Mobbing w pracy jest zjawiskiem wieloprzyczynowym, na jego powstanie ma wpływ zarówno środowisko pracy, cechy relacji międzyludzkich w organizacji, cechy agresora/agresorów i czynniki związane z osobą ofiary. Nie da się więc wyróżnić jednej, decydującej przyczyny pojawienia się psychicznego nękania w pracy.


Przyczyny te działają jednocześnie. Nie da się też znaleźć takiego miejsca pracy, które byłoby „uodpornione na mobbing”; potencjalnie mobbing może pojawić się w każdym miejscu pracy. Ogólnie, dla łatwiejszego zrozumienia przyczyn mobbingu można je pogrupować następująco:

Przyczyny organizacyjne
Mobbing jest określany jako dysfuncja organizacyjna. Powiązany on jest między innymi z: konfliktami w pracy (chodzi tu o czynniki, które sprzyjają pojawianiu się, trwaniu i narastaniu konfliktów, jak np. błędy w komunikacji, ignorowanie lub nieumiejętne rozwiązywanie konfliktów, zaprzeczanie istnienia konfliktów), nastawieniem na rywalizację i współzawodnictwo, wysokim poziomem stresu, konfliktem roli i niejednoznacznością roli zawodowej, niekonstruktywnymi stylami kierowania, klimatem organizacyjnym itp.

Przyczyny ze strony agresora/agresorów
Trudno jest określić, jakie cechy agresora/agresorów sprzyjają pojawieniu się mobbingu, ponieważ większość informacji o osobach stosujących mobbing pochodzi nie bezpośrednio od nich, ale z relacji ofiar. Ogólnie wpływ na pojawienie się nękania psychicznego mają wpływ m.in. poczucie własnej wartości, niedostatki w kompetencjach społecznych, potrzeba dominowania i inne.

Czynniki sprzyjające pojawieniu się mobbingu związane z osobą ofiary
Nie udało się dotychczas sporządzić „psychologicznego portretu ofiary mobbingu”, nie ma zgodności, co do cech osobowości, które predystynowałyby określone osoby do stania się ofiarą mobbingu. Można jednak wyróżnić okoliczności „sprzyjające”: ofiarą mobbingu mogą łatwiej stać się osoby nietypowe, w jakiś sposób wyróżniające się – należy podkreślić, iż mobbing łączy się z odrzuceniem, nieakceptowaniem odmienności, inności drugiej osoby. Łatwym celem mogą się również stać osoby izolowane, osamotnione w miejscu pracy, pozbawione wsparcia, przyjaciół, sojuszników. Mogą to być również osoby mniej wydajne lub takie, które są zbyt kompetentne, zbyt ekspansywne, sumienne, nadmiernie zaangażowane w swoją pracę, skłonne do niskiej samooceny (Hirigoyen, 2003).

Przebieg mobbingu
Po przyjrzeniu się przyczynom mobbingu warto zastanowić się, w jaki sposób przebiega to zjawisko. Cechą charakterystyczną mobbingu jest to, iż jest to proces. Wraz z upływem czasu wzrasta wzajemna niechęć, zmieniają się stosowane techniki nękania, pogorszeniu ulegają skutki tej sytuacji dla ofiary. Mobbing może rozpocząć się od fazy konfliktu: początkowo niewielki konflikt zaczyna rozwijać się i narastać (nie zawsze jednak u źródeł mobbingu daje się wyodrębnić wyraźny konflikt). Druga faza mobbingu charakteryzuje się obojętnością świadków, przyzwoleniem na agresywne zachowania, manipulacją. W trzeciej fazie ofierze przypisuje się winę za pojawiające się problemy, staje się ona „kozłem ofiarnym”. Czwarta faza, końcowa, to wyeliminowanie ofiary z miejsca pracy, a niekiedy również z rynku pracy. Wraz z narastaniem mobbingu wzrasta częstotliwość i zróżnicowanie stosowanych metod: od sporadycznych ataków do ataków powtarzających się coraz częściej; od agresji pośredniej, trudniejszej do zauważenia przez ofiarę i przez innych współpracowników, do agresji bezpośredniej; od zaangażowania w proces mobbingu pojedyńczych pracowników do włączania w niego coraz szerszego kręgu osób. Z upływem czasu, osoba doświadczająca psychicznego dręczenia w miejscu pracy, odczuwa coraz poważniejsze jego skutki, o których to będzie mowa w kolejnym artykule.


Bibliografia:
Hirigoyen, M. (2003). Molestowanie w pracy. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji
Dominikanów W drodze.