Wsparcie-pojęcie nowe ( poj. się w latach 90), wspieranie w sytuacjach ciężkich/ kryzysowych ( choroba, powódź, pożar, śmierć w rodzinie)

Respektowanie indywidualności człowieka- każdy jest inny ( fizycznie i pod względem psychiki), każdy dziedziczy pewne zasoby po rodzicach, a także dlatego, że funkcjonujemy w innych środowiskach, obracaliśmy się w różnych grupach rówieśniczych, a także zawodowych obecnie, innych mamy znajomych. Odbiór pewnych sytuacji powinien być rozpatrywany indywidualnie, nie osądzamy wg siebie czy ogólnie przyjętych czynników, bo każdy ma być odbierany indywidualnie ( np. rozwód może być wydarzeniem pozytywnym, a narodziny dziecka- smutnym- bo jest powodem wyrzucenia dziewczyny z domu rodzinnego lub zerwania z chłopkiem). Rozwój może również przebiegać w sposób indywidualny i nie ma pojęcia normy i granic, w których należy osiągać pewne umiejętności.

Empatia- bardzo ważna dla pedagoga, ale nie należy mówić , że byliśmy w podobnej sytuacji ( nie mówimy „ ja wiem, co pani czuje), raczej używamy sformułowania „ domyślam się jak pani jest ciężko”

Jedność psychofizyczna człowieka- nie rozdzielamy psychiki człowieka od jego fizyczność ( zaburzenia psychosomatyczne - choroby somatyczne, które zostały wywołane głównie czynnikami psychicznymi. i zaburzenia somatopsychiczne- psychiczne reakcje na chorobę.). Depresja to nie to samo co stany depresyjne. Uskarżanie się na dolegliwości somatyczne może mieć swoje podłoże w problemach w psychice. Musimy mieć pewność że organ bolący (np. żołądek) jest na 100% zdrowy, by nie rozpoczynać terapii - zanim przystąpimy do wspierania musimy mieć pewność, że te objawy nie płyną z choroby! Ponosimy odpowiedzialność moralną za to, że zrobiliśmy diagnostyki przed rozpoczęciem terapii psychologicznej.

Traktowanie podmiotowe- osoba, która przychodzi po pomoc, musi być traktowana podmiotowo, musi być akceptowana i respektowana jako człowiek, może nie być akceptowane jej zachowanie. Możemy nie akceptować agresji, przemocy, ale nie danej osoby, jej godności.

Ograniczenia dotyczące płci- Jeśli do kobiety ( osoby wspierającej) przychodzi nastolatka - to może ją przytulić, pogłaskać po głowie itd. Ale jeśli osobą wspierającą jest mężczyzna , to podobne zachowanie może być żle postrzegane. Nadmierny kontakt fizyczny jest niepożądany, ale liczą się drobne gesty- przytrzymanie za rękę , dotknięcie ramienia itd.

Aktywne słuchanie- skupienie, słuchanie, patrzenie w oczy, kontakt wzrokowy na jednej linii, by nie pokazywać wyższości. Szczególnie ważne jest to w pracy z dziećmi ( należy kucnąć, pochylić się, czasem położyć na podłodze- by nawiązać właściwy kontakt). Ważne są komunikaty werbalne ( tak/ dobrze/ słucham/ i co było dalej), ale też niewerbalne ( skinienie głowy itd.)

Każdy człowiek reaguje na wydarzenie/ inf. w 4 sferach :

• Emocjonalnej ( co czujesz- smutek? lęk? gniew)

• Behawioralnej ( co zrobisz- upijesz się? będziesz płakać?)

• Poznawczej ( co pomyślałeś? to już koniec? że muszę walczyć..)

• Fizjologicznej ( dot. naszego organizmu- co się stało spociłem się, zbladłem/ zemdlałem.

Sfery te są indywidualne dla każdego człowieka, ale ma na nie wpływ socjalizacja, sposób w jaki zostaliśmy wychowani. Ze swojego środowiska wychowawczego przejmujemy pewne wzorce ( upijamy się, biegamy itd.) Ale na sferę fizjologiczną wpływu nie mamy, jest to niezależne od nas czy się zaczerwienimy, czy zbledniemy.

Relatywizm kulturowy- uznanie, że sposoby myślenia i działania różnych społeczności i ludzi dadzą się zrozumieć tylko w odniesieniu do ich własnego kontekstu zachowań/ reguł. Np. przetaczanie krwi u świadków Jehowy- rodzina nie zgodzi się na to, mimo iż to działanie mogłoby uratować życie dziecka ( my się możemy wewnętrznie z tym nie zgadzać ale musimy respektować pewne reguły, którymi kierują się Ci ludzie). Pomoc i wsparcie emocjonalne nie mogą kłócić się z kulturą i wartościami człowieka, któremu pomagamy.

Udzielanie wsparcia jest obowiązkiem pedagoga, szczególnie w szkołach i przedszkolach. Mamy obowiązek wesprzeć choćby pośrednio wysyłając do specjalisty ( psychologa/ psychiatry). Przy wspieraniu rodzinę traktujemy jako system - każda rodzina składa się z kilku członków rodziny, ale choroba jednego z nich rzutuje na życie każdego członka rodziny, ale też na funkcjonowanie całej rodziny. Ogólne problemy w rodzinie i atmosfera, która jest zła- ma wpływ na poszczególne osoby w rodzinie ( np. u dziecka pojawiają się stany lękowe). Funkcjonuje to też w dwie strony.

W pracy wspierającej musimy pamiętać o różnych sposobach rozwoju człowieka:

- progresywnym ( rozwija się normalnie)

- degresywnym ( rozwój normalny, potem zatrzymanie rozwoju )

- regresywnym/ regresyjnym ( rozwój progresywny, zatrzymanie w rozwoju, a potem cofanie się w rozwoju- choroby genetyczne, psychiczne oraz przyczyny środowiskowe). Sytuacją regresyjną może być trauma/ kryzys w rodzinie, co powoduje cofanie się w rozwoju ( np. śmierć matki powoduje, że dziecko przestaje samo jeść/ mówić/ moczy się, może to być sytuacja przejściowa- należy uruchomić psychoterapię, by pomóc dziecku wyjść z traumy).

Teoria stresu Lazarusa:

Według Lazarusa czynnikami wywołującymi stres nie są obiektywne cechy przedmiotów, a sposób spostrzegania ich przez podmiot. Podstawowym wątkiem w teorii Lazarusa jest znaczenie kontekstu sytuacyjnego oraz znaczenie relacji jednostka - otoczenie. Autor podkreśla znaczenie wzajemnych oddziaływań w tym układzie, wprowadzając termin transakcja, tym samym podkreślając, po pierwsze, że nie tylko otoczenie wpływa na osobę (tak jak w związku bodziec- reakcja), lecz również osoba oddziaływuje na otocznie, a po drugie, że jednostka wraz z aktualnym kontekstem sytuacyjnym stanowią całość, która nie jest prostą sumą części. Dzięki akcentowaniu „transakcji”, teoria Lazarusa zwana jest pod nazwą „transakcyjna teoria stresu”

Yerkes Dodson ( prawo stresu i krzywa stresu) - przedstawił stres za pomocą krzywej. W życiu człowieka stres może osiągać różną siłę. Jeśli ta siła jest niewielka, to jest to stres podprogowy, odczuwany bardzo słabo ( irytacja, podenerwowanie, niepokój). W miarę, jak siła stresu rośnie do określonego punktu, stres ma siłę optymalną i uważa się, że jest to stres działający na człowieka w sposób pozytywny, bo zaczyna mobilizować do działania. Dalej, gdy siła stresu się powiększa, zaczyna on przeszkadzać człowiekowi w działaniu i jest destrukcyjna. Gdy siła stresu osiąga punkt kulminacyjny/ krytyczny, człowiek nie jest w stanie nic w tym stanie zrobić, jest zablokowany, sparaliżowany strachem.

Punkt krytyczny- pojawia się, gdy zaistnieje krytyczne wydarzenie życiowe ( np. diagnoza o nowotworze- strach paraliżuje, nic nie jesteśmy w stanie pomyśleć, zrobić, powiedzieć- znieruchomienie, zamrożenie, zawieszenie- gdy nie jesteśmy w stanie nic zrobić). Krytyczne wydarzenie życiowe wywołują ogromne zmiany.

Czynniki normatywne i nienormatywne:

1. normatywne ( zegar biologiczny i kulturowy)

2. b) nienormatywne

Gdy wydarzenia przełomowe się kumulują- w tym samym czasie kilka wydarzeń dzieje się niemal równocześnie, powoduje to przełom w życiu danej osoby.

Krytyczne wydarzenia życiowe - pojawiają się nagle i nieoczekiwanie nie można ich przewidzieć nie są planowane, wywołują szok. Od momentu pojawienia się tego wydarzenia w naszym życiu zmienia się całkowicie nasza biografia, nasze życie nigdy już nie będzie takie, jak przedtem. KWŻ może być zarówno pozytywne jak i negatywne, ( niespodziewana śmierć/ inwalidztwo w wyniku wypadku/ spalenie się domu/ powódź/ diagnoza o chorobie). Do pozytywnych KWŻ należy np. wygrana w totolotku- głównej nagrody. KWŻ może mieć konsekwencje krótko i długofalowe. Wydarzenia pozytywne ma konsekwencje krótkofalowe pozytywne, ale długofalowe mogą być negatywne ( np. popadnięcie w nałóg po wygranej totolotka). Po wydarzeniu negatywnym konsekwencje krótkofalowe są negatywne i długofalowe mogą być pozytywne i negatywne ( po powodzi zbiedniałam, albo wręcz przeciwnie- wzięłam się w garść, jestem silniejsza, mam odbudowany lepszy dom, jest on ubezpieczony). Zasoby uruchamiane są wewnętrznie lub zewnętrznie. My radzimy sobie z KWŻ dzięki zasobom, ale możemy sobie nie poradzić, jeśli więc nie otrzymamy wsparcia możemy popaść w kryzys psychologiczny, który może doprowadzić do tzw. „ stoczenia się „- popadnie się w alkoholizm, narkomanię lub chcieć popełnić samobójstwo. Wsparcie społeczne jest więc środkiem prewencyjnym, by nie dopuścić do pojawienia się kryzysu psychologicznego. Krytyczne wydarzenie życiowe ( stres + problemy) powoduje uruchomienie zasobów wewnętrznych i zewnętrznych. Otrzymanie adekwatnego wsparcia powoduje wyzwolenie u osoby takich sił, że osoby te same zaczynają pomagać i staje się to możliwością do budowania własnych zasobów.

Kryzys psychologiczny jest czymś bardzo ważnym, jest konsekwencją nie radzenia sobie z krytycznym wydarzeniem życiowym. Kryzys psychologiczny / k. emocjonalny- bardzo ostry i przejściowy stan zaburzeń równowagi psychicznej, ujmowany na tle psychospołecznego funkcjonowania jednostki. Jest to ostry rozstrój emocjonalny, który wpływa na zdolność emocjonalnego poznawczego i behawioralnego posługiwania się dotychczas. Przy braku interwencji ( braku pomocy) istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że u osoby tej pojawi się dezintegracja i zachowania patologiczne, również doprowadzić może do zachowań samobójczych. Kryzys psychologiczny może pojawić się u osoby dotychczas zrównoważonej. Może pojawić się na płaszczyźnie emocjonalnej ( możemy dostrzec złość, bezradność, poczucie krzywdy, winy, smutek, poczucie straty, nie dostrzeganie dobrych perspektyw na przyszłość). KP ma odzwierciedlenie w obszarze biofizjologicznym człowieka- mamy do czynienia z objawami somatycznymi. KP ma odzwierciedlenie w sferze poznawczej - osoba staje się zupełnie bezradna, nie chce podejmować decyzji, staje się apatyczna, nic nie jest w stanie zrobić. Ma to odzwierciedlenie w zachowaniu danej osoby, ona nie potrafi opanować swoich emocji ( krzyczy, szlocha) Osoba nie realizuje codziennych zajęć/ czynności ( nie myje się , nie zajmuje się dziećmi).

Istnieją konkretne przyczyny, dla których jedni ludzie radzą sobie lepiej z KWŻ a inni gorzej:

- brak kompetencji

- brak wsparcia społecznego

- nie jest w stanie rozpoznać sytuacji i czuje się zagubiony gdy brak mu motywacji ( rodzina/ dzieci / dom…)

-samoocena ( wysoka- poczucie własnej wartości lub niska)

- cechy osobowości ( pesymizm lub optymizm, pozytywne nastawienie, asertywność).

- cechy osobnicze/ indywidualne ( większa lub mniejsza odporność na stres).

Radzenie sobie z krytycznym wydarzeniem życiowym zależy od:

- wieku

- doświadczenia życiowego

- od samego wydarzenia jego rodzaju

- od osobowości danej osoby

- od wykształcenia

- od zasobu

- od ogólnej sytuacji życiowej

- od sytuacji materialnej

- od wartościowego wsparcia społecznego.

Model radzenia sobie z KWŻ został stworzony przez Hopsona i Sculy. Wyróżnili oni Fazy radzenia sobie z krytycznym wydarzeniem

1. faza szoku- trwa kilka sekund do kilku minut ( całkowite zmrożenie). Człowiek nie jest w stanie nic pomyśleć ani zrobić.

2. faza 2a- do osoby zaczyna docierać informacja, ona sobie uświadamia co się stało, dociera to do niej i następuje reakcja: ogromna rozpacz, przykrość, ludzie różnie reagują ( płacz, krzyk, szloch), ekspresja emocji, osoba zaczyna rozpaczać. Faza ta również trwa różnie ( kilka minut, kilka dni, wiele dni) sprawa indywidualna.

3. faza 2b - minimalizacja/ pomniejszanie roli wydarzenia, Intelektualne rozpracowanie danego wydarzenia osoba analizuje, tłumaczy sobie jaki wpływ to wydarzenie będzie miało na dalsze życie. Faza ta ma funkcję obronną - osoba analizując wydarzenie zaczyna pomniejszać to wydarzenie, mimo, że jest ono dramatyczne, ale szukamy pozytywnych aspektów w tym wydarzeniu ( umarł- ale dobrze że nie cierpiał), jest to mechanizm obronny.

4. faza 3- zwątpienie w siebie- po delikatnym wzroście samopoczucia, następuje bardzo mocny spadek emocji, pojawia się lęk, negatywne emocje, gniew, zastanowienie się jak sobie poradzę, co będzie dalej. Pojawia się złość apatia, bardzo duże niebezpieczeństwo, że osoba może popaść w depresję. Po wstępnym okresie wspierania tej osoby przez otoczenie osoba ta zostaje zupełnie sam. Zaburzenia depresyjne stanowią niebezpieczny moment- osoba może próbować popełnić samobójstwo ( często potrzebna pomoc psychiatry). Osoba osiąga „ dno”.

5. faza 4 - pozostawienie za sobą - poczucie, że się już wie- to co się stało , to się nie odstanie w tym momencie następuje „ przepracowanie” intelektualne tego gramatycznego faktu- osoba próbuje pogodzić się z rzeczywistością.

6. faza 5- eksploracja- osoba nie chce już tyle o tym myśleć, analizować go, wydarzenie nie jest już tak świeże, osoba ta nie chce podtrzymywać myśli o tym, co się stało. Zaczyna stosować próby różnych nowych rozwiązań w swoim życiu. Osoba radzi sonie z tym wydarzeniem, pojawia się wzrost nastroju i nadzieja, że „ jakoś to będzie”, trzeba z tym żyć.

7. Faza 6- poszukiwanie sensu zdarzenia- dominuje tu proces poznawczy, refleksje, przemyślenia. Osoba próbuje sobie wytłumaczyć znaczenie tego wydarzenia w jej życiu - odwołania do Boga, jest w tym jakiś zamysł, jakiś sens, tłumaczy sobie to wydarzenie. Pojawiają się rozrachunki ze swoim życiem. U niektórych sytuacja jest odwrotna : „ gdyby Bóg był, to by na to nie pozwolił”- odwrócenie się od Boga.

8. Faza 7- integracja -KWŻ zostaje na stałe wpisane w życie tej osoby, ale przestaje dominować w jej życiu. Osoba jest gotowa, żeby podejmować i przezwyciężać inne trudności. Pojawia się radzenie sobie z KWŻ i z konsekwencjami KWŻ. Następuje moment, gdy można prowadzić już w miarę normalne życie.

Schemat ten jest optymistyczny, ale wszystko kończy się integracją - radzimy sobie z tym. Może też być wersja pesymistyczna, że osoba sobie nie poradzi i nastąpi „ stoczenie się”- nie ma integracji, osoba wchodzi w kryzys psychologiczny, pojawia się uzależnienie i myśli lub próby samobójcze.

- z tych 7 faz nie u każdej osoby muszą pojawić się wszystkie fazy ( np. po fazie b następuje dalsza poprawa nastroju).

- Fazy mogą różnie trwać- ich czas jest indywidualny

- Często może też się pojawić nawrót do fazy poprzedniej w pewnym momencie wpada osoba z fazy 5 ponownie w fazę 3.

- po pogodzeniu się z wydarzeniem mogą pojawić się sytuacje czasowo powodujące spadek emocji ( np. święta Bożego Narodzenia, Święto Zmarłych, urodziny zmarłej osoby)

- mogą pojawiać się sny dotyczące tego wydarzenia, które też mogą czasowo obniżać nastrój

( z czasem pojawiaj a się coraz rzadziej).

Ten schemat dotyczy 2a,2b osoby dorosłej, dojrzałej intelektualnie. Schemat ten jest ważny przy opracowaniu terapii dla tej osoby adekwatne wsparcie emocjonalne i psychologiczne. Podjęcie interwencji kryzysowej ( szybkiej pomocy)- umiejętności te powinny powsiadać osoby pracujące na oddziałach IOM. Zorganizowana, systematyczne psychoterapia z uwzględnieni sytuacji , gdy trzeba udzielić pomocy poprzez podjecie interwencji kryzysowej.

Dziecko a KWŻ

W zależności od tego, na jakim jest etapie rozwoju intelektualnego i czy jest ono w stanie zrozumieć co się wydarzyło. Gdy dziecko jest rozwinięte- nie można dziecka okłamywać ( nie mówimy gdy ojciec umarł, że wyjechał za granicę do pracy). Nie można izolować dziecka od śmierci, która jest nieunikniona. Dzieci reagują w sposób odroczony . Dostrzega ono płacz, rozpacz w rodzinie, ale pozostawione są same. Przechodzą zaburzenia lękowo- nerwicowe ( tiki nerwowe, krzyki nocne, moczenie nocne, zbrudzenie kałem , bawienie się kałem), są to reakcje odroczone- reakcje nerwicowe.

U starszych dzieci- zachowania agresywne ( np. bójki w przedszkolu). Problemy w relacjach rówieśniczych, problemy w nauce, szukaniu środowiska zastępczego( najczęściej patologicznego)- problemy odroczone u dzieci starszych; alkohol, wagary, narkotyki. Dzieci muszą być objęte wsparciem i opieką od samego początku, adekwatnie do rozwoju dziecka. Pedagog -osoba udzielająca wsparcia ( również nauczyciel) : jest on zobligowany do zbadania sytuacji dlaczego to dziecko tak reaguje.

Rodzina w KWŻ- czynniki:
* Co w tej rodzinie było stresorem głównym (krytycznym wydarzeniem)np. ciężka utrata matki, śmierć ojca
* Obciążenia tzw. dodatkowe np. problemy finansowe po śmierci ojca, który był jedynym żywicielem rodziny, problemy wychowawcze dzieci, które nie radzą sobie ze śmiercią ojca
* Diagnozujemy jakie są zasoby i środki tej rodziny, np. rodzina ma dużo przyjaciół, którzy chcą jej pomoc, w rodzinie jest psycholog kliniczny, który jest specjalistą i może pomoc
* Percepcja wydarzenia przez rodzinę- jak rodzina, która przychodzi po pomoc, odbiera to wydarzenie, które ich spotkało
* Podczas pracy z rodziną uruchamiać tę potrzebę w sposób adekwatny wsparcie tej rodziny na zewnątrz

Po krytycznym wydarzeniu mogą zaistnieć 3 sytuacje:
1. Rodzina będzie funkcjonować podobnie jak przed krytycznym wydarzeniem
2. To wydarzenie krytyczne scali tę rodzinę, umocni ją, będą czuli się potrzebni sobie nawzajem
3. Rodzina się rozpadnie a poszczególne jednostki mogą popaść w zachowania patologiczne.
Żeby osiągnąć jeden z dwóch pierwszych poziomów trzeba uruchomić wszystkie zasoby a oprócz tego dostarczyć adekwatnego i wartościowego wsparcia. Jeżeli zasoby są bardzo ubogie to rodzina się rozpadnie a poszczególne jednostki mogą popaść w zachowania patologiczne.

Wsparcie społeczne weszło w latach '70 XX wieku i jest definiowane oddzielnie od pomocy.

OPIEKA: jest kategorią pomocy, są to czynności świadczone jednostce w takich sytuacjach życiowych, w których ta jednostka nie umie bądź nie może samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb psychofizycznych. Z opieką mamy do czynienia w sytuacji bezsilności, bezradności. Opieka jest to czynność ŚWIADOMIE ORGANIZOWANA. Opieka ma charakter wychowawczy, opieka jest to interakcja między osobami ewidentnie o charakterze niesymetrycznym (mamy do czynienia w tej interakcji z opiekunem i podopiecznym). Opiekun w stosunku do podopiecznego ma zobowiązania, a podopieczny w stosunku do opiekuna ma oczekiwania. Opiekun w tej niesymetrycznej sytuacji jest odpowiedzialny za podopiecznego.
POMOC: są to zachowania prospołeczne, one muszą być zgodne ze społecznymi oczekiwaniami i w poczuciu odpowiedzialności za ten akt. Pomoc to realne wysiłki, pomoc jest to relacja jednokierunkowa, mamy do czynienia z osobą pomagającą i z osobą której pomagamy. Pomoc jest formą wsparcia, ma wymiar konkretny, pomoc funkcjonuje tylko i
wyłącznie w sytuacji trudnej.

WSPARCIE: funkcjonuje non stop. Funkcjonuje jako stała, dostępna wartość, wsparciem jest więź społeczna, więzi emocjonalne. Wsparcie społeczne może mieć wymiar symboliczny. Przy wsparciu może być relacja dwukierunkowa (grupy wsparcia). Wsparcie jest etapem pomocowym i powinno być celem wychowania. Poprzez opiekę i pomoc otrzymujemy
wsparcie, ale wsparcie nie zawsze jest opieką czy pomocą. Wsparcie bardzo często jest aktem nieświadomym.
Wsparcie społeczne jest rozpatrywane w gruncie rożnych nauk:
* Psychologia- rozpatrując elementy terapii, psychoterapii
* Ekonomii- kwestie rzeczowe i finansowe
* Socjologii- instytucje, które udzielają wsparcia
* Pedagogika- adekwatne wsparcie może mieć pozytywne konsekwencje jeżeli chodzi o radzenie sobie z kryzysem i krytycznym wydarzeniem życiowym ponadto zwraca uwagę że adekwatne wsparcie społeczne może wpływać na biospołeczny rozwój człowieka Nie ma jednej, ogólnie przyjętej definicji wsparcia społecznego. Wsparcie-pomoc jednostce w sytuacji trudnej, wartość stale dostępna.

Rodzaje wsparcia społecznego:
* Wsparcie emocjonalne
* Wsparcie informacyjne
* Wsparcie materialne
* Wsparcie profesjonalne i nieprofesjonalne
* Wsparcie indywidualne i zbiorowe
* Wsparcie duchowe
* Wsparcie wartościujące
* Wsparcie bezpośrednie i pośrednie
* Wsparcie oczekiwane
* Wsparcie postrzegane
* Wsparcie otrzymywane
* Wsparcie instytucjonalne
* Wsparcie rzeczywiste
* Wsparcie symboliczne
* Wsparcie naturalne
* Wsparcie instrumentalne
Wszystkie te rodzaje wsparcia mają pewne konotacje wsparcia emocjonalnego.

Wsparcie informacyjne- przekazywanie konkretnych i adekwatnych do rzeczywistości informacji, udzielanie informacji. Wsparcie profesjonalne i nieprofesjonalne- udzielanie wsparcia przez
osobę, która ma do tego kwalifikacje i jest do tego zawodowo przygotowana, jest to profesjonalista. Nieprofesjonalne- wolontariusze.
Wsparcie indywidualne i zbiorowe- indywidualne- pracujemy z konkretną jednostką, z jedną osobą zbiorowe- pracujemy z większą ilością osób (grupy wsparcia)
wsparcie duchowe- wykorzystanie wiary i religii. Osoba, która wspiera i pomaga musi się rozeznać czy osoba wspierana jest osobą wierzącą. Jeżeli jest wierząca to proponujemy jej modlitwę.
Wsparcie wartościujące- mobilizuje, pobudza człowieka do tego, by
sobie radził w życiu
Wsparcie instytucjonalne- wsparcie, które jest oferowane przez
konkretną instytucję
Wsparcie naturalne- pochodzi z naturalnych grup, w których żyjemy i
funkcjonujemy, przede wszystkim chodzi o rodzinę. Rodzina jest
najbardziej wartościowym wsparciem dla człowieka.
Wsparcie rzeczywiste i symboliczne- rzeczywiste- będzie konkretne symboliczne- pokazywanie, że będzie dobrze, klepnięcie w ramię
Wsparcie oczekiwane, postrzegane, otrzymywane:: dotyczy oczekiwań jednostki względem własności, jakimi powinno charakteryzować się pożądane przez nią wsparcie.
Postrzegane: dotyczy ono spostrzeganych przez tę jednostkę rzeczywistych własności tego pożądanego przez nią wsparcia.
Otrzymywane: dotyczy własności tego pożądania, które jednostka faktycznie otrzyma.
Wsparcie pośrednie i bezpośrednie- bezpośrednie- daną osobę wspomagamy
w sposób bezpieczny i załatwiamy dofinansowanie, pomagamy jednej
konkretnej osobie pośrednie- tworzenie miłej atmosfery np. podczas egzaminu, stosunek
lekarza do pacjenta, podnoszenie świadomości społecznej.
Wsparcie instrumentalne- kojarzone ze wspomaganiem informacyjnym, dawanie instrumentu, żeby osoba sobie poradziła.
Wsparcie emocjonalne- podejmowane w pracach psychologa i pedagoga, może mieć bardzo rożne wymiary, wszystkie wymienione wcześniej
wsparcia są z nim związane. Mówiąc o wsparciu emocjonalnym możemy mieć na myśli rozmowę, konkretną psychoterapię i inne formy: terapie grupowe, grupy wsparcia, rożne elementy wspierające, arteterpia, muzykoterapia, dogoterapia, terapia poprzez taniec (flamenco). Wsparcie emocjonalne może nieść lekarz psychiatra. Wszystkie rodzaje wsparcia mają pewne konotacje wsparcia emocjonalnego.

Instytucje, które mają obowiązek wspierania bezpośredniego lub
pośredniego wspierania:
* Instytucje oświatowe- żłobek, przedszkole, szkoły na każdym poziomie, internaty i bursy, poradnie psychologiczni-pedagogiczne, schronisko młodzieżowe, rożnego rodzaju sanatoria dla dzieci. w tych instytucjach pracuje pedagog, którego zadaniem jest wspomaganie
bezpośrednie i pośrednie nie tylko wychowanka, ale również rodziny.
* Placówki kształcenia specjalnego- szkoły specjalne, młodzieżowe
ośrodki wychowawcze, ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-
wychowawcze, warsztaty terapii zajęciowej
* Podmioty resocjalizacyjne- rodzinne ośrodki
diagnostyczno-konsultacyjne, kuratorzy sądowi, policyjne izby dziecka,
schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze
* Instytucje opiekuńczo-wychowawcze- rodziny adopcyjne, rodziny
zastępcze, placówki opiekuńczo- wychowawcze, ośrodki adopcyjne
* Instytucje pomocy społecznej- miejskie i gminne ośrodki pomocy
rodzinie, inne ośrodki pomocy społecznej, regionalne i powiatowe
ośrodki polityki społecznej, ośrodki interwencji kryzysowej, ośrodki
dla samotnych matek i matek małoletnich, ośrodki wspierające dla ofiar
przemocy w rodzinie, kompleksy mieszkań chronionych, rodzinne domy
pomocy, domy pomocy spleconej
* Instytucje związane ze służbą zdrowia- szpitale, poradnie, sanatoria, hospicja
* Organizacje pozarządowe- stowarzyszenia, fundacje PCK, MONAR, WOŚP

---