Niezbędnik człowieka mówiącego.

MzI

Kolegium Nauczycielskie
w Bielsku-Białej

Rozdział I

Ćwiczenia oddechowe:

1. W pozycji leżącej:

1. Ułóż się na wznak na twardym i równym podłożu. Wykonaj szybki wdech ustami i nosem, starając się doprowadzić powietrze do najniższych pięter klatki piersiowej (dłoń leżąca pomiędzy łukami żebrowymi powinna unosić się zdecydowanie, natomiast leżąca w górnej części klatki piersiowej w znacznie mniejszym stopniu); napnij mięśnie brzucha starając się przez moment zatrzymać powietrze w płucach; wydychaj powietrze bardzo wolno przez lekko rozchylone usta (jak przez rurkę).

2. Połóż się na plecach na twardym, równym podłożu. Na brzuchu połóż książkę (średniej wielkości i wagi, z biegiem czasu możesz zwiększać obciążenie). Wykonaj wdech ustami i nosem tak, aby książka uniosła
   się. Zatrzymaj na moment książkę w najwyższym punkcie. Wykonaj wolny wydech tak, aby książka płynnie obniżała się. Powtórz ćwiczenie, wymawiając wydłużoną głoskę fff lub sss.

3. Połóż się na plecach na twardym, równym podłożu. Na brzuchu połóż książkę. Wykonaj wdech ustami i nosem tak, aby książka uniosła
   się. Podczas wydechu zrób kilka pauz, utrzymaj książkę przez 2 – 3 sekundy na tej samej wysokości. Powtórz ćwiczenie, wymawiając głoskę fff lub sss.

1. W pozycji siedzącej:

1. Siedząc na krześle przy stole, na którym w odległości około 30cm stoi zapalona świeca. Dmuchamy na płomień tak, aby nie zgasł, tylko pozostał jak najdłużej odchylony.

2. siedzimy na krześle w pozycji wyprostowanej, trzymamy w ręku przed sobą pociętą do połowy w paski kartkę papieru lub piórko i dmuchamy na paski papieru, waciki, piórka, krótki wdech nosem, długi wydech ustami.

3. Usiądź po turecku. Dłonie oprzyj o kolana. Oddychaj przez nos spokojnie, powoli, starając się wydłużyć wdech - licz w myślach 1,2,3,4. Zatrzymaj się na wdechu licząc w myślach 1,2. Następnie wykonaj wydech licząc 1,2,3,4,5,6 i zakończ cykl pełnego oddechu zatrzymaniem na wydechu licząc w myślach 1,2. Oddychaj w ten sposób przez ok. 5 minut. Z czasem staraj się wydłużać fazę wydechu.

1. W pozycji stojącej:

1. Wdech nosem z uniesieniem ramion przodem w górę, a następnie wydech ustami.

   1. W dłoniach w odległości 20 – 30cm od twarzy kartka papieru, dmuchamy na kartkę tak, aby równomiernie odchylała
      się o niewielki kąt.

2. Wykonując wdech wydaj dźwięk jak podczas chrapania. Wydychaj jak brzęcząca pszczoła ( bzzzz.... ). Powtórz 5-10 razy. Ćwiczenie pomaga oczyścić gardło.

3. W dłoniach nad głową trzymamy piórko lub kawałek waty, silnie dmuchamy w piórko tak, aby jak najdłużej unosiło się w powietrzu.

Rozdział II

Ćwiczenia uelastyczniania przepony:

1. Na jednym wydechu wypowiadamy tekst: Jedna mała żaba, druga mała żaba… staramy się wyliczyć jak najwięcej żab na wydechu.

2. Przyjmij pozycję stojącą. Połóż dłoń na brzuchu tak, aby środkowa jej część znajdowała się na pępku. Wykonaj wdech. Podczas wydechu część powietrza wypuść powoli na głosce „s” ( sssssssss...); resztę powietrza zużyj wymawiając ją szybko i krótko (s, s, s, s, s, ..). Odczuj ruchy przepony
   i ściany brzusznej z pępkiem w kierunku kręgosłupa w czasie wydechu
   i artykulacji tych głosek. W drugim etapie wydechu (po długim ssss...) możesz wykorzystać także głoski: „p”, „b”, „k”, „t”.

3. Przyjmij pozycję stojącą. Połóż dłoń na brzuchu tak, aby środkowa jej część znajdowała się na pępku. Wykonaj wdech, na wydechu wymawiaj odczuwając rytmiczne ruchy ściany brzusznej:

• tktktktktktktktk....

• btbtbtbtbtbtbtbt...

Rozdział III

Ćwiczenia kierowania dźwięku na maskę:

1.Wymawiaj przy różnym nasileniu głosu, w różnym tempie i na różnej wysokości tony połączenia spółgłosek dźwięcznych:

ma me my mi mo mu mę mą

na ne ny ni no nu ną ną

am em ym im om um

an en yn in on un

mam mem mym mim mom mum

mama meme mymy mimi momo mumu męmę mąmą

mmam mmem mmym, itd.

Pamiętaj o gradacji siły, tempa i wysokości tonu.

2.Przedłużanie głoski ,,m” udając mruczenie kota zwrócenie uwagi
na wibracje skrzydełek nosa oraz delikatne i bez wysiłku wybrzmiewanie ze zmienną intonacją.

3..Na przemienne wymawianie cicho i głośno głoski ,,sz” podczas zabawy ,,Wiejący wiatr”. Ćwiczenie można wzbogacić ruchami ciała i rąk, intensywnymi – przy wybrzmiewaniu głośnego ,,sz” i delikatnymi
przy lekkim wietrzyku.

Rozdział IV

Ćwiczenia artykulacyjne:

1.Ćwiczenia języka:

a) Wymawiaj przez dłuższy czas:

dete dete dete …

tede tede tede…

dete tede dete tede …

tede dete tede dete…. .

Przyśpieszając maksymalnie tempo staraj się o bardzo szybką
i energiczną pracę języka (powinien uderzać, a nie dotykać). Uzyskujesz w ten sposób jego elastyczność i ruchliwość.

b) Kląskanie językiem – naśladowanie konika.

c) Wymów połączenie ni, mocno uderzając językiem, potem z nagła powiedz ny, prowadząc język ostrym ruchem. Powtórz kilkanaście razy, obserwując w lusterku pracę języka. Ćwicz również ny- ni

2.Ćwiczenia warg:

a) Ćwicz mocno wyciskając spółgłoskę, zestawy by- bi… bi-by.

b) Usta w dzióbek. Koliste ruchy ułożonych w dzióbek ust: w lewo,
w prawo.

c) Nadymanie policzków przy mocno zaciśniętych ustach.

3.Ćwiczenia żuchwy:

a) Energiczne przesuwanie żuchwy na boki, z ustami najpierw zamkniętymi, potem otwartymi.

b) Drobne ruchy żuchwy połączone z dźwiękiem: vvvvv, tzw. szczękanie zębami

c) Ziewanie -najniższa pozycja żuchwy.

4.Ćwiczenia podniebienia miękkiego:

a) Unosimy i opuszczamy podniebienie miękkie, podczas szerokiego otwarcia jamy ustnej przed lustrem.

2. Kilkakrotnie wymawiamy głoski: ,,k”, ,,g”, a następnie ich połączenia w otoczeniu samogłosek ustnych i nosowych np. ,,gą”, ,,ką”, ,,gę”, ,,kę”, ,,go”, ,,ko”, ,,gu”, ,,ku”, ,,og”, ,,ok.”, ,,uk”, ,,ug”.

Pamiętamy o możliwym jak najszerszym otwieraniu ust.

2. Wykonujemy pozorne ruchy ssania cukierka leżącego w tylnej części jamy ustnej.

Rozdział V

Ćwiczenia relaksacji słuchu:

1. Siadamy w wygodnie, zamykamy oczy i wsłuchujemy się przez minutę
   ( podczas gdy jest hałas) lub dwie minuty (gdy jest cisza i nie męczymy słuchu) się w różne odgłosy dochodzące do nas.

2. Słuchanie wybiórcze – słuchamy tylko jednego wybranego przez nas odgłosu, np. idą na spacer staramy się słyszeć tylko szczekanie psów.

3. Dostrajanie ucha - musimy znajdować się w cichym pomieszczeniu, gdzie znajduję się radio bądź telewizor. Ustawiamy sprzęt na jakąkolwiek audycję radiową i słuchamy jej przez chwilę, następnie ściszany dźwięk
   o 2 jednostki i wsłuchujemy się przez kilka minut w tą audycję, starając się zrozumieć o czym mówią w niej. Jeżeli rozumiemy to ponownie ściszamy dźwięk o 2 jednostki i słuchamy, czy rozumiemy o czym mówią.

Rozdział VI

Ćwiczenia dykcji:

GŁOSKA „R”

1. Ćwiczenia przygotowujące-usprawniające narządy artykulacyjne (język):

• Żucie języka

• Ostrzenie języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach

• Masaż języka poprzez zagryzanie czubka

• Szybkie unoszenie i opuszczanie języka przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie

• Ćwiczenia szybkiego wymawiania głosek l, n.

• Ćwiczenie szybkiego wymawiania głoski t

• Ćwiczenie szybkiego wymawiania naprzemiennego głosek t, d, n.

• Naśladowanie odgłosów: konia-prr, zimno brr

• Energiczne poruszanie palcami warg poziomo lub pionowo

1. Wywołanie głoski „r”

POWTARZANIE SYLAB CORAZ SZYBCIEJ

1. NA-LA-PA-TA-DA

NO-LO-PO-TO-DO

NE-LE-PE-TE-DE

NU-LU-PU-TU-DU

1. DEDA, DEDO, DEDU

2. TE-DAM-WA

TAT-TEDAT

ENTE-DENTE

POWTARZANIE SYLAB –NAJPIERW SZEPTEM, PEŁNYM GŁOSEM I CORAZ SZYBCIEJ

TD, TDN, TE-DA,

TEDE, TEDO, TEDU, TEDY

POWTARZANIE CORAZ SZYBCIEJ

LA, LA, LA, LA…..TRLA

LO, LO, LO, LO…..TRLO

LE, LE, LE, LE…..TRLE

LY, LY, LY, LY……TRLY

LU, LU, LU, LU….. TRLU

POWTARZANIE WYRAZÓW DŹWIĘKONAŚLADOWCZYCH

PTAKI-TRI, TRĄBKI TRU-TRU, WARCZENIE PSA WR-WR, POPSUTY KARABIN (SZEPTEM) TR-TR, WRONA KRA-KRA, SROKA CZYR-CZYR

1. „Mechaniczne” wywołanie głoski „r”

1. Szybkie potrącanie wędzidełek języka podczas mówienia ź, d, żle

2. Lekkie podbijanie brody przy wymawianiu głoski l

3. Język między wargami parskanie i wymowa dr

4. Nabrać dużo powietrza język u góry za zębami „plunąć”

1. Wymowa głoski „R”

1. Logotomy np.:

RA, RE, RY, R’I, RO, RU, RĄ

ARA, ERE, YRY, IR’I, ORO, URU

AR, ER, YR, IR, OR, UR

1. ŚPIEWANIE NOCNE NA DWA GŁOSY

STOPY METRESY- PIERSI METRESY

W ESY FLORESY … W ESY FLORESY

ŁYDKI METRESY- RĘCE METRESY-

W ESY FLORESY … W ESY FLORESY…

1. ZDANIA np.:

W PORCIE RYBACKIM JEST DUŻY RUCH.

NA RYNKU STOJĄ LATARNIE.

ROBOTNICY WRACAJĄ Z FABRYKI.

NA BIURKU LEŻY PIÓRO.

ROMEK ROZWIJA Z PAPIERU SER.

1. WIERSZE np.:

„R”

W. CHOTOMSKI

NA DZIEŃ DOBRY WARCZY W RURACH, AŻ NA

KARKU CIERPNIE SKÓRA- RRRRR!

Z RUR RUSZYŁA W STRONĘ TARKI, WARCZY

GROŻNIE TRĄC SUCHARKI- TRRRR!

DO FROTERKI SIĘ DOBIERA, WARCZY W

PRALKACH I MIKSERACH - FRRRR!

TRA-DRA, TRE-DRE, TRY-DRY, TR’I-DR’I

TRO-DRO, TRU-DRU, TRĄ-DRĄ

1. WYRAZY NP.:

RAK, RADA, RASA, RAMOTA, REN, RĘCE, REGAŁ, RYBA,

RYSA, RYLEC, RYBITWA……..

PARA, STARY, RIPOSTA, KARA, KARABIN, HEREZJA,

WYRYWAĆ, DYRYGENT, IRYSY, KIR, PIRYT,

LIR, FAKIR, TOR, MUR, CHÓR, WIÓR,

1. WYRAŻENIA DWUWYRAZOWE np.:

OGRODZONY TEREN ARKUSZ PAPIERU

APARAT RADIOWY DREWNIANY KOREK

PODARTY PARASOL STARY ŻYRANDOL

ROZBITY GARNEK PORT RYBACKI

MOŻE DOSYĆ? MOŻESTARCZY? GDZIE TAM!

CORAZ GROŹNIEJ WARCZY – WRRRR!................

1. PODWOJONA GŁOSKA „R”

KONARY RODODENDRONU

FOLKLOR RODOWITY

RABARBAR ROBACZYWY

SPÓR RYCERZY

Opinia:
Ćwiczyłam dziennie 10 minut, ale nie wszystkie ćwiczenia potrafiłam wykonać. Widzę u siebie lekką poprawę w wymawianiu głoski „R”. Uważam, że muszę nadal kontynuować ćwiczenia.

Bibiografia:

1.Zofia i Henryk Szletyńscy „Prawidłowe mówienie” .

2. Jerzy Kram „Zarys kultury żywego słowa”

       3. „Emisja głosu nauczyciela. Wybrane zagadnienia.”

Strony internetowe:

1. www.staff.amu.edu.pl/~emisja/cw_oddechowe.doc