się transnarodowej przestrzeni politycznej i prawnej, która nie tyle

zastępuje, ile nakłada się na klasyfikacje (klas.?) przestrzeni ery westfalskiej

WYZWANIE: jak łączyć regulację i władzę z „gouvernance” w świecie

nieustannie coraz bardziej otwartym na wymiany

Jak pogodzić logikę globalizacji – wolnego handlu i otwartej ekonomii z

narodowymi logikami zbiorowych preferencji – każdy kraj ma swoją tożsamość i

swoje wartości

Pozytywne i negatywne ujęcie globalizacji

+ Pozytywne ujęcie globalizacji:

- wzrost ekonomiczny mierzony PKB jako wskaźnik postępu (HDI – A. Sen)

- wolne rynki zapewniają najefektywniejszą alokację zasobów

- globalizacji rozumiana jako zniesienie barier w produkcji i handlu oznacza

wzrost konkurencji, efektywności, obniża ceny, tworzy nowe miejsca pracy,

obniża ceny dóbr konsumpcyjnych

- umożliwia transfer wiedzy i nowoczesnych technologii, a więc czynników

generujących

rozwój,

przyciągając

inwestorów

do

najdalszych,

najbiedniejszych zakątków świata

- globalizacja wymusza przyjmowanie jednolitych standardów w życie

społeczne – utrudnia życie dyktatorom (zmiany w Chinach)

- otwarty rynek pracy (praca zdalna, dzięki rozwojowi komunikacji, walka z

bezrobociem)

13

- dostęp towarów dzięki rozwojowi np. Internetu jesteśmy w stanie sprowadzić

interesujące nas rzeczy zza granicy bez większych problemów

- możliwości inwestycyjne – możemy inwestować w rynki zagraniczne,

rozwijać się

- globalna gospodarka jest antyideologiczna i tolerancyjna

- globalizacja to także globalizacji kultury, edukacji i sztuki

- gra o sumie dodatniej, na której korzystają kraje rozwinięte, jak i te

rozwijające się

- eliminowanie wojen jako tych niesprzyjających rozwojowi ekonomicznemu i

obniżających zyski – nacisk na pokojowe rozwiązywanie konfliktów

Globalne korzyści dla Polski

- inwestycje zagraniczne firm w Polsce zaowocowały wzrostem obrotów

handlowych

- w 2006 r. eksport Polski był prawie pięć razy większy w porównaniu z 1995

r. (w tym samym okresie światowy eksport zwiększył się 2,3 razy – tempo

wzrostu eksportu Polski wyprzedzało tempo wzrostu światowego eksportu)

- Polska staje się miejscem lokowania różnego rodzaju centrów usług. W 2006

r. wartość eksportu usług rynkowych była o 91,1% wyższa niż w 2000 r.

- w ostatnich paru latach wzrasta zainteresowanie światowych koncernów

inwestowaniem w Polsce (zarówno w technologie, jak i różne rodzaje usług)

Szczególny napływ BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych) miał

miejsce w 2006 r. W porównaniu z rokiem poprzednim wartość BIZ wzrosła o

82%.

- międzynarodowe korporacje wybierają Polskę także jako miejsce lokalnych

centrów badawczo – rozwojowych

„Wrogowie globalizacji” np. Stiglitz

- globalizacja jest źródłem osłabienia państw i utraty suwerenności

- jej konsekwencją jest wzmocnienie nierówności pomiędzy państwami i

wewnątrz poszczególnych krajów

- niszczenie ochrony socjalnej i wszystkiego tego, co należy do państwa

opiekuńczego

- narzuca wymóg krótkoterminowej rentowności ze strony akcjonariuszy i

generuje w związku z tym niepewność oraz brak związku między podwyżkami

płac a postępami w produktywności

- homogenizacja kultury, masowa kultura

- Negatywne ujęcie globalizacji:

- globalizacja jako instrument kontroli centrum nad peryferiami

- osłabienie pozycji państw narodowych, jako istotnego aktora stosunków

międzynarodowych, kryzys demokracji przedstawicielskiej i legitymizacji

władzy

- destabilizacja globu poprzez rosnące ubóstwo i presję migracyjną (dużo

wolniejszy rozwój krajów peryferyjnych)

Film „Globalizacja według Stiglitza” (zobacz notatki: Krytyka globalizacji)

- prowokowanie fundamentalistów na tle ekskluzji wielokulturowych

zbiorowości

- rynek globalny to globalne kasyno gry (miliardy dolarów gonią za zyskiem,

miast być inwestowane w produkcję, co stanowi ogromne marnotrawstwo)

-delokalizacje – wzrost bezrobocia w krajach zachodnich i obniżanie zarobków

– kryzys państw opiekuńczych

- drenaż mózgów krajów rozwijających się

14

- sprzyjanie niekontrolowanym procesom ponadnarodowym o charakterze

patologicznym

(przestępczość),

m.

in.

terroryzm,

przestępczość

zorganizowana, handel bronią, narkotykami, pranie brudnych pieniędzy

- problemy społeczne: pracoholizm, rywalizacja, „wyścig szczurów”

- uniformizacja kulturowa rozumiana jako niszczenie kultur różnych wspólnot

i zastępowanie jej globalną kulturą masową (od świata wielocywilizacyjnego

do monocywilizacyjnego)

Hans Peter Martin i Harold Schuman

- przekształcenie setek milionów ludzi w tanią siłę roboczą – tani towar

- „wyścig dół” – odchodzenie od standardów społecznych, które dotąd

obowiązywały, aby sprostać konkurencji krajów, w których życie ludzkie nie ma

wartości (zasada 1 człowiek = 1 głos > 1 człowiek = ilość dolarów w portfelu)

Filmik Mardi Gras – wyprodukowano w Chinach

- ekspansja ponadnarodowych organizacji, megakorporacji, których nikt nie

kontroluje

Wielkie korporacje, które odnoszą gigantyczne korzyści z globalizacji, pozostają

praktycznie poza demokratyczną kontrolą.

Ich możliwości finansowe są dziś większe niż większości małych państw

narodowych.

Decydują o losach milionów ludzi, ale nie są w żaden sposób przed nimi

odpowiedzialne.

Cechy korporacji transnarodowych

- posiadanie filii (oddziałów) w co najmniej dwóch krajach

- stosowanie przez firmę macierzystą jednego systemu kontroli i zarządzania

filiami, umożliwiające prowadzenie wspólnej polityki i strategii działania,

realizowane z reguły przez jeden ośrodek decyzyjny

- występowanie silnych wzajemnych powiązań gospodarczych między filiami,

sprawienie (sprawdzenie?), iż działalności każdej z nich może wywierać istotny

wpływ na funkcjonowanie pozostałych

OECD w 2000 r. eksperci zaproponowali definicję firm multinarodowych:

„ Pod terminem tym rozumie się zwykłe przedsiębiorstwo, mające siedzibę na

terytorium więcej niż jednego państwa i powiązane ze sobą tak, że umożliwia to

koordynowanie ich działań w różnoraki sposób.”

1. Wal – mart Stores; 2. Royal Dutch Schell; 3. Exxon Mobile; 4. BP

Filmik “Jak korporacje przejmują kontrolę nad światem i ludźmi”

- degradacja środowiska

- transfer brudnych technologii

zasada minimum kosztów → przenoszenie produkcji do krajów o niższych

standardach ekologicznych → transfer brudnych technologii

Summers L. ekonomista Banku Światowego mianowany 2.06.1999 r. na

Sekretarza Skarbu USA

- koszty utraconego przez zanieczyszczenia zdrowia są mniejsze w krajach

ubogich

- rabunkowa gospodarka surowcowa np. deforestacja

Greenpeace

- międzynarodowa organizacja pozarządowa znana jako Fundacja Greenpeace

- założona w 1971 r. w Vancouver w Kanadzie

Wymiary działalności:

- klimat, energia

- stop GMO

- morza i oceany

- lasy pierwotne

15

- substancje toksyczne

Akcje: protesty np. droga przez Park Narodowy

PETA

- lata 80.

- organizacja non – profit

- walka o prawa zwierząt

- edukacja, protesty pokojowe i pikiety

- prowadzenie śledztwa

4 obszary działalności:

fermy; branża odzieżowa, laboratoria, przemysł rozrywkowy

----------------------------------------------------------------------------------------------------

6. Spór o globalizację (Fukuyama; Thurow; Huntington; Barber; Beck)

 Fukuyama

- 1989r. „ Koniec historii” (galzt z Bretonwods pytanie np)

- Teza pracy: liberalna demokracja oraz rynkowy porządek gospodarczy stanowią

kres rozwoju współczesnych społeczeństw,



Spór o wartości azjatyckie:

- Mahethir bin Mohamed „Demokracja nie zawsze zapewnia stabilność i

dobrobyt”

- Lee Kuhan Yew koniec lat 80 – interes grupy nad interesy jednostki,

David Hitchock 1994 wykres



Wartości azjatyckie

- Inny stosunek do indywidualizmu – na zachodzie jak można było ująć

metaforycznie mamy do czynienia ze zbiorowościami solistów z których każdy

stara się wybić nad pozostałych podczas, gdy w Azji z chórami czy orkiestrami do

jakich jednostka wchodzi,

- Nie chodzi o pragnienie indywidualne, zgoda, harmonia, nie bunt apoteoza

(pochwała) konsensusu

- stosunek do państwa – zaufanie

- szacunek do władzy – gwarantuje stabilność społeczeństwa

- Bóg i władca

 Lester Thurow



Przyszłość kapitalizmu:

- Czy grozi nam nowe średniowiecze?

- Jak dzisiejsze siły ekonomiczne kształtują świat jutra po 1981?

- Interakcja techniki i ideologii: jak utrzymać efektywność kiedy sam system nie

ma konkurencji?



5 płyt (tektoniczne) [ruchy płyt ekonomicznych]:

1. Upadek komunizmu.

2. Technologie zdominowane przez przemysł oparty na potencjale

intelektualnym zmiana systemu zarządzania i organizacji.

3. Demografia – wzrost liczby ludności [ w tym gwałtowny przyrost ludności

w najbiedniejszych krajach, wzrost mobilności i starzenie się

społeczeństw].

4. Postępująca globalizacja i związana z nią rosnąca złożoność i

nieprzejrzystość powiązań gospodarczych.

5. Świat bez dominującego mocarstwa, co przejawia się w stopniowej utracie

przez USA mocarstwowej hegemonii.

16

Okres naruszonej równowagi.

- Ideologie i technologie nie pasują do siebie.

- Współczesny kapitalizm jest autodestrukcyjny – rozwój oznacza inwestowanie w

człowieka, kapitał ludzki, ale warunkiem kapitalizmu jest maksymalizacja zysku



Główne uskoki tektoniczne:

1. Jak rozwijać się będzie kapitalizm kiedy decyduje potencjał intelektualny,

który nie może być posiadany na własność.

2. Inwestycje w kapitał ludzki wymagają perspektywy długiego trwania.

3. Zagrożenie fundamentalizmem.

4. Jak państwa mają negować gospodarkę.

5. Sprzeczność – demokracje kapitalizm.

6. Brak idei.

 Huntington – Zderzenie cywilizacji



Sytuacja po zakończeniu zimnej wojny:

- Koniec XX w., a szczególnie ostatnie 10 lat to początek nowej ery w globalnych

stosunkach społecznych.

- Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego głównym mocarstwie na arenie

światowej zostają zwycięskie Stany Zjednoczone Ameryki.

- Na powrót zaczynają się liczyć kwestie tożsamości kulturowej i przynależności

religijnej.



Podział światowych cywilizacji:

- Wg Huntintona można mówić o „7 lub 8 głównych cywilizacjach”, których

dążenia i problemy zdominują w najbliższym czasie międzynarodową politykę.

- Cywilizacje nie mają z reguły ostro zarysowanych granic, ale istnienie tych

granic są zakorzenione w duszach i sercach ludzi – długowieczność cywilizacji.



Cywilizacje:

1. Chińska – największa

2. Japońska

3. Hinduistyczne

4. Islamu

5. Prawosławne

6. Zachodnie – największa, Europa, Ameryka Płn., Australia, Nowa

Zelandia)

7. Latynoamerykańska

8. Afrykańska

- Cywilizacje nie są tworami jednonarodowymi.

- Państwa będące członkiem danej cywilizacji,

- Państwa a ośrodki pełnią przewodnią rolę w danej cywilizacji,

- Kraje cywilizacyjnie rozszczepione np. Ukraina,

- Kraje znajdujące się na rozdrożu cywilizacyjnym np. Turcja lub Meksyk,

Największe cywilizacje to chińska i zachodnia.

Zależy czy afrykańską uzna się za cywilizację.

Cywilizacje nie są tworami jednorodnymi. Struktura zależy od kultury wchodzącej

w ich skład.

17

Podstawową jednostką, jaka składaj się na cywilizację, jest państwo. Są różne

rodzaje państw:

1. państwo będące członkiem – całkowita identyfikacja

2. państwa ośrodki – pełnią przewodnią rolę (w zachodniej: Stany

Zjednoczone, grupa niemiecko – francuska, ewentualnie Wielka Brytania)

3. kraje cywilizacyjnie rozszczepione – leżą na linii oddzielającej od siebie

cywilizacje

np. Ukraina: część zachodnia (obrządek unicki) i prawosławna (wschodnia)

związana z Rosją; Sri Lanka, Sudan, Indonezja, Jugosławia

- stosunek między różnymi kulturami

- rywalizacja pomiędzy antagonistycznie nastawionymi ludami doprowadza do

krwawych wojen

4. kraje znajdujące się na rozdrożu cywilizacyjnym (Turcja, Meksyk)

- chcą przedefiniować swoją tożsamość kulturową, to proces długotrwały



Niezbędne warunki do przeprowadzenia transformacji ustrojowej:

1. Elity danego kraju muszą być do takiego rozwiązania usposobione

pozytywnie i muszą aktywnie wspierać proces zmian.

2. Musi istnieć w społeczeństwie przynajmniej neutralne przyzwolenie dla

takich działań.

3. Musi być w państwach cywilizacji, do której dany kraj aspiruje chęć do

przyjęcia go w swój kręg.

- Kraje osamotnione np. Haiti, Etiopia czy Japonia



Znaczenie religii w teorii Huntingtona:

- Religia jest rdzeniem najważniejszym, elementem tożsamości cywilizacyjnej,

- Przyczyny znaczenia religii:

** Wiara w jednego Boga lub bogów determinuje cały system nakazów

moralnych,

** Określa rzeczy priorytetowe (…)

** Islam i chrześcijaństwo są do siebie bardzo podobne – obie są religiami

monoteistycznymi.

** Zachód słabnie odnajdują się inne cywilizacje.

Z 5 wielkich religii wyróżnionych przez Webera aż 4 tworzą fundament 4

cywilizacji.



Przyczyny znaczenia religii:

- wiara w Boga lub bogów determinuje system moralny funkcjonujący w

społeczeństwie

- określa rzeczy priorytetowe dla ludzi danej kultury

- ma funkcje integrujące i wartościujące – religia narzędziem ekspansji

Rywalizacja religii: konflikt między muzułmanami a innymi religiami, między

muzułmanami a chrześcijanami.

Islam i chrześcijaństwo są podobne:

- są monoteistyczne

- odwołują się do proroków

- kładą nacisk na nauczanie

Zachodnia cywilizacja słabnie, odradzają się inne cywilizacje

- wzrost roli religii (skazywanie na obumarcie modernizacji i westernizacji)

Nowy Ład 1996 r. – powiązanie cywilizacji między sobą

– brak założenia o Chinach (Sinic), powiązań cywilizacji azjatyckiej i afrykańskiej

18



Zachód – cywilizacja dojrzała wchodząca w stadium rozkładu:

1. Sytuacja gospodarcza.

2. Sytuacja demograficzna.

3. Upadek moralności.

3.1. Narastanie zachowań antyspołecznych.

3.2. Rozkład rodziny.

3.3. Zanik kapitału społecznego.

3.4. Upadek etosu pracy.

3.5. Słabnące zainteresowanie nauką i aktywnością intelektualną.



Podsumowanie:

- Teoria Huntingtona należy niewątpliwie do teorii deterministycznych znacząco

upraszczająco obraz współczesnego świata.

- Jest jednym z fragmentów układanki.

Zwraca uwagę na zmiany, jakie zachodzą we współczesnym świecie.

Wskazuje na obawy załamywania się dominującej pozycji cywilizacji zachodniej.

Konieczność spojrzenia na rzeczywistość z nowej perspektywy.

Bez odrodzenia religii nie jest możliwe dalsze harmonijne istnienie

charakterystycznych dla Zachodu wartości i instytucji.

Chrześcijaństwo, indywidualizm, pluralizm i rządy prawa to osiągnięcia jedyne i

niepowtarzalne.

 B. Barber „Dżihad kontra McŚwiat”

* Dżihad według niego oznacza dążenie wszelkich sił odśrodkowych do

podporządkowania sobie rzeczywistości społecznej

- najlepszym przykładem jest integryzm muzułmański

* Jest wyrazem sprzeciwu uniformizacji i ujednoliceniu rzeczywistości społecznej

zgodnie modelem proponowanym przez ekonomiczną globalizację opartą na

poszukiwaniu zysku i maksymalizacji konsumpcji.

* McŚwiat jest reprezentowany przez amerykańską popkulturę i amerykańskie

produkty masowe dla masowego konsumenta, które można napotkać w każdym

zakątku globu.

* Reprezentanci Dżihadu to ludzie nie kierujący się racjonalnymi motywami, lecz

poszukujący sposobów na utrwalenie i kultywowanie własnych absolutnych

przekonań religijnych czy tych wynikających z przynależności kulturowo –

etnicznych.

* Reprezentanci McŚwiata to z kolei ludzie zatopieni w masowej i hedonistycznej

konsumpcji.

Oba światy wzajemnie warunkują swoje istnienie, w stosunku do siebie

pozycjonują swoją ofertę.

* Siła McŚwiata polega na tym, że proponuje on proste wzorce konsumpcji

możliwe do zastosowania w każdym miejscu na świecie.

* Dżihad przyciąga więc tych, którzy nie odnajdują się w zuniformizowanej

rzeczywistości świata zachodu.

* Różne punkty wyjścia jeden rezultat: osłabianie i destrukcja demokracji.

Wchodząc w konflikty zmierzają we wspólnym kierunku, a jest nim eliminacja, a

na pewno poważne ograniczenie demokratycznych zasad funkcjonowania

współczesnego państwa.

* Dżihad czyni to dążąc do podporządkowania funkcjonowania społeczeństwa

absolutnym wartościom i przekonaniom (teokratyzm).

* McŚwiat czyni to podnosząc wymóg efektywności i zysku do naczelnej zasady

zglobalizowanego świata, w którym wartości takie jak równość czy wolność zeszły

19

na dalszy plan bądź zostały utożsamione z konsumpcją i dostępem do tych samych

produktów w każdym miejscu na ziemi.

Ponad Dżihadem i McŚwiatem

* Pod wpływem 11 września 2001 r. Barber wzbogacił swoja teorię dostosowując

ją do sytuacji na świecie po tragicznych zamachach.

* W świecie po 11 września walka z ekstremizmem lub negatywnymi skutkami

globalizacji ekonomicznej może dokonać się wyłącznie na drodze politycznego

wychowania (?) ponad podziałami na Dżihad i McŚwiat, a jej głównym

wyznacznikiem i naczelną zasadą nowej polityki zagranicznej powinna być

demokracji. Demokracja jest tym, co łączy.

Klasyczna doktryna realnej polityki USA

* Punktem wyjścia jest przekonanie, że państwa nie posiadają wiecznych

przyjaciół i wrogów – a tylko zdefiniowane w danym momencie interesy.

* Podejście do organizacji międzynarodowych – ich popieranie czy ignorowanie

wynika z tego czy ich nastawienie pokrywa się z suwerennym interesem

narodowym.

* Koniec suwerenności USA

- chodzi o udział USA w konfliktach poza swoimi granicami

- obecnie innymi przejawami ograniczania czy iluzorycznego postrzegania

suwerenności są zagrożenia globalne w tym ekologiczne, technologiczne czy

ekonomiczne, przed konsekwencjami których żaden kraj nie jest w stanie się

uchronić

- ostatni jej kres nastąpił 11 września - wrogiem nie jest jedno państwo

- wrogowie przybyli „z góry”, „z dołu”, „z zewnątrz”, „z wewnątrz”, byli

„obcokrajowcami” – obcymi, ale i zbuntowanymi „swoimi”, wykorzystując

techniki zachodu, aby zniszczyć jego potęgę

Wspólnota wartości to współcześnie jedyna podstawa trwałych powiązań między

państwami.

- powiązania oparte na interesach okazują się być nietrwałe, a czasem

wręcz destrukcyjne

Np. gdy USA miało w tym interes szkoliło talibów, dawali im broń, a gdy te

interesy się zmieniły walczyli z wyszkolonymi przez siebie talibami

* W obrębie systemu wartości związanego z demokracją i pluralizmem należy

szukać sojuszy.

* Barber pyta kto jest permanentnym sprzymierzeńcem USA?

- antyamerykańska Francja

- proamerykańska Arabia Saudyjska (znaczenie krajów arabskich,

demokratyzującej się Turcji)

* O trwałości sojuszu decyduje dziś wspólnota wartości a nie interesów.

* USA powinny zaangażować się w powolny i antysuwerenistyczny proces

budowy nowego porządku politycznego opartego na dobrej woli i wzajemnych

powiązaniach.

Ponad Dżihadem i McŚwiatem, czyli polityczny realizm demokratyczny

- sojusze przeciwko Dżihadowi muszą wychodzić ponad Dżihad i McŚwiat

- nie można pozostawić wyłącznie alternatywy między hegemonią absolutyzmu

religijnego a hegemonią determinizmu kapitalistycznego – w żadnej z tych dwóch

alternatyw nie ma miejsca dla prawdziwej ludzkiej wolności

- niedocenienie niebezpieczeństw płynących, które tworząc wielkie rynki, wielki

biznes, poniewierają rynek finansowy w aurze wolności

- powstał mit zrodzony z przekonania, że rynki…

Zdaniem Barbera jedynie wojna, jaką należy prowadzić to wojna na rzecz i w

obronie demokracji.

20

Wczorajsza utopia (społeczeństwo wolności i demokracji) staje się podstawą

realnej polityki dzisiaj, a wczorajszy realizm (oparty na interesie i zysku) jest

zapowiedzią katastrofy jutra.

 U. Beck „Społeczeństwo ryzyka”

- XIX w.: społeczeństwo borykało się z problemem klasowym, głównym

zagrożeniem bieda

- XX i XXI w.: nowe społeczeństwo, które w wyniku szybkiej industrializacji i

postępu technologicznego musi walczyć z niewidzialnym wrogiem, to jest

ryzykiem.

* Stare ryzyko związane z naturalnymi przyczynami (cykl życia, cykl przyrody)

* Nowe ryzyko to pochodna istnienia społeczeństwa i jego mechanizmów (postęp

nauki i techniki), wiedza na ich temat jest niewidzialna

* Ryzyko jest rezultatem wysokiego rozwoju technologii oraz ekspansji i sił

wytwórczych w społeczeństwie nowoczesnym (radioaktywność, trucizny, ginące

lasy, smog, choroby cywilizacyjne, kryzysy finansowe)

* Ryzyko do pewnego stopnia ma charakter klasowy, jest związane z

wykształceniem, zasobami finansowymi.

* Demokratyzacja ryzyka – smog demokratyczny – uderza we wszystkich

- zrównująca funkcja społeczna ryzyka

- efekt bumerangu: ryzyko dopada tych, którzy je tworzą

* Zacieranie stopniowe granic między aktywnością zawodową a życiem

rodzinnym – zindywidualizowane niepełne zatrudnienie

* Bezrobocie zaciera się, ale uwidacznia się w nowych funkcjach niepełnego

zatrudnienia.

* Indywidualizacja względem systemu ubezpieczeń społecznych – możliwość

ryzyka skłaniała do zbiorowego ubezpieczania się, a obecnie większa wiedza na

temat zdrowa stąd np. chęć innych składek dla palacza, a inna dla osoby bez

nałogów.

Pozycja nauki i polityki

* Nauka jest źródłem, medium, remedium ryzyka.

* Ryzyko powstaje równolegle do procesu postępu technologicznego.

* Niedostrzegalność form dzisiejszego ryzyka – jedynie nauki są w stanie je

identyfikować i tworzyć ich społeczne istnienie.

* Nauka jest potencjalnym źródłem niwelowania ryzyka poprzez tworzenie

rozwiązań mogących zminimalizować ich skutki.

* Nowoczesność stała się zagrożeniem i obietnicą uwolnienia od tego zagrożenia.

* Polityka oznacza kształtowanie i zmianę warunków życia, a jej granice się

zacierają.

* Kształtowanie przyszłości nie jest już monopolem polityki państwa.

Upolitycznienie społeczeństwa ograniczenie władzy politycznej.

* Wraz z rozwojem techniki widzimy wrażliwość otwartego społeczeństwa

demokratycznego. (?)

Gdy miejsce przypadku zajmuje zły zamiar pozorne ryzyko rośnie, a

społeczeństwo staje się bezbronne.

* Zjawisko terroryzmu jako … (?) zindywidualizowanej i refleksyjnej formy

generowania ryzyka

- wrażliwość (?) urządzeń społecznych – automatycznie ułatwia manipulację

----------------------------------------------------------------------------------------------------

7. Metropolizacja jako przejaw globalizacji w przestrzeni aglomeracji.

Globalizacja a metropolizacaja

21

- globalizacja może określić jako fenomen polegający na postępowaniu i

intensyfikacji róznego rodzaju przeplywow oraz krzyżowania się procesów,

które dotąd przebiegały do pewnego stopnia niezaleznie

- jest to nastepstwo wskazywanej w literaturze przedmiotu komprecji czasu i

przestrzeni

- poszukując przejawów glob. W tradycyjnej prestrzeni materialnej, w

przestrzeni miejsc, ktory w spsób wybitny byłby naznaczone procesami

globalnymi, na ktore glob. Pdcisnęła swoje piętno wskazać należy w pierwszej

kolejności na obszary wielkich aglomeracji miejsca związane także z

obszarami metropolitalnymi

- to właśnie na tych obszarach opisywane procesy sieciowe i węzłowe dotykają

materialnej przestrzeni zycia czlowieka, modyfikując jego otoczenie warunki

życia, stosunki spol. W zarówno sposob pożadany jak i nie pożadany oraz

przewidywalny i nieprzewidywalny

-terie bazujących na prostych ukladach hierarchicznych wlasciwie dla epoki

westfalskiej , tracą swoją moc wyjaśniającą

- maetropilitarym jest odpowiedzia systemu osadniczwgo na zjawisko

globalizacji

- proces ten dotyczy powstawania nowej struktury przestrzennej i

ogniskowania się rozwoju w pewnych fragmentach przestrzeni skupiający

potencjał gospodarczy, finansowy, naukowy itd.

- funkcje kierowanicze

- krajowe i regionalne

- wniosek: w ciągu 100 lat zmieniło się naturlane środowisko człowieka (

ubanizacja)

-wszelkie instytucje jakie wytworzylismy to społ komunalne, wiejskie jest to

nieaktualne do dzisiejszych realiow

Metropolizacja moze być rozpatrywana w dwojaki sposób

- sposób socjologiczny jako żywiolowy proces będący następstwem zjawisk

globalnych przenoszonych na poziom aglomeracji miejskich ( podejscie

socjologiczne)

- ujęcie rezulatat złożenie agregacji

- ujęcie instytucjonalne jako efekt zamierzonego działania aktorów

społecznych dążących do ,,inspierowania’’, ,,opanowania’’ , ,,kontroli’’

procesów metropil. W ujęciu pierwszym

- nakladanie na przestrzeń funcjonalną zjawiska metropilizacji przestrzeń

politycznych, instytucjonalnej, ktora zamierzeniu ma determinować tą

pierwszą

- tworzy się narzędziami zarządzania metropolitalnego przekształcania

systemów współzależności, negatywnych zajawisk agregacji w systemy

fukncjonalne

Rozumienie I

Jako muliplikacja systemów interakcyjnych. Przestrzeń oddziaływania metrop.

A więc obszar charakteryzuje się dużą gęstościa wszelkiego rodzaju interakcji,

przeplywow sieciowych

Boudonem typy interakcji:

- funkcjonalne działania interakcyjne- powsrtałe na bazie powiązań

funkcjonalnych aktorów wynikajacych z pełnionych przez nich ról spol

22

- typ interakcji Boudona systemy wspolzależności, jednostki nie krzyzuja sie

w wyniku funkcjonalnego; powiazanych (nieoczekiwane skutki) przez nich rol

społ ale w wyniku ogolnej wspólzależności zjawisk społecznych (nakladają się

na siebie w określonej przestrzeni, są skutki nieoczekiwane)

- procesy funkcjonalne pozytywy Metropolitarny jako generator nowych

systemow i powiązań funkcjonalnych koncentrujemy uwagę na jej rezultatach

uznawanych powszechnie za pozytywne

-lokomotywy napedzajace rozwoj okreslonego obszaru dzieki komunikacji

róznego rodzaju kapitalow z których wytwarza sie bogactwo i dobrobyt

wystepujacych usługach, instystucji i wyposazenie na najwyzszym poziomie

Koncentracja wielu aktorów z dziedziny techniki, nauki, biznesu, wladzy

- bliskosc przestrzenna gwarantuje szybki obieg informacji i wiedzy miedzy

wspołpracujacymi aktorami co moze sprzyjac wytwarzaniu nowej wiedzy

zgodnie z modelem ,,spirali obiegu wiedzy’’

-maetropolit. Przejawy : sa parki naukowo-technologiczne, inkubatory, klastry

przejawem powstajacych na obszarach metropoli. Systemów funkcjonalnych

- Michaela E.Portera grona (clubsters) to geograficzne skupiska wzjamenie

powiazanych firm, wyspecjalizowanych dostawcow

- ten swoisty efekt synergi moze odniesc sie do Boudmowskiego efektu

agregacji i przejawiajacej sie w postaci AMPLIFIKACJI czyli umocnienia

dzialania, poszczegolnych aktorow

- pozytywny efekt ukladów interakcyjnych zwalczyc miedzyinnymi

ZWIEKSZANIE wydajnosci nalezacych firm lub sektorow, podiesie zdolnosi

do wytwarzania innowacji powstawanie warunkow sprzyjajacych tworzeniu

nowych podmiotow gospodarczych

Uczacy sie obszar mertrop. Efekt synergicznej wspolpracy wymian

zachodzacych miedzy aktorami metropolit. Zdolnymi do autorefleksji

Klastry – wspolne konferencje, seminaria, wyjazdy targowe, wspolna

promocja np. Branza energooszczedna Klaster Budownictwa Pasywnego i

energooszczednego

Park euro centrum na ligocie, medsilesia

II Niezamierzone skutki uboczne metropilitaryzmu

- zwiększa wiec szanse na ograniczony rozwoj okreslonych obszarow na

wzrost ich konkurencyjnosci i potencjalu innowacyjnego ale takze zrodłem

wielu problemow z ktorymi musza sie borykac wielkie aglomeracje miejskie

dotkniete tym zjawiskiem

- koszty spol ktore stan nakladania sie na siebie ograniczonej przestrzeni

ogromnie liczne systemy interakcyjnych

- jednostki ,,wpadaja na siebie’’ efekt agregacji odwrocenia czy skutki

uboczne pozostajacych czesto w sprzecznosci z pierwotnymi zalozeniami

poszczególnych jednostek

- niekontrolowane ,, rozlewanie smiast na obszary przyległe co z kolei oznacza

szereg wyzwan w zakresie ekologii zachowania równoagi miedzy terenami

zurbanizowana

a

wiec

zarzadzania

przestrzenia

ktora

w

sposob

niekontrolowanych przekształcenjest przez indywidualne jdnostki czy

podmioty gospodracze

23

- zjawisko PERYURBANIZACJI powoduje takze istotne nierównosci w

zakresie ponoszonych kosztow finansowych zwiazanych z zatrzymaniem

infrastruktury o znaczeniu metropil.

1. wzrost cen nieruchmosci

2. problem konkurencyjnosci, osłabiajace sie czasem wrecz znoszace sie

projekty. Chodzi o zjawisko dublowania pewnych inwestycji np w zakresie

infrastruktury czy obiekt typu sale kongresowe, czy centra wystawinicze

3. zmiany w zakresie systemu transportowu. Problem krokow i

przepustkowosci metropolit. Infrakstruktury drogowej oraz wlasciwech

rozwiazan w zakresie publicznego transportu zbiorowego jako sposob

unikniecia blokady komunikacyjnej stanowi bezposrednie natepstwo metropo.

- problem generowno masowo odpadów komunalnych

-patologie społ ktorych liczna wzrasta wraz z liczna mieszkancow i dynamika

lokalnego rynku

Z jeden strony moze tu chodzic o wzrost przestepczosci dzialalnosci

nielegalnej wykluczenie spol osoby pozostawione na marginesie spol

-kryzys wielkich aglomeracji i braku sterownosci nierzadnosci ich obszarow

metrop.

-pogarszanie warunkow zycia i srodowiska zanik miasta jako przestrzeni grup

spol w wyniku oddzialywania globalnego kapitalizmu

----------------------------------------------------------------------------------------------------