WSPARCIE SPOŁECZNE A PIELĘGNIARSTWO
We współczesnym świecie zwiększa się liczba osób wymagających pomocy z zewnątrz.
Wynika to z tego, że w środowisku człowieka występuje coraz więcej zagrożeń dla jego życia i zdrowia, które stają się przyczyną chorób- nieradzenia sobie w wielu zakresach.
Zmiany cywilizacyjne prowadzą do wzrostu poczucia zagubienia, zagrożenia podmiotowości człowieka
Immanentną forma aktywności pielęgniarki podejmowaną w ramach pielęgnowania jest pomaganie i wsparcie.
Sarson definiuje wsparcie jako dostępną pomoc dla jednostki w sytuacjach trudnych, stresowych.
Szerzej rozumie wsparcie społeczne N. Lin określając je jako dostępne wsparcie płynące z powiązań człowieka z innymi ludźmi, grupami społecznymi, społeczeństwem.
Sęk 2001- Wsparcie społeczne to:
pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych,
zasoby dostarczane jednostce przez interakcje z innymi ludźmi,
konsekwencje przynależności człowieka do społeczeństwa,
zaspokojenie potrzeb w trudnych sytuacjach przez osoby znaczące i grupy odniesienia
Wsparcie społeczne traktowane jest również jako informacja skłaniająca jednostkę do wiary, że podlega ona opiece, jest szanowana oraz że jest członkiem sieci komunikacyjnej i wzajemnych zobowiązań.
Wsparcie społeczne to także stopień w jakim podstawowe potrzeby społeczne jednostki są zaspakajane przez osoby znaczące.
W pielęgnowaniu wsparcie społeczne polega najczęściej na dawaniu oparcia pacjentowi i jego rodzinie przez pielęgniarkę po rozpoznaniu zapotrzebowania na taką formę pomocy
Na obecność wsparcia w pielęgnowaniu wskazuje także:
D. Orem,
C.Roy,
B. Newman,
Jonson
Podstawą tych działań jest zindywidualizowane, holistyczne i ciągłe podejście do pacjenta i jego środowiska, wysłuchanie pacjenta w atmosferze zrozumienia. Jest określana, jako zasoby pozytywne, zwiększające odporność na stres. Podstawą wsparcia społecznego są więzi, pozytywne relacje tworzone i zachodzące między ludźmi
W.s. postrzegane jest poprzez subiektywna oceną jego biorców najczęściej w kategorii dostępności wsparcia a nie jego otrzymania.
Wsparcie społeczne dostarczane jest człowiekowi w jego codziennym życiu, w czasie ciągłych interakcji z innymi ludźmi. Wsparcie społeczne, jako rodzaj interakcji, charakteryzuje się tym, że: zostaje podjęte w sytuacji problemowej lub trudnej;
Jej celem jest zbliżenie jednego lub obu uczestników do:
-rozwiązania problemu,
-przezwyciężenie trudności,
-reorganizacji zakłóconej relacji z otoczeniem
-podtrzymanie emocjonalne;
Wymiana w toku tej interakcji może być jednostronna lub dwustronna;
Skuteczność tej wymiany społecznej zależy od stopnia zgodności między wsparciem oczekiwanym a uzyskanym;
W toku tej interakcji zachodzi
-wymiana emocji (wsparcie emocjonalne),
informacji (wsparcie informacyjne),
instrumentów działania (wsparcie instrumentalne)
-dóbr materialnych (wsparcie rzeczowe).
Wsparcie od zawsze towarzyszy człowiekowi. Jednak dopiero w latach 80 ubiegłego stulecia naukowcy udowodnili, że jest ono moderatorem stanu zdrowia.
Zdaniem Sandry S. Bassett większość ludzi wymaga pomocy z zewnątrz w przystosowaniu się
do nowej sytuacji życiowej. W ostatnich latach niemało autorów potwierdza ten fakt
w niwelowaniu niepożądanych skutków choroby, co wpływa pozytywnie na jakość życia chorych. Wielu z nich nie ma wątpliwości, co do potrzeby wsparcia w życiu człowieka
Wsparcie społeczne traktowane jest również, jako informacja skłaniająca jednostkę do wiary, że podlega ona opiece, jest szanowana oraz że jest członkiem sieci komunikacyjnej i wzajemnych zobowiązań. Wsparcie społeczne to także stopień, w jakim podstawowe potrzeby społeczne jednostki są zaspakajane przez osoby znaczące.
Kawczyńska – Butrym /1996/: Wsparcie społeczne jest specyficzną forma pomocy skierowaną do człowieka, która umożliwia przezwyciężanie własnych problemów, trudności, konfliktów oraz wyzwala wiarę we własne siły, doprowadza do mobilizowania sił, co przyczynia się do samodzielnego pokonywanie przez niego trudności jak również pełniejszego rozwoju w granicach możliwości i zdolności indywidualnych
W związku z powyższym stwierdzeniem na klinicystach spoczywa obowiązek zdiagnozowania stanu psychicznego chorego i jego rodziny, ich obaw i wątpliwości. Podstawą tych działań jest zindywidualizowane, holistyczne i ciągłe podejście do pacjenta i jego środowiska, wysłuchanie pacjenta w atmosferze zrozumienia.
Wsparcie społeczne jest specyficzna forma pomocy skierowaną do człowieka, która umożliwia przezwyciężanie własnych problemów, trudności, konfliktów oraz wyzwala wiarę we własne siły, doprowadza do mobilizowania sił, co przyczynia się do samodzielnego pokonywanie przez niego trudności jak również pełniejszego rozwoju w granicach możliwości i zdolności indywidualnych. Jest określana, jako zasoby pozytywne, zwiększające odporność na stres. Podstawa wsparcia społecznego są więzi, pozytywne relacje tworzone i zachodzące między ludźmi
Modele wsparcia społecznego
Model efektu głównego – uwzględnia strukturalny wymiar wsparcia opisywany przez relacje i sieci społeczne tworzone dzięki przynależności do organizacji społecznych, religijnych i innych grup, postacie literackie, fani zespołu… co dostarcza pozytywnych doświadczeń, poczucia że życie jest przewidywalne, stabilne i powoduje wzrost postrzegania własnego dobrostanu
Model buforowy – opiera się o funkcjonalny wymiar wsparcia, odnosi się do zasobów interpersonalnych, jakości relacji pomiędzy osoba wspierającą a wspieraną, które chronią przed negatywnymi skutkami stresu.
Rodzaje wsparcia:
Spostrzegane
Otrzymane
Rodzaje wsparcia ze względu na zakres:
Rodzaje wsparcia ze względu na zakres:
emocjonalne /dowartościowujące – pozwala na odczucie że ludzie nas cenią i darzą szacunkiem. Przekazywanie emocji podtrzymujących, uspakajających, odzwierciedlających troskę i pozytywne ustosunkowanie. Ma na celu opiekę
Uwalnia od napięć i negatywnych uczuć. Wpływa na smoocenę Daje poczucie nadziei. Jest najpowszechniejsze, oczekiwane, chociaż nie zawsze konieczne
informacyjne – pozwala łatwiej rozpoznać problemy i radzić sobie z nimi poprzez otrzymane informacje, rady. Sprzyja lepszemu zrozumieniu sytuacji i problemu. Zawiera informacje zwrotne na temat skuteczności różnych działań zaradczych. Dzielenie się własnymi doświadczeniami. Grupy samopomocy. Powoduje utrzymanie się poczucia kontroli nad sytuacją. Utrzymywanie poczucia sprawstwa
instrumentalne / rzeczowo – usługowe – polega na udzielaniu bezpośredniej pomocy w formie pożyczek, darów, usług, które w bezpośredni sposób rozwiązują problem / poprawienie poduszek/. Pomoc rzeczowa i finansowa
Bezpośrednie fizyczne działanie /karmienie/. Działalność charytatywna
Dobrze realizuje się w społeczeństwach altruistycznych. Zaopatrzenie w lekarstwa i środki leczenia. Działanie na rzecz osób potrzebujących
duchowe - Sytuacje kryzysu egzystencjonalnego. Sytuacje terminalne, nasycone cierpieniem i lękiem przed śmiercią. Hospicja, zespoły opieki paliatywnej. Wymiana dotyczy sposobu sensu życia. Czynniki indywidualne tworzące sens życia . Duchowa strategia radzenia sobie
Rodzaje wsparcia – kryterium źródła pomocy:
Naturalne: partner życiowy, grupy przyjacielskie, rodzina
Relacje wsparcia funkcjonują tu spontanicznie, są wzajemne i nie są sformalizowane. Działają one najkorzystniej na rzecz zdrowia gdyż nie powodują stygmatyzacji, są na ogół łatwo dostępne, i często objęte relacją zaufania interpersonalnego
Sformalizowane: grupy zawodowe, stowarzyszenia, instytucje.
Funkcjonują według określonych reguł, mniej spontanicznie, rzadko na zasadzie wzajemności. Niekiedy dostęp do nich jest utrudniony.Mogą stygmatyzować
Pierwotne – uzyskane w naturalnym otoczeniu. Osoby z naturalnego kręgu wsparcia mobilizują zasoby jednostki, skutecznie przeciwdziałają napięciom, które są wynikiem choroby
Wtórne – oferowane przez różne instytucje – ma charakter formalny. Człowiek przyjmuje je często gdy system pierwotny zawodzi / kryzys w rodzinie/
Rodzaje środowisk wspierających:
pierwotne – rodzina, przyjaciele, znajomi, osoby znaczące
grupy samopomocowe / POLILKO, Anonimowei Alkoholicy, Amazonki, zakłady opiekuńcze, domy dziecka, domy dla bezdomnych, zakłady opieki zdrowotnej
Metody zapewniania wsparcia:
- asystowanie, aktywizowanie, zachęcanie, mobilizowanie
-motywowanie, doradzanie, podtrzymywanie
-informowanie, pouczanie, nauczenie, wychowywanie
- stwarzanie warunków do… / działalność usługowo rzeczowa/
Samopomoc - Jest to pomoc wzajemna we własnym zakresie /bez oczekiwania na wsparcie instytucjonalne/ - np. pomoc sąsiedzka. Dobrowolne zrzeszanie udzielające swym członkom pomocy
Samoopieka - Jest to wyuczona aktywność, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia, zdrowia i dobrego samopoczucia.
Grupy samoopieki - Są dobrowolnymi, najczęściej luźnymi zgromadzeniami osób, których aktywne działanie skierowane jest na wspólne pokonywanie chorób, problemów natury psychicznej lub socjalnej, które dotyczą ich bezpośrednio albo ich bliskich.
Celem ich pracy jest zmiana własnych, osobistych warunków życia.
Jest środkiem prowadzącym do zniesienia izolacji zewnętrznej /społecznej, towarzyskiej/, wewnętrznej /osobistej, duchowej/ . W trakcie wspólnych rozmów i w przypadku regularnie odbywających się spotkań grupy poszczególni jej uczestnicy
doświadczają ulgi
wsparcia od innych biorących udział w spotkaniu
uświadamiają sobie, że nie są pozostawieni sami sobie.
Uczą się rozpoznawać trudności, żyć z nimi albo je pokonywać.
Podstawą pracy w grupie stanowi wzajemna wymiana doświadczeń i informacji.
Cele grupy samopomocowej skierowane są głównie na jej członków a nie na osoby z zewnątrz.
Grup tych nie prowadzą osoby udzielające na co dzień profesjonalnej pomocy.
Wielu uczestników grup samopomocowych przyznaje z doświadczenia, że lepiej radzą sobie teraz z pokonywaniem trudności o podłożu psychicznym, społecznym i fizycznym. Często są bardziej samodzielni i pewni siebie w rozwiązywaniu swoich problemów niż inni w podobnych sytuacjach
Metody zapewniania wsparcia:
- asystowanie, aktywizowanie, zachęcanie, mobilizowanie
-motywowanie, doradzanie, podtrzymywanie
-informowanie, pouczanie, nauczenie, wychowywanie
- stwarzanie warunków do… / działalność usługowo rzeczowa/
Wsparcie może być stosowane jako jedyna forma pomagania, czy też opiekowania się w razie ograniczenia lub całkowitego braku możliwości i zdolności człowieka do normalnego funkcjonowania. Pomaganie polega na dokonaniu wysiłku dla dobra innej osoby w celu ulżenia jej w czymś lub poratowania w ciężkiej, trudnej sytuacji. Ma ono na celu zwiększenie wewnętrznych możliwości jednostki w radzeniu sobie z trudnościami i problemami swojego życia w myśl zasady, że nikt nie zrobi lepszego użytku z naszego życia niż my sami. Tak rozumiane pomaganie stawia sobie za cel pomoc we wzroście i rozwoju osoby, akcentuje tym samym podmiotowe traktowanie wspomaganego przez osobę niosącą pomoc. Ponadto pomaganie rozumiane jest tu jako proces umożliwiający drugiej osobie rozwój w kierunku jaki wybiera. Jest procesem zachęcania wspomaganego do uczenia się – bardziej skutecznych sposobów radzenia sobie ze swoimi aktualnymi uczuciami i wymaganiami otoczenia, rozwiązywania problemów osobistych, planowania i dokonywania wyborów. Pomagający ma tu za zadanie stworzenie takich warunków, by wspomagany umiał lepiej pomóc sobie sam, by zrobił lepszy użytek ze swoich potencjalnych możliwości życiowych. Pomaganie jest rodzajem terapeutycznej metody mającej jasno sprecyzowany cel, środki, sposób oddziaływania.
Wnioski dotyczące pomagania.
Pomaganie odbywa się przy aktywnej postawie podmiotu tej relacji i bazuje na tym co dzieje się z jej uczestnikami Tu i Teraz
pomagający jest nastawiony na wyzwalanie we wspomaganym otwartej postawy dla nowych doświadczeń, dla podejmowania ryzyka zmiany i rozwoju.
umiejętność tworzenia właściwego klimatu emocjonalnego stanowi podstawową sprawność pomagającego i podstawę wszystkich działań terapeutycznych
otwarty kontakt z własnymi emocjami pozwala na obiektywne poznanie siebie, swoich możliwości i ograniczeń oraz odpowiednie planowanie i działanie
zrozumienie drugiego człowieka możliwe jest przez poznanie subiektywnych znaczeń, jakie on nadaje treściom percepcyjnym dzięki poznaniu jakimi one są Tu i Dla osoby
ogólne prawa emocjonalnego i poznawczego zachowania jednostki w równym stopniu dotyczą zarówno wspomaganego jak i pomagającego
gdy pragniemy ulepszać swoje umiejętności oddziaływania na innych powinniśmy zacząć od poznania i lepszego rozumienia siebie
tak rozumiane pomaganie jest rozejm wsparcia w trakcie którego wspomagany uczy się skutecznej samopomocy.
Miejsce i rolę pomagania w pielęgniarstwie określa większość uznanych definicji pielęgnowania które wskazują na istotę tej działalności
W pielęgniarstwie polskim po raz pierwszy pojęciem pomagania posłużyła się H. Radlińska, odnosząc je do problemów służby społecznej, a następnie pielęgniarstwa. Pomaganie jej
zdaniem ma na celu wydobywanie z jednostek i gromad ludzkich sił oraz ich wzmacnianie w chwilach trudnych.
Istotą pomagania jest gotowość do bezinteresownego działania w chwilach beznadziejności i cierpienia innych, ratowania w czasie zagrożenia, jak i odpowiednie poradnictwo pomagające i wspierające ludzi w rozwoju.
Współcześnie idea pomagania mieści się w ramach Ustawy o zawodzie pielęgniarki.
Przy pomaganiu akcentuje się podmiotowe traktowanie człowieka. Współcześnie coraz częściej określa się pomaganie jako współdziałanie z podmiotem znajdującym się w trudnej sytuacji, w celu realizacji na normalnym dla niego poziomie podstawowej aktywności, przywracania do normalności sytuacji będącej trudną, zapobieganie powrotowi sytuacji trudnej albo tez umacnianie sytuacji mieszczących się w granicach normy. Pomaganie polega na wzmacnianiu potencjału podmiotu w sytuacji trudnej w zakresie niezbędnym do przezwyciężenia trudność, zapobiegania trudnościom, zmianie sytuacji z pogranicza trudności w kierunku uczynnienia z nich sytuacji „ komfortowych”.
ICNP
10019142 wspieranie, asystowanie: udzielanie pomocy socjalnej lub psychologicznej potrzebnej komuś do osiągnięcia celu, ochrona kogoś lub czegoś przed porażką, dźwiganie ciężaru czegoś,utrzymywanie pozycji,podtrzymywanie
F
10027033 wsparcie duchowe
10027022 wsparcie emocjonalne
10024074 wsparcie społeczne
10027014 rola wsparcia duchowego
10027005 rola wsparcia emocjonalnego
10026998 rola wsparcia rodzinnego
10026979 rola wsparcia społecznego
DC
10014828 efektywna komunikacja
10029839 problem emocjonalny
10035744 problem z relacjami
10029856 problem z bezpieczeństwem w środowisku
10015180 ryzyko sytuacyjnego niskiego poczucia własnej wartości
10015179 ryzyko samotności
10015325 ryzyko utrzymującego się stresu duchowego
IC
10036078 promowanie wsparcia rodziny
10024464promowanie wsparcia społecznego
10027051 zapewnienie wsparcia emocjonalnego
10027046 zapewnienie wsparcia społecznego
10036078 promowanie wsparcia rodziny
10024464 promowanie wsparcia społecznego
10027051 zapewnienie wsparcia emocjonalnego
10027046 zapewnienie wsparcia społecznego
10030589 ocenianie wsparcia emocjonalnego
10032844 wspieranie rodziny
10024570 wspieranie opiekuna
10024589 wspieranie w procesie podejmowania decyzji
10026489 wspieranie w procesie żałoby
10041254 wspieranie w procesie godnego umierania
10027067 zapewnienie wsparcia duchowego
10027051 zapewnienie wsparcia emocjonalnego
10027046 zapewnienie wsparcia społecznego
10030589 ocenianie wsparcia emocjonalnego
10030589 ocenianie wsparcia emocjonalnego
10024298 ocenianie wsparcia społecznego
Proces pielęgnowania ICNP
10015179 DC ryzyko samotności
10027051 IC zapewnienie wsparcia emocjonalnego
10027046 IC zapewnienie wsparcia społecznego
10014828 DC efektywna komunikacja