Prawoznawstwo- zagadnienia na zaliczenie

PPPiP- opracowanie

1. ROZDZIAŁ II

1. Powstawanie prawa jest złożonym procesem społecznym, w rezultacie którego kształtują się albo zostają ukształtowane normy prawne o określonej treści, obowiązujące w określonej grupie społecznej, np. w grupie państwowej, w społeczności lokalnej czy w grupie zawodowej. Może być to proces spontaniczny—prawo zwyczajowe.

2. Zwyczaje są to powszechne nawyki określonego zachowania w określonych sytuacjach, które wykształciły się w jakiejś grupie społecznej i nie są uznawane przez organ państwa za wiążące.

3. Stanowienie prawa jest to czynność konwencjonalna kompetentnego organu państwa, poprzez którą organ ów „żąda”, aby normy prawne o ukształtowanej przez niego treści były realizowane. Jest to akt kreujący normy prawne.
   Może być dokonana przez jeden podmiot- organ jednoosobowy (np. prezydent) lub organ czy instytucję o kolegialnym (np. parlament).
   Współstanowienie polega na tym, że akt stanowienia jest dokonywany przez co najmniej dwa podmioty (np. dwóch ministrów).
   
   Nie jest wymagana zgoda adresatów. Stanowienie to akt jednostronny.

4. Umowa jako fakt prawotwórczy jest czynnością co najmniej dwustronną (podmioty=strony), poprzez którą strony uczestniczące w umowie ustalają wiążące je normy generalne i abstrakcyjne.
   Jest to podstawowe źródło prawa w prawie międzynarodowym publicznym.
   (Od umowy, jako źródła prawa należy odróżnić umowę, jako czynność prawną- np. umowę najmu lokalu, umowę pożyczki, dzierżawy- ,w rezultacie której wyznacza się dla stron umowy normy konkretne i indywidualne).

5. Opinie uczonych prawników (tzw. Doktryna prawnicza czy jurysprudencja) nie są współcześnie uznawane za oficjalne źródło prawa.

6. Współcześnie w państwach demokratycznych normy prawne regulują proces prawotwórczy szczegółowo:

• kto jest upoważniony tworzyć prawo

• zakres spraw, które można regulować aktem normatywnym danego rodzaju

• formy, w jakich prawo może być tworzone

• przebieg procesu prawodawczego—przygotowanie projektów aktów normatywnych oraz procedurę ich uchwalania

• ogłaszanie ustanowionych aktów

1. Konstytucja, jako podstawowy akt normatywny regulujący proces tworzenia prawa- przykłady:

1. Podmioty upoważnione do tworzenia prawa:

Art. 95.

1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.

Art. 142.

1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i art. 93.

2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.

Art. 146.

4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

   2) wydaje rozporządzenia,

1. Formy tworzenia prawa:

Art. 87.

1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

Art. 93.

1. Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

2. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3. Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Art. 234.

1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

1. Elementy procedury tworzenia ustaw:

Art. 120.

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Art. 121.

1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.

2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.

3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 122.

1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.

4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.

5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

1. Instytucje biorące udział w procesie prawodawczym:

• i., której rolą jest inicjowanie prac prawodawczych

• i. przygotowująca projekt

• i., której powierza się zadanie wszechstronnej, krytycznej analizy opracowanego projektu

• i. stanowiącą i ogłaszającą akt normatywny

1. Prawodawca faktyczny (prawodawca w ujęciu socjologicznym) są to ludzie uczestniczący w procesie przygotowywania i stanowienia aktów normatywnych oraz wywierających rzeczywisty wpływ na ukształtowanie treści tych aktów i nadanie im określonego kształtu redakcyjnego
   Prawodawca formalny to podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze (parlament, rząd, minister) i dokonujący konwencjonalnego aktu stanowienia . Jedynie kontroluje przedłożony mu projekt, czasami inicjuje prace nad projektem. Bierze też odpowiedzialność polityczną i prawną za merytoryczną trafność ustanowionego aktu oraz za jego legalność.

2. Prawo inicjatywy ustawodawczej jest to kompetencja pewnych pomiotów do dokonania czynności polegającej na przedłożeniu kompetentnemu organowi państwa projektu z takim skutkiem prawnym, że organ ten jest zobowiązany do rozpatrzenia przedłożonego projektu i podjęcia decyzji w sprawie jego ustanowienia albo odrzucenia.

1. ROZDZIAŁ III

   1. Akt normatywny jest to zbiór przepisów prawnych odpowiednio uporządkowanych, wydanych przez upoważniony podmiot (np. przez parlament, prezydenta, ministra), wyrażających normy w zasadzie generalne i abstrakcyjne, przy czy opatrzony nazwą.
      Akty normatywne różnią się między sobą np. przedmiotem unormowania czy pozycją, jaką zajmują w systemie prawa.

      Akt prawny:

      a) jest to akt wyrażający zarówno normy generalne i abstrakcyjne, jak i indywidualne i konkretne
      b) jest to akt zawierający normy konkretne i indywidualne

   2. W typowym akcie normatywnym wyróżniamy:

      1. Tytuł aktu

      2. Przepisy merytoryczne:

• Ogólne- wskazują, jakie sprawy są regulowane w danym akcie, a jakie są spod jego regulacji wyjęte, do jakich przedmiotów odnoszą się, a do jakich nie odnoszą się normy w tym akcie zawarte, zamieszcza się w nich postanowienia wspólne dla wielu innych przepisów (w szczególności objaśnienia określeń używanych w danym akcie lub objaśnienia występujących w nim skrótów)

• Szczegółowe- wyznaczają komuś określone zachowania, np. w Kodeksie spółek handlowych regulują właśnie tworzenie, organizację i funkcjonowanie oraz rozwiązywanie i przekształcanie poszczególnych rodzajów spółek

  1. Przepisy nowelizujące- poprzez zmianę rozumiemy zmianę treści lub brzmienia jakiegoś przepisu, dodanie do jakiegoś zboru przepisów nowych lub uchylenie jakiegoś przepisu albo przepisów.

  2. Przepisy przejściowe i dostosowujące- odpowiadają na pytanie, które normy: zawarte w danym akcie normatywnym czy w akcie nowym, należy stosować do stosunków i zdarzeń powstałych wprawdzie zanim nowy akt zaczął obowiązywać, ale trwających wtedy, gdy ten akt wszedł w życie. W przepisach przejściowych: według jakich przepisów zakończyć postępowania, czy utrzymuje się instytucje prawne, które znoszone są przez nowe przepisy, jakie przepisy stosować do uprawnień itd.

  3. Przepisy końcowe:

• Przepisy uchylające- dokonuje się poprzez nie wyeliminowania jakichś przepisów czy całych aktów normatywnych z systemu prawnego

• Przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie- zawierają adresowane do każdego, do kogo to dotyczy, polecenie, od kiedy należy realizować normy zawarte w danym akcie

• Przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego- zamieszcza się je w akcie normatywnym tylko wtedy, gdy prawodawca już w chwili stanowienia danego aktu decyduje, do kiedy ma on obowiązywać

  1. Elementy konieczne każdego typowego aktu n.:

     1. Tytuł aktu

     2. Przepisy merytoryczne

     3. Przepisy o wejściu w życie

  2. Akt normatywny dzieli się na:

     1. Część artykułowaną—tę, w której zawarte są przepisy prawne

     2. Część nieartykułowaną—tę, na którą składają się: tytuł aktu, preambuła, tzw. Podstawa prawna oraz podpis

  3. Tytuł informuje nas o :

     1. Rodzaju aktu

     2. Twórcy, czyli prawodawcy

     3. Dacie wydania aktu

     4. Treści tego aktu

  4. Jeżeli ustawa (a nie jakikolwiek inny akt normatywny) reguluje jakąś obszerną dziedzinę spraw i czyni to w sposób wyczerpujący, oparty na wspólnych zasadach, to ustawy takie nazywa się „kodeksami” albo „prawem”, np.: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
     
     Ustawy, które normują tryb wyborów do Sejmu i Senatu, nazywają w Polsce „ordynacjami”.
     

  5. Preambuła jest to uroczysty wstęp zamieszczony po tytule; wyjaśnia się w nim motywy wydania danego aktu oraz formułuje podstawowe wartości, które zamierza się przez jego wydanie chronić; jest gł. w konstytucjach

     Inwokacja do Boga- poprzedza preabułę.

  6. Podstawa prawna występuje w aktach normatywnych mających charakter wykonawczy względem ustawy; zamieszczana po tytule; zawiera przepis upoważniający do unormowania określonej dziedziny spraw aktem wykonawczym; pełni 2 funkcje:

1. Legitymizuje- ukazuje, że do wydania a. wyk. udzielono stosownego upoważnienia

2. Wskazuje, z jaką ustawą a. wyk. jest powiązany tematycznie i funkcjonalnie

1. ROZDZIAŁ V
   

1. Obowiązywanie- norma (przepis prawny, akt normatywny) obowiązuje w jakimś systemie prawnym, jest elementem tego systemu, jeżeli została wprowadzona do systemu zgodnie z przyjętymi w nim regułami i nie została zgodnie z tymi regułami z tego systemu wyeliminowana.

   Początek obowiązywania- norma ukształtowana zwyczajowo uznanie przez kompetentny organ; norma stanowionaostatnia czynność konwencjonalna (najczęściej ogłoszenie danego a.n. albo wyjątkowo czynność ustanowienia a.n.- o początku obowiązywania decydują zasady tworzenia prawa)

2. Wejście w życie- od tego momentu normy prawne są realizowane lub stosowane przez wszystkich, których dotyczą; termin ten wyznacza podmiot upoważniony do ustanowienia tej normy- twórca.

   Termin wejścia aktu normatywnego w życie można wyznaczyć na:

1. Dzień ogłoszenia aktu (jeżeli ogłoszenie jest ostatnią czynnością w procesie tworzenia danego aktu warunkującą jego wejście do systemu prawa) albo na dzień jego ustanowienia (jeżeli ogłoszenie aktu nie jest warunkiem wejścia tego aktu do systemu); natychmiastowe wejście w życie ważne jest w stanach nadzwyczajnych, np. klęski żywiołowej.

2. Na jakiś dzień późniejszy niż dzień jego ogłoszenia albo ustanowienia. Vacatio legis jest to okres od momentu ustanowienia lub ogłoszenia danych norm do ich wejścia w życie (służy zapoznaniu się z treścią i przygotowaniu do wprowadzenia jej w życie); minimalna vacatio legis to 14 dni; dł. Vacatio legis ustala twórca danego aktu.

1. Derogacja=uchylenie

   Reguły eliminowania norm:

1. A.n. traci moc obowiązującą przez uchylenie go przez ten sam podmiot, który go ustanowił, i w tej samej formie, w której nastąpiło stanowienie.

2. A.n. traci moc obowiązującą przez uchyenie go przed podmiot inny niż ten, który akt ustanowił, a wyposażony w kompetencje do uchylania aktów danego rodzaju.

3. A. wykonawczy traci moc w następstwie uchylenia albo zmiany treści przepisu upoważniającego, na podstawie którego został wydany.

4. A.n. traci moc obowiązującą z upływem czasu, na który został wydany; a a. wykonawczy do uchylonej ustawy przestaje obowiązywać z upływem czasu, na który nowa ustawa zachowała go w mocy.

5. A.n. traci moc obowiązującą w następstwie uznania go przez upoważniony podmiot za akt niekonstytucyjny.

1. Norma retroaktywna jest to norma, która wyznacza zachowanie możliwe do zrealizowania, ale to zachowanie jest związane ze zdarzeniami czy stanami rzeczy, które zaistniały przed jej wejściem w życie i na które nie mamy już żadnego wpływu.

1. ROZDZIAŁ VI
   

1. Definicja agregatowa – wszystkie definiowane pojęcia ujęte są w jednym zdaniu, w którym na początku formułuje się pewien wspólny wstęp dla tych pojęć, a potem w poszczególnych punktach wymienia się nazwę definiowaną i zwrot definiujący dla każdego z tych punktów.

   Definicja nawiasowa jest to taka definicja, której definiendum wtrącone jest w nawiasie w treści przepisu stanowiącego jej definiens.

   Definicja zakresowa jest to taka definicja równościowa nieklasyczna, w której definiensie wymienia się nazwy, których zakresy tworzą łącznie zakres definiendum.

2. Zdanie deontyczne jest to zdanie stwierdzające, że ze względu na treść określonej normy jakieś postępowanie jest określonym podmiotom w określonych okolicznościach nakazane, zakazane albo jest ani zakazane, ani nakazane.

3. Przepis prawny jest to jednostka redakcyjna tekstu prawnego, będącą zdaniem w sensie gramatycznym, zazwyczaj wyróżnioną graficznie przez opatrzenie jej nazwą indywidualizującą.

4. Środki służące osiąganiu pożądanych przez prawodawcę cech tekstów prawnych:

1. Adekwatność:

• Elastyczność- nieostre zwroty językowe, klauzule generalne¹⁾, granice swobody (zamieszcza się w przepisach ogólnych)

• Precyzja- definiowanie, „słowniczki”=”wyjaśnienie wyrażeń ustawowych

1. Komunikatywność- „słowniczki” (wskazują czytelnikowi miejsce, w którym zostały zgromadzone definicje); formułowanie tytułów a.n. adekwatnie do treści tych aktów, tak aby na podstawie można było wstępnie ustalić, jakie sprawy dany akt reguluje; podział tekstu na mniejsze części; konsekwentna konstrukcja każdego z osobna a.n.; staranne formułowanie przepisów uchylających

2. Zwięzłość- „słowniczki” (pozwalają unikać powtórzeń); odesłania; spójniki²⁾

   1) Klauzule generalne upoważniają organ stosujący prawo, i zarazem zobowiązuje go, aby rozstrzygając jakąś konkretną sprawę:

   a) oparł rozstrzygnięcie na wszechstronnej ocenie danego przypadku

   b) oparł rozstrzygnięcie na jakichś pozaprawnych zasadach postępowania, np. „społeczno-gospodarcze przeznaczenie tego prawa”, „zasady współżycia społecznego”

   2) Spójniki:

• Alternatywa- rozłączna („albo”- to takie zdanie złożone zbudowane z dwóch zdań składowych, które wyklucza jednoczesną prawdziwość i jednoczesną fałszywość obu jego zdań składowych) i nierozłączna („lub”- to takie zdanie złożone zbudowane z dwóch zdań składowych, które wyklucza jednoczesną fałszywość jego zdań składowych, a dopuszcza ich jednoczesną prawdziwość).

1. Podział przepisów ze względu na sposób wyznaczania zachowania:

1. Nakazujące

2. Zakazujące

3. Zezwalające:

• Na dokonanie prostych czynności psychofizycznych

• Na dokonanie czynności konwencjonalnych

1. Przepisy odsyłające do unormowania w innych przepisach:

1. Odsyłające

2. Blankietowe- ograniczają się jedynie do wskazania, w jaki sposób mogą albo muszą zostać uregulowane określone sprawy, np. Obywatelstwo polskie nabywa się poprzez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.
   

1. Podział przepisów w zależności od tego, jak określone są okoliczności, w których norma wyrażona w przepisie znajduje zastosowanie:

1. ius cogens (przepis bezwzględnie łączący)- inaczej imperatywny albo bezwzględnie obowiązujący; zastosowanie nie może zostać wyłączone ani ograniczone decyzją zainteresowanych stron; wiąże on strony w sposób bezwzględny

2. ius dispositivum (przepis względnie wiążący)- inaczej dyspozytywny; znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy zainteresowane strony nie uregulowały konsekwencji prawnych jakichś zachowań czy zdarzeń w sposób odmienny, niż to uczyniono w tym przepisie- mają swobodę uregulowania konsekwencji prawnych zgodnie ze swoimi interesami, jeżeli tego nie uczynią, znajdzie zastosowanie przepis, w którym owe konsekwencje określono

3. przepisy semiimperatywne- inaczej semidyspozytywne; ich zadaniem jest wyznaczenie minimalnego zakresu ochrony interesów jednej ze stron; wyłączone zostaje albo ograniczone, gdy postanowienia stron są korzystniejsze dla strony objętej ochroną
   

1. Rozdział VII
   

1. Tekst jednolity jest to tekst aktu normatywnego sporządzony przez upoważniony do tego organ i urzędowo ogłoszony ze wszystkimi zmianami.

   Tekst jednolity ustawy jest ogłaszany w Dziennik Ustaw przez Marszałka Sejmu.

   Inne przypadki, np. Prezes Rady Ministrów ogłasza teksty jednolite wydanych przez siebie rozporządzeń w dzienniku urzędowym, w którym dany akt normatywny ogłoszono.
   

2. Pojęcia łacińskie z rozdziału:

• Argumentum ad absurdo- argument będący „przeciwuzasadnieniem”, niedający się pogodzić z systemem wartości prawodawcy

• Argumentum a simili- argumentowanie z podobieństwa, nie wymienione wyraźnie w przepisie podmioty, okoliczności lub czyny są podobne do tych, które prawodawca w przepisie wyraźnie wymienił

• Argumentum a contrario- argumentowanie z kontrastu, nie ma podstaw, by przyjąć, że istnieje podobieństwo jakichś podmiotów, okoliczności lub czynów do tych, które zostały przez prawodawcę wyrażone w normie

• Interpretatio extensiva- wykładnia funkcjonalna polegająca na rozszerzeniu zakresu zastosowania lub unormowania, który ustaliliśmy na drodze wykładni językowej

• Interpretatio restrictiva- wykładnia funkcjonalna polegająca na zwężeniu zakresu zastosowania lub normowania, który ustaliliśmy na drodze wykładni językowej

• Interpretatio deklarativa- wykładnia dosłowna uzyskana na drodze wykładni językowej

• Exceptiones non sunt extendendae- reguła wykładni głoszące, że jeżeli jakiś przepis formułuje wyjątek od obowiązującej zasady, to nie jest dopuszczalne, by ten przepis interpretować rozszerzająco

• Potestas non praesumitar- Jeżeli jakiemuś organowi państwa przepisy prawne nie udzieliły wyraźnie upoważnienia do działania w jakimś zakresie spraw, niedopuszczalne jest „domniemywanie” takiego upoważnienia

1. Dyrektywy wykładni są to wypowiedzi wskazujące, w jaki sposób interpretator ma odtwarzać normy postępowania z przepisów prawnych. Wykładni podlega tylko część artykułowana.

   Reguły interpretowania są formułowane zazwyczaj przez naukę prawa oraz judykaturę, tzn. przez sądy, które dokonują wykładni, aby uzyskać normy będące podstawą rozstrzygania określonych spraw.

   W Polsce szczególną doniosłość społeczną mają reguły interpretacyjne formułowane i stosowane przez Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy i Naczelny Sąd Administracyjny oraz w prawie wspólnotowym- Europejski Trybunał Sprawiedliwości.
   

2. Szczególne reguły interpretacji:

• Przepisy udzielające organom państwa kompetencji do dokonywania aktów stanowienia i stosowania prawa należy interpretować dosłownie (zakaz interpretacji rozszerzającej). Jeżeli jakiemuś organowi państwa przepisy prawne nie udzieliły wyraźnie upoważnienia do działania w jakimś zakresie spraw, niedopuszczalne jest „domniemywanie” takiego upoważnienia (potestas non praesumitar)

• Exceptiones non sunt extendendae- reguła wykładni głoszące, że jeżeli jakiś przepis formułuje wyjątek od obowiązującej zasady, to nie jest dopuszczalne, by ten przepis interpretować rozszerzająco

1. Racjonalny prawodawca

   Językowe reguły interpretacyjne są oparte na założeniu, że prawodawca doskonale zna język (racjonalność językowa).

   Funkcjonalne reguły wykładni opierają się na założeniu, że prawodawca kieruje się określonym systemem wartości (racjonalność aksjologiczna).