SOKRATES. 470-399

*ironia sokratyczna- sposób prowadzenia dialogu a zarazem dociekania do prawdy. Ironia wyróżniała się dwoma etapami:

• metoda elenktyczna- polega na przyznawaniu racji słuchaczowi a następnie zadawaniu mu takich pytań aby sam doszedł do wniosku, że jego przekonania są błędne. Metodę tą stosował wobec tych uczniów, którzy wiedzy nt. filozofii nie posiadali.

• met mejeutyczna – stosowana wobec uczniów, którzy posiadali wyrobiony już zakres wiedzy w dziedzinie filozofii, polegała na dochodzeniu do prawdy przez uczniów i Sokratesa ponieważ sam filozof uważał, że nie posiada wiedzy większej niż inni.

*cnota - cechy cnoty: odwaga, sprawność witalizm, sprawiedliwość, opanowanie. Dla tych dóbr człowiek nie powinien wahać się poświęcić dóbr niższych np.: bogactwa, uznania. Prawdziwym szczęściem i dobrem dla człowieka jest cnota, w której zawiera się dobro do którego dąży każdy człowiek. Cnota jest jedna bo cnota to wiedza.

*wiedza o niewiedzy -filozof podkreśla, że sam wiedzy nie posiada, nie jest mędrcem ani uczonym tylko miłośnikiem mądrości – filozofem, Jeżeli uważa się za mądrzejszego od innych to tylko dlatego, że jest świadomy swojej niewiedzy. On wie, że nic nie wie

*szacunek do prawa -Sokrates krytykował sofistów, że prawo jest rezultatem przewagi grupy silnej nad słabą w państwie. Twierdził, że naruszenie prawa podważa trwałość społeczeństwa. Posłuszeństwo dla prawa powinno być dobrowolne i świadome. Szacunek dla prawa wiązał się z tym, że to obywatele ustalali sobie prawa a nie grupa osób rządzących w państwie, Prawo dla Sokratesa to nie tylko normy postępowania ale także głos wewnętrzny, który odradza pewne postępowania. Głos ten był dla niego prawem negatywnym a prawo pozytywne pojmował jako normy zewnętrzne i powszechne, Był 1 który unaocznił duchowy aspekt prawa, ponieważ prawo stwarza warunki do wewnętrznego doskonalenia się jednostek.

*śmierć - został skazany za bezbożność, demoralizację młodzieży i wprowadzanie innych bogów. Na wyrok czekał 1mąc przyjaciele proponowali mu ucieczkę jednak ten pozostał i czekał na swoją karę- wypicie trucizny. Nie chciał pomocy od przyjaciół uważał, że przedłużenie życia o „skrawek” jest niegodne.

PLATON 428 -348

*prawdziwa wiedza - prawdziwa wiedza polega na poznaniu świata idei, jak długo człowiek nie widział światła tak długo widzi cienie - widzenie pozorów w cieniach widzimy wszystko

*emanacja = podział linii

• Emanacja – wyłanianie z siebie.

• Platon: przedmioty fizyczne mają zatarte kontury odbitek przedmiotów geometrycznych..

• świat idei jest najlepiej poznawany, bo się nie zmienia; świat realny zmienia się w każdej chwili.

*najwyższa realność idei

Każda wiedza jest wiedzą idealną, świat idealny istnieje ale nie jest poznawalny świat realny to świat idei.

*idealne państwo - w miarę możliwości trzeba traktować każdego obywatela równo, wszelka kara jest zła. Według Platona państwo to „człowiek w powiększeniu” tak jak w człowieku poszczególne części ciała współgrają ze sobą dla dobra człowieka tak też powinno dziać się w państwie. Głównym atrybutem takiego państwa są sprawiedliwe prawa. Idealne państwo miało składać się z trzech klas:

1. Rządzących władców – będących uczonymi i filozofami

2.strażników – którzy mieli chronić ojczyznę

3.wytwórców – dbających o zapewnienie potrzeb produktów

*dusza w 3 częściach

1.dusza rozumna

2 dusza impulsywna

3.dusza zmysłowa

Wg Platona dusza w ciele czuje się jak w więzieniu; dusza podobna do państwa działa jak system polityczny:

a) głowa – wiedza

b) klatka piersiowa – charakter

c) od przepony w dół – energia.

Znaczenia duszy w kwestii:

• biologicznej – dusza poznaje świat przez samą siebie bądź posługując się zmysłami

• religijnej- dusza to byt nieśmiertelny.

*cnoty kardynalne

Roztropność, męstwo, umiarkowanie.

*upadek porządku politycznego -państwo ulega degradacji, najlepsza władza

Monarchia – trimokracja – oligarchia – demokracja – dyktatura

• trimokracja – rządy pewnych siebie odważnych żołnierzy

• oligarchia – rządy sprawowane przez pewną grupę ludzi najczęściej wywodzącą się z arystokracji- pragnę pieniędzy a nie porządku

• demokracja – źródło władzy należy do większości obywateli

• dyktatura - władca rządzi dla własnego dobra, opiera się na egoizmie chciwości i wykorzystuje wszystkich

ARYSTOTELES 384-322

*kwadrat logiczny - jest to wyciąganie wniosków z przesłanki ogólnej za pośrednictwem przesłanki mniejszej, /wydzielone zostały 4 rodzaje zdań: ogólnotwierdzące, ogólnoprzeczące, szczegółowotwierdzące, szczegółowoprzeczące.

AFIRMO= stwierdzam

NEGO= zaprzeczam

• każde B jest A (BaA)

• żadne B nie jest A (BeA)

• niektóre B są A (BiA)

• niektóre B nie są A (BoA)

Jeżeli BoA jest fałszywe to BaA jest prawdziwe. BiA fałszywe to BeA prawdziwe

Sprzeczność jest wtedy kiedy mamy dwie rzeczy wzajemnie wykluczające się

*materia i forma

• materia jest to konkretny materiał a forma jest to proces tworzenia się z niego substancji.

• materia + forma = substancja

• materia i forma są potrzebne do procesu twórczego

• istnieją konkretne zespoły materii i formy, materia nie może istnieć samodzielnie – teoria hilemorfizmu

*potencjalność i aktualność

• -potencjalność – teoretycznie możemy to zrobić ale nie zrobiliśmy

• -entelehia – pełna realizacja potencjalności, czyli osiągnięcie celu swojego istnienia(ogień ma pełną zdolność entelechii)

• -realność aktualis=realny nie ma innego dobra ponad realne. Arystoteles dowodził, że ogólny byt i jego cel nie są niezmienne, że nie leżą poza rzeczą ale w niej samej.

• -aktualność – jest to co realne i wszystko co się wczoraj zdarzyło i wcześniej też.

* cnota i występek

• -występek - trwałe błędne wykorzystywanie pewnych czynności.

• -cnota – to poprzez nią można wychować dobry charakter, została

podzielona przez Arystotelesa na: cnotę intelektualną, która jest skutkiem doświadczenia cnoty etycznej. Najważniejsze cnoty

intelektualne: rozsądek mądrość Najważniejsza cnota etyczna to sprawiedliwość.

*eudajmonia - dążąc do szczęścia nie osiągniemy szczęścia wg. Arystotelesa „cnota sama w sobie jest nagrodą” kto ma dobry charakter nie oczekuje nagrody. Dzieci i niewolnicy nie są odpowiedzialni za swój los. Szczęścia nie można przypisać dzieciom. Czy ktoś był szczęśliwy jest wiadome przed śmiercią. Dziecko nie wie co je czeka więc nie wie czy jest szczęśliwe. Człowiek szczęśliwy potrzebuje przyjaciół. Arystoteles przez ten termin rozumiał działanie oparte na logicznym racjonalnym i rozumnym kierowaniu się w podejmowaniu decyzji.

*ustrój polityczny

• tym lepszy ustrój im więcej obywateli korzysta z tego ustroju. Ustrój lepszy opiera się na cnocie. Dobry władca dąży do republiki, zły do tyranii.

• monarchia arystokracja republika = cnota

• tyrania oligarchia i demokracja = interes.

*sztuka

• Arystoteles sprzeciwiał się poglądom Platona w ujmowaniu sztuki, wg niego sztuka to bardziej lub mnie udane naśladownictwo u podstawy którego leży przyroda

• napisał „Politykę” I część „Komedia” II część „Tragedia”

• jedność czasu miejsca akcji; pokazywanie tylko tego co mogło się zdarzyć.

EPIKTET 55 – 135

*wolna wola

• według Epikteta prawdziwą wolnością jest wolność ducha jaką daje nam filozofia

• podzielił wszystkie rzeczy na:

  • zależne od naszej woli np.: pragnienia, impulsy, awersje (ogólnie mówiąc: te rzeczy, do których można człowieka przekonać i to przekonanie jest już warunkiem dostatecznym)

  • niezależne od naszej woli, stanowiące przez to cudzą własność np.: bogactwo, ciało, słowa

• osiągnięcie wewnętrznej wolności wymaga ćwiczenia się w dążeniu do cnoty

*życie zgodne z naturą = życie powściągliwe

• kultura wzbudza w nas fałszywe ambicje

• praktykowania filozoficzne ważniejsze od nauczania

*rządy opatrzności

• czy osoby powinny być nagradzane za dobry charakter? Nie, ponieważ to by był zły system lepiej marznąć z zimna i być głodnym niż gnić z pychy i rozpusty.

• Wysiłek jest nagradzany

• Człowiek żyje w świecie nie doskonałym

• Stoik nie zmienia tylko doszukuje się umiarkowania, nigdy nie będziemy żyć w świecie idealnym

• Każdy człowiek żyje częściowo kosztem innych ludzi.

*ataraksja

• Oznacza stan całkowitego wewnętrznego spokoju

• Była porównywana z poczuciem błogości i najwyższego szczęścia

• Do tego stanu powinien dążyć każdy myśliciel

*filozof i prostak

• Prostak: wszystko jest takie jakie jest nic nie trzeba zmieniać w dobrotliwości opatrzności

• Filozof: dla tłumu nie jest zrozumiały, mówi że świat jest zły, twierdzi, że coś jest złe z jego winy a prostak doszukuje się winy gdzie indziej.

*pojęcie ogólne jako norma

• musimy postępować jak ręka i noga, każdy z nas powinien czuć się częścią większej grupy. Od początku postępujmy tak aby całości mogła dobrze funkcjonować. Jesteśmy obywatelami bo nie jesteśmy zwierzętami.

AUGUSTYN 354-430

*idee w umyśle boskim

• św. Augustyn przychylał się do teorii, że Bóg stworzył tylko zarodki na ziemi, resztę zostawił ludziom.

• Bóg przewiduje naszą wolę ale nie mówi nam co mamy robić i jak mamy czynić

• Redundacja =nadmiarowo, tak nie został stworzony świat przez Boga, jednak nie ma niedostatku, Bóg stworzył świat metodą doskonałą

*creatio ex nihilo = stworzenie z nicości

• Jedyny sposób uratowania się z nicości to religia

• Świat został stworzony z niczego. Każde życie jest dobre, złe jest dopiero wtedy kiedy zbliża się do śmierci

*jednokierunkowa przyczynowość

• Św. Augustyn uważał że istnieje dusza i ciało z których składa się człowiek. Ciało jest całkowicie wierne, natomiast dusza ma zdolność interesowaniem się rozmaitymi fragm. ciała i wysyła sygnały.

• Ciało ludzkie które przed grzechem było najlepsze, stało się słabe i podatne na śmierć.

• Dusza może oddziaływać na ciało jednak ciało na duszę nie !

• Ciało nie jest nigdy winne naszych grzechów, gdyż dusza nami steruje.

*zło jako brak dobra

• Św. Augustyn twierdzi, że dobrze i zło istnieje na świecie. Jednak uważa, że dobry człowiek nie powinien cierpieć, tylko zły.

*Wolna wola

• Przyczyną grzechu jest wola, korzeniem wszelkiego zła jest chciwość, to jest chęć posiadania więcej niż to, co wystarcza.

• Ponieważ nie kontrolujemy ciała ostatecznie grzeszymy.

*Państwo Boże

• Dwojakie jest przeznaczenie ludzi: złym należy się kara i będą ukarani i potępieni, dobrzy zaś będą zbawieni.

• Ludzkość dzieli się na 2 kategorie:

• zbawionych

• potępionych

*wiedza przez iluminację

• Dusza zapewnia łączność człowieka z Bogiem, to za jej pośrednictwem zostaje udzielona człowiekowi iluminacja – boskie oświecenie bez którego człowiek okazałby się pozbawiony możliwości zdobywania jakiejkolwiek wiedzy.

ANZELM 1033-1109

*Dowód ontologiczny

• Anzelm uważał że Bóg jest bardziej doskonały, dobry i miłosierny. Nie istnieje byt lepszy od samego Boga. Wedle tej teorii istnienie Boga można wydedukować z samego pojęcia „Bóg”. Jest on bytem doskonałym, dlatego nie może mu niczego brakować.

*Atrybuty boskie

• Bóg jest sprawiedliwy, prawdomówny, szczęśliwy i jest tym wszystkim co lepsze jest, niż gdy nie jest. Chociaż nie jest ciałem jest wrażliwy na doznania zmysłowe.

*Paradoks niemocy

• Kiedy wierzymy w fałsz kierujemy się niemocą.

• Anzelm: Bóg nie może wszystkiego, gdyż wtedy popełniałby błędy logiczne, mógłby wtedy kraść, oszukiwać. Dlatego Bóg niemocy nie posiada.

*Niepoznawalność Boga

• Bóg jest najdoskonalszy pośród bytów. Bóg posiada rozmaite cechy których do końca nie możemy sobie wyobrazić.

*Argument Gaunilona

• istnienie nie jest własnością (przedmioty mogą mieć rozmaite właściwości) nie jest ono dodatkową cechą i jego status ontologiczny się nie zmieni.

*Argument Kanta

• Twórca racjonalizmu klasycznego

• Uważał że istnienie nie jest cechą

*Argument Plantingi

• Starał się bronić stanowisko Anzelma

  • Uważał, że istnieje byt który będzie posiadał maksymalną wielkość, czyli doskonałość.

ABELARD 1079-1142

*Nominalizm

• Przedmiotowe pojęcie jest to pojęcie takie, które opisuje świat tak, jaki jest w rzeczywistości.

*Tak i nie

• Abelard jest twórcą scholastyki = nauka głoszona w szkołach, nauka odporna na argumenty. Scholastyka odwoływała się do oryginalnych tekstów.

*Duch Święty

• Imię Ducha Świętego oznacza dobro i miłość, zatem symbolizuje on dobre uczucia serca.

• Dobroć Boga = Duch Święty

*Pouczenia dla Heloizy

• Heloiza uważa że lepiej unikać grzechu niż później za niego pokutować.

*Abelard przeciw Bernardowi

• Spór dotyczył wersji modlitwy „Ojcze nasz..”. Abelard chciał źródłowej i oryginalnej wersji tekstu modlitwy. W końcu Abelard uważa aby każdy pozostał przy swoim rozumieniu i niech odmawia taką modlitwę jaka mu się podoba. Niech „zmienia” słowa Chrystusa jak chce.

*Bernard przeciw Abelardowi

• Uważał że sprawy wątpliwe ma rozstrzygać Kuria, nie Abelard

• Domagał się aby cała wiara była ujednolicona

W efekcie został ogłoszony świętym,

TOMASZ Z AKWINU 1225-1274

*Wiedza i wiara

• Św. Tomasz uważał że mamy się oprzeć najpierw na wiedzy, natomiast do zbawienia musimy odnieść się również do wiary.

• Istnieją 2 rodzaje wiedzy: jedne wywodzą swe wnioski z zasad znanych dzięki naturalnemu światu umysłu inne zaś wysuwają swe wnioski z zasad poznanych w świetle wyższej wiedzy.

*Dowody na istnienie Boga

• Istnienie Boga można wykazać na 5 drogach:

1) Dowód z ruchu (każdy przedmiot został wprawiony w ruch)

2) Dowód z przyczyny sprawczej (widzimy przyczyny i skutki)

3) Dowód z przygodności bytu (wszystko co istnieje jest przygodne lub konieczne)

4) Dowód z hierarchii bytów (musi istnieć byt najdoskonalszy)

5) Dowód z celowości (istnieje ostateczny cel świata i tj. Bóg)

*Prawo naturalne

1. Człowiek ma skłonność do swego istnienia

2. Człowiek ma skłon. do zachowania podobnego do zwierząt

3. Istnieje w człowieku skłonność ku dobru

*Państwo dba o porządek społeczny

• Celem prawa jest dobro wspólne

• Prawo zabrania tylko ciężkich występków

• Prawo ludzkie jest dziełem woli ludzkiej kierowanej przez rozum. Rozum i wola ujawniają się zarówno przez słowa jak i czyny.

*Kościół dba o zbawienie

• Dla pokierowania ludzkim życiem oprócz prawa naturalnego i ludzkiego jest tez prawo boskie, które będzie poznawane dopiero po śmierci i udostępnione wyłącznie błogosławionym.

*Cnoty umysłowe, etyczne i teologiczne

• CNOTY UMYSŁOWE: mądrość, wiedza, pojętność

• CNOTY KARDYNALNE: roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie, męstwo

• CNOTY TEOLOGICZNE: wiara, nadzieja, miłość]

*Dusza to duchowa substancja

• Dusza jest substancją samoistną, po śmierci nie ginie.

• Zupełnie odwrotnie niż u Arystotelesa który uważał że z ciałem ginie dusza