1.

- Budowa i lokalizacja gruczołów pokarmowych (makro i mikro)

Gruczołami układu pokarmowego są: ślinianki, wątroba oraz trzustka.

Ślinianki jamy ustnej:

Ślinianki są gruczołami ślinowymi, które występują u wszystkich ssaków i wydzielają ślinę. U człowieka wyróżnia się: ślinianki małe i ślinianki duże.

Do ślinianek małych zalicza się:

Ślinianki językowe wraz z gruczołek językowym przednim,

Ślinianki policzkowe, które znajdują się w sąsiedztwie brodawek okolonych i liściastych języka,

Ślinianki wargowe

Ślinianki podniebienne

Do ślinianek dużych należą:

Ślinianka przyuszna: to największy gruczoł ślinowy, znajdujący się na powierzchni bocznej twarzy w dole zażuchwowym, od skrawka płatka małżowiny usznej do kąta żuchwy. Ślinianka ma kształt trójściennego klina o trzech powierzchniach: bocznej, przedniej i tylnej. Jest ona otoczona tkanką łączną luźną. Odcinki wydzielnicze gruczołu mają kształt pęcherzyków i wytwarzają ślinę o charakterze surowiczym uchodząc do jamy ustnej na wysokości drugiego górnego zęba trzonowego.

Ślinianka podżuchwowa: leży w trójkącie podżuchwowym na szyi, ma kształt spłaszczonego orzecha włoskiego. Należy do tzw.ślinianek mieszanych- odcinki wydzielnicze mają kształt cewek, na które nałożone są odcinki pęcherzykowe, które wytwarzają ślinę o charakterze surowiczo-śluzowym. Główny przewód wyprowadzający ślinę otwiera się na mięśniu podjęzykowym, bocznie od wędzidełka języka.

Ślinianka podjęzykowa: jest najmniejszym gruczołek pośród ślinianek dużych i ma kształt walcowaty, leży na dnie jamy ustnej. Ma budowę pławikową, a odcinki wydzielnicze mają kształt cewek. Ślinianka ta wydziela ślinę śluzową. Główny przewód wyprowadzający otwiera się na mięśniu podjęzykowym.

Wątroba: hepatocyty

Jest największym gruczołem w organizmie człowieka. Jej ciężar wynosi ok.1500 g. Ma czerwonobrunatne zabarwienie. Funkcje wątroby:

Synteza i wydzielanie żółci

Detoksykacja organizmu

Magazynowanie glikogenu

Odtwarzanie krwi

Synteza mocznika

Wątroba zajmuje całe podżebrze prawe i znaczną część nadbrzusza. W wątrobie wyróżnia się dwie powierzchnie:

Przeponową (górną): wypukła, przylegająca do przepony

Trzewną(dolną).

Na powierzchni dolnej są widoczne 3 bruzdy:

Bruzda poprzeczna, która nosi nazwę wrót wątroby: tętnica wątrobowa właściwa, żyła wrotna, nerwy, wychodzą przewody wątrobowe i naczynia limfatyczne.

Bruzda strzałkowa lewa

Bruzda strzałkowa prawa

„Triadę wątrobową” tworzą: tętnica wątrobowa, żyła wrotna oraz przewód wątrobowy.

Wątroba dzieli się na cztery nierównej wielkości płaty:

Płat prawy

Płat lewy

Płat czworoboczny

Płat ogoniasty

Wątroba jest okryta otrzewną, pod którą leży łącznotkankowa torebka włóknista z tkanki łącznej zwartej- tkanka łączna międzypłacikowa. Więzadła mocujące wątrobę w jamie brzusznej:

Więzadło sierpowate

Więzadło wieńcowe

Więzadło obłe

Więzadło trójkątne prawe

Więzadło trójkątne lewe.

Sieć mniejsza składa się jeszcze z : więzadła wątrobowo-dwunastniczego, więzadła wątrobowo-żołądkowego oraz z więzadła wątrobowo-przełykowego.

Trzustka:

Jest to długi, wąski gruczoł, położony w jamie brzusznej zaotrzewnowo. Przednia część trzustki okryta jest otrzewną. Trzustka ma zabarwienie szaroróżowe, a jej ciężar wacha się między 70-90 g, Trzustka leży za żołądkiem, na wysokości I i II kręgu lędźwiowego. W trzustce wyróżnia się: głowę, trzon i ogon. Głowa trzustki jest objęta pętlą dwunastnicy, do powierzchni przedniej, czyli trzonu przylega żołądek, natomiast ogon dochodzi do śledziony. W budowie mikroskopowej wyróżnia się

Część zewnątrzwydzielniczą zbudowaną podobnie jak ślinianka z pęcherzyków, które wydzielają enzymy trawienne.

Część wewnątrzwydzielniczą utworzona ze skupień komórek nabłonkowych- wyspy trzustki (wyspy Langerhansa), które są bogato unaczynione.

Do głównych komórek trzustki zalicza się:

Komórki A- wydzielające glukagon

Komórki B- insulina

Komórki D- somatostatynę

Komórki PP- wydzielają polipeptyd trzustkowy.

Komórki EC- serotonina

Komórki S- sekretyna.

- Porównanie budowy tkanki mięśniowej szkieletowej i serca:

GŁADKA
występowanie: ściany przewodu pokarmowego, uk. krwionośnego, uk. wydalniczego i oddechowego
kształt komórki: wrzecionowaty 
jadro znajduje się w centrum komórki
ułożenie komórek w tkance jest równoległe
kurczy się powoli
męczy się powoli
-działa niezależnie od woli człowieka

POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA
poprzecznie prążkowana szkieletowa występuje w mięśniach szkieletowych a poprzecznie prążkowana serca w mięśniach sercowych.
poprzecznie prążkowanych szkieletowych cylindryczny a w poprzecznie prążkowanych serca cylindryczny rozgałęziony 
w szkieletowej występuje dużo jąder a w serca jedno lub dwa
ułożenie komórek w tkance w szkieletowej jest równoległe a w serca nieregularne 
prążkowanie występuje 
tkanka poprzecznie prążkowana kurczy się szybko w obu przypadkach szkieletowa męczy się szybko a serca jest odporna na zmęczenie 
szkieletowa działa zależnie od woli człowieka a serca nie zależnie od woli człowieka

- Co to jest trzeszczka? Gdzie występuje, jej pochodzenie i rola.

Trzeszczka:

Jest to kość powstająca w różnych miejscach, na wskutek kostnienia ścięgien mięśni, w pobliżu stawów, są silnie z nimi zespolone, ale nie posiadają połączenia z innymi kościami. Występuje ona m.in.: w rzepce, przy dużym paluchu, w śródstopiu oraz przy kciuku. Ich rolą jest wzmacnianie stawu.

2.

- Budowa kości krzyżowej w aspekcie kręgów (porównanie męskiej i żeńskiej)

Kość krzyżowa ma kształt trójkąta wierzchołkiem skierowanym ku dołowi, a podstawą ku górze. Podstawę kości krzyżowej stanowi powierzchnia górna trzonu pierwszego kręgu krzyżowego oraz dwie listwy kostne biegnące ku tyłowi, łączące się w linii pośrodkowej, gdzie znajduje się szczątkowy wyrostek kolczysty w postaci niewielkiego guzka. Powierzchnia przednia kości krzyżowej jest utworzona przez przednie powierzchnie trzonów kręgów krzyżowych z zaznaczonymi wyraźnie poprzecznych kres- miejsc zrostów 5 kręgów krzyżowych. Po bokach kres znajdują się otwory krzyżowe miedniczne z przodu i z tyłu otwory krzyżowe grzbietowe. Na powierzchniach bocznych kości znajdują się powierzchnie stawowe, zwane uchowatymi, służące do połączenia z kośćmi miedniczymi oraz guzowata wyniosłość, zwana guzowatością krzyżową- miejsce przyczepu wiązadeł. Na powierzchni tylnej- grzbietowej zrośnięte wyrostki kolczyste łuków kręgów krzyżowych tworzą grzebień pośrodkowy, wyrostki stawowe tworzą grzebień pośredni, zakończony Różkami krzyżowymi, które leżą po bokach rozworu krzyżowego, które odpowiadają wyrostkom stawowym dolnym 5 kręgu krzyżowego. Ze zrośnięcia wyrostków poprzecznych powstaje grzebień krzyżowy boczny. Pomiędzy grzebieniem pośrednim, a bocznym znajdują się cztery otwory krzyżowe miedniczne, łączące się krótkimi kanałami z kanałem krzyżowym. Części boczne składają się ze zrośniętych wyrostków żebrowych i poprzecznych. Kość krzyżowa, tak jak czaszka i kości miedniczne, charakteryzuje się znacznym dymorfizmem płciowym. Kość krzyżowa skrajnie męska jest: wąska, długa, mocno spłaszczona w części górnej, o długiej powierzchni uchowatej, bardziej wygięta, a u kobiet: krótka, szeroka, płaska i wygięta.

- Budowa, lokalizacja, funkcje jelita grubego, co jest charakterystycznego w budowie tkanki:

Jelito grube:

Jest ostatnim odcinkiem przewodu pokarmowego. Charakteryzuje się następującymi czterema cechami: obecność taśm, przyczepów sieciowych, uwypuklenia jelita grubego oraz obecnością fałdów półksiężycowatych. Jelito grube rozpoczyna się w prawym dole biodrowym, a kończy esicą. Jelito grube dzieli się na: jelito ślepe wraz z wyrostkiem robaczkowym, okrężnicę (wstępująca, poprzeczna, zstępująca i esowata) i odbytnicę. Zastawka krętniczo-kątnicza w jelicie ślepym zapobiega cofaniu się treści pokarmowej z jelita grubego do jelita cienkiego. Podstawową funkcją jelita grubego to: wchłanianie wody i mikroelementów oraz tworzenie i wydalanie kału z organizmu. Błona śluzowa jelita grubego nie tworzy kosmków. Nabłonek wpukla się jedynie do blaszki właściwej błony śluzowej, tworząc krypty jelitowe cewkowatego kształtu. Nabłonek błony śluzowej jednowarstwowy walcowaty, charakteryzuje się obecnością licznych komórek kubkowych. W blaszce właściwej błony śluzowej są pojedyncze grudki chłonne, z wyjątkiem wyrostka robaczkowego, gdzie występują grudki chłonne skupione.

- Budowa nerki, różnicowanie się układu płciowego i moczowego:

W wyniku przemian metabolicznych w komórkach i tkankach ustroju powstają produkty, których gromadzenie uniemożliwiłoby dalszy przebieg procesów życiowych i w konsekwencji prowadziłoby do samozatrucia organizmu. Konieczny dla życia proces usuwania końcowych produktów przemiany materii łączy się ściśle z gospodarką wodną ustroju. Woda wprowadza do organizmu większość zbędnych końcowych produktów przemiany materii. Substancje te są usuwane przez nerki, a tylko nieznaczna część jest wydalana przez skórę wraz z potem (mocznik, chlorek sodu, woda) oraz przez jelita z kałem (sole wapnia, magnezu, fosforu).

Nerki będące głównym narządem wydalniczym, decydują również o stałości i niezmienności składu płynów ustrojowych. Odgrywają także ważną rolę w regulacji ciśnienia krwi oraz w czynnościach krwiotwórczych.

Do narządów moczowych należą: nerki, wytwarzające mocz oraz drogi odprowadzające mocz z nerki, tzn.: kielichy nerkowe, dwie miedniczki nerkowe, prawy i lewy moczowód, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa.

Układ moczowy powstaje z mezodermy pośredniej. Podczas rozwoju różnicują się trzy kolejne generacje układu wydalniczego: przednercze, śródnercze i nerka ostateczna. Te stadia rozwojowe można traktować jako początek filogenezy układu wydalniczego

Nerka:

Jest narządem parzystym o charakterystycznym kształcie fasoli. Obie nerki leżą zaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha, na poziomie dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych lędźwiowych. Lewa nerka jest nieco większa od prawej i leży nieco wyżej, nawet o połowę trzonu kręgu. Nerka lewa przylega do śledziony, żołądka i trzustki, a nerka prawa do wątroby i dwunastnicy. Nerka jest pokryta torebką włóknistą, otoczona łącznotkankową powięzią nerkową oraz torebką tłuszczową. Torebka tłuszczowa stanowi elastyczne łoże dla wrażliwej na urazy nerki. Właściwą osłoną nerki jest: torebka włóknista, składająca się z błon: zewnętrznej i wewnętrznej Barwa nerki jest brunatno czerwona, a jej ciężar wynosi od 120-200 g. Na nerce wyróżniamy dwie powierzchnie: przednia i tylną, wypukły brzeg boczny i wklęsły brzeg przyśrodkowy oraz dwa zaokrąglone końce- górny i dolny, zwane biegunami nerki. Brzeg przyśrodkowy ma lekkie wklęśnięcie, zwane wnęką nerki, będące miejscem, gdzie wchodzi tętnica nerkowa lewa oraz nerwy, a wychodzą naczynia krwionośne i limfatyczne oraz moczowód („korzeń nerki”). Na przekroju podłużnym nerki dostrzega się korę i rdzeń nerki. W miąższu nerki wyróżnia się część korową i część rdzeniową. Zewnętrzna część- korowa wpukla się w kierunki zatoki, wytwarzając słupy nerkowe, oddzielające od siebie piramidy nerkowe, na wierzchołkach których znajdują się brodawki nerkowe. Do wewnętrznerkowych dróg wyprowadzających mocz zaliczamy:

kanaliki zbiorcze

przewody brodawkowe

kielichy nerkowe mniejsze

kielichy nerkowe większe

miedniczki nerkowe

3.

- opisz kręgosłup, uwzględnij cechy charakterystyczne dla ludzi, kifoza, lordoza kiedy się wykształca i jak:

Kręgosłup:

Jest częścią szkieletu osiowego, biegnie od podstawy czaszki do dolnego końca tułowia i stanowi ruchomą podporę górnej części ciała. Składa się z 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych oraz 4-5 guzicznych. Kręgi guziczne i krzyżowe zrastają się, tworząc odpowiednio kość guziczną i krzyżową, dlatego zwane są kręgami rzekomymi.

Wypukłość kręgosłupa ku przodowi w odcinku szyjnym i lędźwiowym nazywamy odpowiednio lordozą szyjną i lędźwiową, natomiast wypukłość ku tyłowi w odcinku piersiowym i krzyżowym: kifozą piersiową i krzyżową. Lordoza lędźwiowa wykształca się mniej więcej około 6 miesiąca życia, w 10 miesiącu dziecko chodzi, a do 7 roku zycia następuje utrwalanie krzywizn fizjologocznych. Najbardziej uwypuklająca się ku przodowi krawędź krążka międzykręgowego pomiędzy 5 kręgiem lędźwiowym ,a 1 piersiowym to tzw.: wzgórek. Krążek międzykręgowy łączy trzony sąsiadujących z sobą kręgów, składa się z pierścienia włóknistego, otaczającego jądro miażdżyste i należy do połączeń typu chrząstkozrost.

- Jama ustna:

Jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego. Rozpoczyna się szpara ustną, która prowadzi do przedsionka jamy ustnej. Od jamy ustnej właściwej przedsionek jest oddzielony przez szeregi zębowe oraz tkwiące w nich żeby. Istnienie przedsionka jamy ustnej umozliwia swobodę ruchów warg i policzków. Jamę ustną kończy cieśń gardzieli- otwór łączący jamę ustną właściwą z gardłem. W obrębie podniebienia miękkiego wyróżnia się część ustną pokrytą nabłonkiem wielorzędowym migawkowym.

Jamę ustną ograniczają:

Od góry: podniebienie twarde i miękkie

Od dołu: język i dno jamy ustnej

Od boków: policzki

Od przodu: wargi

Uzębienie heterodontyczne: zęby różnią się od siebie i mimo różnic można je połączyć w odpowiedni grupy.

Uzębienie difiodontyczne: w ciągu życia wyrastają kolejno dwa szregi zebów.

W budowie zewnętrznej zęba wyróżniamy: koronę, szyjkę i korzeń.

W budowie wewnętrznej zęba: szkliwo, zębina, miazga, kostniwo oraz kanał korzenia.

Język jest narządem mięśniowym, okryty błoną śluzową. U człowieka bierze udział w: zuciu, ssaniu, połykaniu, mówieniu, kontrolowaniu za pomocą dotyku jamę ustną i oczyszcza ją. W budowie języka wyróżnia się: nasadę, trzon i koniec języka. Jezyk zbudowany jest z mięśni własnych, do których należą:

Mięsień podłużny górny i dolny

Mięsień poprzeczny

Mięsień pionowy.

Oprócz mięśni własnych język ma jeszcze mięśnie zewnętrzne:

Bródkowo-językowy, rozpoczynający się na żuchwie

Rylcowo-językowy, rozpoczynający się na wyrostku rylcowatym kości skroniowej

Gnykowo-językowy, rozpoczynający się na kości gnykowej.

Powierzchnia trzonu języka jest szorstka, dzięki obecności licznych brodawek, które są utworzone z pofałdowań błony śluzowej. Wyróżnia się następujące brodawki: mechaniczne i niemechaniczne (zmysłowe, smakowe).

Do brodawek mechanicznych zalicza się:

Brodawki nitkowate

Brodawki stożkowate

Do brodawek zmysłowych, które mają w nabłonku narząd smaku- kubki smakowe, należą:

Brodawki grzybowate

Brodawki okolone

Brodawki liściaste.

-Gonada żeńska:

Zawiązka gonady żeńskiej wykształca się z nabłonka mezodermalnego śródnercza.

Do narządów płciowych żeńskich zaliczamy: jajniki, jajowody, macicę, pochwę oraz srom niewieści i łechtaczkę. Srom niewieści i łechtaczka są narządami płciowymi zewnętrznymi. W skład sromu niewieściego wchodzą:

Wzgórek łonowy

Wargi sromowe większe

Wargi sromowe mniejsze

Łechtaczka

Przedsionek pochwy

Gruczoły przedsionkowe

Opuszka przedsionka.

W ścianie macicy wyróżnia się trzy zasadnicze warstwy: błonę śluzową. błonę mięśniową oraz błonę surowiczą. W prawidłowym położeniu macicy decydującą rolę odkgrywają aparat wieszadłowy i aparat podporowy. Aparat podporowy stanowią mięśnie dna macicy wraz z pochwą. Aparat wieszadłowy stanowią więzadła:

Więzadło szerokie macicy

Więzadło obłe macicy

Więzadło podstawowe macicy

Więzadło pęcherzowo-maciczne

Więzadło odbytniczo-maciczne

Prawidłowym położeniem macicy jest przodozgięcie i przodopochylenie. Do przodu od macicy lezy pęcherz moczowy, a do tyłu od niej: odbytnica, oddzielona od macicy odpowiednio zagłębieniem pęcherzowo-macicznym oraz zagłębieniem odbytniczo-macicznym.

4.

- różnicowanie się szkieletu osiowego- krótka charakterystyka

- budowa ściany serca:

Ściana serca ma budowę trójwarstwową. Składa się z: wsierdzia, śródsierdzia i nasierdzia. Wsierdzie zbudowane jest ze śródbłonka, pod którym znajduje się warstwa tkanki łącznej, luźnej z włóknami sprężystymi.

Śródsierdzie tworzy tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca. W obrębie przedsionków są dwie warstwy mięśni: zewnętrzna (powierzchniowa) i wewnętrzna (głęboka). Warstwa zewnętrzna jest wspólna dla obu przedsionków, a warstwa wewnętrzna jest oddzielna dla każdego przedsionka- mięśnie grzebieniaste. Mięśniówka komór jest utworzona z trzech warstw:

Zewnętrzna: skośna o równoległym przebiegu włókien

Środkowa: okrężna

Wewnętrzna: podłużna.

W obrębie śródsierdzia znajduje się układ przewodzący serca, który przewodzi bodźce z przedsionków do komór i reguluje rytmiczną pracę serca. Wyróżnia się w nim:

Węzeł zatokowo-przedsionkowy

Węzeł przedsionkowo-komorowy

Pęczek przedsionkowo-komorowy

Nasierdzie składa się z nabłonka jednowarstwowego płaskiego pochodzenia mezodermalnego oraz z warstwy tkanki łącznej, która przylega do śródsierdzia. W tej tkance są liczne włókna sprężyste i komórki tłuszczowe. Blaszka ścienna worka osierdziowego jest zbudowana podobnie jak nasierdzie. Nabłonek jest zwrócony do jamy osierdzia.

- budowa mikro i makroskopowa móżdżku, funkcje i ich lokalizacja

Móżdżek jest położony doogonowo w stosunku do śródmózgowia, mostu i rdzenia przedłużonego. Móżdżek wchodzi w skład tyłomózgowia wtórnego. Od mózgu oddziela go szczelina poprzeczna mózgu. Zbudowany jest z części środkowej i dwóch półkul- prawej i lewej. Powierzchnia zewnętrzna móżdżku jest pofałdowana, fałdy są oddzielone od siebie bruzdami. Fałdy są utworzone z istoty szarej- kory móżdżku. W budowie mikroskopowej kora móżdżku wykazuje trzy warstwy: drobinową, zwojową i ziarnistą. Warstwę zwojową budują komórki gruszkowate (Purkiniego). Aksony komórek gruszkowatych są jedynymi włóknami nerwowymi wychodzącymi z móżdżku. Pod kora móżdżku znajduje się istota biała, zbudowana z włókien nerwowych odmóżdżkowych i domóżdżkowych. Włókna łączą móżdżek ze wszystkimi częściami ośrodkowego układu nerwowego. W istocie białej są rozmieszczone jądra móżdżku. Największe z nich to: jądro zębate, a pozostałe to: jądro czopowate, kulkowate i jądro wierzchu. Funkcje móżdżku:

Koordynacja ruchowa
równowaga w płacie czołowym kresomózgowia

Napięcie mięśni

Decyduje o płynności i precyzji wykonywanych ruchów w płacie ciemieniowym kresomózgowia

Uczenie się zachowań motorycznych, tj. jazda na rowerze w płacie czołowym kresomózgowia

5.

- budowa anatomiczna

- gruczoły wielkie układu pokarmowego

-tkanki oporowe charakterystyka

Tkanka łączna oporowa jest charakterystyczna dla zwierząt posiadających twardy, wewnętrzny szkielet osiowy – kręgowców. U bezkręgowców jedynie puszka mózgowa głowonogów zbudowana jest z tkanki, o charakterze chrzęstnym. Ze względu na różnice w budowie i funkcjach tkankę oporową podzielono na dwa rodzaje: tkankę chrzęstną (chrząstka)
i tkankę kostną (kość). W rozwoju osobniczym najpierw rozwija się tkanka chrzęstna. Nietypowość chrząstki jako tkanki łącznej polega na tym, że nie jest unaczyniona (odżywianie zachodzi na zasadzie dyfuzji) ani unerwiona. Składa się z:
-Istoty międzykomórkowej (podstawowej), której głównym składnikiem
jest chondromukoid. W nim zanurzone są włókna produkowane przez komórki
chrząstkotwórcze – chondroblasty.
-Komórek chrzęstnych (chondrocytów), wypełniających jamki chrzęstne
w istocie podstawowej. W momencie urazu mechanicznego chondrocyty w
okolicy uszkodzenia przekształcają się w komórki chrząstkogubne
(chondroklasty), które lokalnie rozpuszczają chrząstkę. Pewna część
komórek chrzęstnych przekształca się w jednocześnie w chondroblasty.
Pozwala to na uzupełnienie ubytków w tkance.
Podział tkanki chrzęstnej opiera się głównie na ilości różnych włókien łącznotkankowych:
Chrząstka szklista
U wszystkich kręgowców tworzy szkielet w okresie zarodkowym i
płodowym. W szkielecie dorosłego człowieka chrząstka szklista buduje
powierzchnie stawowe (jest bardzo odporna na ścieranie), przymostkowe
części żeber. Występuje także w części chrzęstnej nosa, nagłośni i
oskrzelach. W istocie podstawowej znajdują się liczne włókna
kolagenowe.
Chrząstka sprężysta (siateczkowata)
Ze względu na swoją delikatną budowę u ssaków występuje w
małżowinie usznej, trąbce Eustachiusza, współtworzy też część chrząstek
krtani i nagłośni. W istocie podstawowej zanurzona jest bardzo
delikatna siateczka włókien elastycznych, nadających właściwości
sprężyste wykorzystywane w układach związanych z rezonansem
akustycznym. Jest to jedyna chrząstka, która nie ulega mineralizacji.
Chrząstka włóknista
Substancji podstawowej jest niewiele, ponieważ przestrzenie między
rzadkimi grupami izogenicznymi wypełnione są grubymi pękami włókien
kolagenowych. Nadaje to tkance niesamowitą odporność na rozerwanie,
występuje ona u wszystkich kręgowców w miejscach przyczepu ścięgien do
kości.
Zbiory 2-5 komórek chrzęstnych otoczonych wspólną torebką nazywane
są grupami izogenicznymi. Grupa izogeniczna, wraz z otaczającą ją
substancją podstawową, tworzy zasadniczą jednostkę architektoniczną
chrząstki, czyli chondron. 

6.

- Porównanie czaszki noworodka z dorosłym człowiekiem

W czaszce noworodka można zaobserwować nieskostniałe powierzchnie – tzw. ciemiączka. Połączenia kości tworzących sklepienie czaszki także nie są jeszcze skostniałe. Obecność ciemiączek pozwala na elastyczność czaszki podczas porodu. Większość z nich zarasta po urodzeniu; niektóre do 18 miesiąca życia. Niemowlę nie jest miniaturą dorosłego człowieka. W czaszce noworodka widać dwa parzyste i dwa nieparzyste ciemiączka. W zależności od kształtu brzegów łączących się z sobą kości czaszki wyróżniamy różne rodzaje szwów: szew gładki, łuskowy, piłowaty, strzałkowy, wieńcowy, węgłowy.

Wraz z wiekiem zarówno ciemiączka jak i szwy zanikają. Najpóźniej, bo około 2 roku życia zanika ciemiączka przednie, stopniowe zarastanie szwów, czyli kostnienie następuje nierównomiernie, najpóźniej zarasta szew węgłowy. Jedynymi połączeniami wolnymi w obrębie czaszki są staw skroniowo-żuchwowy oraz połączenia kosteczek słuchowych- najmniejszych kości w organizmie człowieka.

- Budowa krtani z uwzględnieniem wytwarzania głosu

Krtań to początkowy odcinek dolnych dróg oddechowych, a jednocześnie miejsce wytwarzania głosu. Krtań jest narządem nieparzystym. Podczas połykania unosi się ku górze dzięki skurczom mięśni pod- i nadgnykowych, co powoduje zamknięcie wejścia do krtani. Na szyi osobnika jest dobrze widoczna, u mężczyzn w postaci wyniosłości krtaniowej- jabłko Adama. Jest zbudowana z chrząstek stanowiących jej szkielet, więzadeł, błon łącznotkankowych i mięśni. Od wewnątrz jest wysłana błoną śluzową. W budowie i lokalizacji zaznacza się dymorfizm płciowy: u kobiet leży nieco wyżej (III-VI kręg szyjny), u mężczyzn niżej: IV-VII. U kobiet krtań jest wyraźnie mniejsza, a kąt jaki tworzą dwie płytki chrząstki tarczowatej wynosi co najmniej 120^o, a u mężczyzn: 90^o. Krtań składa się z 9 chrząstek. Trzy nieparzyste: tarczowata, pierścieniowata, nagłośniowa. Trzy parzyste: nalewkowata, różkowata. klinowata. Mięśnie krtani są zbudowane z tkanki poprzecznie prążkowanej szkieletowej. Do mięśni narządu głosowego krtani należy mięsień rozwierający szparę głośni: m.pierścienno-nalewkowy tylny, zwierające ją to: m. pierścienno-nalewkowy boczny, m.tarczowo-nalewkowy oraz m.nalewkowy. Więzadło głosowe napina mięsień pierścienno-tarczowy przy współudziale mięśnia głosowego- właściwego mięśnia głosu i śpiewu.

- Mikroanatomia gonad z uwzględnieniem miejsca i sposobu wydzielania hormonów:

Do hormonów wydzielanych przez jajniki zaliczamy: estrogeny, powstające, w komórkach folikularnych pęcherzyka Graffa, progesteron zaś jest produkowany przez ciało żółte. W cyklu menstruacyjnym kobiet wyróżnia się fazę:

Menstruacyjną

Folikularną

Owulacyjną

Luteralną

Bez względu na czas trwania prawidłowego cyklu miesiączkowego owulacja zachodzi zawsze na 14 dni przed menstruacją. Rola komórek śródmiąższowych polega na wydzielaniu hormonów natomiast komórek podporowych: odżywianiu pelmników. Hormony sterydowe są produkowane również przez nadnercza. W budowie plemnika wyróżniamy: osłonkę główki, główkę, szyjkę, wstawkę z mitochondriami i witkę. Do gruczołów, których wydzielina wpływa na aktywność i żywotność plemników, zaliczamy:

Gruczoł krokowy

Pęcherzyki nasienne

Najądrze

Gruczoł opuszkowo-cewkowy

Błonkę nasieniowodu.

7.

- Budowa, lokalizacja i rola nerek

Jest narządem parzystym o charakterystycznym kształcie fasoli. Obie nerki leżą zaotrzewnowo na tylnej ścianie brzucha, na poziomie dwóch ostatnich kręgów piersiowych i trzech pierwszych lędźwiowych. Lewa nerka jest nieco większa od prawej i leży nieco wyżej, nawet o połowę trzonu kręgu. Nerka lewa przylega do śledziony, żołądka i trzustki, a nerka prawa do wątroby i dwunastnicy. Nerka jest pokryta torebką włóknistą, otoczona łącznotkankową powięzią nerkową oraz torebką tłuszczową. Torebka tłuszczowa stanowi elastyczne łoże dla wrażliwej na urazy nerki. Właściwą osłoną nerki jest: torebka włóknista, składająca się z błon: zewnętrznej i wewnętrznej Barwa nerki jest brunatno czerwona, a jej ciężar wynosi od 120-200 g. Na nerce wyróżniamy dwie powierzchnie: przednia i tylną, wypukły brzeg boczny i wklęsły brzeg przyśrodkowy oraz dwa zaokrąglone końce- górny i dolny, zwane biegunami nerki. Brzeg przyśrodkowy ma lekkie wklęśnięcie, zwane wnęką nerki, będące miejscem, gdzie wchodzi tętnica nerkowa lewa oraz nerwy, a wychodzą naczynia krwionośne i limfatyczne oraz moczowód („korzeń nerki”). Na przekroju podłużnym nerki dostrzega się korę i rdzeń nerki. W miąższu nerki wyróżnia się część korową i część rdzeniową. Zewnętrzna część- korowa wpukla się w kierunki zatoki, wytwarzając słupy nerkowe, oddzielające od siebie piramidy nerkowe, na wierzchołkach których znajdują się brodawki nerkowe. Do wewnętrznerkowych dróg wyprowadzających mocz zaliczamy:

kanaliki zbiorcze

przewody brodawkowe

kielichy nerkowe mniejsze

kielichy nerkowe większe

miedniczki nerkowe.

Funkcje nerek:

Odfiltrowywanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii,

Produkcja hormonów : adrenaliny i noradrenaliny

Wchłanianie zwrotne substancji odżywczych

Regulacja składu płynów ustrojowych

- Postawa anatomiczna, kierunki na ciele -jak się wyznacza

Postawa anatomiczna:

Postawa stojąca, wyprostowana

Kończyny górne, zwisające swobodnie po obu stronach tułowia

Powierzchnia dłoniowa zwrócona do przodu

Pięty złączone

Głowa i oczy zwrócone do przodu

Śródstopie wraz z palcami odwiedzione nieco na zewnątrz

W celu określenia położenia narządów i części ciała odnosimy je do umownych osi i płaszczyzn:

Płaszczyzny ciała ludzkiego:

Czołowa

Strzałkowa

Poprzeczna

Osie ciała ludzkiego:

Pionowa: na przecięciu płaszczyzny czołowej i strzałkowej

Poprzeczna: na przecięciu płaszczyzny czołowej i poprzecznej

Strzałkowa: na przecięciu płaszczyzny strzałkowej i poprzecznej.

W stosunku do płaszczyzny czołowej określa się kierunki: przedni i tylny, zwane inaczej odpowiednio brzusznym i grzbietowym.

W stosunku do płaszczyzny poziomej wyznacza się kierunki: górny, dolny.

W stosunku do płaszczyzny pośrodkowej określa się kierunki: przyśrodkowy i boczny.

Położenie bliższe powierzchni ciała nazywa się zewnętrznym lub powierzchniowym, natomiast położenie dalsze- wewnętrznym lub głębokim.

- Budowa i typy kości:

Budowa kości:

Histologicznie kość jest narządem złożonym z wielu różnych tkanek. Głównym składnikiem jest tkanka kostna, ale zawiera ona także tkankę tłuszczową, krwiotwórczą, chrzęstną i inne. Każda kość pokryta jest okostną, a powierzchnie kości przylegające do siebie w obrębie stawu pokrywa chrząstka stawowa. Trzon kości długich, powierzchniowe warstwy ich nasad i kości płaskich, tworzy istota zbita, zaś nasady kości długich, a także we wnętrzu kości płaskich, różnokształtnych i krótkich - istota gąbczasta.

Ze względu na kształt kości dzieli się na długie, krótkie, płaskie i różnokształtne. Wyróżnia się także kości zawierające przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. kości pneumatyczne. Szczególny przypadek stanowią kości heterotopowe, czyli trzeszczki.

Podział kości:

Kości długie: jeden wymiar jest znacznie dłuższy niż dwa pozostałe. Ten typ kości służy głównie jako dźwignia mięśni, należy do nich: większość kości odpowiadających następującemu schematowi budowy: trzon, z jamą szpikową wewnątrz oraz dwa końce: bliższy i dalszy. Należą tu: obojczyk, żebra, kość ramienia, uda, kości przedramienia, podudzia, śródręcza, śródstopia i palców.

Kości krótkie: wszystkie trzy wymiary są prawie jednakowe. Są to kości zbliżone do sześcianu lub kuli: kości nadgarstka i stępu.

Kości płaskie: jeden wymiar jest znacznie mniejszy niż dwa pozostałe, są to kości wyraźnie spłaszczone w jednym kierunku, służące jako podstawa przyczepu mięśni szerokich, np.: łopatka, kość biodrowa, mostek, lub jako puszka ochronna sklepienia czaszki i tutaj: kość ciemieniowa, potyliczna, czołowa.

Kości różnokształtne: bryły o rozmaitych kształtach, nie mieszczące się w żadnej z trzech wymienionych przeze Mnie kategorii: niektóre kości trzewioczaszki i kręgi.

8.

- Wyjaśnij pojęcie typ konstytucyjny i opisz jego rodzaje u ludzi

Typ konstytucyjny:

opis ciała ludzkiego z uwzględnieniem całokształtu cech metrycznych i opisowych charakteryzujących jego budowę.

Rodzaje typów konstytucyjnych u ludzi:

Typ ascetyczny: drobne kości, mało mięśni i tłuszczu

Typ atletyczny: silny kościec, dobrze rozbudowane mięśnie, mało tkanki tłuszczowej

Typ pykniczny: słabo rozbudowane mięśnie, dużo tkanki tłuszczowej.

- Lokalizacja i budowa płuc z uwzględnieniem różnic pomiędzy prawym a lewym

Lokalizacja płuc:

Płuca znajdują się w jamie klatki piersiowej, która od jamy brzusznej jest odgrodzona przeponą.

Budowa płuc:

Są parzystym narządem o kształcie połowy stożka. Wielkość płuc jest zmienna od ilości powietrza, które zawiera podczas wdechu i wydechu, jednak prawe płuco jest zawsze większe niż lewe. Barwa płuc z Wiela ulega wyraźnym zmianom. Ciemna barwa płuc jest związana z gromadzeniem się ziaren pyłu. Na każdym płucu wyróżniamy: wierzchołek płuca, podstawę, oraz powierzchnie: żebrową, przeponową i przyśrodkową- śródpiersiową. Na powierzchni śródpiersiowej znajduje się wnęka płuca z elementami tworzącymi korzeń płuca. Do wnęki płuca prawego wchodzą: oskrzela główne, nadtętnicze, podtętnicze, tętnica płucna, tętnice oskrzelowe i nerwy, natomiast wychodzą: dwie żyły płucne: górna i dolna, żyły oskrzelowe, naczynia chłonne. We wnęce płuca leżą węzły chłonne oraz splot płucny.

Płuco lewe dzieli się na dwa płaty: górny i dolny. W płucu prawym rozróżniamy trzy płaty: górny, dolny i dodatkowo tutaj występuje płat środkowy. W płucu lewym znajduje się jedna szczelina skośna, a w płucu prawym od szczeliny skośnej odchodzi dodatkowo szczelina pozioma. Powierzchnie płatów są pokryte oplucną płucną, która umożliwia swobodny ruch płatów względem siebie. Pod opłucną są widoczne liczne wcięcia wypełnione tkanką śródmiąższową, która dzieli miąższ płuca na segmenty oskrzelowo-płucne, zraziki i gronka. W skład gronek wchodzą pęcherzyki płucne, które z woreczkami pęcherzykowymi i przewodzikami tworzą właściwy miąższ płucny.

- Lokalizacja, budowa mikro i makroskopowa tarczycy oraz jej rola:

Tarczyca:

Tarczyca jest najstarszym gruczołem dokrewnym. Rozwija się ona z nieparzystego uwypuklenia nabłonka entodermalnego. Zawiązuje się jako gruczoł zewnątrzwydzielniczy. Tarczyca lezy na bocznej ścianie krtani i jest zbudowana z dwóch płatów: lewego i prawego połączonych z sobą Węziną oraz spotykanego tylko u niektórych osobników: płat piramidowy. Płaty tarczycy są zbudowane z pęcherzyków oplecionych gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych. Światło tych pęcherzyków wypełnia koloid zawierający ciała białkowe związane z jodem. Nabłonek gruczołowy tarczycy syntezuje i wydziela tyroksynę i trójjodotyroninę, hormony regulujące metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, natomiast komórki C wytwarzają kalcytoninę- hormon uczestniczący w gospodarce wapniowej. Do tyłu od gruczołu tarczowego położone są: gruczoły przytarczyczne górne i dolne.

9.

- lokalizacja, budowa i rola nerek

- Zasady uogólniania, lokalizacja, okolice ciała, płaszczyzny, postawa anatomiczna

-Kości budowa ogólna, podział

10.

- mięsień jako narząd ruchu:

Mięsień jako narząd ruchu posiada brzusiec(tkanka mięśniowa) oraz ścięgno(tkanka łączna). W zależności od przebiegu włókien mięśniowych w stosunku do ścięgna wyróżniamy:

Mięśnie płaskie

Mięśnie wrzecionowate

Mięśnie półpierzaste

Mięśnie pierzaste

Część mięśni oprócz ścięgna początkowego i końcowego w części środkowej posiada dodatkowe ścięgno pośrednie. Nazywamy je mięśniami dwubrzuścowymi. Mięsień prosty brzucha jest tym szczególnym przypadkiem, gdzie masa mięśnia jest podzielona kilkoma krótkimi ścięgnami pośrednimi tworzącymi tzw.smugi ścięgniste. Czasami oprócz stałych elementów mięśni(brzusiec i ścięgno) spotyka się elementy dodatkowe, czyli pomocnicze, do których wlicza się: kaletki maziowe, pochewki ścięgien, bloczki mięśni i trzeszczki.

- Budowa makro i mikroskopowa jajnika:

Jajnik jest parzystym, spłaszczonym gruczołem. Jajniki są zlokalizowane wewnątrzotrzewnowo, w części bocznej jamy macicy. Układają się do przodu od odbytnicy i ku tyłowi do więzadła szerokiego macicy. W takim położeniu utrzymują je: krezka jajnika, więzadło wieszadłowe jajnika. W jajniku wyróżniamy koniec górny- jajowodowy i dolny, czyli maciczny. Wypukłe powierzchnie boczne i przyśrodkowe są połączone dwoma brzegami: wolnym i krezkowym. Brzeg przedni tworzy wnękę jajnika, miejsce wejścia i wyjścia nerwów i naczyń krwionośnych. Poza wnęką jajnik pokryty jest nabłonkiem płciowym, oddzielonym od nabłonka właściwego otrzewnej. W przekroju jajnika można wyróżnić:

Rdzeń: luźna część środkowa

Korę: wyraźnie zbita część obwodowa

Kora jajnika składa się ze zrębu jajnika, w śród którego leżą pęcherzyki jajnikowe. Ściana pęcherzyków grubieje dzięki podziałom komórek folikularnych, tworząc w ten sposób warstwę ziarnistą. Po dalszych podziałach warstwy ziarnistej powstaje torebka. Między komórkami folikularnymi, a oocytem tworzy się galaretowata otoczka przejrzysta. Komórki otaczające oocyt noszą nazwę wieńca promienistego. Dojrzały pęcherzyk może uwypuklać powierzchnię jajnika i nosi nazwę pęcherzyka Graffa. Pod kontrolą hormonów dochodzi do owulacji. Ściana pęcherzyka pęka, pęka ściana jajnika, a oocyt wraz z wieńcem promienistym wylewa się do jamy ciała i trafia do lejka jajowodu. Dzięki ruchom rzęsek światła jajowodu oocyt kieruje się do macicy.

- Kość krzyżowa jako typ połączenia trzonów kręgów:

11.

- Ogólna budowa klatki piersiowej

Klatka piersiowa:

Górna część tułowia jest zbudowana z 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostka.

Żebra: są zbudowane z części kostnej- kość żebrowa i części chrzęstnej- chrząstki żebrowe. Żebro jest kością długą, składa się z trzonu, końca tylnego kręgosłupowego i przedniego mostkowego.

Mostek: jest kością płaską, składa się z rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Powierzchnia tylna i przednia rękojeści służy jako przyczep mięśni. Na brzegu górnym znajduje się wcięcie szyjne, bocznie od niego: wcięcie obojczykowe i dalej, w najszerszym miejscu rękojeści mostka: wcięcie żebrowe. Trzon mostka jest jego największą częścią. Wyrostek mieczykowaty jest bardzo zmienny w swym kształcie i stanowi miejsce przyczepu mięśni klatki piersiowej i brzucha.

Klatka piersiowa jako całość ma kształt ściętego stożka, spłaszczonego w osi strzałkowej. Otwór górny klatki piersiowej jest ograniczony trzonem I kręgu piersiowego, pierwszymi żebrami i wcięciem szyjnym rękojeści mostka. Otwór dolny zaś trzonem XII kręgu piersiowego, brzegami dolnymi XII i końcami XI żebra, łukami żebrowymi, między którymi tworzy kąt podmostkowy i wyrostkiem mieczykowatym.

- Budowa, lokalizacja i rola macicy:

Macica jest nieparzystym narządem o grubej i kurczliwej ścianie, służącej do przyjęcia zapłodnionego jaja. Macica ma kształt spłaszczonej gruszki, objęta jest wielkim fałdem otrzewnej i leży w środkowej części miednicy, między pęcherzem, a odbytnicą, pośrodkowo w stosunku do jajowodów. W macicy wyróżniamy powierzchnię: jelitową, przestrzeń zawartą między macicą, a odbytnicą: zagłębienie odbytniczo-maciczne, trzon macicy i część dolną: szyjkę macicy. Wewnątrz macicy znajduje się jama macicy o kształcie trójkąta z podstawą zwróconą w stronę dna macicy, przyległe kąty tego trójkąta stanowią ujscie maciczne jajowodu. W ścianie macicy wyróżnia się trzy zasadnicze warstwy: błonę śluzową, silnie rozwinięta błonę mięśniową oraz błonę surowiczą. Błona śluzowa spoczywa bezpośrednio na błonie mięśniowej. W trzonie macicy i w cieśni błona śluzowa jest miękka i gładka, a w szyjce twarda i wyraźnie pofałdowana- tworzy fałdy pierzaste. Błona śluzowa jest pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym: komórki migawkowe, jak i te pozbawione migawek, które produkują śluz. W błonie śluzowej znajdują się liczne gruczoły maciczne. Błona mięśniowa macicy jest najgrubszą warstwą ściany macicy i tworzy mięsień maciczny, zbudowany z komórek mięśni gładkich. Błona surowicza zbudowana z jednowarstwowego płaskiego nabłonka, jako otrzewna pokrywa większą część narządu. Błona surowicza łączy się z mięśniówką macicy i z boków przechodzi w tkankę luźną więzadła szerokiego macicy. W więzadle tym można wyróżnić: krezkę jajowodu, krezkę jajnika i krezką macicy. W prawidłowym położeniu macicy decydującą rolę odgrywa aparat podporowy: mięśnie dna macicy i pochwa oraz aparat wieszadłowy, a w nim: więzadło szerokie macicy, więzadło obłe macicy, więzadło podstawowe macicy, odbytniczo-maciczne oraz pęcherzowo-maciczne.

Rola macicy:

Zapewnia przedostanie się plemników do jajowodu

Umożliwia zagnieżdżenie zarodka

Zapewnia środowisko rozwoju płodu aż do porodu

Tworzenie łożyska

Rozwój ciąży aż do momentu urodzenia się dziecka

- Scharakteryzuj opony mózgowo –rdzeniowe:

Zarówno mózgowie jak i rdzeń kręgowy otaczają ze wszystkich stron opony mózgowo-rdzeniowe. Zbudowane są z błon łącznotkankowych. Najbardziej na zewnątrz leży opona twarda. W oponie twardej są także zatoki żylne, zbierające krew z mózgowia i odprowadzają ją do żyły szyjnej wewnętrznej. Pod oponą twardą znajduje się opona pajęcza, czyli pajęczynówka, nieposiadająca naczyń krwionośnych. Jej gładka powierzchnia zewnętrzna jest pokryta śródbłonkiem. W obrębie mózgowia nie wnika od bruzdy i szczelin, lecz przechodzi nad nimi, dzięki czemu powstaje jama podpajęczynówkowa, wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Bezpośrednio do tkanki mózgowia i rdzenia kręgowego przylega opona miękka, w której znajdują się naczynia krwionośne. Opona miękka wnika w bruzdy i szczeliny mózgowe, wnika też do komór mózgu, w których razem z ependymą tworzy sploty naczyniowe.

12.

- Charakterystyka tk. chrzęstnej i przykłady występowania:

Jednostką strukturalną chrząstki jest chondron. Tkankę chrzęstną zalicza się do tkanek oporowych.

Rodzaje tkanek chrzęstnych:

Tkanka chrzęstna szklista: składa się z komórek chrzestnych i istoty podstawowej z gęstym utkaniem cienkich włókien kolagenowych. Przykłady: powierzchnie stawowe kości, w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani oraz w dośrodkowych częściach żeber.

Tkanka chrzęstna sprężysta: charakterystyczną cechą tej chrząstki to obecność znacznej ilości włókien sprężystych, które tworzą gęste sieci komórek chrzęstnych. Tkanka ta nie kostnieje, nawet w późnej starości. Przykłady: małżowina uszna, ściana zewnętrznego przewodu słuchowego i trąbki słuchowej, nagłośni i krtani.

Tkanka chrzestna włóknista: składa się ze skąpej istoty międzykomórkowej, zawiera grube pęczki włókien klejodajnych. Chondrocyty układają się w szeregi. Chrząstka włóknista występuje w krążkach międzykręgowych, spojeniu łonowym oraz w niektórych dużych więzadłach.

- Budowa zęba z uwzględnieniem uzębienia u osoby dorosłej i dziecka:

W budowie zewnętrznej zęba wyróżniamy: koronę, szyjkę i korzeń.

W budowie wewnętrznej zęba: szkliwo, zębina, miazga, kostniwo oraz kanał korzenia.

Uzębienie heterodontyczne: zęby różnią się od siebie i mimo różnic można je połączyć w odpowiedni grupy.

Uzębienie difiodontyczne: w ciągu życia wyrastają kolejno dwa szeregi zębów.

Uzębienie u osoby dorosłej jest przedstawione jako wzór zębowy w uzębieniu stałym 2123:

8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 12 trzonowych, w uzębieniu mlecznym dziecka: 212, nie ma zębów przedtrzonowych, jest 8 zębów trzonowych, 4 kły i 8 siekaczy.

- Ogólna charakterystyka układu nerwowego:

Układ nerwowy jest przystosowany do spełniania trzech funkcji:

Odbieranie podniet, które docierają do organizmu człowieka z otoczenia

Przekształcania tych podniet na pobudzenia nerwowe, które są następnie przewodzone i przetwarzane

Przekazywania powstałych pobudzeń nerwowych, zwanych impulsami do narządów całego ciała.

Impulsy nerwowe są odbierane przez receptory, które znajdują się w skórze. Pobudzenia nerwowe są przewodzone przez nerwy doprowadzające do centralnego ośrodka (rdzeń kręgowy, mózgowie). Tu są zbierane, przetwarzane, wiązane pomiędzy sobą nawzajem, łącząc się w całość. Od centralnego ośrodka podążają na obwód ciała lub do narządów wewnętrznych przez nerwy odprowadzające, bodźce wywołujące odpowiednie reakcje: skurcz mięśni, zwężenie lub rozszerzenie światła naczyń krwionośnych lub zmiany w intensywności sekrecji gruczołów. Narządy docelowe nerwów do efektory. Ramię doprowadzające, narząd ośrodkowy i ramię odprowadzające tworzą łuk odruchowy.

Układ nerwowy jest zbudowany z tkanki nerwowej, które towarzyszy tkanka glejowa. Podstawową jednostką morfologiczną i funkcjonalną tkanki nerwowej jest neuron, w skład którego wchodzi: perikarion: cytoplazma otaczająca jądro komórkowe, oraz wychodzące od niego wypustki krótkie, rozgałęzione zwane dendrytami, oraz jedna długa, nierozgałęziona, dająca z dala od perikarionu wielkie odgałęzienie-kolateralia, zwana aksonem. Ze względu na położenie układ nerwowy można podzielić na: autonomiczny układ nerwowy, obwodowy układ nerwowy, somatyczny układ nerwowy oraz na centralny, czyli ośrodkowy układ nerwowy. Do autonomicznego układu nerwowego zalicza się układ współczulny oraz przywspółczulny. Do somatycznego wlicza się: piramidalny układ nerwowy: zależny od naszej woli, są to świadome reakcje oraz pozapiramidalny układ nerwowy: reakcje na bodźce zależą od naszej woli, mimowolne. W obwodowy układ nerwowy wchodzi 12 nerwów mózgowych:

Węchowe

Wzrokowy

Okoruchowy

Bloczkowy

Trójdzielny

Odwodzący

Twarzowy

Przedsionkowo-ślimakowy

Językowo-gardłowy

Błędny

Dodatkowy

Podjęzykowy

i 31 par nerwów rdzeniowych. Natomiast w skład centralnego układu nerwowego wchodzi mózgowie i rdzeń przedłużony.

13.

--organizm ludzki jako całość, sposoby opisu człowieka (typy konstytucyjne)

- krew:

Krew :

Jest płynną tkanką łączną, krążącą w naczyniach krwionośnych lub w jamie ciała. W skład krwi wchodzi osocze (90% to woda, glukoza, 0,9% NaCl, hormony, elektrolity: sód, magnez, potas) i elementy morfotyczne krwi: erytrocyty, leukocyty oraz płytki krwi: trombocyty. Barwnik krwi to hemoglobina. Na poziomie naczyń włosowatych różnicują się funkcję krwi:

Aprowizacyjna: dostarczanie komórkom tlenu i substancji odżywczych, soli mineralnych oraz witamin.

Oczyszczająca: wydalanie z tkanek szkodliwych produktów przemiany materii

Termoregulacyjna: stabilizacja odpowiedniej temperatury ciała

Koordynacyjna: dostarczanie komórkom hormonów i innych biologicznie czynnych substancji.

Naczynia krwionośne tworzą u człowieka dwa oddzielne układy krążenia: krążenie małe, płucne oraz krążenie duże.

Krążenie małe: zaczyna się w prawej komorze, skąd krew tętnicami biegnie do płuc, gdzie następuje wymiana gazów tj. pobieranie tlenu i oddawanie dwutlenku węgla. Z płuc krew wraca żyłami do lewego przedsionka, gdzie kończy się małe krążenie.

Krążenie duże: krew zostaje z lewej komory wtłoczona do tętnicy głównej (aorty). Odgałęzienia aorty doprowadzają krew do wszystkich narządów ciała. Z narządów krew uboga w tlen, a bogata w dwutlenek węgla wraca żyłami do prawego przedsionka i tu kończy się duży obieg krwi.

- porównaj korę móżdżku i mózgu:

W budowie mikroskopowej kora móżdżku wykazuje trzy warstwy: drobinową, zwojową i ziarnistą. Najbardziej charakterystyczna jest warstwa zwojowa, zbudowane z komórek gruszkowatych Purkiniego. Pod korą móżdżku znajduje się istota biaława zbudowana z włókien nerwowych odmóżdżkowych i domózdżkowych. W istocie białej są rozmieszczone jądra móżdżku. Móżdżek jest częścią ośrodkowego układu nerwowego tyłomózgowia, w którym odbywa się koordynacja złożonych ruchów dowolnych.

Każda półkula mózgu jest zbudowana z istoty szarej i istoty białej. Istota szara tworzy korę mózgu, która jest nadrzędnym ośrodkiem sprawującym kontrolę nad czynnościami ośrodków nerwowych położonych w pniu mózgu i rdzeniu kręgowym. Wyróżnia się dwa typy kory mózgowej: kora nowa i kora archaiczna. Kora nowa zbudowana jest z 6 warstw komórek nerwowych, różnej wielkości komórek o kształcie piramidalnym i komórek glejowych, poza tym występują tutaj także komórki o kształcie wrzecionowatym lub gwiaździstym, natomiast kora archaiczna niekiedy ma tylko 2-3 warstwy.

14.

- scharakteryzuj połączenia między kośćmi, podaj budowę i przykłady danych połączeń

Połączenia kości dzielimy na: ruchome- stawy oraz na: nieruchome- zrosty. W zależności od rodzaju tkanki łączącej połączenia ścisłe dzielimy na:

Więzozrosty- tkanka łączna włóknista

Chrząstkozrosty- tkanka chrzestna

Kościozrosty- tkanka kostna.

Staw, w którego tworzeniu biorą udział dwie kości, nazywamy stawem prostym, natomiast staw, który tworzą więcej niż dwie kości- stawem złożonym.

- omów budowę pęcherza moczowego, podaj jego lokalizację uwzględniając obie płcie

Pęcherz moczowy jest nieparzystym zbiornikiem, do którego ścieka mocz z obu moczowodów. Znajduje się w miednicy mniejszej, za spojeniem łonowym. U mężczyzn leży do przodu od odbytnicy, a u kobiet między odbytnicę a pęcherz wsuwa się macica i pochwa. Pęcherz moczowy jest luźno związany z tymi narządami za pomocą tkanki łącznej. Opróżniony pęcherz ma wielkość i kształt zbliżony do małej cytryny. Pojemność pęcherza jest zmienna osobniczo: 350-400 ml przeciętnie. W pęcherzu wyróżnia się szczyt pęcherza, trzon pęcherza, dno pęcherza i szyję pęcherza, która przechodzi w cewkę moczową. Otrzewna pokrywa pęcherz tylko od góry i od tyłu. Ściana pęcherza zbudowana jest z trzech warstw: błony śluzowej, błony mięśniowej i błony zewnętrznej. Między błoną śluzową, a mięśniową znajduje się tkanka podśluzowa. Błona mięśniowa pęcherza składa się z pęczków włókien mięśni gładkich. Mięsień zwieracz pęcherza dzięki stałemu napięciu nie pozwala na odpływ moczu z pęcherza- działa jedynie odruchowo. Świadome wpływanie na czynność pęcherza zachodzi dzięki zwieraczowi zewnętrznemu cewki moczowej, który zbudowany jest z tkanki mięśniowej porzecznie prążkowanej.

- omów mikroanatomię gonad męskiej i żeńskiej, scharakteryzuj je jako gruczoły wewnątrzwydzielnicze

15.

- budowa hipotetyczna stawu, przykłady stawów:

Budowa stawu:

W budowie stawu wyróżniamy trzy podstawowe składniki:

powierzchnia stawowa,

torebka stawowa,

jama stawowa.

Elementami pomocniczymi w budowie stawu mogą być: więzadła stawowe, krążki, obrąbki, łąkotki stawowe.

Rodzaje stawów:

Stawy proste: utworzone przez dwie kości: np. staw ramienny, biodrowy.

Stawy złożone: utworzone przez kilka kości: np. staw łokciowy, promieniowo-nadgarstkowy

Stawy zawiasowe: główka stawowa w kształcie bloczka: staw skokowo-goleniowy lub międzypaliczkowy

Stawy obrotowe: główka cylindryczna obracająca się dookoła osi podłużnej trzonu kości: staw promieniowo-łokciowy,

Stawy śrubowe: o dwóch rodzajach ruchów: staw szczytowo-obrotowy

Stawy eliptyczne: główka w kształcie elipsoidy, staw promieniowo-nadgarstkowy

Stawy siodełkowe: powierzchnia stawowa w kształcie siodła, np. staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka

Stawy kuliste wolne: główka stawu jest utworzona przez wycinek kuli, np. staw ramienny

Stawy kuliste panewkowe: głębsza panewka stawowa, np. staw biodrowy.

- drogi wyprowadzające mocz, nabłonki, pólka siatkowate

Do dróg wyprowadzających mocz należą: nerki, moczowody, pęcherz moczowy oraz cewka moczowa. Do wewnątrznerkowych dróg wyprowadzających mocz zaliczamy: kanaliki zbiorcze, kielichy nerkowe mniejsze, większe, przewody brodawkowe, miedniczki nerkowe.

- budowa i lokalizacja żołądka, funkcja wydzielnicza:

Żołądek:

To workowate rozszerzenie przewodu pokarmowego, które jest

Zbiornikiem pokarmu, na czas trawienia

Narządem wydzielniczym, wytwarzającym enzymy trawienne, kwas solny i hormony.

Żołądek jest położony w jamie brzusznej po lewej stronie, jest lekko wygięty i ma kształt haka. W żołądku wyróżniamy dwie ściany: przednią i tylną, które łączą się ze sobą po stronie prawej tworząc krzywiznę mniejszą żołądka, a po stronie lewej krzywiznę większą. ściana tylna przednia żołądka przylega do wątroby i do przepony, ściana tylna przylega do śledziony, trzustki oraz do gruczołu nadnerczowego lewego i nerki lewej. Jest oddzielona torbą sieciową. W budowie ściany żołądka od zewnątrz wyróżniamy: otrzewną oraz błony: mięśniową oraz śluzową. Mięśniówka w wynika napięcia tworzy dołeczki i pólka. W błonie śluzowej żołądka występują gruczoły wpustowe i odźwiernikowe, które produkują wydzielinę śluzową oraz gruczoły właściwe żołądka, produkujące enzymy, kwas solny i hormony.

16

-podział tkanek oporowych i ich charakterystyka

- organy rozmnażania męskiego:

do narządów płciowych męskich należą: jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy oraz prącie i moszna

Narządy płciowe męskie wewnętrzne to: jądro, najądrze, nasieniowód, pęcherzyki nasienne oraz gruczoł krokowy.

Narządy płciowe zewnętrzne to: prącie i moszna

Homologiczne narządy płciowe męskie w stosunku do narządów żeńskich to :

Jajniki = jądra

Łechtaczka = prącie

Wargi sromowe mniejsze = skóra prącia

Wargi sromowe większe = moszna

Więzadło obłe macicy = powrózek nasienny.

-podział mięśni, przykłady, topografia:

Ze względu na budowę i czynności wyróżniamy trzy podstawowe typy tkanki mięśniowej:

Gładka

Poprzecznie prążkowana: język

Mięśniowa serca

Wyróżnia się cztery zasadnicze grupy mięśni:

Długie: występują głównie na kończynach

Krótkie: spotyka się tam, gdzie ruchy są nieznane, lecz wymagające dużej siły

Szerokie: biorą udział w wytwarzaniu ścian dużych jam ciała

Mieszane : mięsień prosty brzucha oraz mięśnie o okrężnym przebiegu włókien: m.okrężny oka, ust.

Elementami pomocniczymi mięśni SA: kaletki maziowe, pochewki ścięgien, beleczki mięśni, trzeszczki oraz powięzie.

17.

- porównaj szkielet kończyny górnej i dolnej:

Kończyna górna:

Składa się z obręczy kończyny górnej- obręczy barkowej, łopatki i obojczyka.

Szkielet kończyny górnej wolnej składa się z kości:

Ramieniowej

Łokciowej,

Promieniowej,

Nadgarstka: łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata, czworoboczna mniejsza, większa, główkowata, haczykowata.

Śródręcza

Kończyna dolna:

Składa się z szkieletu kończyny dolnej- obręczy kończyny dolnej, którą tworzą trzy zrośnięte ze sobą kości tworzące miednicę:

Kość kulszowa

Kość łonowa

Kość biodrowa

Szkielet kończyny dolnej wolnej:

Kość udowa

Kość piszczelowa

Kość strzałkowa

Rzepka w stawie kolanowym

Kości stępu: kość piętowa, skokowa, łódkowata, klinowata: przyśrodkowa, pośrednia i boczna, kość sześcienna.

Kości śródstopia

-budowa krtani

- omów układ hormonalny:

W skład układu hormonalnego wchodzą gruczoły syntezujące i wydzielające do: krwi, limfy oraz płynu mózgowo-rdzeniowego.

Do gruczołów dokrewnych, w których wszystkie komórki syntezują hormony zaliczamy:

Szyszynka: jest elementem śródmózgowia, zbudowanym z komórek szyszynki i Komorek glejowych. Szyszynka wydziela hormon: melatoninę, której funkcja polega na regulowaniu rytmu okołodobowego.

Przysadka mózgowa: leży w zagłębienie kości klinowej, zwanym siodłem tureckim. Otoczona jest oponą twardą. Składa się z płata przedniego i tylnego. Przysadka przylega ściśle do podstawy mózgu, łącząc się z nim za pomocą lejka przysadki. Hormony wydzielane przez przysadkę to m.in.: oksytocyna, odpowiadająca za gwałtowny skurcz mięśni gładkich, ejakulację. Jest to także hormon mleko twórczy. Wazopresyna jest odpowiedzialna za regulację gospodarki wodnej organizmu, reguluje oddawanie moczu.

Tarczyca: insulina i glukagon, kalcytoninę uczestnicząca w gospodarne wapniowej, tyroksynę i trójjodotyroninę, które regulują metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów.

Nadnercze: część korowa pochodzi z ektodermy, a część rdzenna z mezodermy.

Przytarczyce oraz ciałka trzyzwojowe.

Do narządów, których tylko pewne wyspecjalizowane grupy komórek syntezują i wydzielają hormony zaliczamy:

Grasicę

Jajniki

Jądro

Trzustka

20.

-układ oddechowy- ogólna charakterystyka:

W skład układu oddechowego wchodzą:

Nos zewnętrzny,

Jama nosowa z zatokami przynosowymi.

Krtań

Tchawica

Oskrzela

Płuco prawe

Płuco lewe

Opłucna otaczająca je błonami surowiczymi: ścienną i trzewną, wraz z zawartą między nimi przestrzenią- jamą opłucnej.

Przewody doprowadzające powietrze do płuc nazywa się drogami oddechowymi. Umowną granicą pomiędzy górnymi i dolnymi drogami oddechowymi jest kieszonka krtani.

-układ rozrodczy- ogólna charakterystyka:

Zawiązki gonad powstają około 7 tygodnia rozwoju z namnożenia się komórek nabłonka pokrywającego śródnercze. Narządy płciowe ze względu na odmienną budowę u obu płci, dzieli się na narządy płciowe męskie i narządy płciowe żeńskie.

21.

- budowa układu pokarmowego:

Kolejnymi odcinkami układu pokarmowego są: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie: dwunastnica, jelito czcze, jelito kręte, jelito gruba: jelito ślepe, okrężnica, odbytnica. Do wielkich gruczołów układu pokarmowego zaliczamy wątrobę i trzustkę.
jamę ustną ograniczają

Od góry: podniebienie miękkie i twarde,

Od dołu: język i dno jamy ustnej

Od boków: policzki

Od przodu: wargi

Gardło zewnętrzna ściana: okrężnie, wewnętrzna: podłużnie

Przełyk zewnętrzna podłużnie, wewnętrzna: okrężnie.

22.

- budowa i lokalizacja serca:

Serce znajduje się w śródpiersiu,

od tyłu: sąsiaduje z przełykiem,

od przodu: przylega do ściany klatki piersiowej,

po bokach: styka się z opłucną,

z dołu: przylega do przepony.

Ma kształt nieco spłaszczonego stożka, wierzchołkiem skierowanym ku dołowi. Waga serca u kobiet wacha się w granicach: 230-280g, u mężczyzn: 280-340g. w rzucie na kręgosłup serce zajmuje przestrzeń między IV, a VII kręgiem piersiowym. Na sercu wyróżnia się podstawę serca, koniuszek serca, powierzchnię mostkowo-żebrową, powierzchnię płucną, powierzchnię przeponową i prawy brzeg serca. Serce obejmuje błona surowicza, zwana osierdziem. Osierdzie składa się z blaszki ściennej i trzewnej, zwanej nasierdziem. Pomiędzy blaszkami znajduje się jama osierdzia, która jest pozostałością wtórnej jamy ciała. Na powierzchni zewnętrznej serca widać bruzdy: wieńcową, między komorową przednią i tylną. Serce składa się z dwóch przedsionków i dwóch komór. Przedsionki oddziela od siebie przegroda międzyprzedsionkowa, a komory przegroda międzykomorowa. Przedsionki od komór oddzielone są przegrodą przedsionkowo-komorową, w której znajdują się otwory umożliwiające jednokierunkowy przepływ krwi z przedsionków do komór serca. Otwory te nazywamy ujściem przedsionkowy-komorowym prawym i lewym po lewej stronie.

- układ rozrodczy męski – hormony:

Do cewki moczowej męskiej uchodzą gruczoły:

Prostata,

Gruczoł opuszkowo-cewkowy

Pęcherzyki nasienne

Przewód wytryskowy.

W cewce moczowej męskiej wyróżniamy część:

Sterczową

Błoniasta

Gąbczastą

Hormony sterydowe produkowane są przez nadnercza

Rola komórek śródmiąższowych polega na: wydzielaniu hormonów

Rola komórek podporowych polega na: odżywianiu plemników.

Do gruczołów, których wydzielina wpływa na aktywność i żywotność plemników, zaliczamy:

Gruczoł krokowy

Najądrze

Pęcherzyki nasienne

Gruczoł opuszkowo-cewkowy

Błonka nasieniowodu.

- różnice między tętnicą, a żyłą:

Tętnice: gruba ściana w stosunku do wielkości światła, kontur światła pofałdowany, pusty, najgrubsza jest warstwa środkowa, błona sprężysta wewnętrzna dobrze wykształcona, błona sprężysta zewnętrzna też dobrze wykształcona.

Żyły:

Cienka ściana w stosunku do wielkości światła, kontur światła gładki, w świetle często widoczne krwinki, najgrubsza jest warstwa zewnętrzna, w żyłach dużych komórki mięśniowe tworzą jednolitą warstwę, błona sprężysta wewnętrzna słabo wykształcona, a błony sprężystej zewnętrznej: brak.