dr Karol Franczak
OPINIA PUBLICZNA – ZAGADNIENIA
semestr zimowy 2011-2012
1. Ogólne zagadnienia sfery publicznej: reprezentacyjna sfera publiczna, obywatelska sfera publiczna i jej transformacja (kategoria „zaaranżowango rozprawiania”, transformacja prasy, pojęcie opinii „nie-publicznej”)
2. Krytyka obywatelskiej sfery publicznej: argumenty Michela Foucaulta, diagnoza podejścia „agonistycznego” (pojęcie „konstytutywnego zewnętrza”, „hegemonii”, „agonizmu”)
3. Badanie opinii publicznej: krytyka badań tzw. opinii publicznej (Lazarsfeld, Blumer, Bourdieu), sondaże i media, problem opinii publicznej (nurt afirmatywny, krytyczny, ironiczny), sondaże i wiedza
4. Kształtowanie opinii publicznej – rola elit symbolicznych: elity symboliczne i elity władzy, „uwiedzenie elit przez masy”, rola elit symbolicznych, krytyka elit, zagadnienie upadku dyskursu elit symbolicznych, kategoria analityków symbolicznych, procesy medializacji
i polityzacji
5. Opinia publiczna i temat przemocy: dyskurs medialny i naukowy o przemocy: objaśnienia zorientowane na sprawców („wytłumaczenia”, „techniki neutralizacyjne”, teoria dryfu, negatywne tendencje badań przyczynowych), objaśnienia aktów przemocy, objaśnienia krytyczne wobec sprawców
6. Kształtowanie opinii publicznej – rola percepcji opinii publicznej: postrzeganie „lustrzane”, pluralistyczna niewiedza, „wypierająca się” projekcja, efekt „fałszywego konsensu, „nierealistyczny optymizm”, efekt „trzeciej osoby”
7. Opinia publiczna jako społeczny proces: spirala milczenia, „last-minute swing”, „test kolejowy”, „overclaiming”, „efekt Bradley’a”
Opinia publiczna 22.10.2011 ( WYKŁAD 1 )
Opinie nie-publiczna (Habermas)
- Konglomerat indywid. gustów, upodobań i nastrojów, kształtowanych pod wpływem medialnej perswazji, reklamy i marketingu
- nie opiera się na indywidualnej refleksji i publicznej dyskusji
- opiera się na skojarzeniach i emocjach zatomizowanych jednostek
KRYTYKA OBYWATELSKIEJ SFERY PUBLICZNEJ I DEMOKRACJI DELIBERACYJNEJ
KRYTYKA NAIWNA
- koncepcja Habermasa jest nierealistyczna, „utopijna”:
I. wymiana i rozważanie argumentów
II. uczestnicy zakładają, że można osiągnąć zgodę, konsens zakładają to „kontrfaktycznie”, wbrew faktom
III. wymiana argumentów musi być otwarta i powinna być wystarczająco długo kontynuowana. Jesteśmy nastawieni na druga stronę. Aż osiągniemy porozumienie.
KRYTYKA POWAŻNA
1. należy pozbyć się rozróżnienia na poziom faktów i poziom ogólnych zasad ( M. Foucault, myśl ponowoczesna );
2. proponowany przez Habermasa zestaw zasad jest niepełny lub nietrafny (agoniści, krytyka retoryczna); sytuacje niesymetryczne, problematyczne
3. „polityka informacjonizmu” (M. Castells); nie wszystko co można uważać za politykę jest w mediach ale wszystko co jest ważne politycznie powinno ukazać się w mediach. Media tworzą pewne warunki brzegowe.
4. wybiórczy ogląd rozwoju cywilizacji zach. (S. Eisenstandt)
5. problematyczna rola „dyskursów” społeczeństwa obywatelskiego (J. Alexander), przyjęcie za dobra monetę retoryki społeczeństwa obywatelskiego może przynieść więcej szkód niż pożytku. Żeby wejść w sferę publiczną trzeba spełnić szereg kryteriów. Retoryka jest w dużej mierze problematyczna. W dużej mierze generuje populizm. Społeczeństwo obywatelskie, które ma minimalizować populizm samo wytwarza populizm.
Ad 1. Sfera publiczna i władza.
- Sfera publiczna nie jest wolna od władzy i panowania (wszechobecność władzy)
- Nierozerwalny związek władzy i wiedzy
- „mikrofizyka władzy”; nie potrzebujemy strażnika, samodyscyplinujemy się. To nie jest przymus
- „śmierć podmiotu”; wskazuje na pewne uwarunkowania, mówią o nas pewne dyskursy. Wiedza na temat czarnoskórych. Wyobrażenia na pewne tematy.
- zainteresowanie dla analizy dyskursu; badanie treści, zawartości, procesów komunikacji,
ROLA ANONIMOWYCH MECHANIZMÓW KONTROLI DYSKURSU
Próbuje odkryć prawdziwą naturę komunikacji. Idealna sytuacja mówienia nie mogłaby zaistnieć.
Zakazy i wykluczanie określonych tematów (krytyka papieża)
„rozrzedzanie” dyskursu: komentarze narzucające sens, wiązanie wypowiedzi z obrazem autora – jego motywami i biografią; polski autor żydowskiego pochodzenia szkaluje Polaków. Socjolog np. już nie może pisać o historii ,a jego książki mogłyby być bardzo mądre.
Selekcja podmiotów mówiących; kogo się uważa za osobę sensowną a kogo bezsensowną. Selekcjonowanie podmiotów mówiących…”wy wy wy a wy jeszcze długo nie „
KONTROWERSJE – ZAKWESTIONOWANIE TRADYCJI OŚWIECENIA
- teza o pozornej humanizacji
- społ. obywatelskie jako urządzenie zapewniające pośrednią, niejawną kontrolę nad populacją
- sprzeciw wobec odróżnienia porządku faktów od obiektywnych i trwałych norm
Nasze samozadowolenie bierze się z tego, że przyjmujemy te (udogodnienia?), którymi się otaczamy.
Ad 2. Podejście „agonistyczne” (Ch. Mouffe, E. Laclau)
- sfera publiczna jako przestrzeń władzy, konfliktu i antagonizmu (Habermas ma je negować)
- „polityczność” – wymiar antagonizmu leżący u podstaw każdego ludzkiego społeczeństwa
- polityka – zestaw praktyk i instytucji tworzących porządek umożliwiający ludzkie współistnienie w konflikcie
- konsens oparty jest na wykluczeniach (liberalizm-konsens oparty na rozumie)
KRYTYKA 2 LIBERALNYCH PARADYGMATÓW
Agregatywnego – poszukuje kompromisu miedzy rywalizującymi stronami (idea rynku);
Deliberacyjnego – racjonalność komunikacyjna (moralność/etyka dyskursu)
- liberalizm – przekroczenie opozycji MY-ONI
antagonizm – sposób budowania opozycji MY-ONI„KONSTYTUTYWNE ZEWNĘTRZNE”
- tworzenie tożsamości to ustanowienie różnicy (od innych); geje odróżniają się od heteryków.
-MY-ONI – przyjaciel-wróg(Carl Schmitt)
- antagonistyczny wymiar polityczności-sposób wytwarzania opozycji MY-ONI w polityceHEGEMONIA
- akty hegemonicznego ustanawiania w sferze publicznej (od przygodności do oczywistości)
- „porządek”-wykluczenie alternatywnych możliwości
- „naturalny” porządek = „zdrowy rozsądek” (wykluczenie)
- działalność kontrhegemoniczna
- polemika ze Schmittem- nieusuwalność antagonizmu i afirmacji demokratycznego pluralizmu
- agonizm – konflikt musi przyjąć formę, która nie niszczy samego politycznego zrzeszeniaAGONIZM
-strony szanują prawomocność swoich przeciwników
-strony przynależą do tego samego zrzeszenia politycznego, dzielą to samo uniwersum symboliczne
-„przeciwnik” w liberalizmie i agonizmie (parlamentaryzm)ROLA „NAMIĘTNOŚCI”
-LIBERALIZM-rozum, umiarkowanie, konsens
kalkulacja interesów(podejście agregatywne)
moralna debata(p. deliberacyjne)
-AGONIZM- włączenie do analizy afektywnego wymiaru polityki, emocje istnieją
- J. LACAN – pojęcie :„rozkoszy”
- S. ZIZEK – atrakcyjność postawy nacjonalistycznej, element agresji przemocy staje się atrakcyjny sam w sobie
Opinia publiczna 29.10.2011 ( WYKŁAD 2 )
Badania opinii publicznej.
Założenia:
Badania powinny być przeprowadzane często i zgodnie z procedurami badania
Wyników nie wolno ukrywać, trzeba je publikować w mediach
Sondaże powinny odbywać się nie tylko podczas kampanii wyborczych; powinny być wykorzystywane do monitorowania społeczeństwa
Krytyka:
Ośrodki badawcze nie badają opinii publicznej, lecz indywidualne nastroje jednostek, które później publikowane są w mediach
Sondaże jako „barometr” nastroju
Sprzyjanie tendencjom populistycznym i demagogii w polityce
Krytyka (teoria):
Paul Lazasfeld – a) oderwanie badań opinii publicznej od innych analiz socjologicznych i badań społecznych, b) nadmierna koncentracja na prostych wyborach bez umieszczania ich w szerszym planie, c) brak dogłębnego wyjaśniania opinii do trendów, d) niechęć do „teorii” i „refleksji socjologicznej”.
Herbert Blumer – a) brak refleksji na temat, czym jest opinia publiczna, b) ocena publiczna jest tym, co bada się w badaniach opinii (agregat indywidualnych preferencji), c) brak refleksji nad faktycznymi mechanizmami oddziałującymi na opinię publiczną.
Pierre Bourdieu – a) każdy ma opinię, b) opinie są równowartościowe, c) istnieje zgoda co do spraw uważanych za ważne, d) opinia publiczna nie istnieje realnie, jest artefaktem, badania opinii służą podtrzymaniu iluzji.
Problem opinii publicznych – 3 nurty:
Afirmatywny
krytyczny
OPINIA PUBLICZNA 05.11.2011 ( WYKŁAD 3 )
WALTER LIPPMANN
Był praktykiem badań sondażowych.
Atakował mit opinii publicznej i mit poinformowanego obywatela
Był sceptycznie nastawiony do mitu wykształcania się opinii publicznej,
Opinia publiczna jest siedliskiem stereotypów (rola mediów)
Media jako „ramię” opinii publicznej
Obywatele nowoczesnego społeczeństwa to bierni ignoranci pozbawieni szerszych zainteresowań i potrzeb
Ta koncepcja wyrasta z takiego krytycznego spojrzenia na masowe społeczeństwo.
Możliwość naprawy widział w działaniach oświeconej elity polityczno-menedżerskiej
JEAN BAUDRILLARD
OPINIA PUBLICZNA JEST NIE TYLKO FIKCJĄ I MITEM, LECZ TAKŻE GROŹNYM I DESTRUKCYJNYM ZŁUDZENIEM
Racjonalny projekt oświeceniowy (długa droga, którą odbyła Europa od XVIII wieku, w którym racjonalność jest najważniejsza, w którym wykształciły się pewne prawa, możliwości realizacyjne i koncepcyjne) (jego zdaniem oświecenie doprowadziło do największych tragedii, jakie przeżyliśmy – nazizm np.) doprowadził do segmentacji i wirtualizacji rzeczywistości, wymieszania dobra i zła oraz triumfu okrucieństwa.
Większość społeczeństwa stanowi pasywna masa, która nie dysponuje żadnymi potrzebami poza potrzebą medialnej „papki” i trwaniem w wirtualnym świecie
„MILCZĄCA WIĘKSZOŚĆ” – (Baudrillard uważał, że badania mówią nam jedynie o części opinii, nie wiemy jak rozkładają się preferencje np. wśród tych, którzy nie chodzą na wybory, ci ludzie np. nie tylko nie chodzą na wybory, ale także nie chcą brać udziału w sondażach, ankietach). Jest część społeczeństwa, o której nie wiemy zbyt wiele, nie umiemy powiedzieć jakie tam są preferencje, a więc (ze slajdów:)
Sondaże nie są autonomiczną procedurą badawczą, jej drugim elementem jest „milcząca większość”
„milcząca większość” vs. „sondowanie na śmierć” (czyli to, że jesteśmy maltretowani ankietami, zalewani rezultatami różnych badań, docierają do nas cały czas różne raporty, różne dane na każdy temat)
„milcząca większość” dzięki sondażom utwierdzana jest w swojej bierności i odmawia komukolwiek uznania za swojego realnego przedstawiciela (badania stają się takim alibi, że nie biorą udziału)
„zainteresowane społeczeństwo” symulowane jest za pomocą publikowanych w mediach sondaży (zdaniem Baudr. Nie ma tego zainteresowanego społeczeństwa, to jest fikcja, a publikowanie tych sondaży symuluje, że ono jest – ukrywa właśnie tą „milczącą większość”, o której nic nie wiemy).
SONDAŻE I MEDIA
Obecność sondaży w ramach komunikacji masowej (Nie da się abstrahować od faktu, że sondaże docierają do społeczeństwa jedynie za pośrednictwem mediów)
Udostępnianie wyników sondaży jest zaspokajaniem potrzeb mediów na określony produkt
Brak zainteresowania medialną prezentacją wyników – brak warunków wstępnych (brak pogłębionego komentarza, np. socjologicznego)
Medializacja przekazu – sens sondaży nadawany jest przez wpisanie w media (komercjalizacja i schematyzm – podstawowe zarzuty w tej kwestii)
Sens sondaży istnieje jedynie w powiązaniu z medialną prezentacją wyników – sens przekazu nie jest określony przed aktem komunikacji masowej
Roszczenie sobie praw do obiektywnej racjonalności przez osoby, które przeprowadzają takie badania (naprawdę ta racjonalność jest ona subiektywna)
ZAPOTRZEBOWANIE NA SONDAŻE I MODELE RZĄDZENIA
Model większościowy (Wielka Brytania – westminsterski)(gdzie mamy do czynienia z dwoma skrajnymi grupami)
- duże zapotrzebowanie na sondaże (bo te różnice między partiami np. jest niewielkie, zwykle jest to walka o kilka %, stąd te partie chcą monitorować sytuację, gdzie pójść, co wprowadzić na agendę i co można robić)
- podkreślanie różnic (w tym różnic w tożsamości)(często jedynie różnice symboliczne, bo na wiele rzeczy nie mają wpływu – jak np. zabetonowane fundusze na wynagrodzenia, zobowiązania, UE, itp., - a więc np. krzyż ma wisieć czy nie, Smoleńsk czy nie itd.)(ten brak tożsamości – na poziomie tego odróżniania się od innych zaważył na tym, że PJN nie weszło do sejmu)
- polaryzacja konfliktów (ta sytuacja sprzyja konfliktom, bo np. jak są dwa ugrupowania, to stoi za każdym duża grupa społeczna – a więc spore poparcie).
MODEL UZGODNIENIOWY (konsensusowy)(np. PO i PIS się dogadują i rządzą razem)(wtedy te mniejsze ugrupowania nie mogą zaistnieć)
- mniejsze zainteresowanie sondażami (bo wiele spraw odbywa się w sposób zakulisowy, bo załatwiamy sprawy między sobą, wyciszenie konfliktów)
- uzgodnienia między liderami z pominięciem ogólnej debaty (eliminuje to debatę np. parlamentarną (bo te wątki są pomijane, wyciszane)
- pojawia się niebezpieczeństwo populizmu sondażowego (bo znaczna część niezadowolonego społeczeństwa – ona narasta i może w pewnym momencie wybuchnąć i poprzeć takie skrajne ugrupowanie populistyczne jak Liga Polskich Rodzin czy Samoobrona)
ODBIORCY SONDAŻY
Brak refleksji nad wzorami medialnego odbioru wyników sondaży – czym są sondaże dla masowego (często obojętnego) odbiorcy?
Bombardowanie wynikami sondaży vs. obojętność publiczności (czyli ilość przeprowadzanych badań nie idzie w parze z zaangażowaniem społecznym)
Brak sondaży deliberacyjnych (deliberative polis) (pomysł amerykański na to, żeby przełamać obojętność społeczeństwa – najpierw próbka reprezentatywna, potem z tych osób które brały udział w tym pierwszym kroku, wylosowano 300 osób, podzielono na 30 grup, moderatora dano, dostarczono materiały z informacjami, potem dyskusje w ramach grup z moderatorem, potem spotkanie z ekspertami wszyscy uczestnicy, potem znowu przeprowadzono sondaż. I wówczas okazało się, że kiedy ludzie poznali problem, mieli wiedzę, udzielali innych informacji). (w tym modelu może mieć miejsce manipulacja – bo nakłania się- elementy podsterowywnia – ludzi do pójścia w określonym kierunku)
SONDAŻE I WIEDZA – nowy sposób tworzenia wiedzy
Nastawienie na produkcję wiedzy modułowej i uproszczonej (ogólna tendencja, którą można zaobserwować – np. też podręczniki akademickie – uproszczone, modułowe, ilustracja, opracowania szkolne zamiast czytania książek)
Na pracę w ramach małych grup i sieci (upodmiotowienie pracowników, którzy sami mają sobie wyznaczać cele, zadania, czyli zadaniowość, myślenie w kategoriach projektu – projektowość, nie chodzi o wyprodukowanie wiedzy sensownej, tylko skoncentrowaniu się na wiedzy pozornej)
Definiowanie głównego zadania jako tzw. praktycznego (instrumentalnego) zastosowania wiedzy
Zasadniczym kryterium oceny wartości wiedzy jest sukces rynkowy u potencjalnego klienta (wpływ kultury sukcesu i języka sukcesu)
Te syndromy dają się ująć w taką kategorię, którą niektórzy nazywają „drugim trybem produkcji wiedzy”.
OD „PIERWSZEGO” DO „DRUGIEGO” TRYBU PRODUKCJI WIEDZY
Znaczenie coraz bardziej zinstrumentalizowanego sposobu funkcjonowania nauki (nauka jest tylko półśrodkiem do wytworzenia ludzi określonego typu)
Zagrożenie zatarcia granic systemu nauki (kodowanie w kategoriach prawdziwe – nieprawdziwe)(to była podstawowa kategoria kiedyś) i przejście w stronę systemu gospodarki (kodowanie w kategoriach mieć – nie mieć)(dziś podstawowy powód – zysk)(czyli nauka zostaje podporządkowana przez gospodarkę i zalana, zmodyfikowana również w kwestii kodu, jakim się posługuje)(to samo np. dla nauczycieli nie jest dziś najważniejsze żeby nauczyć, tylko żeby zarobić – reguły, którymi rządzą te kategorie mieć – nie mieć zostają narzucone tym kategoriom wiedzy).
Przedstawiciele traktują medialną obecność jako nieodzowny element zawodowej tożsamości, a często także jako osobisty sukces.
Współczesna nauka wydaje się też coraz bardziej dostosowywać do warunków stawianych jej przez zewnętrzne wobec niej podmioty: media, przemysł i instytucje państwowe lub międzynarodowe (UE).
Tworzona w świecie akademickim nauka powinna umieć sprostać coraz agresywniej formułowanym oczekiwaniom tynku i środków publicznego komunikowania.
„sukces” i wartość pracy badawczej wiązane bywają coraz częściej z możliwością przeprowadzenia konkretnych „wdrożeń” w obszarze ekonomii lub regularną obecnością na medialnym rynku komentarzy (wiedza elit symbolicznych ulega wpływowi kultury sukcesu)
Nowe formy organizacji badań naukowych i ich medializacja – blokada rozwoju wiedzy rzetelnej i przyrost wiedzy pozornej
Wiedza elit symbolicznych – wzory kultury przedsiębiorczości, zarządzania i organizacji oraz polityki wizerunku
WNIOSKI
Badania opinii publicznej nie badają opinii
12.11.11 ??? ( WYKŁAD 4 )
OPINIA PUBLICZNA 19.11.2011 ( WYKŁAD 5)
KSZTALTOWANIE OPINII PUBLICZNEJ – ROLA ELIT SYMBOLICZNYCH
PRZEKAZY MEDIALNE
Wypowiedzi „szarych” obywateli: reportaże, sondy uliczne, talk-show, audycje związane z „programowaniem life style’owym” (ktoś trafia z problemami – pojawia się ekspert – i na wyjściu ten ktoś wychodzi super)
Dyskurs elit symbolicznych
DYSKURS ELIT SYMBOLICZNYCH
Publiczne wypowiedzi i teksty reprezentantów elit symbolicznych: publicystów, naukowców, ekspertów, dziennikarzy, nauczycieli, duchownych, artystów, przedsiębiorców oraz polityków:
Poza funkcjami ściśle politycznymi
ELITY SYMBOLICZNE I ELITY WŁADZY
Elity władzy – władza polityczna
Elity symboliczne – władza w sferze symbolicznej (kontrola nad dyskursem publicznym)
(chodzi o władzę w sensie symbolicznym, nagłośnienie pewnych tematów: ochronę środowiska, praw kobiet etc. Wpływ na tematy, które są publicznie dyskutowane)
Systemy totalitarne – władza symboliczna jest zdominowana przez dysponentów władzy politycznej
Systemy demokratyczne- władza symboliczna jest niezależna od władzy politycznej*
Specyficzne usytuowanie polityków (bo w jakiejś mierze trzeba uwzględnić fakt, że nie są oni neutralni, reprezentują jakąś linię polityczne, które wpływają na ich sądy)
POJĘCIE ELIT SYMBOLICZNYCH – skąd to pojęcie?
Pierre Bourdieu (teoria reprodukcji)
1. W jego ujęciu ma to takie znaczenie, że on zajmował się badaniem systemu edukacyjnego i jego wpływ na strukturę społeczną – ta władza ma ogromny wpływ na sukces edukacyjny dzieci – twierdził, że to że dzieci mają wszystkie równe szanse jest nieprawdą, bo niektóre dzieci są świadkami dysput intelektualnych swoich rodziców a inne nie – ogromne różnice.
(Opis „sukcesu edukacyjnego”).
2. „O telewizji” – kondycja dziennikarzy.
Teun van Dijk (dyskurs elit i rasizm, np. zabiegi overcompleteness oraz zabiegi „etnizacji” – użycie aluzji i cytatów)
(Uważa, że nie problem polega na intelektualnym rasizmie elit symbolicznych - ludzie, którzy sączą takie rasistowskie treści – język opiera się na aluzjach, gdzie nie mówi się o Żydach ale o „wschodnim wybrzeżu” – na którym jest bardzo dużo Żydów, duże wpływy. Overcompletness – zawężanie tożsamości osób, o których była mowa – nadzwyczaj mocno podkreślano tożsamość tych osób, np. „Tureccy emigranci znowu pobili przechodniów” – akt przemocy jako charakterystyczny dla danej grupy pochodzenie itp., informacje w mediach np. To właśnie ukierunkowywało uwagę, Okazuje się , że emigranci częściej dostają wyższe wyroki za te same przestępstwa. Arab = potencjalny terrorysta, itp.
Etnizacja – np. „Żyd Tomasz Gross znowu szkaluje Polaków”, „niemieccy chuligani wszczęli rozróbę 11 listopada” itp. Nadmierne podbijanie relewancji (ważności) dotyczący tożsamości.
Marek Czyżewski („tlenizacja” – zjawisko przyrostu medialnych omówień i komentarzy; czynienie świata „wytłumaczalnym”; wzrastająca liczba „praktycznych objaśnień”)
(komentatorzy: dziennikarze, publicyści, politycy zajmują się miesiącami wytłumaczeniem np. „Smoleńskiem” – co się stało, dlaczego, co to było, co autor ma na myśli , ble ble ble)
TLENIZACJA - Zjawisko przyrostu omówień na temat czegokolwiek (trudno jest mieć swoje zdanie na temat czegokolwiek, bo mamy pełno recenzji, wyjaśnień, objaśnień itp., które nam mówią co mamy myśleć i jak na to patrzeć).
Jean Baudrillard – „uwiedzenie elit przez masy”.
W istotnym zakresie to masy manipulują elitami. Po pierwsze: Elity wpisywałyby się w pewne oczekiwania odbiorców, schlebiałyby pewnym oczekiwaniom odbiorców.
Złudzenie manipulacji masowym odbiorcą. (lud ma władzę ale jest to władza jedynie symboliczna związana z „występami” polityków np. w TV, gdzie popisują się oni przed kamerą).
„Zużywanie się” elit symbolicznych – (takie dążenie do zadowolenia mas doprowadza do tego, ze po jakimś czasie te elity nie są już w stanie zadowolić ludu – odchodzą w niepamięć – np. Jan Maria Rokita.)
Od polityki działania kulturalnego („wychowanie do kultury”) do spontanicznej demagogii (uległość wobec ludowego gustu).
(Elity nie starają się narzucić tych określonych wartości, tylko schlebiają tym ludowym gustom).
ROLA ELIT SYMBOLICZNYCH
Sprawowanie władzy nad kształtem i treściami dyskursu (czyli to, na co nasza uwaga się nakieruje, to właśnie podpowiadają, podsuwają elity)
Ustalanie hierarchii spraw ważnych i nieważnych (czyli ustalanie jakie są priorytety) (Strukturen der Relevanz Und Irrelevanz – poj. A. Schutza) ( w takiej publicznej debacie trwa nieustanna dyskusja na ten temat: co jest ważne, o czym dyskutować,)
Ustalanie prawomocnych hierarchii wartości moralnych i estetycznych (porządku znaczeń)
Ustalanie recepcji prawd naukowych (problematyka ochrony środowiska np. – ostatnio nowe protokoły środowiskowe i zbadanie czy działanie człowieka przyczynia się do wzrostu CO2) (np. w medycynie, ochronie środowiska)(tematy związane z życiem, ze śmiercią – co to jest, kiedy się zaczyna, kiedy kończy – nie wiemy tego, dopóki elity symboliczne nam w jakiś sposób tego nie powiedzą).
Aspirowanie do kulturowo-symbolicznej kontroli nad dyskursem publicznym (np. podręczniki historii – wiele ognisk, optyk, które są różne – np. historia najnowsza Polski po 1989 roku)
Udział w przemianach tzw. DYSKURSU DOMINUJĄCEGO (Jan Paweł II i opinie na jego temat, czy role płciowe i dyskurs dominujący na temat dominacji i podziału ról, czy np. na temat gejów – jak to się zmienia ten dyskurs, jest wiele takich tematów).
KRYTYKA ELIT
Czy elity symboliczne zasługują na to, by sprawować symboliczną kontrolę nad dyskursem publicznym?
- udział w dyskusjach i audycjach radiowych – sukces i świadectwo intelektualnego statusu (wcześniej degradacja, dzisiaj nobilitacja) – tak to traktują te elity (ktoś jest popularny, doceniony, fajny – bo występuje w mediach)
- w rzeczywistości: mechanizmy streszczenia, spłaszczania, stereo typizacji i ceremonialnego ujednolicania stanowisk
- elity symboliczne nie dbają o ochronę autonomii pola naukowego (np. ktoś jest proszony o komentarz i mówi, że o tym można by książkę napisać, a w odp. Słyszy: „ale niech się Pan nie przejmuje to będzie 15 minut, szybciutko”.
- niektórzy poszukują konsekracji na zewnątrz , bo nie otrzymali jej wewnątrz pola naukowego. (sztandarowy przykład Migalski z PISu – teraz Europoseł)
- przychylność dziennikarzy – brak strachu i przewidywalność „występu” (nie zaprasza się osób problematycznych, a więc dominują te osoby, które są przychylne danemu medium, dziennikarzom itp.)
- przywracanie znaczeniu temu, co bez znaczenia, co anegdotyczne lub przypadkowe (np. islam i noszenie chust – ogranicza się ten problem tylko do tego. Wynika to też z nastawienia na personalizowanie problemów, skandalizowanie, upraszczanie).
- myślenie komunałami (ten, kto komentuje nie zna szczegółów wydarzenia, ale sypie jak z rękawa banałami, komunałami)
- Presja czasu i Fast-thinking (Bourdieu), np. „realizacja powodzi” (pokazują co się zdarzyło, ale media nie wyjaśniają, nie próbują dotrzeć do przyczyn – dlaczego np. płyniemy z panem Wieśkiem łódką – i oglądamy: tu był jego dom, tam stodoła, teraz wszystko pod wodą…)
- dwie sytuacje: ceremonialna sztampa lub sztucznie aranżowana polaryzacja stanowisk (bezproduktywna i pośpieszna prezentacja rozbieżnych punktów widzenia)
OPINIA PUBLICZNA 26.11.2011 ( WYKŁAD 6 )
upadek dyskursu elit symbolicznych
Zanik tradycyjnego, normatywnego wzoru niezależnego uczonego i poszukującego intelektualisty
Aksjologiczna delegitymizacja (nauka jako działalność bezstronna i autoteliczna)
Instrumentalizacja wiedzy o społeczeństwie, kulturze i polityce (np. historycy IPN)
Nowa organizacja badań naukowych – przejście od „pierwszego” do „drugiego” typu produkcji wiedzy (pierwszy tryb związany z autonomią uniwersytetu, formułowanie problemów badawczych bez zewnętrznych wpływów politycznych, ekonomicznych) (drugi typ oznacza podporządkowanie produkcji wiedzy polityce, naciski, zewnętrzne instancje podporządkowują sobie obszar wiedzy – zapotrzebowanie na określone kierunki wiedzy, badań)
Uniformizacja i standaryzacja dyskursu elit symbolicznych (dotyczy np. wspólne reguły medialne, które dotyczą tych elit, to samo dzieje się w obszarze prasy – pewne trendy są wspólne: relacje tekstu z obrazem, sposoby pisania – konstrukcja tekstu, skandalizacja tekstu itp.)
ANALITYCY SYMBOLICZNI
Omawianie świata, filtrowanie, pośredniczenie między światem a nami, jako odbiorcami.
Kształtowanie się grupy analityków symbolicznych (spełniających wymogi różnych zawodów)(prof. Izdebski np. w wielu miejscach sytuuje się jako celebryta, aby objaśnić wyniki badań np. dotyczące seksualności.)
Nowe społeczne typy reprezentantów elit symbolicznych – „manager naukowy”, „medialny bywalec” (Spłaszczają, są kimś w rodzaju takiego medialnego bywalca, pojawiają się w różnych miejscach)
Stała współpraca z mediami – „dyżurni komentatorzy” (naukowcy – kolaboranci i wspólnicy mediów? – zamiast sceptycznie ustosunkowywać się do procesów medializacji zaczynają tą medializację obsługiwać,
Preferencje ideologiczno-światopoglądowe, poglądy polityczne i preferencje partyjne
Różnicowanie „gier językowych” a procesy uniformizacji i standaryzacji
Wspólne wymogi, które spełniają wszyscy analitycy symboliczni (narzucony jest temat wypowiedzi, warunki komunikacji i ograniczenia czasowe)(np. w radiu TOK FM, rodzaj presji żeby przekaz był przystępny, zrozumiały, bez trudnych określeń)
Podleganie procesom medializacji i polityzacji
PRZEJAWY MEDIALIZACJI I POLITYZACJI
Udział naukowców w sporach publicznych (na równi z publicystami, dziennikarzami i politykami)
Nagminna podatność na skróty myślowe (podyktowane presją czasu)(otrzymujemy uprzystępnione zgromadzenie komunałów jako komentarz do jakiegoś wydarzenia np.)
Powszechny schematyzm i jednostronność myślenia
Ostentacyjna stronniczość światopoglądowa (niekiedy polityczna
i partyjna)(polaryzacja która nie prowadzi do żadnych pożytecznych skutków)
Zacieranie granic między działalnością naukową i publicystyczno – medialną oraz między działalnością zawodową i amatorską (np. w sporach historycznych)
STEREOTYPIZUJĄCE TENDENCJE MEDIALNE
Zbyt krótki czas na dłuższą wypowiedź
Oczekiwania nadawców na konwencjonalny i zrozumiały „komentarz”
Korzystanie z trywialnych wzorów interpretacji (prywatyzacja sfery publicznej:
np. na temat kryzysu”… no to tak jak jest u mnie w domu, jak weźmiesz kredyt, to potem musisz go spłacać…”)
DYGRESJA: POGLĄD PRZECIWNY
Korzyści ,jakie mogliby wyciągnąć ci z elit symbolicznych dzięki temu kontaktowi z mediami
Rozpad tradycyjnego dyskursu elit symbolicznych – nie upadek, ale szansa rozwoju (przestają być bezużyteczne, wychodzą z hermetycznie zamkniętych ram)
Wyzwolenie z nieprzystających do rzeczywistości krępujących zobowiązań
„abdykacja” intelektualisty – satysfakcja z rezygnacji intelektualisty z jego uprzywilejowanej pozycji (ktoś kto będzie sprawnie obsługiwał np. instytucje społeczne,
Jean-Francois Lyotard „Nagrobek intelektualisty” („Le Monde” 1983)(tam właśnie opisał większość tych punktów)
Otwarcie intelektualistów na dyskurs medialny – jedyna szansa rozwoju i alternatywna wobec marginalizacji
Media: natarczywe zapotrzebowanie na komentarze, udział w programach publicystycznych, dyskusjach i programach rozrywkowych
Elity symboliczne miały odnieść realne korzyści, np. nabyć komunikacyjną sprawność, wypracować nowy etos
WŁADZA ELIT SYMBOLICZNYCH
Komentarz (account)
( prywatna notatka: „Śmierć krytyka” Martin Walser – przeczytać koniecznie – porównywalny z Habermassem
„Przy obieraniu cebuli” – Gunter Grass)
„Łaskawe” – Jonathan Littell)
MIĘDZY INTERPRETACJĄ A „UŻYCIEM”
Procesy rekompozycji i dekompozycji autorytetów poznawczych (obok uznanego krytyka np. czy dziennikarza może usiąść np. Doda i mówić na równych prawach np. o Wałęsie; i wszyscy mają podobny czas na wypowiedź, siedzą na jednym poziomie, ale zaburzona została hierarchia osób, które ten głos mogą zabierać)
Głos artystów i intelektualistów - deficyty i paradoksy (np. skandal i skandalizacja jako funkcja usługowa dla medialnej publiczności) (te elity symboliczne nie stronią od skandalizacji, wpisują się w tą funkcję usługową, której oczekują odbiorcy)
Objaśnienia polityczne (vs. Filozoficzne, psychologiczne, religijne)( np. w przypadku książki „Łaskawe” dominowały właśnie te objaśnienia polityczne mimo, że można ją było interpretować jako przypadek kliniczny spowiedzi nazisty np. bez odniesień do Francji)
Interpretacje zdroworozsądkowe
Wzorce interpretacji ukształtowane w przeszłości (np. Manuela Gretkowska: mogłaby napisać obsługi pralki, a i tak było by to interpretowane jako pisanie feministyczne, itp.)
Wejście w obszar sporów o hierarchię „spraw ważnych i nieważnych”
KOMENTARZ I SPECYFIKACJA WSPÓLCZESNYCH MEDIÓW
Dostarczanie publicznych „wytłumaczeń”, często w formie „glosowania” (Harold Garfinkel) (nie odpuszcza innych głosów, glosowanie – z jakiejś perspektywy, np. feministycznej albo psychoanalizy itp.)
Różne formy kontroli dyskursu (Michel Foucault)(nie każdy wejdzie do tego dyskursu publicznego, nie każdy głos, np. literatura gejowska była marginalna, natomiast w tej chwili moglibyśmy wskazać wiele takich tytułów)
Mechanizmy streszczania, banalizacji i stronniczego klasyfikowania („szufladkowania”)
WPŁYW MEDIÓW W MODELOWANIU TOŻSAMOŚCI AUTORA
Zasada autora (Michel Foucault)(ci którzy mówią o tym autorze, zajmują się tzw. „Rozrzedzaniem autora” – on jest traktowany np. jak Gross – jako amerykański Żyd – jego tożsamość zaczyna domykać się w tych dwóch słowach)
Forsowanie tożsamości (Werner Kallmeyer), np. „pisarz żydowski” w tym: forsowanie własnych działań, własnych wypowiedzi i własnych tożsamości (ogranicza się w ten sposób interpretacji)
Wybiórcze przetworzenie sensu wypowiedzi (np. w stronniczy sposób przytacza się cytaty)
ZWROTNE ODDZIAŁYWANIE „PRAKTYCZNYCH OBJAŚNIEŃ”
Blokada nowej, płodnej wiedzy (np. Gombrowicz)(forsuje się cały czas tą samą tożsamość itp.)
Trwanie utrwalonego wzorca interpretacji (Garfinkel)
Powszechne wzorce interpretacyjne „feministka”, „postmodernista”, „skandalista”, „wieczny debiutant”, „kalający własne gniazdo”
Forsowanie interpretacji związanych z bieżącym życiem politycznym
Niektóre skutku: podtrzymywanie struktur uprzedzeniowych, utrzymywanie napięcia między „centrum” a „peryferiami”, sprzyjanie ekspresjom rasistowskim i antysemickim (dotyczyło to Walsera, Littella).
OPINIA PUBLICZNA 03.12.2011 ( WYKŁAD 7 )
OPINIA PUBLICZNA I OBJAŚNIENIA PRZEMOCY
Analiza dyskursów elit symbolicznych o przemocy
OBJAŚNIENIA PRZEMOCY
przemoc fizyczna (np. pobicia)
strzelaniny w amerykańskich i zachodnioeuropejskich szkołach
porwania dzieci przez inne dzieci lub nastolatki (tortury, zabijanie)
wybryki chuligańskie na stadionach (jako utrwalony wzór zachowania)
kult przemocy w niektórych subkulturach (gangi młodzieżowe, dealerzy)
przemoc o charakterze seksualnym (np. oparte na przymusie molestowanie)
ZAINTERESOWANIE NAUK SPOŁECZNYCH I OPINII PUBLICZNEJ – skąd się bierze?
Wzrost ilościowy aktów przemocy oraz przemiany charakteru przemocy (brutalność)(w perspektywie czasu bardzo długiej żyjemy w miarę w spokojnych czasach, ale mówimy o „naszych czasach” – wzrost przemocy)
Prawomocna obecność przemocy jako tematu w sferze publicznej (medialna atrakcyjność) (ludzie mogą urządzać np. czarne marsze, protesty itp.)
Prawomocna obecność w dyskursie naukowym („groźny problem społeczny”) (np. dla kryminologii i innych nauk prawnych np.)
Przemoc jako zjawisko domagające się objaśnienia (np. dot. Źródeł przemocy)(skąd się przemoc bierze, dlaczego zdarzają się ataki na azylantów, dlaczego dochodzi do przemocy w kościele kat, itd.)(objaśnienia są problematyczne, te które docierają do nas z ust naukowców, nie są neutralne, są problematyczne – o tym dalej w wykładzie)
DYSKURS MEDIALNY I NAUKOWY O PRZEMOCY
Problem wartości poznawczej publ. Objaśnień – stopień trafności i związek z wiedzą potoczną (np. poszukiwanie źródeł przemocy)(ich zw. Z rzeczywistością, z prawdą, z wiedzą potoczną, zdroworozsądkową nie są poprawne, jasne – są bliskie temu, co usłyszymy w maglu, przy piwie itp.)
Obecność uogólnionych wzorów argumentacyjnych(badania opierają się często na zasadach wiedzy potocznej) (dyżurny socjolog, psycholog występując w mediach ma gotową paletę wyjaśnień na dany temat, tezy na temat przyczyn, genezy, nie znają lokalnego kontekstu, sprawcy, materiałów pozwalających pogłębić wiedzę; dany akt przemocy od razu otwiera gotowy katalog odpowiedzi dlaczego to się wydarzyło jak do tego doszło – uogólnione wzorce, stereotypy za każdym razem kiedy coś takiego się zdarzy)
Funkcje społeczne objaśnień – usprawiedliwienie lub uzasadnianie aktów przemocy
INSTURMENTALIZACJA WIEDZY
Socjologicznej, pedagogicznej i psychologicznej
Objaśnienia przemocy – możliwość pośredniego, niejawnego wpływu na wzrost przemocy
Paradoks – badanie przemocy może prowadzić do wzmocnienia przemocy (zrozumiałość otwiera drogę do powtarzania, naśladowania, pogodzenia się z aktami przemocy)
Brak „świadomości dyskursowej” – gotowości do analizy wpływu dyskursu publicznego na rzeczywistość społeczną (te objaśnienia nie są neutralne, zdystansowane, są uwzorowane – osobie która mówi coś w mediach może się wydawać że mówi coś oryginalnego a tak naprawdę wpisuje się w pewien charakterystyczny głos, w pewien katalog gotowy, schemat. Przykład: w jaki sposób mówi się o przemocy stadionowej – kiedy próbuje się z nich zrobić ofiary zmian w gospodarce, w szkole, nie ma sposobów zagospodarowania wolnego czasu – te grupy stają się ofiarami tych wszystkich zmian)(w Niemczech w latach 90 dochodziło do szeregu aktów agresji skierowanych na azylantów, to przyciągało dużą uwagę mediów i elit symbolicznych. Dominował głos, że ta młodzież sama stała się ofiarą zmian transformalizacyjnych -upadek gospodarki w części wschodniej, połączenie Niemiec, itp. Młyny marginalizacji – tak to określono – robiła z tej młodzieży ofiary – dopiero kolejne badania po latach pokazywały, że to nie były biedne dzieci, z biednych domów – ofiary, tylko były to dzieciaki z dobrych domów, studenci, ludzie, którzy dobrze sobie radzili w życiu – czyli niezgodne z prawdą były te objaśnienia początkowe – to dorobienie ideologii do tego co się działo. Wiele aspektów pomijano, przemilczano).
OBJAŚNIENIA ŻRÓDEŁ PRZEMOCY I ICH DEFICYTY
1) objaśnienia zorientowane na sprawców (dominują – ok. 80% dotyczy sprawców przemocy)(„Dlaczego sprawcy to zrobili?”)
Przemoc – struktura dwuelementowa – sprawcy i ofiary (rola świadków – „bystanders”)
Stronniczość nauki – polega na tym, że interesujemy się „przyczynami przemocy” - najczęściej uwarunkowaniami sytuacji sprawców (bezrobocie, bieda, rozbita rodzina)
Brak analiz ofiar i analiz samej przemocy jako społecznej aktywności
Symbioza między badaniem naukowym a bezkrytycznie rekonstruowanym rozumowaniem sprawców (np. z wywiadów)
Badania – brak grupy kontrolnej, brak uwzględnienia definicji sytuacji sprawców (nie pokazujemy, ze z tego samego środowiska, które także spotykają się z agresją w dzieciństwie ale jednak tych aktów przemocy nie popełniają – brak refleksji)
Rola wytłumaczeń (accounts) i czynienia przemocy wytłumaczalną (accountable)(ochrania się sprawców przemocy racjonalizując to, co oni zrobili)
Objaśnienia (wytłumaczenia) mogą pełnić funkcję usprawiedliwiania lub racjonalizacji (ci, którzy dokonali tych przestępstw mogą wykorzystywać to, co mówią elity np. w TV i wykorzystywać to mówiąc, tłumacząc to, co zrobili; Mają funkcję ochraniającą, usprawiedliwiającą)
„WYTŁUMACZENIA” (accounts) M. Scott, S. Lymann
“usprawiedliwienia” (justifications) – jednostka zgadza się, że ponosi odpowiedzialność, ale kwestionuje jego negatywną ocenę
„wymówki” (excuses) – oskarżony zgadza się z negatywną kwalifikacją czynu, ale uchyla się od odpowiedzialności za ten czyn
Np. przeniesienie winy (taki otrzymaliśmy rozkaz), oskarżenie kogoś innego, personalizacja, unieważnianie oskarżeń.
Techniki neutralizacyjne G.M. Sykes, D. Matza
Zaprzeczenie odpowiedzialności (np. „wypełnianie rozkazów”, „nie jestem odpowiedzialny bo byłem pijany”)
Odwoływanie się do wyższych racji („ale my działaliśmy na rzecz tolerancji”, „ukradłem, bo w domu czeka głody braciszek”)
Zaprzeczanie spowodowanych szkód („no dobra, poszturchaliśmy go trochę, ale nic mu się naprawdę nie stało”, „ukradłem, ale właściciel jest milionerem, na pewno mu to nie zaszkodzi, a poza tym pewnie jest ubezpieczony”)
Potępianie potępiających (nie płacimy podatków, ale mówimy „wielkie firmy to dopiero się uchylają”)
D. Matza – teoria dryfu
„Dryfowanie” młodzieży ku przestępczości
Wspólna kultura większości społeczeństwa i podkultury przestępczości – zbieżność zasobów wiedzy i normatywnych przekonań (mam podobne wartości – np. posiadanie dóbr kons. Danego typu, ale różnica polega na tym, że oszukuje na podatkach a nie zabija, żeby zdobyć kasę: pewne podobne cele, podobne sposoby usprawiedliwiania, w innej skali, dążenia inne sposoby realizacji)
Społeczna większość – kryminalne „wybryki”(np. wybryki po pijaku , na wyjeździe integracyjnym itp.), natomiast ludzie „dryfujący” ku przestępczości coraz częściej odwołują Się do łamania prawa:
Młodzi przestępcy – permanentne łamanie prawa
Zarówno dla jednych jak i drugich to łamanie prawa domaga się wytłumaczenia
DWA PYTANIA
„dlaczego?” – poszukiwanie przyczyny (młyny marginalizacji, „przemoc strukturalna (biedni, zmarginalizowani, nie mają zajęć sportowych – katalog dyżurnych wytłumaczeń), kryzys wartości, rozpad tradycyjnych wzorów
– bezkrytycyzm wobec sprawców – sprawcy jako ofiary społeczeństwa kapitalistycznego)
-- „nasi” sprawcy i „obce” ofiary
„jak do tego doszło?” – analiza procesów (niesprowadzana do medialnej prezentacji) (jest medialnie nieatrakcyjna)
2) objaśnienia aktów przemocy (jest repetowany, powtarzany w każdym stuleciu możemy odnaleźć)
3) objaśnienia krytyczne wobec sprawców
OPINIA PUBLICZNA 10.12.2011 ( WYKŁAD 8 )
Dlaczego? Poszukiwanie przyczyny (młyny marginalizacji, („przemoc strukturalna”, kryzys wartości, rozpad tradycyjnych wzorów – bezkrytycyzm wobec sprawców – sprawcy jako ofiary społeczeństwa kapitalistycznego) – nasi sprawcy i obce ofiary
Jak do tego doszło? – analiza procesów (nie sprawdzalna do medialnej prezentacji)
Negatywna tendencja badań przyczynowych.
Negatywne tendencje badań przyczynowych
Jednostronne wskazywanie wybranych czynników warunkujących powstanie przemocy (brak powiązań – „wyliczanka”)
Ignorowanie lub pomniejszanie znaczenia odmiennych czynników przyczynowych
Uwikłanie w myślowy schematyzm : logika przyczynowa nie zostaje w pełni wyczerpana (np. dlaczego coś nie wystąpiło?)
Ograniczenia logiki przyczynowej
Objaśnienia aktów przemocy
Badanie przyczyn przemocy nie zajmuje się analizą przemocy jako łańcuchem działań społecznych, np. ich wewnętrznej logiki (por. badania o pracy i badania pracy)
Niebezpieczeństwo pominięcia kontekstu – wyznaczników społecznych, kulturowych, politycznych
Brak rekonstrukcji punktu widzenia ofiar
Objaśnienia krytyczne wobec sprawców
Spojrzenia na akt przemocy oczyma ofiar (ważna byłaby perspektywa pokazania ofiar, które mają pewną historię, nazwiska, uczucia
Pytanie czy jak możliwa jest rehumanizacja sprawcy i „emancypacja” ofiary
Rozwój analiz procesowych (dynamicznych, długofalowych – „Jak do tego doszło?” – tego typu wypowiedzi są mało atrakcyjne medialnie, następujące po sobie zmiany, elementy wynikające z bardzo odległych kontekstów)
Analiza lokalnych kulturowo-światopoglądowych źródeł przemocy (np. wpływ środowisko kształtowanych przekonań)
Wyobrażenia na temat opinii publicznej i jej percepcja
Porównanie się do innych
Postrzeganie cudzych opinii
Rola socjalizacji
Międzygeneracyjna transmisja kultury
Socjalizacja polityczna – rozwój światopoglądów i preferencji politycznych
Paul Abramson – wybory polityczne zachowują stabilność przez całe życie.
Tendencja do podlegania wpływom partii rządzącej w młodym wieku
Porównania społeczne
Leon Festinger – postrzeganie kształtowania opinii
Potrzeba oceny opinii
Ludzie oceniają swoje opinie poprzez porównanie z opiniami innych
Skłonność do porównań maleje, jeśli różnice między opiniami rosną
Zaprzestanie porównania: wrogość, przykre konsekwencje
Im większa atrakcyjność grupy, tym większy nacisk na ujednolicanie opinii wśród członków grupy
Czynniki społeczne
Rola konsensusu (poszukujemy jej w relacjach z ludźmi)
Zamiana opinii – konformizm lub zmiana relacji społecznych (zmiana grupy lub nagięcie się do ich postrzegań)
Zakotwiczenie poprawności opinii – podobne przekonania, preferencje, opinie
Rola wpływu społecznego – ludzie szukają społecznej oceny
Motywy porównań
Unikanie indywidualnych opinii
Chęć nabycia wiedzy o przedmiocie
Podtrzymywanie nieproblematycznych przeświadczeń nawet jeśli są nietrafne, bardziej ważne dla nas jest zachowanie przyjaźni niż ujawnienie swojej opinii podtrzymywanie wspólnoty grupowej za pomocą naszej nieprawdziwej opinii, aby relacje w grupie nadal pozostały dobre
Postrzeganie cudzych opinii
Informacja od samego aktora (zachowanie, fasada osobista, styl)
Wpływ postrzegającego na tę informację (np. nasze własne oczekiwania)
Relacja między aktorem a postrzegającym
Kontekst społeczny (miejsce „akcji”)
Tło kulturowe (mentalność)
Społeczne formowanie opinii – założenia
Jednostki biorą pod uwagę to co, inni myślą na temat spraw publicznie ważnych
Dokonują spostrzeżeń tego, co inni myślą
Modyfikują własne opinie i zachowania na podstawie dokonanych spostrzeżeń
Społeczna projekcja
W sytuacji braku możliwości porównywanie opinii z rzeczywistymi przedstawicielami grup, konsens jest generowany przez same jednostki na podstawie wyobrażonych opinii
OPINIA PUBLICZNA 17.12.2011 ( WYKŁAD 9 )
Rzeczywista większość Percepcja opinii większości Własna opinia
Za za
Ostatni kwadrat - właściwie definiujemy, ze większość osób jest za, my pozostajemy konsekwentnie w opozycji do większości. Jakich ludzi to dotyczy? Zatwardziałych nonkonformistów.
„Wypierająca się” projekcja (disowning projection) w dużym stopniu związane z tym, że zabieramy głos nt tego co ludzie o czymś myślą, próbujemy zdystansować się od tego tematu projektujemy własne opinie na większość osób – własne opinie traktujemy jako ważniejsze, dominujące natomiast innych ludzi pogardzamy nimi, uważamy za mniejszościowe. Cały obszar pro obywatelski. Tolerancja, empacja, demokracja, poprawność polityczna. Wiele osób z obszarów trzecio obszarowych przyjmuje ten pogląd jako obszar, który nie powinien ulegać zakwestionowaniu.
Ta projekcja przyjmuje taką formę, że sami uchylamy się od jej posiadania, mówimy, że inni się charakteryzują tą formą – wypierająca się projekcja:
Przypisywanie innym własnych motywów, intencji, postaw i uchylanie się od ich posiadania
Czujemy się bezpieczniej rzutując własne opinie na ocenę tego, co (naszym zdaniem) myślą inni (np. na temat segregacji rasowej; np. nie jestem rasistą, ale czarni nie powinni przyjeżdżać do Polski. Dlaczego tak robimy? Bo czujemy się bezpieczniej).
Np. używanie takich kwantyfikatorów typu: znaczna grupa sądzi, zdaniem większości – tu taka projekcja może się pojawić.
dawanie społecznie „właściwej” odpowiedzi – tej która wydaje nam się niekonfliktowa, właściwa ale przypisywanie jej innym ludziom. Np. nie jestem rasistą, ale gdyby zapytać większości Polaków, to oni nie chcieliby pracować z obcokrajowcami.
Z tym wiąże się problematyka uprzedzeń – ideologiczne (np. liberalne lub konserwatywne) uprzedzenia i pluralistyczna niewiedza (np. biali respondenci i sprawy rasowe – opinie innych oceniane jako bardziej konserwatywne).
Postrzeganie opinii jako bardziej liberalnych (np. wieś-miasto) (nie zawsze trafne jest przypisywanie wsi poglądy skostniałe, bardziej tradycyjnych, konserwatywnych)
EFEKT „FAŁSZYWEGO KONSENSU”
Postrzeganie własnych opinii jako „normalnych”, opinii innych jako „dziwnych” (np. jesteśmy pro PO ich opinie jesteśmy skłonni traktować jako poprawne, dobre, natomiast teorie PIS będziemy traktować jako ciemnogród, zacofanie itp.)
Skłonność do nadawania własnym sądom statusu wiedzy obiektywnej (BRAK przekładalności perspektyw – marginalizowanie poglądów, które nie pasują do naszego schematu)
Tendencja jednostek do postrzegania własnych wyborów i ocen jako relatywnie powszechnych i adekwatnych do istniejących okoliczności, a postrzeganie alternatywnych opinii jako niecodziennych, dewiacyjnych i niewłaściwych. (np. wzrost co2 na Ziemi jest spowodowany rozwojem cywilizacyjnym – ten, kto myśli inaczej jest dewiantem i nie rozumie problemu. A przecież toczy się spór, czy rzeczywiście to człowiek przyczynił się do wzrostu co2).
Postrzegany konsens jest wyższy niż ten realny konsens w społeczeństwie
MOTYWY FAŁSZYWEGO KONSENSU
Auto–wzmocnienie (Lepiej czujemy się ,kiedy myślimy że mamy takie „społeczne poparcie”
Skłonność do postrzegania innych przez pryzmat siebie
Potrzeba społecznego wsparcia i potwierdzania własnych przekonań (bardzo źle czujemy się, kiedy w naszych poglądach jesteśmy osamotnieni)
Efekt percepcyjnych zniekształceń i / lub skłonność do postrzegania siebie jako „normalnych”, „właściwych”,
BEZOSOBOWY WPŁYW I NIEREALISTYCZNY OPTYMIZM
Ocena prawdopodobieństwa niekorzystnych zdarzeń wykazujemy nierealistyczny optymizm – (wypadki zdarzają się innym ale nie nam; zdarzenia losowe, ekonomiczne itp.)
Złe rzeczy zdarzają się innym, nie nam (pozytywne nam, nie innym)
Rola czynnika kulturowego?
Wpływ mediów – ryzyko globalne i ryzyko lokalne (w dużym stopniu media mogą podtrzymywać albo osłabiać ten nierealny optymizm)
EFEKT „TRZECIEJ OSOBY”
Przekonanie, ze media mają większy wpływ na innych niż na nas
(przykładem są np. reklamy, wpływ propagandy, perswazji – my jesteśmy niby wolni od tego)
Jest to kategoria bliska „nierealistycznemu optymizmowi” (oczekiwany efekt mediów)
„ja” nie podlegam wpływom mediów (również reklamy), „inni” tak (ja czytam wyborczą „z rezerwą”, dystansem, ktoś kto czyta „dziennik Polski” na pewno został przerobiony przez tą gazetę).
OPINIA PUBLICZNA 07.01.2012 ( WYKŁAD 10 )
OPINIA PUBLICZNA JAKO SPOŁECZNY PROCES
SPIRALA MILCZENIA
(Noelle-Neumann)
Podkreślanie społecznej natury człowieka (uwikłania człowieka w pewnych relacjach powiązań z innymi ludźmi)
Popadamy w milczenie, jeśli nasza wypowiedź grozi izolacją (popieranie jakiejś partii np. może grozić izolacją społeczną)
Opinia publiczna – poglądy i zachowania, które można okazywać otwarcie, nie narażając się na izolację (opinia publiczna zostaje tutaj „wysączona” )
WPŁYW KLIMATU OPINII
„last-minute swing” – zwrot w ostatniej chwili nie pod wpływem dedukcji, informacji opartych na wiedzy ekologicznej, socjologicznej, politologicznej (np. w przypadku wyborów politycznych – zagłosowanie na inną partię w ostatniej chwili, niż ta, za którą opowiadaliśmy się wcześniej , deklarując na kogo będziemy głosowali) ale ze względu na pewien klimat opinii (w kierunku wskazanym przez klimat opinii – Lazarsfeld: „band wagon effect”)
Pomiar zamiarów wyborczych i pomiar oczekiwań wygranej (powszechnie oczekiwany zwycięzca)
Efekt konformizmu (strach przed izolacją, chęć należenia do grupy zwycięzców)
(ten last-minute swing pokazuje, że) Opinie podzielane przez część stają się powszechne
„TEST KOLEJOWY”
(Odnosi się np. do takiej sytuacji: jesteśmy w wagonie kolejowym i nikogo nie znamy, chodzi o takie bardzo prozaiczne dyskusje które osoby przebywające prowadzą)
Stronnictwo, które jest bardziej skłonne przyznawać się do swoich poglądów, chętniej zabiera głos i ma większą siłę przekonywania.
Opinie postrzegane jako powszechne są chętnie artykułowane, opinie postrzegane jako mniejszościowe pozostają niewyartykułowane (np. to, co się uważa o efekcie cieplarnianym – proekologiczne są dosyć powszechni artykułowane, w mniejszości pozostają opinie dotyczące, że np. cykle powodują, że klimat na Ziemi zmienia się – ocieplanie i ochładzanie klimatu, lodowce bla bla bla)
Możemy zmienić opinię, aby być akceptowanym w grupie
ELEMENTY KONCEPCJI (Noelle-Neumann)
1. własna opinia na dany temat
2. postrzeganie dominującej opinii
3. szacowanie kierunku zmiany opinii
4. chęć wsparcia opinii, np. poprzez czynny udział lub ostentacyjną deklarację
ZNACZENIE MEDIÓW
Kształtowanie klimatu opinii – media są wszędzie i powtarzają te same informacje
Ramowanie rzeczywistości [ujmowanie w ramy; framing – to, co myślimy o świecie nie jest wynikiem zimnej kalkulacji, tylko podłączeniem się pod jakąś ramę układu – np. to co mówił PIS o „układzie” - układ w SB, gospodarce; przykłady ram: rama pro cywilizacyjna w obszarze ochrony środowiska; przeciwnicy elektrowni atomowej wykorzystują ramę katastrofy: Czarnobyl…; W historii pamiętamy ramę tzw. „prywaciarza”; ramowanie dotyczy np. organizacji pozarządowych: chcąc być usłyszanym, potraktowanym poważnie wykorzystuje się pewne ramy, ale nie realne argumenty. Elementem ramy może być jakiś element graficzny – odwołując do jakichś skojarzeń, z określonymi normami, wartościami, szacunkiem – np. czcionka, którą wykorzystuje się przy pisaniu nazw („solidarycja” – np. „Solidarność” jest pisana tą czcionką)].
Skłonności liberalne (media mają skłonności liberalne, wspierają tendencje np. emancypacyjne: feministyczne; media tworzą odrębną arenę sporów;
„milcząca większość” (większa część ludzi nie ujawnia swojego zdania;
„OVERCLAIMING”
Zawyżanie danych o głosowaniu na partię zwycięską w okresie po wyborach (ta partia, która wygrała uzyskuje jeszcze większe poparcie po wyborach, zostaje obdarzona „nadmiernym” zaufaniem; więcej ludzi wówczas „przyznaje się”, że głosowało na tą partię)
Niedoszacowanie deklaracji głosowania na konkurencję (przykład PSL – pewien poziom wstydu istnieje przy przyznawaniu się, że popiera się tę partię, oni zawsze mają więcej w wyborach niż w sondażach)
Gotowość ujawnienia się (np. PSL, LPR w pewnym okresie, Samoobrona)
EFEKT „BRADLEY’A”
Partie niepopularne (w sporach zwolennicy tych partii mają mniejszą szansę zaistnienia – u nas przykład partia Palikota)
Niedoszacowanie w sondażach, lepsze wyniki w wyborach (zaskakująco wysoki wynik Samoobrony niż w sondażach)
MODEL ROZWOJOWY (FOOT I HART)
Oparty na rozumieniu opinii publicznej w perspektywie Blumera
Formowanie opinii publicznej ma charakter procesu
Czynnik społeczny – ważny
BLUMER: SPOŁECZNA DEFINICJA PROBLEMU
Powstanie problemu przez społeczną definicję (udział ekspertów) (dziś np. badania prenatalne, eksperymenty na genach, - eksperci powodują, że np. powstają ośrodki, które badają te rzeczy, które oni nagłośnili)
Uprawomocnienie. Problem wymaga areny – społecznej dyskusji (teraz przykładem jest refundacja). Przez obecność w społecznej komunikacji problem zostaje uprawomocniony.
Mobilizacja działania. Pojawiają się inicjatywy zlikwidowania problemu (pojawiają się opinie, dokumenty, projekty ustaw przygotowane przez jakieś środowiska polityczne)
Oficjalny program, plan działania. Wyznaczone zostają instytucje, które formułują plan działania.(np. w refundacji rzeczywiście w ramach negocjacji pojawiają się jakieś rezultaty – siadają zw. Zawodowe, jakieś Porozumienie Zielonogórskie itd. I gadają)
Wprowadzenie planu w życie.
MODEL PRZYWÓDZTWA OPINII (DAVISON)
Prezentacja dyskutowanej kwestii
Rola grup i liderów opinii (rola wzajemnego „nakręcania”)
Jednostki podlegają wpływom percepcji opinii innych
Kluczowa rola komunikacji społecznej „twarzą w twarz”
Rozwój oczekiwań co do opinii innych.