ZRÓŻNICOWANIA SPOŁECZNE

Ćwiczenia 2.10.2013r.

Na ćwiczeniach 2 kolokwia; na każdych zajęciach tekst do czytania; podręcznik z wykładów „struktura społeczna” Domańskiego wyd. drugie.

Jedna ocena z przedmiotu; egzamin z wykładów ustny; Po dwie os na egzaminie;

Pytania: (koniecznie podawać źródła)

• z zagadnień na magisterkę (1 z 18)

• wyjaśnić termin jakiegoś pojęcia, objaśnić tabelkę etc.,

• pytanie przeglądowe (harvardzkie)

Ludzie luźni - w polskiej socjologii określenia na wykluczonych.

3 rodzaje równości:

- równość szans (np. ostęp do edukacji)

- równość wobec prawa

- równość warunków

WYKŁAD 2.10.2013r.

Zróżnicowanie społeczne -czyli o czym dokładnie będziemy mówić?

• Różnego typu podziały, różnice miedzy ludźmi. Różne formy tego zróżnicowania.

• Każde społeczeństwo jest zróżnicowane, ale nas interesują formy zróżnicowania w społeczeństwach współczesnych

I granica -> między:

antropologią (zróżnicowania kulturowe głównie społ. Pierwotnych)

a socjologią (społeczeństwa nowoczesne oparte na zasadzie równości, najczęściej oparte na systemie kapitalistycznych; głównie społ europejskie i te które wyrosły z cywilizacji zachodnich)

II granica -> przyjmujemy, że nasze rozważania kończą się wraz z nowoczesnością, nie mówimy o ponowoczesności.

• wyznaczając te dwie granice będziemy mówić o abstrakcyjnym (przykładowym) społ. nowoczesnym

Skupiamy się na cechach wspólnych społeczeństw i ich wew zróżnicowaniem. Tam gdzie mamy do czynienia z podobnymi procesami. Problemy wynikające ze złożoności struktury.

Interesują nas tylko różnice obecne w zbiorowej świadomości oraz mające przełożenie, wpływ na sytuację jednostek.

Kategorie zróżnicowania - my sami tworzymy statusy i kategorie.

Interesują nas społeczeństwa oparte na równości. Typ społeczeństwa:

- sztuczny (konstruowane niemalże jako utopie- tworzone na zasadzie „jak powinno wyglądać”; pewien projekt)

- i naturalny (Osowski) -rzeczy dzieją się naturalnie, spontanicznie.

Krystalizacja statusu- patrzenie na zróżnicowanie z różnych wymiarów?

ĆWICZENIA 9.10.13.

Dumont L. Homo hierarchicus. Kasta, rasizm i "stratyfikacja". Przemyślenia antropologa społecznego.

Luis Dumont fancuski badacz, antropolog, autor książki „Homo hierarchicus”, a później powstał tekst jako dodatek.

• W tekście porównywane są dwie kultury - amerykańska i indyjska.

• Tekst dotyczy czasów po II wojnie światowej, w czasie jak tekst powstawał sytuacja w Am i Indiach trochę się zmieniła.

• Warunki porównywania tych dwóch społeczeństw → próba przyjęcia definicji pojęć w jednej i drugiej kulturze.

• Problem poprawności politycznej - kultura amerykańska - określenie „kasta” czy „rasa”

„(..)Kasta amerykańska jest umocowana nie w czynnikach kulturowych, ale biologicznych”.

• „Kastami byłyby więc społeczności zamknięte na wpływy z zewnątrz, endogamiczne, wierzące w pokrewieństwo biologiczne ich członków, które wzajemnie „uspołeczniają się”. Tak więc kasta byłaby połączeniem <grupy statusowej> i <grupy etnicznej>”

• Hipergamia - mężczyzna o wyższym statusie żeni się z kobietą o niższym statusie. Prawdziwa hipergamia może być tylko w takim społeczństwie, w którym takiej systuacji nie uważa się jako degradacji statusu mężczyzny.

• Konmensualizm -zasada mówiąca, że jesteśmy z tej samej grupy. ?

Sposoby na zmianę pozycji jakiejś kasty

• małżeństwo

• zmiana pozycji ekonomicznej całej podkasty albo kasty

• coś na tle religijnym

• nielegalny sposób → cała kasta migruje w inne miejsce i udaje, że zaczyna od nowa na wyższym poziomie.

Znaczenie „homo hierarchicus” - człowiek hierarchiczny, człowiek podporządkowany. Duża tendencja do hierarchizowania jest naturalną cechą człowieka .

Społeczeństwa sztuczne (stanowione) i naturalne - było na 1. wykładzie

Kasty a klasy różnica.

• kasty - pomiędzy kastami jest bardzo łatwo się przemieszczać, a między kastami bardzo ciężko.

• Klasy - istnieją w każdym społeczeństwie a to co je różni to to czy są mniej czy bardziej wyraźne. (u Marksa klasa w sobie -nie ma świadomości; i klasa dla siebie -ma już świadomość)

WYKŁAD 9.10.13r.

3 równości c.d

• Równość szans (np. dostęp do edukacji)

• Równość wobec prawa (np. pewne ograniczenia wiekowe od lat 18)

• Równość warunków.

Ad.1

Każda jednostka będąca częścią społeczeństwa ma mieć równe możliwości pod każdym względem (w pierwszej kolejności ekonomicznym, dostęp do zasobów i innego typu dóbr).

A społeczeństwa zachodnie powinny mieć takie same wartości.

Problematyka i krytyka równości szans

Damian thompson Koniec czasu wiara i lęk w cieniu milenium

ĆWICZENIA 16.10.13r.

Co wg Ossowskiego nie jest strukturą społeczną:

• przestrzenne rozmieszczenie jednostek i grup (ekologia społeczna (am); morfologa społeczna (fr.))

Co to jest struktura społeczna?

??Dystanse, antagonizmy, kategorie społeczne,

WYKŁAD 16.10.13r.

Problematyka zróżnicowań klasowych i warstwowe.

Jeżeli chodzi o zarys historyczny to najpierw zwracano uwagę na zróżnicowania klasowe a dopiero później na warstwowe.

Klasowe jest bardziej widoczne i ma grubsze linie podziału, a warstwowe trudniejsze do zauważenia.

Główni klasycy, teoretycy: Karol Marks i M. Weber

Współcześnie kiedy mówimy o teoretykach, myślicielach zw z tematyką nierówności, często występuje odwołanie do Marksa.

Jeden z 3 gł sposobów myślenia o stratyfikacji społecznej

3 tradycje myślenia o stratyfikacji społecznej (Domański)

• tradycja tzw. „Weber” inaczej niemiecka/europejska tradycja myślenia w kategoriach klasowych; myślenie o klasach jako o czymś rzeczywiście istniejącym;

• tzw warsztat badań terenowych (nie tyle rozważania teoretyczne, ale spostrzeżenia empiryczne) np. badacz zadaje pytanie jak badany uplasowałby się np. względem sąsiadów, a jak inni widzą tego badanego.

• Myślenie funkcjonalne (funkcjonalna teoria uwarstwienie D. Moora)

2 poziomy czegoś tam:

• rośnie stopień zróżnicowania społecznego

• poziom świadomościowy (każdy system domaga się akceptacji czy legitymizacji)

Stopnie zróżnicowania

• Zawodowe

ĆWICZENIA 23.20.2013r.

• K. Davis, W. Moore „O niektórych zasadach uwarstwienia”

• M. Weber, „Klasy, stany, partie”

„Wynik ogólny, do którego doszedłem i który, z chwilą gdy go zdobyłem posłużył mi za nić przewodnią do dalszych moich badań, da się którego sformułować w ten oto sposób: W społecznym wytwarzaniu swego życia ludzie wchodzą w określone, konieczne, niezależne od ich woli stosunki - stosunki produkcji, które odpowiadają określonemu szczeblowi rozwoju ich materialnych sił wytwórczych. Całokształt tych stosunków produkcji tworzy ekonomiczną strukturę społeczeństwa, realną podstawę, na której wznosi się nadbudowa prawna i polityczna i której odpowiadają określone formy świadomości społecznej” K. Marks - Przyczynek do krytyki ekonomii politycznej.

Typy społeczeństw u Marksa:

-komunistyczne (NA), niewolnicze (A), feudalne (A), kapitalistyczne (A), socjalistyczne (NA)

Społeczeństwa antagonistyczne (A) i nieantagonistyczne (NA)

=> Baza (siły wytwórcze i stosunki produkcji) i nadbudowa (prawo, polityka, świadomość społeczna)

=> Podstawa podziału na klasy u Marska - Własność środków produkcji.

• posiadanie kapitału, własność prywatna;

• władza nad procesem produkcji;

• zysk

Jak to się dzieje ze system prawny dostosowuje się do bazy czyli środków produkcji?

Po nadbudowie prawnej jest polityczna.

Jak w tym systemie funkcjonuje świadomość społeczna? (u Webera)

Teoria Davisa i Moora:

• Nierówności są konieczne

• podział pracy

• nie ma społeczeństwa nieuwarstwionego

MAX WEBER- „Klasy, stany, partie- podział władzy w obrębie wspólnoty”

• Ład prawny wpływa na podział władzy w obrębie wspólnoty

• Prawo istnieje wówczas, gdy jest szansa, że specjalny zespół ludzi będzie utrzymywać ład i stosować przymus fizyczny lub psychiczny po to, aby spowodować jego przestrzeganie, względnie stosowanie sankcji za jego naruszanie

• Władza- szansa jednej lub większej liczby osób na przeprowadzenie jej lub ich własnej woli w działaniu opartym na poczuciu wspólnoty, nawet jeśli inni, którzy w nim uczestniczą, będą stawiać opór

• Władza bywa ceniona „ze względu na samą siebie”. Jednak nie każda władza zapewnia godność społeczną (prestiż)

• Ład społeczny sposób w jaki w danej społeczności rozdziela się godność społeczną między typowe grupy w niej uczestniczące

• Ład ekonomiczny sposób rozdziału i użycia dóbr i świadczeń ekonomicznych

• Klasy, stany i partie są zjawiskami polegającymi na podziale władzy w obrębie wspólnoty

• Klasy stanowią możliwe (i częste) podłoże działań opartych na poczuciu wspólnoty

• Mówimy o klasie, gdy:

- pewnej liczbie osób wspólne są pewne czynniki przyczynowe ich szans życiowych

- czynniki te dotyczą jedynie ich ekonomicznego interesu- posiadania dóbr i dochodu i to

- w warunkach rynku towarów lub pracy (położenie klasowe)

• Położenie klasowe typowa szansa uzyskania dóbr, zewnętrznych warunków życia oraz nabrania doświadczeń życiowych. Szansa ta określona jest przez ilość i rodzaj władzy (lub jej brak) dysponowana w strukturze danego ładu ekonomicznego dobrami lub umiejętnościami potrzebnymi do osiągnięcia dochodów

• Posiadanie i nieposiadanie są podstawowymi kategoriami położenia klasowego

• Położenie klasowe różnicuje się:

- wg typu własności obróconej w dochód

- wg oferowanych na rynku świadczeń

• Położenie klasowe= położenie rynkowe

• Stany są w przeciwieństwie do klas są zazwyczaj wspólnotami, choć często o nieukształtowanym charakterze

• Położenie klasowe- czysto ekonomiczne

• Położenie stanowe- typowe składniki losów ludzkich uwarunkowane przez określoną ocenę godności społecznej

• Wyrazem godności stanowej jest oczekiwanie specyficznie ukształtowanego stylu życia od każdego, kto chce należeć do danego okręgu

• Stan utrzymuje się wtedy, gdy zgodne działanie płynie z poczucia wspólnoty, a nie jest jedynie naśladowaniem indywidualnym obcego stylu życia

• Kasta forma, w jakiej żyją zrzeszone za sobą wspólnoty etniczne, przekonane o łączących je więzach krwi i wykluczające zewnętrzne małżeństwa oraz stosunki społeczne

• Pariasi wspólnoty żyjące w odrębnych wspólnotach politycznych, wykształciwszy tradycję w określonym zawodzie rzemieślniczym lub innego rodzaju, pielęgnują wiarę w swą wspólnotę etniczną, żyją w diasporze, lecz są tolerowani dzięki swej nieodzowności ekonomicznej (np. Żydzi)

• Rozczłonkowanie stanowe dokonuje się wraz z monopolizacją idealnych i materialnych dóbr lub szans

• Stany są „nosicielami” wielkich konkurencji

• Właściwym miejscem partii jest dziedzina władzy

• Klasy, stany i partie- ich warunkiem koniecznym jest łączące je zrzeszenie, w szczególności polityczne działanie oparte na poczuciu wspólnoty, w obrębie której funkcjonują, nie można wnosić że są one związane z granicami jakiejkolwiek konkretnej wspólnoty politycznej

• Weberowska teoria podziałów społecznych wyrasta z przekonania, że nie jest możliwe uszeregowanie wszelkich nierówności społecznie w jedną hierarchię. Nierówności społeczne są rezultatem walki o podział różnego rodzaju skąpych zasobów dóbr zarówno materialnych, jak i niematerialnych

• Klasy: wyższa, średnia, niższa (każda dzieli się na wyższą i niższą)

• 3 rodzaje dóbr to podstawa 3 zasadniczych płaszczyzn zróżnicowania społecznego:

- p. ekonomiczna podział na klasy

- p. prestiżu podział na stany

- p. polityczna podział na partie

• Weber stworzył model oparty na:

KLASACH

- grupa o podobnych możliwościach na rynku (kategoria analityczna)

- brak więzi społ

- Nieskończenie wiele klas społecznych, nieskonfliktowanych

- źródło podziału na klasy to gospodarka

Podział na klasy związany ze sferą produkcji

STANACH

- wyróżnianie dzięki sposobowi życia

- różnicuje je pozycja prestiżu

- brak możliwości wewnątrzpokoleniowej

- sytuację stanową wyznacza godność społeczna

- godność = prestiż

Podział na stany- powiązanie ze sferą konsumpcji

PARTIACH

- grupy ludzi nastawione na pojęcie władzy

- partie = wszelkie grupy, które stawiają sobie za cel wpływanie na aparat władzy i budowanie go w miarę możliwości ze swoich stronników

WYKŁAD 23.10.2013r.

Zróżnicowania etniczne i narodowe

(są niehierarchiczne)

Można dodać jeszcze zróżnicowanie religijne, i wtedy mówimy o zróżnicowaniu kulturowym.

Powiązane z kategoriami:

• z. etniczne - kategoriami: kultura,

• z. narodowe - kategorie naród, narodowość

Klasyczni antropolodzy zakładali ścisły związek między społeczeństwem a ich kulturą, a także wspólną religię.

Zróżnicowanie które nas będzie interesować będą odbiegać od tych schematów, czyli społeczeństwa zróżnicowane etnicznie i narodowo.

Różnica między narodowością i etnicznością. → każdy naród jest zarazem etnicznością, co nie znaczy, ze każda etniczność jest narodem (to co tu kwestionowali to istnienie państwa)

Jeśli chodzi o same pojęcia to najpierw mówiliśmy o narodach, a później zaczęli się posługiwać kategorią etniczności.

Kategoria narodu

Jeśli zakładamy, ze istnieje państwo narodowe musimy odpowiedzieć jak ma się państwo do narodu. Możemy wyróżnić 2 tradycje myślenia o narodzie. (opierają się na zasadzie prawie krwi i prawie ziemi)

• francuska (prawo ziemi) - stawiają na pierwszym miejscu wspólnotę terytorialną; „Naród to jest plebiscyt każdego dnia” -Ernest jakiśtam

• niemiecka (prawo krwi) - do wspólnoty należymy poprzez dziedziczenie. Naród widziany jako jedna, wielka rodzina.

Francuzie nie robią rozróżnienia na obywatelstwo i narodowość; uzyskanie obywatelstwa nazywa się naturalizacją, stąd nie przestrzegają praw mniejszości, bo twierdzą, że nie ma mniejszości. (mniejszość etniczna to obywatele jakiegoś państwa innej narodowości).

Ernest Gelner? - tym co jest najważniejsze jest nacjonalizm. Wierzy, że istnieje coś takiego jak pierwotne poczucie więzi. Tych nacjonalizmów może być bardzo wiele.

Kategoria kultury dominującej.

Zakładamy, że najczęściej mamy do czynienia w danym państwie z jedną kulturą dominującą. Pewnym wyjątkiem mogą być państwa imigranckie (USA, Kanada, RPA)

Problem zróżnicowań etnicznych i narodowych należy do problemu relacji między większością i mniejszością.

ĆWICZENIA 30.10.2013r.

Ewa Nowicka „Odmienność kulturowa jako wartość? Wymiar etniczny społeczeństwa polskiego”

Etniczność - określony typ więzi, formujący określony typ więzi formujący określony typ grup, który obejmuje zarówno więź narodową, jak i plemienną, dotyczy zarówno zbiorowości wielomilionowych, jak i liczących kilkaset osób.

Za grupę etniczną możemy uznać grupę, która widzi swoją odrębność (samoświadomość), inni widza jej odrębność oraz uważamy to za rzecz ważną.

„Etniczność tyczy się pewnego aspektu więzi społecznej opartej na pewny typie elementów świadomościowych. Etniczność zawsze opiera się na przekonaniu o wspólnocie cech a nie na rzeczywistej wspólnocie.”

Wspólnoty wyobrażone (Anderson) - wszystko rodzi się w świadomości i wszystko w niej zamyka.

Funkcje etniczności we współczesnym świecie: (str. 491)

• daje poczucie tożsamości

Poczucie etnicznośći może być stopniowalne.

Romowie

Wietnamczycy

WYKŁAD 30.10.2013r

Procesy strukturalizacji społeczeństw współczesnych

Proces reprodukcji społecznej i kultury.

Kody ograniczone-kody kontekstowe,

kody rozbudowane - bez kontekstowe

Każde środowisko tworzy sobie kody ograniczone.

Gerontofagia (Bourdie) pojęcie stworzone do badania habitusów

ĆWICZENIA 6.10.2013r.

Dolata R. Szkoła - segregacje - nierówności. WUW 2008 Wprowadzenie - pojęciowe i teoretyczne ramy analiz ss. 9-50

Systemy edukacyjne tworzone są w sposób by ukryć klasowość.

WYKŁAD 6.10.2013r

Wzór na egzamin(z podręcznika)

Eij = (ai*bj)/n

ai ogółem w kolumnie

bj ogółem w wierszu

n-liczba przypadków

Model pełnej równości szans- model teoretyczny, który mówi o sytuacji gdzie zakładamy, że nasza pozycja społeczna nie ma żadnego związku z pozycją zajmowaną przez naszych rodziców.

Model który zakłada, że nie istnieje coś takiego jak reprodukcja społeczna. Jest pełna równość szans.

Tabelka z podręcznika odnośnie reprodukcji społecznej - na egzaminie wskazać gdzie jest zjawisko reprodukcji społecznej.

Ruchliwość pionowa- przemieszczenia w strukturze społecznej hierarchiczne (awans lub degradacja)

Ruchliwość pozioma - polegają za na tym, że zmieniamy naszą pozycję w strukturze społecznej, ale ta struktura nie ma podłoża hierarchicznego (Sorokin)

Ruchliwość absolutna - zmiana pozycji w obrębie struktury społecznej

Ruchliwość względna - czysta ruchliwość

Ruchliwość strukturalna - pozorna. To nie ludzie się zmieniają tylko struktura

Do egzaminu:

Rozdział 13 na pytanie dot funkcji ruchliwości należy odpowiadać na co wpływ ma ta ruchliwość, (4rodzaje wpływów: na stabilność polityczną, efektywność....)

ĆWICZENIA 13.11.13r.

Soroki - Ruchliwość społeczna

R. VII- Ruchliwość społeczna - jej typy i wahania.

1.Koncepcja ruchliwości społecznej (mobilność) i jej typy:

• pozioma (horyzontalna) - przemieszczenie jednostki lub obiektu społecznego z jednej grupy społecznej do innej usytuowanej na tym samym poziomie (np. z jednej rodziny do drugiej poprzez małżeństwo; religia, polityka)

• pionowa (wertykalna) - relacja związana z przejściem jednostki (lub obiektu społecznego) z jednaj warstwy społecznej do innej. W zależności od kierunku są dwa rodzaje w górę i w dół (awans i degradacja społeczna)

2.Intensywność i rozmiar pionowej ruchliwości społecznej

• intensywność (natężenie) -pionowy dystans społeczny lub liczba warstw, które pokonuje jednostka przemieszczając się w górę i w dół w określonym czasie

• rozmiar (powszechność) - liczba osób, które zmieniły pozycję społeczną w wymiarze wertykalnym w określonym czasie. (absolutny rozmiar i względny rozmiar).

R.VIII Kanały cyrkulacji pionowej:

• Armia (odgrywała ważna rolę w okresie wojen i niepokojów społecznych)

• Kościół (tylko w czasach, gdy rosło jego znaczenie społeczne, głównie w średniowieczu)

• Grupy rządowe oraz organizacje i partie politycznej

• organizacje zawodowe

• organizacje dochodowe

• Rodzina i inne kanały cyrkulacji społecznej (np. zawieranie małżeństwa)

R. IX -Mechanizm społecznego testowania selekcji i dystrybucji jednostek w rożnych warstwach społecznych.

W każdym społeczeństwie mechanizm ten składa się ze wszystkich jego instytucji i organizacji społecznych, które pełnią takie funkcje.

Z reguły są to te same instytucje, które działają jako kanały cyrkulacji pionowej.

MODEL RÓWNOŚCI SZANS -pytanie na egzaminie. → nasza zajmowana pozycja społeczna, w żaden sposób nie zależy od naszych rodziców.

WYKŁAD 13.11.2013r.

ĆWICZENIA 20.11.2013r

T. Veblen Teoria klasy próżniaczej

Klasa próżniacza (eng. leisure class) - określenie wprowadzone przez Thorsteina Veblena na zbiorowość ludzi nastawionych na ostentacyjną konsumpcję.

Veblen swoje obserwacje odnosił do elity biznesu Stanów Zjednoczonych przełomu XIX i XX wieku - finansistów i spekulantów giełdowych. Uznawał, że klasa próżniacza stanowi wytwór rywalizacji rynkowej, walk konkurencyjnych właściwych nowoczesnej przedsiębiorczości. W wydanej w 1899 roku książce Teoria klasy próżniaczej opisywał ówczesne formy ostentacyjnej konsumpcji, zajęć nieproduktywnych i instytucji społecznych podtrzymujących klasę próżniaczą np. uniwersytetów podlegających drapieżnej konkurencji i instrumentalnemu traktowaniu wiedzy.

Przynależną do "świata biznesu" klasę próżniaczą, określaną niekiedy też jako klasę pasożytniczą, Veblen przeciwstawiał klasie pracującej, "światowi przemysłu". Ludzi pracy opisywał jako techników, menadżerów i inżynierów kierowanych instynktem dobrej pracy a nie "absolutnego posiadania", które pozbawia tego instynktu utrudniając dalszy rozwój technologiczny.

Klasa próżniacza tym się różni od innych, że podejmowana przez nią konsumpcja na pokaz cechuje się "ostentacyjnym próżniactwem", czyli widocznym, wystawnym marnotrastwem. Przykłady stanowią hazard, kupno specjalnej odzieży i sprzętu sportowego oraz innych dóbr służących spędzaniu czasu wolnego.

„(...)termin „próżnowanie” nie oznacza całkowitej bezczynności lub odpoczynku. Oznacza wyłącznie nieprodukcyjne użytkowanie czasu. Czas powinien być spędzony nieproduktywnie, ponieważ:

1. praca produkcyjna jest czymś niegodnym i hańbiącym,

2. ponieważ świadczy to o możliwościach finansowych pozwalających na bezczynne życie (część wolnego czasu ma być spędzana „prywatnie”, poza zasięgiem ludzkich oczu dla zachowania dobrego imienia.. <(...)Musi przedstawić przekonujące dowody, że wtedy, gdy inni go nie widzieli, on również próżnował, jako przystało na dżentelmena.>”

WYKŁAD 20.11.2013r

Rozważania dot klasy robotniczej, klasie ludowej problemy jakie pojawiają się z wyjściem z tych klas, osoby wykluczone coś tam coś tam.

Koncepcja podklasy- Osoby bądź kategorie osób, które są poza strukturą społeczną; traktuje się je jako wykluczonych.

Koncepcja marginalności społecznej -

Istnieje pewnie schemat odnoszący się do społeczeństwa pracy najemnej, który opisuje problemy społeczeństwa nie w kategoriach klasy robotniczej, ale ze strony zjawisk t.j bieda, bezrobocie.

Bezrobocie definicja i rodzaje.

ĆWICZENIA 27.11.2013r.

Ruth Lister - Bieda r. 3-4 (opracowanie rozdziały I-V)

Bieda: nie istnieje już podział na bogata Północ i biedne Południe, problem ten dotyczy wszystkich społeczeństw, w USA odsetek biednych ludzi stanowi 10%, w UE 15%, w Wielkiej Brytanii bieda dotyka 20% ludności

+ badania nad bieda maja sens, gdy wpływają społeczne i indywidualne działania i postawy, w innym wypadku są bezużyteczne; nie można traktować biedy jako zjawiska pasożytniczego

+ trudno jest badać zjawisko biedy, ponieważ jest to problem uniwersalny i jest nierozerwalnie związany z kultura danego kraju, jej definicja może być rożnie konstruowana przez dane grupy społeczne

Koncepcja biedy: tworzy ramy, w których opracowywane są definicje i miary; chodzi w nich o znaczenie biedy (dla osób które jej dostarczają jak i rożnych grup społecznych. Dotyczy ona również „dyskursu na temat biedy” czyli tego, jak ludzie mówią o biedzie i w jaki sposób ja wizualizują (język i obrazy). Dyskurs ten porusza się szczególnie w polityce, w mediach i na forum akademickim

Definicje biedy: powinny zawierać bardziej szczegółowe informacje, które pomogą nam odróżnić bycie biednym od nie bycia biednym i odpowiedzieć na pytanie, kiedy mamy do czynienia z tym zjawiskiem

+ to, jak definiujemy biedę, ma wpływ na debaty (rozwiązania) dotyczące tego pojęcia. Definicja powinna być rozumiana jako akt polityczny, związany z naukami społecznymi.; nie ma jednak jednej definicji

Brytyjskie Badanie Postaw Społecznych (BSAS): bieda: brak wystarczających zasobów potrzebnych, by zaspokoić społecznie uznane potrzeby i uczestniczyć w życiu ogółu społeczeństwa

+ definicje biedy różnią się pod względem nadawania im znaczenia absolutnego lub względnego, są rożne również pod względem „szerokości”. Definicje i koncepcje mogą się na siebie nakładać. Np. definicja ONZ (która możemy nazwać konceptualizacja) jest bardzo szeroka, zawierają się w niej również sytuacje, które nie są tożsame tylko ze stanem biedy (pogwałcenie praw). Natomiast definicja, jaka stosuje rząd WB jest opisem, wyliczeniem aspektów

+ Nolan i Whelan: opowiadali się za wąska definicja biedy, określając ja (za Townsendem) jako niezdolność do uczestniczenia w społeczeństwie, wyróżnikiem biedy jest dla nich niezdolność do partycypacji społecznej wynikającej z braku zasobów

+ Ringen: bieda to niski poziom życia oznaczający deprywację związana ze sposobem życia z powodu niewystarczających zasobów, które nie pozwalają na unikniecie takiej deprywacji

+ Jenkins (za Atkinsonem): pojecie biedy może być opisywane w kategoriach „indywidualnego prawa do minimalnego stopnia potencjalnej niezależności ekonomicznej”

+Feministyczna definicja Millar, Glendinning: ludzie którzy są finansowo zależni od inny, muszą być uważani za podatnych na biedę

Miary: operacjonalizacja definicji. Pozwala ona liczyć ludzi zdefiniowanych jako biedni, oraz ocenić stopień biedy, w jakiej żyją. Miary biedy opierają się najczęściej na poziomie dochodów, ale przyjmuje się, ze powinno brać się pod uwagę również poziom życia.

Skutki przejścia od razu do definicji i miar, bez rozważenia szerszych koncepcji: pominiecie ogólniejszych znaczeń i ich implikacji dla miar i definicji; może wykluczyć rozumienie biedy czerpane z badan jakościowych i uczestniczących (ocena poziomu życia)

+wyjście od najniższego poziomu (miar), może prowadzić do pomieszania pojęć miar i definicji, nadmiernie zawężonego ujęcia problemu (np.: definicja stosowana przez UE i rząd WB: 60% mediany dochodów)

+badania uczestniczące opracowane na Południu: biorą pod uwagę aspekty takie jak: brak szacunku, brak głosu, upokorzenie itd.- relacyjno-symboliczne aspekty biedy

Symboliczna niesprawiedliwość (Nancy Fraser): zakorzeniona w społecznych wzorach reprezentacji, interpretacji i komunikacji (jak ludzie biedni postrzegani są przez resztę społeczeństwa)

Bob Baulch: stworzył koncepcje piramidy. Jej szczyt to prywatna konsumpcja lub dochody. Następnie piramida się rozszerza i obejmuje dostęp do zasobów publicznych, wygód i kapitału. Podstawa piramidy zawiera pojęcia godności i autonomii

Koło biedy: koncepcja podkreślająca związek zależności i równorzędności miedzy materialnymi a relacyjno-symbolicznymi aspektami biedy. Materialny rdzeń biedy (niedającego się zaakceptować niedostatku) stanowi środek kola, a brzeg przedstawia relacyjno-symboliczne aspekty biedy (Spicker). Zarówno brzeg jak i rdzeń kola, kształtowane są przez relacje kulturowe i społeczne.

Badania Amartyi Sena: są propozycja alternatywnego spojrzenia na role niskiego dochodu w definicji biedy, jego podejście odzwierciedlają wskaźniki ubóstwa i rozwoju publikowane w corocznych Raportach UNDP o rozwoju społecznym; przyczyniły się do zmiany paradygmatu (odejście od wzrostu gospodarczego i PKB na rzecz skupienia się na biedzie jako „ograniczeniu wyboru i szans na znośne życie”). Sen pojmuje życie jako cos, co obejmuje „bycie i działanie”, W jego koncepcji kluczowe są dwa terminy: funkcjonowanie functionings (odnosi się do tego, co dana jednostka rzeczywiście jest w stanie robić i kim być) oraz możliwości capabilities (oznacza to, co dana jednostka może robić i kim ma szanse być). Jego zdaniem pieniądze są środkiem służącym określonym celom, a rzeczy i usługi które można za nie kupić, są sposobem na osiąganie konkretnego funkcjonowania (zależy to od stopnia utowarowienia dóbr i usług oraz od indywidualnych czynników np. płeć, wiek, inwalidztwo)

+ dochody: są środkiem, a nie celem

+ umniejszanie roli dochodów może być wykorzystane w polityce socjalnej (sprzeciw wobec podnoszeniu zasiłków ludzi biednych, np. Partia Pracy)

+krytycy: za bardzo skupiamy się na czynnikach fizycznych

+dobrostan: jakość życia, jakość społeczna, „możliwości osiągnięcia funkcjonowania uznawanego za wartościowe”

Nussbaum, Sen: badali, jak aktywne jednostki są w stanie wykorzystać własne zasoby do kontrolowania i świadomego kształtowania swoich warunków życia

Jakość społeczna: stopień w jakim obywatele są w stanie uczestniczyć w życiu społecznym i ekonomicznym własnych wspólnot na warunkach które powiększają ich dobrobyt oraz indywidualny potencjał. Bieda jest jednym z warunków obniżających ten potencjał, wiec nie może być traktowana jako jedyny jej miernik

Zło-stan: złe warunki które mogą, ale nie musza, być związane z ubóstwem

Karen Van den Bosch: bieda to sytuacja, w której ludziom brakuje zasobów ekonomicznych potrzebnych do urzeczywistnienia podstawowych rodzajów funkcjonowania

Bieda absolutna Booth, Rowntree: brak wystarczających ilości pieniędzy, pozwalających na zaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych; wyżywienie jest kluczowe dla tego typu definicji

Definicja Komisji Europejskiej 1984: za biedne uznamy osoby, rodziny i grupy, których zasoby są do tego stopnia ograniczone, ze wykluczają je z minimalnego akceptowania sposobu życia w kraju, w którym żyją

Deprywacja relatywna (Townsed): ludzie nie mogą osiągnąć, w ogóle lub w wystarczającym stopniu warunków życia które pozwoliłyby im odgrywać takie role, uczestniczyć w takich relacjach, oraz przejawiać takie przyjęte powszechnie zachowania, jakich się od nich oczekuje z racji tego, ze są członkami społeczeństwa. Deprywacja dotyczy warunków i działań, bieda-dochodow i zasobów

Deprywacja materialna: odnosi się do dorobku materialnego i wygód

Deprywacja społeczna: odnosi się do powszechnych zwyczajów społecznych, działań i relacji

Bieda relatywna: porównujemy (zadowolenie z zasobów i spełnienia potrzeb jednostek), by moc ocenić czy mamy do czynienia z bieda; trzy elementy: historyczny, międzynarodowy, wewnątrznarodowy

+ aby określić biedę relatywna, musimy rozumieć ludzkie potrzeby

Potrzeby społeczne i psychologiczne (John Veit-Wilson): pewien zakres nienamacalnych i materialnych zasobów wymaganych do produkcji, utrzymania się oraz reprodukcji dorosłej jednostki - całkowicie niezależnej i w pełni uczestniczącej w konkretnym społeczeństwie, do którego ona przynależy. Zasoby materialne mogą fizycznie wspierać dany organizm, ale to właśnie ten zakres społecznych i psychologicznych zasobów jest konieczny do doświadczenia społeczeństwa.

+ potrzeby: obiektywny fakt/społecznie konstruowany produkt

Jedzenie (Dowler, Leather): jest wyrazem tego, kim dany człowiek jest, ile jest wart, oraz jakie są jego możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb

Adam Smith: za artykuły konieczne do życia nie uznawał tylko jedzenia, ale i wszystko, bez czego nie można się obejść

Bauman: biedni to wybrakowani konsumenci

Wskaźnik poziomu utrzymania się przy życiu: służy do mierzenia pierwotnego ubóstwa. W WB obejmował na liście rzeczy niezbędnych herbatę, która jest ważna dla Brytyjczyków ze względów społecznych i psychologicznych

Rowntree: podstawowymi potrzebami są potrzeby społeczne, a nie fizjologiczne

Sen: pogodził pojęcia biedy absolutnej i relatywnej; pojecie ubóstwa relatywnego rozszerza pojecie ubóstwa absolutnego, tzn. to, co ktoś jest w stanie robić lub kim być, jest kwestia uniwersalnych wielkości absolutnych, podczas gdy dobra potrzebne do przełożenia tej zdolności na faktyczne bycie i działanie, przenoszą nas w sferę wielkości relatywnych= debata z Townsendem

Podstawowe potrzeby człowieka (Doyal, Gough): uniwersalne warunki konieczne do udanego uczestnictwa w społecznej formie życia. Warunki te to zdrowie fizyczne, autonomia działania lub zdolność dokonywania świadomych wyborów, odnośnie tego, co powinno być zrobione i jak się do tego zabrać; potrzeby te są uniwersalne, ponieważ w każdej kulturze są niezbędne; są jednak zbyt ogólnikowe, by być pomocna wskazówka dla polityki społecznej, dlatego autorzy dodali kolejna warstwę pośrednich potrzeb, definiowanych jako te właściwości Śródków zaspokajających potrzeby, które wszędzie przyczyniają się do polepszenia zdrowia fizycznego i powiększenia autonomii: pożywienie, woda, schronienie, bezpieczeństwo ekonomiczne, podstawowe wykształcenie

Deklaracja Kopenhaska 1995: dwuczęściowa definicja biedy. Bieda relatywna to dotkliwe pozbawienie możliwości zaspokojenia podstawowych ludzkich potrzeb, obejmujących jedzenie, bezpieczna wodę itd., jest związana zarówno z dostępem do świadczeń społecznych jak i dochodem. Wchodzi w skład szerszego pojęcia ogólnej biedy, oznaczającej całkowitą liczbę osób żyjących w biedzie w danym kraju, chodzi tu o dochód, dyskryminacje społeczną, brak opieki zdrowotnej, niemożność uczestnictwa w życiu politycznym i kulturalnym

Absolutystyczna definicja biedy: łączona jest z prawica. Rola przypisywana rządowi jest bardziej ograniczona

Wybór miernika: zależy od konceptualizacji biedy, definicji, jaka ma być operacjonalizowana oraz od tego, dlaczego badacz chce badać to zjawisko

Pytania typu „dlaczego”? i „jak”?: mierzenie biedy wynika z moralnego i politycznego imperatywu, mówiącego, iż trzeba ja wyeliminować; potrzebne są informacje z zakresu i dotkliwości biedy oraz tego, jak wpływa ona na rożne grupy, jest to podstawa polityki socjalnej

Pytania typu „co”?: dotyczą wskaźników biedy oraz standardu (zwanego linia ubóstwa) na tle którego wskaźniki te maja być oceniane

Wskaźniki: trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, co przyjmiemy za wskaźnik ubóstwa. Dochód (faktyczny czy również wszystkie zasoby materialne i majątek), poziom życia/konsumpcji czy wydatki?

+ gdy poziom życia jest częścią definicji biedy, potrzebne są miary bezpośrednie jak i pośrednie

+ niektórzy badacze przekonują, iż do badania biedy najlepiej jest wykorzystywać wydatki (które jednak są nieregularne; nie uwzględnia się pożyczek i oszczędności)

+ dochody są natomiast wąskim wskaźnikiem materialnych zasobów

Townsend: trzeba podjąć próbę mierzenia całkowitych zasobów materialnych, tzn. dochody, środki trwale, wartość korzyści płynących z pomocy socjalnej udzielanej pracownikowi, wartość usług publicznych oraz dochody materialne otrzymywane w naturze

Krótki czas mierzenia zasobów: im krótszy jest czas, tym ważniejsze jest rozróżnienie miedzy dochodami a konsumpcja

Długi czas mierzenia: jest w stanie lepiej uchwycić związki miedzy dochodami a poziomem życia

Standard biedy: stanowi próg, poniżej którego ludzie uważani są za biednych

„Arbitralny” standard biedy: niepowiązany z kryterium potrzeb lub deprywacji, jest przez to krytykowany, służy za podstawę szacowania ubóstwa, np. poziom dochodów minimalnych

„Naukowy standard biedy”: oparte są na eksperckich, demokratycznych szacunkach dotyczących potrzeb

Linie ubóstwa: są wykorzystywane do szacowania liczby oraz struktury biednych; nie mówią nic o głębokości czy nasileniu biedy (czyli o stopniu, w jakim dochody spadają poniżej linii ubóstwa)

Krytycy linii ubóstwa: poddają w wątpliwość, czy w ogóle istnieje próg który jednoznacznie rozgranicza biednych od nie biednych

Pytanie typu „kto decyduje” Veit-Wilson: kto decyduje, jakie są potrzeby? Trzy podejścia: zawodowego eksperta, demokratyczne, uczestniczące

Podejście „zawodowego eksperta”: I: eksperci decydują, co ma stanowic minimalny poziom w zakresie jedzenia, mieszkania, dochodów itp. (Rowntree), II: czerpanie informacji z wyników badan empirycznych nauk społecznych, ukazujących, jak w rzeczywistości ludziom się żyje (Bradshaw)+ „podejście ograniczonych wydatków”: wykorzystuje ona dane na temat braku wydatków na towary luksusowe

Podejście „demokratyczne”: jest nazywane również konsensualnym. Bierze się pod uwagę opinie społeczeństwa (badania przeprowadzane na podstawie ankiet; wywodzą się z Brytyjskich Badan nad Minimum Socjalnym: Mack/Lansley). Proces składa się z trzech etapów: identyfikacja towarów, bez których nie można się obejść, identyfikacja osób, które musza się bez nich obejść, ustalenie poziomu dochodów, które mogą do tego doprowadzić

Podejście „uczestniczące”: ludzie biedni są ekspertami w dziedzinie ubóstwa, i ich opinie powinny być brane pod uwagę na każdym szczeblu badan

Pytanie typu „kto”? dotyczące jednostki analizy: czy powinniśmy badać gospodarstwa domowe czy jednostki?

Skala ekwiwalentności: jest sposobem na uwzględnienie ekonomii skali, oraz odmiennych potrzeb dorosłych i dzieci; przeważnie nie bierze pod uwagę dodatkowych kosztów (które wynikają np. z inwalidztwa)

Pytanie typu „kto”? dotyczące przedmiotów porównania: a). geograficznego (np. stany w USA), dzieci (w odniesieniu do innych dzieci czy całej populacji)

Nierówność społeczna: osoby żyjące w ubóstwie wykluczane są z życia publicznego, osoby uprzywilejowane są w stanie wykluczyć resztę społeczeństwa z wyjątkowych korzyści, jakimi dysponują (John Scott)

Doświadczenie ubóstwa: przykład: badania w WB s. 72

Plec: feminizacja ubóstwa, ubóstwo ukryte, zależność ekonomiczna, poświęcania się, ubóstwo czasu

Rasa: dyskryminacja rasistowska i rasizm, rasistowskie stereotypy, underclass

Urasowienie: służy tworzeniu stereotypów i stygmatyzacji rasy Czarnej poprzez łączenie jej z ubóstwem i uzależnieniem od opieki społecznej, co może napiętnować beneficjentów pomocy społecznej

Niepełnosprawność: ludzie niepełnosprawni mogą Stanowic nawet 20% najuboższych w skali światowej (przyczyny: specjalna dieta, leki, dostosowanie mieszkania itd.; niższe dochody -wyższe wydatki; dyskryminacja i wykluczenie)

Starość: ubóstwo bardziej widoczne na Południu niż na Północy; wyższe wydatki

Dzieciństwo: USA, WB, Kanada, Włochy, UE: wskaźnik ubóstwa dzieci jest wyższy niż całej populacji (w Skandynawii odwrotnie); ważne warunki to przynależność klasowa i rasowa

Bieda ma swoja topografie w trzech znaczeniach:

I:. bieda związana jest z ludźmi (segregacja miejska, szczególnie widoczna w USA)

II. bieda związana jest z miejscem; chodzi o społeczne i fizyczne aspekty najbliższego otoczenia, wraz z infrastruktura usług publicznych i prywatnych

III. jest odczuwana w ramach społecznej i fizycznej przestrzeni najbliższego otoczenia

+ otoczenie może wpływać wyniszczająco fizycznie i psychicznie

Wykluczenie społeczne: (Max Weber+ Durkheim, Merton): odnosiło się do zasobów, w jakich grupy mogą (dzięki procesowi zamknięcia społecznego) zagwarantować sobie pewne przywileje i je utrzymać kosztem innych grup

+ po raz I pojecie to zostało wykorzystane we Francji w latach '70 w odniesieniu do zmarginalizowanych grup, które nie zostały „wyłapane” przez system

Silver: 3 paradygmaty wykluczenia społecznego:

a). solidarnościowy: zerwanie więzów miedzy jednostkami a społeczeństwem

b). specjalizacji: (indywidualny) wykluczenie jest konsekwencja specjalizacji: zróżnicowania społecznego, ekonomicznego podziału pracy, oraz oddzielenie rożnych sfer życia społecznego

c). monopolowy: „zamkniecie społeczne”; monopol władzy i zasobów

Dyskursy wg. Levitasa:

a). RED: odnosi się do pojęcia egalitarnego i redystrybutywnego (obywatelstwo, prawa, sprawiedliwość społeczna, władza); wertykalne, hierarchiczne relacje(ktoś jest na szczycie, ktoś jest na dnie)

b). MUD: dyskurs moralistyczny, wyrażany przy pomocy stygmatyzujących określeń (np. underclass) aby wykazać, iż niektóre jednostki różnią się pod względem kulturowym od reszty społeczeństwa

c). SID: dyskurs społecznej integracji (WB, UE); zajmuje się spójnością społeczna i skupia się w szczególności na problemie wykluczenia z pracy

+SID i MUD: płaskie, horyzontalne relacje: „swój”-„obcy”

Inkluzja społeczna: celem jest integracja społeczna, głownie przez prace;

Performatywne konstruowanie inkluzji (Levitas): włączenie w struktury społeczne oraz w rynek pracy poprzez szereg działań, które obejmują nie tylko poszukiwanie pracy lub szkolenia, ale również edukacje rodzicielska, rozwijanie umiejętności społecznych

Niekorzystna inkluzja (forma inkluzji pozbawiająca upodmiotowienia): Sen: włączanie w rynek poprzez niskopłatne prace, nie jest końcem biedy; nieodpłatna praca, opieka czy wolontariat, nie cieszą się społecznym szacunkiem i są marginalizowane

+ niektórzy badacze twierdza, ze to uczestnictwo a nie inkluzja, jest najlepszym rozwiązaniem

Związki pomiędzy wykluczeniem społecznym a ubóstwem:

a). empiryczne: przyczynowo/sekwencyjne, deskrypcyjne

+ badania nie potwierdzają, iż istnieje silny związek miedzy izolacja społeczna a bieda

b). konceptualne: Wykluczenie społeczne: pojecie to jest traktowane jako „wartość dodana”: „ubóstwo i bieda staja się niewidzialne, ponieważ skrywa ja parasol wykluczenia społecznego; które obejmuje swoim zasięgiem kilka innych zjawisk” Oyen

+ spojrzenie pozytywne: pojecie to jest katalizatorem, które uwydatnia istotne aspekty biedy

c). symboliczne: odnosi się do tego, jak wykluczone jednostki czy grupy same się definiują, oraz jak są definiowane przez resztę społeczeństwa

d). pojecie wykluczenia społecznego swoim zasięgiem obejmuje podziały społeczne, tak wiec ma charakter wielowymiarowy (społeczny, ekonomiczny, polityczny, kulturowy)

e). jest procesem dynamicznym (mechanizm przyczynowy na poziomie społecznym i instytucjonalnym)

Dobrowolne wykluczenie: zarówno tych na górze, jak i tych na dole hierarchii społecznej

Traktowanie biednych jako Innego: dualistyczny proces różnicowania i demarkacji, linia wyznaczona miedzy nami a nimi; linia ta nie jest neutralna, negatywnie wartościuje (moralne zepsucie, zagrożenie, obciążenie ekonomiczne)

+ stereotypizacja (etykietowanie), stygmatyzacja, kategoryzowanie (instytucje rządowe, media, badacze społeczni)

Piętno (Goffman): przeciętny, zdrowy człowiek ulega w naszym umyśle swoistej redukcji, stając się kimś naznaczonym i niepełnowartościowym

Linie demarkacyjne: podział moralny; zostały stworzone z myślą o oddzieleniu osób zasługujących na szacunek od niezasługujących na niego

Pauperyzm: zubożenie

Lewis: „kultura ubóstwa”: pewna subkultura z jej wlanymi strukturami i logika, jako sposób życia, który przekazywany jest z pokolenia na pokolenie

+ underclass (przestępczość, bezrobocie itd.) : Murray/ uzależnienie od zasiłków, przestępczość (Morris)

+ uzależnienie od opieki społecznej

Brytyjskie badania: negatywne reakcje na słowa na b (bieda, biedni itd. s. 141); niechęć do stygmatyzacji i etykietowania; piętno, wstyd, upokorzenie, brak poczucia godności i szacunku

Reprezentacje biedy

+ biedni nie zasługujący na pomoc

+ zasługujący na pomoc

Media: biedni są niedostrzegani i niesłyszani

WYKŁAD 27.11.2013

Tematyka nowych klas

ĆWICZENIA 11.12.2013r.

Urlich Beck - Społeczeństwo ryzyka

→ Czy wg U. Becka mamy do czynienia z czymś takim jak zróżnicowania klasowe ?

→ efekt windy

WYKŁAD 11.12.2013r.

Społeczeństwo sieci

wykluczenie cyfrowe

ĆWICZENIA 18.12.2013r.

WYKLUCZENIE CYFROWE

W społęczeństwie globalnym nierówności i róznice rozkładają się w inny sposób.

Wykluczenie cyfrowe - nierównośc w dostępie do internetu (skrajna nierówność-> brak interntu)

Czy wykluczenie cyforwe jest nowym typem nierówności czy możemy je zaliczyć do innych kategorii nierówności?

Bariery miękkie i twarde → przekłądają się na dochód, który ma związek ze statusem społecznym.

WYKŁAD 18.12.2013r

J.Urry - Mobilność społeczna ??

ĆWICZENIA 8.01.2013r.

1. pytanie (z zestawu pytań na egzamin magisterski)

2. pytanie typowo na wiedzę, raczej hasłowo, np. wytłumaczyć jakiś termin, przedstawić jakieś zagadnienie (np. przedstawić główne założenia jakiejś teorii), plus to co było w podręczniku Domańskiego

3. pytanie

J. Urry Socjologia mobilności

Dwa rozumienia globalizacji

• od czasownika 'globalization'

• od rzeczownika 'glob'

WYKŁAD 8.01.2013r

Zakres kategorii zróżnicowania może być różny ze względu na okres lub osoby, zajmujące się tym tematem.

→ np. możemy zakładać, że we współczesnym świecie zróżnicowanie religijne nie ma tak dużego znaczenia jak kiedyś, jest to sprawa bardziej indywidualna i osobista.

Zróżnicowanie terytorialne

---