MIKROEKONOMIA – DEFINICJE cz.II

1. Nakład (inaczej: czynnik produkcji) – dobro lub usługa wykorzystywane w procesie produkcji.

Nakłady obejmują pracę (robociznę), maszyny, surowce, energię. Termin nakłady obejmuje wszystko,

począwszy od płac menedżerow, aż po wydatki na bandaże w zakładowym ambulatorium.

1. Funkcja produkcji – określa maksymalne rozmiar produkcji, jakie są możliwe do osiągnięcia przy

rożnym poziomie nakładow.

Funkcja produkcji jest zbiorem technicznie efektywnych metod wytwarzania. Metoda wytwarzania jest

technicznie nieefektywna, jeżeli do wytworzenia danej wielkości produkcji zużywa więcej jednego

czynnika produkcji i nie mniej innego czynnika niż inne znane metody wytwarzania, pozwalające

osiągnąć tę samą wielkość produkcji

1. Technologia – określona metoda łączenia czynników produkcji w procesie wytwarzania dóbr.

2. Technika – zbiór wszystkich znanych technologii.

3. Postęp techniczny – wynalazek lub udoskonalenie organizacyjne, ktore pozwala na wytwarzanie danej

wielkości produkcji przy niższym niż poprzednio poziomie nakładow. Technologia uważana dotychczas

za efektywna może okazać się przestarzała, jeżeli wskutek postępu technicznego uzyskamy nową,

1. wydajniejszą metodę produkcji
   Długi okres – czas niezbędny do dostosowania do nowych warunkow wszystkich rodzajow czynnikow
   produkcji w przedsiębiorstwie. W długim okresie mogą się zmienić rozmiary przedsiębiorstwa, może być wprowadzona inna metoda
   produkcji, przyjęci dodatkowi pracownicy lub wynegocjowane nowe umowy z dostawcami surowcow.

2. Krótki okres - czas, w ktorym przedsiębiorstwo jest w stanie tylko częściowo dostosować czynniki

wytworcze do nowych warunkow. Przedsiębiorstwo może niemal natychmiast wydłużyć lub skrocić czas trwania zmiany roboczej.

Zatrudnienie pracownikow lub ich zwolnienie zajmuje więcej czasu. Jeszcze dłużej trwa zaprojektowanie, budowa i uruchomienie nowej fabryki.

1. Krzywa długookresowych kosztów całkowitych – opisuje minimalne koszty wytwarzania różnych rozmiarów produkcji wówczas, gdy przedsiębiorstwo jest w stanie dostosować wszystkie czynniki wytwórcze.

2. Długookresowe koszty całkowite (LTC – ang. long-run total costs) to zbiór metod wytwarzania różnych rozmiarów produkcji p najniższych kosztach. Ponieważ zawsze istnieje możliwość likwidacji przedsiębiorstwa, długookresowe koszty całkowite wytwarzania zerowych rozmiarów produkcji są równe zeru. LTC opisuje końcową wysokość kosztów po dokonaniu wszystkich niezbędnych dostosowań.

3. Długookresowe koszty krańcowe (LMC – ang. long-run marginal costs) to przyrost długookresowych kosztów całkowitych przy różnej wielkości produkcji, wywołany kolejnymi przyrostami produkcji o jednostkę. Długookresowe koszty całkowite muszą rosnąć wraz z powiększeniem produkcji. Wytwarzanie większego wolumenu produkcji kosztuje więcej.

4. Przeciętne koszty produkcji – są równe kosztom całkowitym podzielonym przez wielkość produkcji. Koszty przeciętne są na początku wysokie, później spadają i znowu rosną. Ten typowy wykres kosztów przeciętnych przypomina kształtem literę U.

5. Korzyści ze skali produkcji (inaczej: rosnące przychody ze skali) – występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne spadają wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

6. Stałe przychody ze skali – pojawiają się, gdy długookresowe koszty przeciętne są stałe przy wzroście produkcji.

7. Niekorzyści skali (inaczej: malejące przychody ze skali) występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne rosną wraz ze wzrostem produkcji.

8. Minimalna efektywna skala produkcji, ekon. wielkość produkcji w przedsiębiorstwie, której przekroczenie powoduje powstanie zjawiska dyzekonomii skali — wzrostu przeciętnych długookresowych kosztów całkowitych; zestawienie m.e.s.p. z popytem rynkowym wyznacza strukturę rynku

9. Stały czynnik produkcji - czynnik, ktorego nakład nie może ulec zmianie. Długość trwania krotkiego okresu zależy od gałęzi. Do zbudowania nowej elektrowni potrzeba niekiedy 10 lat, ale otwarcie nowej restauracji może nastąpić po paru miesiącach.

10. Zmienny czynnik produkcji- jest to czynnik którego nakład może ulec zmianie nawet w krótkim okresie.

11. Krańcowy produkt zmiennego czynnika produkcji (np. pracy) – jest rowny przyrostowi produkcji

uzyskanemu dzięki zwiększeniu o jednostkę ilości czynnika zmiennego, przy założeniu, że ilość

pozostałych czynnikow się nie zmienia.

1. Prawo malejących przychodów – działa wtedy, kiedy wszystkie, z wyjątkiem jednego, czynniki produkcji są stałe. Sprawia ono, że od pewnego poziomu nakładów czynnika zmiennego, jego produkcyjność krańcowa stale się zmniejsza.

2. Długookresowe koszty całkowite (LTC – ang. long-run total costs) to zbiór metod wytwarzania różnych rozmiarów produkcji p najniższych kosztach. Ponieważ zawsze istnieje możliwość likwidacji przedsiębiorstwa, długookresowe koszty całkowite wytwarzania zerowych rozmiarów produkcji są równe zeru. LTC opisuje końcową wysokość kosztów po dokonaniu wszystkich niezbędnych dostosowań.

3. Długookresowe koszty krańcowe (LMC – ang. long-run marginal costs) to przyrost długookresowych kosztow całkowitych przy rożnej wielkości produkcji, wywołany kolejnymi przyrostami produkcji o jednostkę. Długookresowe koszty całkowite muszą rosnąć wraz z powiększeniem produkcji. Wytwarzanie większego wolumenu produkcji kosztuje więcej.

4. W krótkim okresie można dostosowywać ilość pracy zaś ilość kapitału jest stała. Tak więc przedsiębiorca ponosi stałe koszty kapitału oraz zmienne koszty pracy. W długim okresie oba czynniki są zmienne. Tak więc w tym przypadku wszystkie koszty są zmienne

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. STRUKTURA RYNKU-opis zachowań kupujących i sprzedających na tym rynku. Określa liczbę

podmiotow na rynku oraz ich zachowania. Konkurencja doskonała - model rynku, na którym występuje wielu nabywców i wielu sprzedawców, a żadni z nich nie mają wpływu na cenę, popyt i podaż. Uczestnicy rynku doskonale konkurencyjnego napotykają poziomą krzywą popytu - bez względu na to, ile dane przedsiębiorstwo sprzedaje, uzyskuje dokładnie cenę rynkową. Z jednej strony gdyby przedsiębiorstwo to próbowało podnieść cenę powyżej rynkowej, niczego by nie sprzedało, ponieważ nabywcy przeszliby do jednej z wielu konkurencyjnych firm, których produkt jest równie dobry, ale tańszy.

1. Monopol - forma rynku, na którym działa jeden sprzedawca przy nieograniczonej liczbie nabywców. Może przybierać formę związków producentów dających przewagę ekonomiczną nad konkurentami poprzez osiąganie wyższych zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży, jak i wobec możliwości narzucania niskich cen dostawcom.

2. Krzywa krótkookresowej podaży to taka krzywa krótkookresowych wydatków marginalnych SMC, sięgające wyżej niż punkt A, w którym krzywa SMC jest przeprowadzone przez najmniejszy punkt krzywej krótkookresowych przeciętnych wydatków zmiennych SAVC.

 Punkt A to taki punkt, który wykazuje miejsce likwidacji firmy, ponieważ poniżej tego punktu A nie jest możliwe pokrycie krótkookresowych przeciętnych kosztów zmiennych SAVC wyprodukowania towarów, cena P1 jest ceną zamknięcia, a z tego wynika, iż firma powinna wytwarzać produkty po jakiejkolwiek cenie nie większej od P1.

1. Cena zamknięcia to cena, przy której producentowi jest obojętne, czy wytwarza, czy nie; jest ona równa przeciętnym kosztom zmiennym (E.Czarny 2006, s. 141). Inaczej mówiąc cena zamknięcia to cena równa przeciętnym kosztom zmiennym. Dopóki cena produktu jest wyższa od poziomu przeciętnego kosztu zmiennego, przedsiębiorstwo nie przerywa produkcji, gdyż cena pokrywa koszty bieżące związane z produkcją oraz część kosztów stałych. Gdyby cena spadła poniżej tego poziomu, w celu uniknięcia powiększania strat przedsiębiorstwo powinno zaprzestać produkcji.

2. Prawo jednolitej ceny - Prawo jednolitej ceny gdyby nie istniały żadne przeszkody utrudniające handel ani koszty transportu to cena danego towaru byłaby taka sama na całym świecie

3. Przedsiębiorstwo krańcowe w gałęzi to takie przedsiębiorstwom które nie ponosi strat ani zysków

4. Zysk normalny - Taki poziom zysku który zapewnia jedynie zwrot kosztu alternatywnego czasu i pieniędzy właściciela

5. Zysk nadzwyczajny - nadwyżka utargu całkowitego nad kosztami całkowitymi

6. Krótkookresowa równowaga na rynku wolnokonkurencyjnym - przy stałych cenach i płacach jest wtedy gdy planowane globalne wydatki dokladnie zrównają się z faktycznie wytworzoną produkcją

7. Długookresowa -||- - w warunkach konkurencji doskonałej taka sytuacja kiedy cena rynkowa równoważy wielkość popytu z całkowitą wielkością podaży towaru dostarczanego przez wszystkie przedsiębiorstwa działające w danej gałęzi z których każde produkuje zgodnie ze swoją długookresową krzywą podaży ,ostatnie (najdroższe)przedsiębiorstwo osiąga tylko zysk normalny

8. SIŁA MONOPOLISTYCZNA- zdolność monopolu do narzucania cen wyższych niż kwoty krańcowe. Na rynku monopolu ustalone są wyższe ceny w porównaniu z rynkiem konkurencyjnym i oferowana jest mniejsza ilość produktów

9. MONOPOL NATURALNY- wynikający z wysokich jednostkowych kosztów wytwarzania przy produkcji na małą skalę

10. Monopol różnicujący ceny – monopolista posiadający dany zasób jest w stanie sprzedać go po różnych cenach, może do tego wykorzystać np. aukcje.

11. Konkurencja niedoskonała - struktura rynku w której krzywe popytu na wyroby przedziębiorstw są nachylone w dół a cena produktu zależy od wytworzonej i sprzedawanej ilości

12. Oligopol - gałęź w której działa tylko kilku producentów każdy z nich wie że uzuskana cena zależy nie tylko od wielkości jego produkcji lecz także od zachowań głównych konkurentów

13. Konkurencja monopolistyczna - składa się z wielu dostawców wytwarzających produkty będące bliskimi substytutami.Każde z przedsiębiorstw ma ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów

14. Wskaźnik koncentracji –

15. Gra to dowolna sytuacja konfliktowa, gracz natomiast to dowolny jej uczestnik. Graczem może być na przykład człowiek, przedsiębiorstwo lub zwierzę. Każda strona wybiera pewną strategię postępowania, po czym zależnie od strategii własnej oraz innych uczestników każdy gracz otrzymuje wypłatę w jednostkach użytecznościZmowa - jawne lub tajne porozumienie przedsiębiorstw którego celem jest uniknięcie wzajemnej konkurencji

16. Strategia - to program ogólny działalności przedsiębiorstwa ukierunkowany na wykorzystanie potencjału produkcyjnego i zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów.

17. Równowaga Nasha - sytuacja w której każdy gracz wybiera najlepszą strategię gry ,biorąc pod uwagę strategię pozostałych graczy

18. Strategia dominująca - sytuacja w której najlepsza strategia jednego z graczy jest niezależna od strategi obranych przez pozostalych graczy

19. ZOBOWIĄZANIE SAMOOGRANICZAJĄCE- dobrowolna deklaracja ograniczająca możliwości przyszłego wyboru

20. GROŹBA WIARYGODNA- zapowiedź działań odwetowych sytuacji, kiedy przedsiębiorstwu rzeczywiście opłaca się je zrealizować

21. Model Cournota - to najbardziej popularny model konkurencji niedoskonałej. Zgodnie z założeniami modelu każde z przedsiębiorstw w oligopolu wybiera poziom swojej produkcji dążąc do maksymalizacji zysku i przyjmując wielkość produkcji konkurentów za daną. Zakłada się również, że produkowane przez wszystkie firmy dobra są identyczne i mają jednakową cenę. Od modelu Bertranda różni się głównie tym, że firmy decydują nie o cenie, lecz zamiast tego o poziomie swojej produkcji.

22. Funkcja reakcji w modelu Cournota – pokazuje jak zmienia się wielkość produkcji A w oparciu o przewidywane wielkości produkcji konkurenta (maksymalizacja zysków) ; zależność między Qa i Qb

23. Model Bertranda - popularny model konkurencji niedoskonałej. Zgodnie z założeniami modelu każde z przedsiębiorstw w oligopolu wybiera poziom swojej ceny, dążąc do maksymalizacji zysku i przyjmując ceny ustalone przez konkurentów za dane. Zakłada się również, że produkowane przez wszystkie firmy dobra są identyczne. Od modelu Cournota różni się głównie tym, że firmy decydują nie o wielkości produkcji, lecz zamiast tego o poziomie cen swoich produktów.

24. Model Stackelberga = Duopol Stackelberga to szczególny przypadek oligopolu uwzględniający istnienie dwóch firm konkurujących na danym rynku, z których jedna przyjmuje rolę przywódcy ilościowego a druga jego naśladowcy. Przywództwo ilościowe oznacza sytuację, gdzie jedna z firm dokonuje wyboru co do wielkości produkcji przed decyzją drugiej firmy. Pierwszeństwo przywódcy w określaniu wielkości produkcji w gałęzi, w której działa najczęściej może wynikać z zajmowania przez niego pozycji dominującej na rynku tzn. posiadania takiego udziału w rynku, że jest on w stanie wpływać na decyzję innych firm. W analizie modelu Stackelberga zakłada się, że przywódca oraz naśladowca wytwarzają identyczne dobro, na które ustalają taką samą cenę. Ponadto, zgodnie teorią oligopolu firmy konkurują między sobą poprzez wzajemną obserwację, na podstawie której próbują przewidzieć swoje reakcje i od tych przewidywań uzależniają swoje decyzje o ilości produkcji.

25. POPYT POCHODNY - Z popytem pochodnym mamy do czynienia wtedy, gdy popyt na jedno dobro wywołuje popyt na inny towar (na przykład - wzrost popytu na samochody wywoła wzrost popytu na stal). Również popyt na czynniki produkcji jest popytem pochodnym - wynika z popytu na produkty, do wytworzenia których używane są dane czynniki (przykładowo: popyt na pracę w hutach będzie uzależniony od popytu na stal).

26. Krańcowy produkt pracy (marginal value produkt of labour – MVPL) – Produkt krańcowy jest dodatkowym produktem lub wynikiem dodanym dzięki zastosowaniu jednej dodatkowej jednostki tego czynnika ( przy niezmienionej ilości pozostałych czynników) np. utrzymujemy stałą niezmienną ilość ziemi, maszyn i wszystkich innych czynników. Wtedy krańcowy produkt jest dodatkowym produktem uzyskanym w wyniku dodania jednej jednostki pracy.

27. Wartośc krańcowego produktu pracy - krańcowy produkt pracy, wyrażony w wielkościach fizycznych, pomnożony przez cenę wytwarzanego produktu

28. KRAŃCOWY PRZYCHÓD Z PRACY- przyrost utargu przedsiębiorstwa uzyskany przy sprzedaży produkcji wytworzonej dzięki zatrudnieniu dodatkowej jednostki pracy

29. Zasób siły roboczej, w danym okresie ogół osób pracujących (zatrudnionych) oraz chcących pracować (bezrobotnych, lecz poszukujących pracy, zarejestrowanych w biurach zatrudnienia).

30. Stopień aktywności zawodowej - zależy głównie od indywidualnych cech psychofizycznych pracownika, od warunków pracy, od stopnia identyfikacji z zawodem, a także od innych czynników.

31. Dochód transferowy czynnika produkcji - minimalna zapłata, jaka potrzebna jest, aby przyciągnąć dany czynnik do świadczenia usług w określonym zastosowaniu.Każdy czynnik produkcji posiada tylko dla niego właściwy poziom dochodu który jest wystarczający by przyciągnąć go do wykonywania pracy.

32. Renta ekonomiczna - nadwyżka nad wielkością dochodu transferowego dla wszystkich pracowników oprócz ostatniego o najwyższym poziomie dochodu transferowego i oczywiście w sytuacji gdy wszystkim pracownikom płacona jest jedna stawka za pracę.

33. Kapitał rzeczowy – to maszyny, budynki, wyposażenie, które są wykorzystywane w produkcji. Jest to zasób dóbr uprzednio wytworzonych, które wpływają na tworzenie nowych dóbr czy usług. Kapitał rzeczowy zwany jest także rzeczowym majątkiem produkcyjnym, obejmując swym zakresem takie aktywa jak: infrastruktura transportowa, budynki, zapasy i inne. Wielkość kapitału rzeczowego określana jest w danym roku poprzez inwestycje w latach poprzednich.

34. Ziemia - w ekonomii jest jednym z trzech czynników produkcji - pozostałe dwa to praca oraz kapitał. Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca (przestrzeni) na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.

35. Inwestycje brutto - obejmują produkcję nowych dóbr kapitałowych oraz ulepszenie istniejących dóbr kapitałowych np. budowa dróg, mostów, budynków i budowli, zakup maszyn, urządzeń technicznych i narzędzi, środków transportu, zakup licencji na wytwarzanie produktów. Inwestycje realizowane są najczęściej w drodze zakupu towarów i usług przez przedsiębiorstwa. Rzadziej realizowane są natomiast przez gospodarstwa domowe i instytucje państwowe.

36. Inwestycje netto - Inwestycje brutto pomniejszone o amortyzację

37. Zasób - reprezentuje poziom danej zmiennej w określonym momencie (nie ma wymiaru czasowego) w odróżnieniu od strumienia, który wyraża zmianę na jednostkę czasu. Dla ilustracji za zasób można uznać ilość wody w jeziorze w danym momencie, strumieniem nazwiemy ilość wody jaka przepłynie przez jezioro w określonym przedziale czasu. Przykładem "ekonomicznym" jest bilans przedsiębiorstwa, który podaje jego stan finansowy na konkretny punkt w czasie np. 31 grudnia. Zasób można definiować również jako ilość pewnego składnika aktywów w jakimś momencie np. 100 tokarek w dniu 30 marca.

38. Wartośc zaktualizowana - aktualna wartość przepływów pieniężnych (dochodów, wydatków) lub kapitału, które zaistniały w przeszłości lub powstaną w przyszłości.

39. Nominalna stopa procentowa - to stopa procentowa pokazująca nominalny przychód z posiadanego kapitału lub cenę kapitału udostępnionego.

40. Stopa procentowa to wyrażony w procentach iloraz sumy odsetek uzyskanych z zainwestowanej kwoty pieniędzy (lub innych środków finansowych) i wielkości tej zainwestowanej kwoty w danym okresie.Ponieważ gromadzenie środków finansowych związane jest z oszczędzaniem, a oszczędzanie
    to powstrzymanie się od bieżącej konsumpcji, możliwe jest alternatywne zdefiniowanie stopy procentowej jako stopy wyrażającej koszt odłożonej konsumpcji

41. Realna stopa procentowa - to stopa procentowa nominalna pomniejszona o stopę inflacji, czyli procent wzrostu średniego poziomu cen . Jest ona miarą wzrostu dochodów z tytułu depozytów po uwzględnieniu faktu, że w wyniku inflacji wzrastają ceny dóbr, które można zakupić w ciągu roku.

42. Wartość krańcowego produktu kapitału (marginal value product of capital – MVPK ) – wzrost wartości produkcji przedsiębiorstwa wynikający z zatrudnienia jednej dodatkowej jednostki kapitału

43. Wymagana stawka wynagrodzenia kapitału -można zdefiniować jako stawkę, która pozwala pokryć właścicielom kapitału wszystkie koszty ekonomiczne, (uzależnione od ceny zakupu dobra kapitałowego) związane z jego posiadaniem.

44. Uczciwa gra – to taka gra, w której przypadku zyski – przeciętnie biorąc - są równe zeru.

45. Neutralność wobec ryzyka – zainteresowanie tylko faktem czy – przeciętnie biorąc – uczestnictwo w grze przyniesie jakieś zyski. Osoba unikająca ryzyka nie weźmie udziału w grze uczciwej.

46. Ryzykant – podejmie wyzwanie, nawet kiedy prawdopodobieństwo przegranej przeważa.

47. Awersja do ryzyka – wstręt do ryzyka, osoba nie chce brać udziału w ryzykownych sytuacjach.

48. Łączenie ryzyka – polega na agregowaniu niezależnych od siebie rodzajów ryzyka w celu obniżenia niepewności dla calej zbiorowości (ubezpieczenia na wakcje) im większe jest prawdopodobieństwo, że dana sytuacja nie wystąpi tym większe lączenie ryzyka

49. Moralny hazard - Pokusa nadużycia (ang. moral hazard) - teza mówiąca o tym, że podmiot chroniony przed ryzykiem może zachowywać się inaczej, niż gdyby był w pełni eksponowany na ryzyko. Na przykład, osoba ubezpieczona może zachowywać się bardziej ryzykownie w porównaniu z sytuacją, w której nie miałaby ona ubezpieczenia. Moral hazard narasta, ponieważ poszczególni ludzie jak i instytucje nie ponoszą konsekwencji swoich działań i w związku z tym mają tendencję do zachowań mniej ostrożnych, niż miałoby to miejsce w przypadku ponoszenia pełnych skutków.

50. Selekcja negatywna - jest pojęciem używanym w teorii ekonomii i określa ono szczególną sytuację, w której asymetria informacji prowadzi do zawodności rynku. Jest to sytuacja w której asymetria informacji powoduje wypieranie produktu lepszego przez produkt gorszy (np.ubezpieczają się ci, którzy maja większe szanse na doprowadzenie do sytuacji, w której dostaną ubezpieczenie, ubezpiecza się ktoś kto ma podstawy do obaw, np. niebezpieczna okolica i ubezpieczenie domu)

51. Współczynnik beta - współczynnik statystyczny, ustalający stopień korelacji pomiędzy zwrotem z inwestycji w akcje danej spółki, a hipotetycznej inwestycji w indeks rynku lub z określonego pakietu akcji różnych spółek.

52. Efektywny rynek aktywów - informacja określana jako jawna , rozpowszechnia się i staje się znana wszystkim użytkownikom oraz inwestorom na rynku. Z kolei cena danego papieru wartościowego ulega nieustannym wahaniom w górę i w dół, uwzględniając konsekwencje tej informacji przy zmianach cen. Rynek efektywny traktuje giełdę jako bardzo czuły instrument przetwarzania informacji.

Zgodnie z teorią rynku efektywnego, występują trudności związane ze zdecydowaną przewagą rynku efektywnego, a tym samym związany z tym większy zarobek na akcjach, niż wynosi przeciętna stopa zwrotu dla danej grupy ryzyka.