1. Zróżnicowanie społeczno- zawodowe.

2. Nierówności społeczne.

3. Klasy społeczne.

4. Warstwy społeczne.

5. Grupy zawodowe.

6. Bibliografia.

W życiu codziennym każdy człowiek różni się od
siebie swoimi upodobaniami, zarobkami,
przyzwyczajeniami i poglądami.
Ludzie mają konkretne zawody dzięki, którym
możemy uzyskać pewne wyobrażenie ludzi, na czym
polega dana praca w określonym zawodzie.

dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni
sobie nie z racji jakichkolwiek cech
cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu
ich przynależności do różnych grup albo
zajmowania różnych pozycji społecznych –
nierówność dostępu (lub szans dostępu) do
społecznie cenionych dóbr.

Na gruncie nauk społecznych wyróżnić
można następujące wymiary nierówności:

•EKONOMICZNY ( obejmuje dochód,
zatrudnienie, własność, warunki bytowe );

•SPOŁECZNY ( dotyczy wykształcenia,
prestiżu, stylu życia, uczestnictwa w
kulturze, kapitału społecznego );

•POLITYCZNY ( dotyczy różnic w udziale
we władzy, zaangażowaniu obywatelskim).

Choć traktowanie dochodu jako jedynego wymiaru
nierówności społecznych jest zbytnim
uproszczeniem, to jednak w literaturze przedmiotu
ROZWARSTWIENIE DOCHODOWE uznawane
jest za NAJWAŻNIEJSZY miernik tych nierówności,
wyznacznik statusu społecznego oraz czynnik
kształtujący szanse w niemal wszystkich sferach
życiowych ( od warunków bytowych jednostek i
gospodarstw domowych, przez dostęp do służby
zdrowia, zapewnienie dzieciom odpowiedniego
wykształcenia, uczestnictwo w kulturze, dostęp do
internetu, aż po dostęp do władzy). Ponadto
stosunkowo łatwe w interpretacji wskaźniki
nierówności dochodowych umożliwiają prowadzenie
porównań międzynarodowych i badanie dynamiki
omawianego zjawiska.

POSTRZEGANIE PRZYCZYN, ROLI I SKUTKÓW
występowania nierówności społecznych wynika w
dużej mierze z przekonań ideologicznych. Można
wyróżnić trzy podejścia:

elitarystyczne, egalitarne i

merytokratyczne.

Elitarystyczna zasada

legitymizacji zasada nierówności społecznych głosi, że
istnieją grupy społeczne z natury lepsze od innych
( np.: Arystokracja, kasty w Indiach), które ze względu
na swoje pochodzenie powinny zajmować wyższą
pozycję w hierarchii oraz korzystać z przywilejów
niedostępnych dla osób sytuujących się na niższych
szczeblach drabiny społecznej. Współcześnie w
europejskim kręgu kulturowym rzadko można spotkać
się z takim uzasadnieniem.

Podejście egalitarne opiera się na sprzeciwie
wobec nierówności społecznych i przywilejów
niektórych grup przy jednoczesnym żądaniu
umożliwieniu zaspokojenia określonego poziomu
wszystkich członków społeczeństwa.

Natomiast w podejściu merytokratycznym ( od
merit- zasługa), przyjmuje się, że nierówności są
uzasadnione i sprawiedliwe społecznie o tyle , o
ile są efektem własnych zasług. Zasada równych
szans, na której opiera się model
merytokratyczny, w praktyce nie jest jednak
realizowana, bowiem jednostki nie startują z tych
samych pozycji w wyścigu o wyższy status
społeczny i związane z nimi przywileje.

O powodzeniu w dużej mierze decyduje nie osobisty
wysiłek, ale dziedziczone bogactwo, dostęp do
edukacji czy środowisko rodzinne, które przekazując
dziecku określony kapitał kulturowy, różnicuje jego
życiowe szanse.

Innym zagadnieniem pozostaje postrzeganie
nierówności dochodowych przez społeczeństwo.
Badania z 2008r. Pokazują, że zdecydowana
większość Polaków ocenia poziom rozwarstwienia
występujący w kraju, jako zbyt wysoki ( z taką opinią
zgadzało się wówczas 91% badanych), uznając
jednocześnie za uzasadnione i sprawiedliwe istnienie
nierówności dochodowych w ograniczonym zakresie.

- struktura nierówności społecznej według
Karola Marksa:

(1818-1883)

Z wieloczłonowymi, gradacyjnymi hierarchiami
warstw społecznych mogą krzyżować się i na nie
nakładać inne jeszcze społeczne podziały.

KLASA SPOŁECZNA (Karol Marks) – wielki segment
społeczeństwa

obejmujący

osoby

o

podobnej

sytuacji

własnościowej (zwłaszcza w zakresie posiadania środków
produkcyjnych, czyli kapitału ekonomicznego)

Główne elementy teorii Marksa:

-       najważniejszym kontekstem życia społecznego jest praca;

-       decydująca dla ekonomicznej pozycji ludzi jest własność,
posiadanie dóbr, szczególnie środków produkcji albo dóbr
kapitałowych;

-       dwa wielkie segmenty, które różni sytuacja własnościowa
to: klasa właścicieli (burżuazja) i klasa pracownicza
(proletariat);

-        wartość dodatkowa – zysk właściciela środków produkcji
wynikający

z

zawłaszczenia

różnicy

między

wartością

produktów wytworzonych przez pracownika, a jego płacą
roboczą;

-        relacja eksploatatorska – pozycja ,,przetargowa’’ obu
stron jest diametralnie różna, bo właściciel ma monopol na
miejsca pracy, a pracownik jest pod ,,dyscypliną głodu’’, musi
się zatrudnić za każdą cenę;

Za wskaźnik przynależności klasowej przyjmuje się
często zawód. Jednostki wykonujące ten sam zawód
mają podobne przywileje lub trudności społeczne i
zbliżone szanse życiowe. Przy tworzeniu modeli
klasowych społeczeństwa socjologowie od dawna
posługują się kryterium zawodu. Modele klasowe są
bardzo przydatne do badania związanych z
przynależnością klasową nierówności i innych
wzorów społecznych, ale mają też liczne
ograniczenia. Na przykład trudno nimi objąć osoby
niepracujące zarobkowo, nie odzwierciedlają też one
znaczenia stanu posiadania i stopnia zamożności.

W społeczeństwach nowoczesnych większość ludzi
jest dziś bardziej zamożna, niż kilka pokoleń wstecz,
chociaż majątek jest bardziej skupiony w rękach
stosunkowo małej grupy. KLASĘ WYŻSZĄ stanowi
nieznaczna mniejszość ludzi posiadających zarówno
majątek, jak i władzę, oraz mogących przekazać te
przywileje następnemu pokoleniu. Ludzie bogaci to
zróżnicowana i zmienna grupa; w ostatnich latach
pojawia się w niej coraz więcej ludzi, którzy sami
doszli do fortuny, a także kobiet i ludzi młodych.

Do KLASY ŚREDNIEJ należą, ogólnie rzecz biorąc,
białe kołnierzyki, to znaczy nauczyciele, lekarze i
osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach. W
większości krajów uprzemysłowionych klasa średnia
stanowi dziś większość społeczeństwa, ponieważ
stale przybywa zawodów inteligenckich,
kierowniczych i administracyjnych. W
przeciwieństwie do klasy robotniczej członkowie
klasy średniej mają na ogół wykształcenie i
kwalifikacje techniczne pozwalające im żyć ze
sprzedaży, obok pracy fizycznej, pracy umysłowej.

Do KLASY ROBOTNICZEJ należą jednostki
pracujące jako niebieskie kołnierzyki i pracownicy
fizyczni. W XX wieku wraz z zanikiem przemysłu
wytwórczego klasa robotnicza znacznie się
zmniejszyła. Członkowie klasy robotniczej są
zamożniejsi niż sto lat temu.

Ostatnio niektórzy autorzy wysunęli tezę, że
ważnymi czynnikami pozycji klasowej są takie
czynniki kulturowe, jak styl życia i wzory
konsumpcji. Zgodnie z tym stanowiskiem na
tożsamość jednostek o wiele większy wpływ mają
ich wybory w zakresie stylu życia niż takie
tradycyjne wyznaczniki jak zawód.

Po obu stronach wspólnota sytuacji własnościowej i jej istotnych
społecznie

konsekwencji

uruchamia

realne

procesy

grupotwórcze:

KLASA W SOBIE – klasa społeczna w początkowym momencie
krystalizacji, gdy duży segment społeczeństwa posiada
obiektywnie wspólne interesy ekonomiczne, nie jest jednak tego
świadomy

ŚWIADOMOŚĆ KLASOWA – rozpowszechniona wśród członków
zbiorowości o podobnych interesach ekonomicznych artykulacja
ideologiczna tych interesów, rozpoznanie zagrażających tym
interesom wrogów klasowych oraz pojawiająca się na tym tle
silna tożsamość grupowa i gotowość do walki o realizację
klasowych celów

KLASA DLA SIEBIE – klasa społeczna w końcowym momencie
krystalizacji, gdy obok wspólnoty interesów ekonomicznych
dysponuje rozwiniętą świadomością klasową i formami
organizacyjnymi pozwalającymi na prowadzenie walki klasowej

– kategorie i grupy społeczne powiązane
realną więzią subiektywną i obiektywną,
różniące się między sobą zbiorowymi szansami
osiągania społecznie cenionych dóbr –
bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji itp. Oraz
wynikającym z tego poziomem i stylem życia,
typową ideologią i obyczajami.

Warstwa społeczna jest oddzielona barierami w

postaci specyfiki kulturowej i społecznej.

Czynniki wyrożniające warstwy społeczne:

•Dochody, zasoby majątkowe oraz rodzaj aktywności

gospodarczej,

•Przynależność etniczna,

•Wspólnota stylu życia,

•Wspólnota warunkow życia,

•Podobieństw poziomu prestiżu,

•Zakres władzy.

Zbiór ludzi składający się z przedstawicieli tego
samego zawodu lub też przedstawicieli podobnych
specjalności w ramach danego zawodu. 

Podział zawodowy według E. Durkheim uznał za
naturalną, logiczną konsekwencję życia zbiorowego.
Podział pracy wśród społeczeństwa przynosi takie
korzyści jak: zmniejszenie ludzkiego wysiłku,
oszczędniejszy sposób zdobywania, wytwarzania
dóbr, wyeliminowanie konieczności współdziałania
innych osób, uzyskanie większej wydajności i
wyższej jakości wytworów, udoskonalenie narzędzi
pracy, oszczędność czasu itp.
Podział pracy w społeczeństwie jest procesem
niezbędnym prowadzącym do powstawania nowych
zawodów i ich zmian, ponieważ struktura zawodowa
rozwija się bardzo szybko.

1. ,, Socjologia’’ Anthony Giddens,
WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN

2. ,, Socjologia’’ Piotr Sztompka (Analiza
społeczeństwa),

Znak, Kraków 2012