Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji

1.      Rządowy program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań „Razem Bezpieczniej”.               Program został przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 18 grudnia 2006 roku. Koniec realizacji programu zaplanowano w 2015 roku. Głównym koordynatorem działań podejmowanych w ramach programu jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.          Program „Razem bezpieczniej” łączy działania Policji, administracji rządowej i samorządowej oraz partnerów społecznych, zainteresowanych poprawą bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podstawowym założeniem programu jest przekonanie obywateli do nawiązania trwałego, stałego, naturalnego partnerstwa z Policją oraz innymi instytucjami ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.             Głównymi celami programu są : -          wzrost realnego bezpieczeństwa w Polsce, -          wzrost poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców Polski, -          zapobieganie przestępczości i aspołecznym zachowaniom poprzez zaktywizowanie i zdynamizowanie działań administracji rządowej na rzecz współpracy z administracją samorządową, organizacjami pozarządowymi i społecznością lokalną, -           poprawa wizerunku i wzrost zaufania społecznego do Policji i innych służb działających rzecz poprawy bezpieczeństwa i porządku publicznego.             Na poziomie województwa zadania wynikające z programu koordynuje wojewoda. Partnerami administracji rządowej w realizacji programu są organizacje społeczne, kościoły i związki wyznaniowe.             Na podstawie aktualnej wiedzy o stanie i poczuciu bezpieczeństwa określone zostały obszary działania programu i kierunki aktywności zaangażowanych podmiotów. W kontekście omawianej problematyki warto wspomnieć o obszarze Przemoc w rodzinie, w którym wyodrębniono podane poniżej Problemy do rozwiązania i Zadania do realizacji. Problemy 1.       Brak reakcji, bierność i tolerancja dla przemocy w rodzinie i zachowań patologicznych. 2.       Niska aktywność instytucji odpowiedzialnych za ustalenie potrzebujących pomocy oraz pomoc ofiarom przemocy w rodzinie. 3.       Brak skutecznej współpracy instytucji odpowiedzialnych za zwalczanie przemocy w rodzinie. 4.       Niski poziom świadomości społecznej i wiedzy o zachowaniach, reakcjach i działaniach, które są przejawami przemocy w rodzinie. Zadania 1.       Promowanie odpowiednich wzorców życia rodzinnego (opartych na wzajemnej pomocy, szacunku, partnerstwie, umiejętności rozwiązywania konfliktów bez przemocy itp.). 2.       Edukowanie osób dotkniętych przemocą w rodzinie w zakresie procedury prawnej. 3.       Zwiększenie skuteczności procedury „Niebieskich Kart” oraz zacieśnienie współpracy instytucji i organizacji społecznych świadczących pomoc prawną, psychologiczną i socjalną dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. 4.       Organizowanie szkoleń tematycznych dla osób pracujących na rzecz ograniczenia zjawiska przemocy w rodzinie. 5.       Wspieranie lokalnych inicjatyw społecznych na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 6.       Zlecanie organizacjom pozarządowym zadań w zakresie szkoleń, poradnictwa i pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. 7.       Podniesienie wiedzy na temat symptomów przemocy w rodzinie wśród personelu medycznego podstawowej opieki zdrowotnej oraz szpitali . Do najważniejszych obszarów wymagających podjęcia działań w ramach programu należy zaliczyć: Bezpieczeństwo w miejscach publicznych i w miejscu zamieszkania Przemoc w rodzinie Bezpieczeństwo w szkole Bezpieczeństwo w środkach komunikacji publicznej Bezpieczeństwo w ruchu drogowym Bezpieczeństwo w działalności gospodarczej Ochrona dziedzictwa narodowego           W budżecie państwa na 2007 r. zagwarantowano rezerwę celową na realizację programu „Razem bezpieczniej” w wysokości 3 mln zł. Analogiczna kwota przewidziana została także w kolejnych latach. Zgodnie z programem środki z rezerwy celowej są przekazywane do budżetów wojewodów z przeznaczeniem na dotacje na dofinansowanie zadań mieszczących się w ramach programu dla organizacji pożytku publicznego. Natomiast w celu przekazania lub wspólnego wykonywania zadań określonych w programie wojewodowie mogą zawierać z jednostkami samorządu terytorialnego stosowne porozumienia administracyjne. Warto podkreślić, że w 2007 roku na zadania z obszaru przeciwdziałania przemocy w rodzinie przyznano kwotę 452 630 zł.   2.      Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi.               Pierwszy Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 16 września 2003 roku. Aktualnie realizowany jest trzeci Program dotyczący lat 2007-2008. Jego celem jest tworzenie warunków koniecznych dla skutecznego przeciwdziałania i zwalczania handlu ludźmi, w tym handlu dziećmi w Polsce. Program obejmuje zadania o charakterze stałym, stanowiące kontynuację działań podjętych w ramach poprzednich programów, zadania których nie udało się zrealizować zgodnie z założonym harmonogramem oraz nowe zadania wynikające z dynamiki zjawiska i potrzeby reagowania na zachodzące zmiany. Zadania stałe dotyczą m.in. takich kwestii jak: • organizacja corocznej konferencji krajowej nt. handlu ludźmi, • wspieranie wszelkiego rodzaju projektów badawczych lub nastawionych na wymianę doświadczeń i najlepszych praktyk, które służą lepszemu poznaniu zjawiska, doskonalenie metody zbierania informacji statystycznych i innych informacji np. o ofiarach i sprawcach celem publikowania okresowego raportu. Nowym przedsięwzięciem, przewidzianym w związku z realizacją programu, dotyczącym budowania świadomości społecznej, jest przeprowadzenie kampanii informacyjnej skierowanej do potencjalnych ofiar handlu ludźmi tj. obywateli polskich udających się na Zachód w poszukiwaniu pracy oraz obywateli państw naszych wschodnich sąsiadów przybywających w tym celu do Polski. Należy podkreślić, że jedna z części programu na lata 2007-2008 poświęcona jest problematyce wsparcia i ochrony ofiar. W omawianym obszarze wyodrębnione zostały m.in. następujące zadania do realizacji: • opracowanie modelu wsparcia/ochrony obywatela polskiego - ofiary handlu ludźmi, • opracowanie modelu wsparcia/ochrony dziecka ofiary handlu ludźmi, • opracowanie modelu reintegracji ofiary handlu ludźmi, • wspieranie merytoryczne, organizacyjne i finansowe badań nad kwestią sytuacji cudzoziemskich dzieci bez opieki, potencjalnych ofiar handlu ludźmi – uwarunkowania prawne, stan faktyczny, • prowadzenie Narodowego Punktu Konsultacyjnego ds. Dzieci Cudzoziemskich bez Opieki i Dzieci Ofiar Handlu w Polsce.   3. Implementacja w Polsce programu szczegółowego UE DAPHNE III „Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz ochrona ofiar i grup ryzyka” program szczegółowy Unii Europejskiej na lata 2007 – 2013.            MSWiA wspomaga na poziomie krajowym wdrażanie Programu „Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz ochrona ofiar i grup ryzyka -  DAPHNE III na lata 2007 – 2013”. Program został przyjęty przez PE i Radę Unii Europejskiej dnia 20 czerwca 2007 roku (wszedł w życie w dn. 7 lipca 2007 po jego publikacji w Dz. Urz. UE) i jest kontynuacją działań Unii Europejskiej z zakresu walki z przemocą objętych w poprzednich latach programami Daphne oraz Daphne II. Projekt jest częścią programu „Prawa Podstawowe i Sprawiedliwość”.             Do najważniejszych celów Programu „Zapobieganie i zwalczanie przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz ochrona ofiar i grup ryzyka – Daphne III” należą m.in.: walka z wszelkimi formami przemocy (fizycznej, seksualnej i psychicznej) wobec dzieci, młodzieży i kobiet (w tym m.in.: zapobieganie i zwalczanie wykorzystywania seksualnego, przemocy w rodzinie, przemocy w szkole) oraz zapewnienie wsparcia ofiarom przemocy i grupom ryzyka. Program adresowany jest do wszystkich grup, które bezpośrednio lub pośrednio zajmują się zjawiskiem przemocy, a więc zarówno do ofiar przemocy i grupy nią zagrożonych, jak i do  pozostałych pośrednich grup takich jak m.in. kadra nauczycielska i edukacyjna, Policja, Straż Graniczna, pracownicy socjalni, władze lokalne i krajowe, pracownicy wymiaru sprawiedliwości, organizacje pozarządowe, związki zawodowe i wspólnoty wyznaniowe itd. Jednym z podstawowych elementów programu Daphne III jest wspieranie podmiotów realizujących cele programu w zakresie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet oraz pomocy ofiarom m.in. poprzez udzielanie dotacji operacyjnych oraz dotacji na konkretne projekty ponadnarodowe leżące w interesie UE przedstawione przez podmioty z co najmniej dwóch państw członkowskich (m.in. przez organizacje pozarządowe, władze lokalne na właściwym poziomie, lokalne jednostki służb bezpieczeństwa i porządku publicznego, ośrodki naukowe i badawcze etc.). Planowany budżet programu Daphne III na lata 2007-2013 to 116,85 mln euro. MSWiA wspomagając wdrażanie programu Daphne III m.in. -          wspiera działania wzmacniające świadomość społeczną w kwestii przemocy, w tym upowszechnia inicjatywy podejmowane przez KE w ramach programu Daphne III, -          propaguje wiedzę na temat możliwości ubiegania się o wsparcie ze środków UE w ramach Daphne III (m.in. poprzez organizację szkoleń, konferencji, seminariów), -          promuje wyniki realizowanych w ramach Daphne I i Daphne II przedsięwzięć i projektów jako przykładów „dobrych praktyk” w przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci, młodzieży i kobiet, -          przedstawiciel MSWiA bierze brał udział w pracach Komitetu wspierającego KE we wdrażaniu programu Daphne III.   4. Programy prewencyjne realizowane przez Policję               Aktualnie na terenie Komend Wojewódzkich Policji realizowane są następujące programy skierowane do ofiar przestępstw: Komenda Wojewódzkich Policji w Bydgoszczy: -          „Bądź czujny i rozważny” (data wdrożenia 1 styczeń 2006 rok, data zakończenia 31 grudzień 2010 rok), -          „Program pomocy ofiarom przestępstw” (data wdrożenia 1 styczeń 2006 rok, nie ma przewidzianego terminu zakończenia, aktualnie realizowany), -          „Z nami bezpieczniej” ” (data wdrożenia 1 wrzesień 2004 rok, nie ma przewidzianego terminu zakończenia, aktualnie realizowany. Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi: -          „Jak postępować aby nie stać się ofiarą przestępstwa” (data wdrożenia 1 wrzesień 2001 rok, data zakończenia 31 grudzień 2007 rok), -          „Program wspomagania ofiar przestępstw” (data wdrożenia 1 marzec 2004 rok, data zakończenia 31 grudzień 2007 rok), -          „Rodzina bez przemocy” (data wdrożenia 1 grudzień 2005 rok, data zakończenia 31 grudzień 2008 rok), Komenda Wojewódzka Policji w Olsztynie: „Redukcja stresu przed staniem się ofiarą przemocy rówieśniczej i wykorzystywania seksualnego na terenie placówek oświatowych” (data wdrożenia 1 grudzień 2005 rok, nie ma przedziwnego terminu zakończenia, aktualnie realizowany). Komenda Wojewódzka Policji w Opolu: Policyjny program pomocy ofiarom przestępstw na terenie województwa opolskiego” (data wdrożenia 1 kwietnia 2003 rok, nie ma przewidzianego terminu zakończenia, aktualnie realizowany). Komenda Wojewódzka Policji w Rzeszowie: -          „Jestem świadom, jestem bezpieczny” (data wdrożenia 1 styczeń 2003 rok, nie ma przedziwnego terminu zakończenia, aktualnie realizowany), -          „Żyjmy bezpieczniej” (data wdrożenia 1 styczeń 2004 rok, data zakończenia 31 grudnia 2008 rok). Komenda Wojewódzka Policji w Wrocławiu: -          „Godność ofiarom przestępstw” (data wdrożenia 1 listopad 2003 roku, -          „Pomoc nieletnim ofiarom przestępstw” (data wdrożenia 1 grudzień 2001 rok, nie ma przewidzianego terminu zakończenia, aktualnie realizowany), -          „Pomoc ofiarom przestępstw” (data wdrożenia 1 lipiec 2001 rok, data zakończenia 31 grudzień 2009 rok), -          „Program pomocy ofiarom przestępstw” (data wdrożenia 1 styczeń 2006 rok, data zakończenia 31 grudnia 2007 rok). Realizowany jest także na bieżąco opracowany w Komendzie Głównej Policji w 2001 roku „Policyjny Program Wspomagania Ofiar Przestępstw”. Głównym celem tego dokumentu jest pomoc ofiarom przestępstw, podniesienie poczucia bezpieczeństwa, zwiększenie poszanowania praw, godności, szacunku oraz życia rodzinnego i prywatnego ofiar przestępstw i przemocy, a także ograniczenie zjawiska „wtórnej wiktymizacji”. Od 1999 r. wdrażany jest program „Otwarte jednostki – miernik jakości obsługi obywateli”. Inicjatywa ta zmierza do poprawy jakości obsługi interesantów w jednostkach policyjnych poprzez tworzenie pozytywnej, przyjaznej atmosfery osobom zgłaszającym się do Policji. Wykonanie programu koncentruje się przede wszystkim na: -          przebudowie architektonicznej jednostek Policji, tak aby powstały estetyczne punkty recepcyjne, wygodne poczekalnie i pokoje przyjęć interesantów, pomieszczenia dostosowane dla osób niepełnosprawnych, oznakowanie dróg dojazdowych do komend i komisariatów oraz tworzenie tzw. brudnych i czystych wejść/wyjść, -          zmianie postaw funkcjonariuszy Policji obsługujących interesantów. Na przestrzeni kilku ostatnich lat stworzono takie warunki w kilkuset jednostkach Policji. Należy także zauważyć, że zadania Policji w zakresie pomocy ofiarom przestępstw zostały określone w „Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie”, którego realizacja przewidziana jest na okres 10 lat. Realizacja programu uwzględnia działania w sferze: prewencji, prawa, zdrowia, edukacji, pracy socjalnej. Niezwykle istotnym elementem realizacji programu jest obowiązek stworzenia i prowadzenia przez powiaty specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, które będą finansowane z budżetu państwa. Ofiary przemocy będą miały w nich, zapewnione bezpłatne schronienie i byt dla siebie i dzieci oraz wszechstronną pomoc (psychologiczną, terapeutyczną, prawną, socjalną, medyczną).   5.      Realizowane projekty               Ważnym elementem działań MSWiA jest współpraca z organizacjami pozarządowymi, w ramach zlecania zadań publicznych. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji stara się intensyfikować tę formę współpracy z III sektorem. Jeśli chodzi o problematykę działań na rzecz ofiar przestępstw w 2007 roku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji zlecił m.in. realizację zadania publicznego pn: „Przeciwdziałanie przemocy domowej wobec kobiet, zwłaszcza zamieszkujących obszary wiejskie”. W otwartym konkursie ofert wyłoniono projekt pn. „Moje prawa – moją szansą” Stowarzyszenia Kobiet Bieszczadzkich NASZA Szansa (przyznana dotacja 40 000 zł). Celem tego przedsięwzięcia jest organizowanie warsztatów dla kobiet wiejskich oraz grup zawodowych w zakresie poradnictwa prawnego i udzielania informacji na temat przemocy domowej.             W oparciu o umowę zlecenia zadania publicznego zawartą pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji, a Fundacją Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada realizowany jest „Program wsparcia/ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi”. Działanie to skierowane jest wyłącznie dla cudzoziemców, którzy padli ofiarą handlu ludźmi. Podstawowym celem programu jest zapewnienie ochrony i wsparcia ofiarom poprzez zabezpieczenie ich podstawowych potrzeb życiowych oraz wzbudzenie ich większego zaufania do organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, a przez to zwiększenie ich gotowości do zgłaszania faktu zaistnienia przestępstw handlu ludźmi. Program uruchamiany jest wówczas gdy cudzoziemiec (w wyniku samodzielnego zgłoszenia się lub też zatrzymania) nawiązuje kontakt z organami ścigania (lub Fundacją La Strada), a następnie w wyniku przeprowadzonej z nim rozmowy, zaistnieje uzasadnione przypuszczenie, że jest ofiarą handlu ludźmi. Jest on wówczas informowany o możliwości objęcia programem. Warunkiem wzięcia udziału w tym przedsięwzięciu jest zerwanie przez ofiarę wszelkich kontaktów ze sprawcami, nie ma ona natomiast obowiązku natychmiastowego złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Program przewiduje bowiem możliwość objęcia ofiary handlu ludźmi 2-miesięcznym okresem interwencji kryzysowej, będącym jednocześnie czasem na podjęcie decyzji o współdziałaniu z organami ścigania. Jeżeli ofiara wyrazi wolę uczestnictwa w programie, jest niezwłocznie kontaktowana z przedstawicielem Fundacji La Strada. Pracownik Fundacji dokonuje rozeznania sytuacji cudzoziemca i w zależności od potrzeb zapewnia pomoc medyczną, psychologiczną i materialną. Ofiara jest umieszczana w bezpiecznym ośrodku pod opieką przeszkolonego pracownika socjalnego. W przypadku gdy uczestnik programu przebywa na terytorium Polski bez wymaganego zezwolenia, może on zalegalizować swój pobyt poprzez złożenie wniosku do właściwego wojewody o udzielenie wizy pobytowej na okres 2 miesięcy na podstawie art. 33 ust. 1 pkt. 5 ustawy o cudzoziemcach. W trakcie 2-miesięcznego okresu do namysłu ofiara, która nie wyrazi zgody na współpracę z organami ścigania może korzystając z pomocy Fundacji La Strada dobrowolnie powrócić do kraju pochodzenia. W przypadku jednak gdy zdecyduje się na wspomnianą współpracę ma prawo w trybie art. 56 ust. 2 pkt 4 ustawy o cudzoziemcach wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji o zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony (na okres 6 miesięcy). Ma również zapewnioną asystę pracownika La Strady w kontaktach z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości podczas składania zeznań oraz w trakcie uczestniczenia w procesie sądowym. W przypadku gdy zeznania ofiary mają bardzo istotne znaczenie dla śledztwa, istnieje również możliwość objęcia ofiary bezpośrednią ochroną Policji. Po zakończeniu czynności prawnych z udziałem ofiary ma ona zapewniony bezpieczny powrót do kraju pochodzenia. W celu uniknięcia powtórnej wiktymizacji jest ona również informowana o programach wsparcia oferowanych przez organizacje w kraju swojego pochodzenia.  W okresie od 01.01 do 15.10.2007 roku programem zostało objętych 17 ofiar. W związku z realizacją zadań przewidzianych w programie „Razem bezpieczniej” w MSWiA rozpoczęto także prace nad poradnikiem adresowanym do osób z różnych grup zawodowych, które w swojej codziennej pracy stykają się z osobami doznającymi przemocy w rodzinie. W swoim założeniu poradnik ma zawierać zbiór definicji, przepisów i procedur oraz praktyczne porady dla osób udzielających wsparcia ofiarom przemocy. Podając przykłady innych inicjatyw należy podkreślić, że funkcjonariusze Policji na bieżąco w swoje pracy wykorzystują Polską Kartę Praw Ofiary. Dokument ten (opatrzony komentarzem) zawiera międzynarodowe akty prawne oraz wyciągi z podstawowych przepisów krajowych. Karta przekazana została jednostkom terenowym Policji i stanowi kompendium wiedzy o prawach ofiary. Jednocześnie od 1998 roku Policja na terenie całego kraju realizuje specjalną procedurę postępowania wobec przemocy w rodzinie pod nazwą „Niebieskie Karty”. Procedura ta określa algorytm postępowania funkcjonariuszy Policji od momentu uzyskania przez nich informacji o akcie przemocy w rodzinie, poprzez podjęcie określonych działań zaradczych (we współpracy z lokalnie działającymi podmiotami pozapolicyjnymi), aż do skierowania materiałów postępowania do prokuratury. Istotą procedury interwencji Policji pn. „Niebieskie Karty” jest współpraca oraz przepływ informacji między różnymi podmiotami, które zajmują się pomocą ofiarom przemocy domowej. Realizując procedurę Policja współpracuje z ośrodkami pomocy społecznej, komisjami rozwiązywania problemów alkoholowych, powiatowymi i gminnymi centrami pomocy rodzinie, ośrodkami interwencji kryzysowej, poradniami pedagogicznymi, poradniami terapii uzależnień, sądami rodzinnymi, kuratorami, poradniami odwykowymi oraz punktami konsultacyjno – informacyjnymi dla ofiar przemocy w rodzinie. Policja dąży także do zapewnienia ofiarom przestępstw przyjaznych warunków przesłuchań, zapobiegając w ten sposób wtórnej wiktymizacji ofiar. W tym celu podejmuje współpracę z jednostkami samorządu terytorialnego, instytucjami i organizacjami pozarządowymi, której efektem są powstające w wielu jednostkach Policji lub pomieszczeniach podmiotów poza policyjnych tzw. „Niebieskie Pokoje”, specjalnie przygotowane i wyposażone. W chwili obecnej na terenie kraju funkcjonuje około 267 pomieszczeń, z czego 221 znajduje się w budynkach jednostek Policji, a 46 w budynkach sądów, placówek medycznych, instytucji rządowych, samorządowych, organizacji i fundacji działających na rzecz dzieci, młodzieży i rodziny.