Agresja u ludzi

I. Agresja jako

wielopoziomowe zjawisko

funkcjonowania człowieka

Agresja a poziomy regulacji
zachowań



Poziom biologiczny



Poziom psychologiczny



Poziom społeczny

Przemawiają za tym ważne względy:



agresja nie pojawia się w izolacji



wymaga kontekstu innych ludzi



potrzebuje odniesienia do licznych warunków społeczno-
kulturowych

1. Poziom biologiczny
agresji

Argumenty za znaczeniem czynników

biologicznych:



względnie stały poziom agresji jednostki



różnice indywidualne w poziomie
agresywności ludzi

1. Poziom biologiczny
agresji

Obszary mózgu odpowiedzialne za agresję:



Obszary stymulacji:

-

jądro migdałowe

-

części podwzgórza

-

części śródmózgowia i ośrodkowej istoty szarej



Obszary hamowania zachowań agresywnych:

-

Obręcz półkuli mózgowej

-

Otoczenie przegrody

-

Jądro ogoniaste

1. Poziom biologiczny
agresji



Organiczne uszkodzenia mózgu



Nadpobudliwość psychoruchowa ( ADHD )



Poziom testosteronu ( męski hormon płciowy )

- większość przestępstw popełniają mężczyźni
- poziom testosteronu odpowiada za zachowanie drażliwe,
niepokój, wybuchowość, czujność i podatność na

prowokacje u

chłopców ( Olweus 1998 )



Temperament

- W. Carey ( 1986 ) wyodrębnił

czynnik ryzyka

TCR jako

konstelację cech zwiększających pojawianie się zachowania
zaburzonego



Wrodzona tendencja do przewodzenia

1. Poziom biologiczny
agresji

Zachowanie agresywne jest

cechą jakościową

,nie zależy od

wyizolowanych czynników. Są to tylko czynniki ryzyka, ale żeby
zadziałały muszą trafić na odpowiedni grunt.
Dopiero

interakcja

z innymi elementami życia dziecka mogą

spowodować ich nasilenie i utrwalanie( Frączek 1993; Stepień
2002; Strelau 1996 ).
Czynniki biologiczne

nie są usprawiedliwieniem

dla zachowania

nieaprobowanego społecznie. Są zaledwie

sygnałem

dla dorosłych

o możliwych problemach i zagrożeniach. Można im skutecznie
zapobiegać.

1. Poziom biologiczny
agresji

Według j. Reykowskiego ( 2002 ) biologiczne mechanizmy
powstawania agresji można rozpatrywać dwojako:



Jako skłonność do agresji wywołaną

procesem

nadawania

znaczenia emocjonalnego

dodatniego lub

ujemnego konkretnym czynnościom czy sytuacjom

( gwałtowna mobilizacja sił, użycie mięśni

szkieletowych czy innych efektorów przydatnych w
walce ).



Przez emocjonalne

znaczenie niektórych efektów

czynności agresywnych ( nagrodą, wzmocnieniem dla
czynności niepożądanych może być widok reakcji na
wyrządzoną krzywdę ).

1. Poziom biologiczny
agresji



Reasumując, wrodzone mechanizmy
biologiczne zaledwie wyjaśniają
skłonność do agresji.



Dzięki rozwojowi procesów
poznawczych, uczeniu się,
oddziaływaniu otoczenia można
zaabserwować proces wyhamowywania
agresji lub odreagowywanie
negatywnych emocji przy pomocy
zachowań zastępczych.

2. Poziom psychologiczny
agresji

Zachowania człowieka nie da się analizować w oderwaniu od
czynników psychologicznych. To one decydują o:



przyczynach



formach



rozmiarach zachowań niepożądanych.

Należą do nich: procesy poznawcze, wrażliwość emocjonalna
jednostki, uwewnętrznione zasady i normy postępowania w
otoczeniu społecznym, wykształcone w toku rozwoju

umiejętności i

nawyki ( Frączek 1996; Reykowski 2002 , Wolińska 2000 ).

2. Poziom psychologiczny
agresji

Procesy psychiczne i struktury poznawcze są
odpowiedzialne za:



odbiór



przechowywanie



reprodukowanie



budowanie wiedzy o otaczającym świecie.

Dzięki nim jednostka rozumie i interpretuje

rzeczywistość,

w której żyje

2. Poziom psychologiczny
agresji

To czy zachowanie agresywne dojdzie do

skutku,

będzie zależało od tego, jakie znaczenie

przypisuje

się danej sytuacji (

teoria atrybucji )

.

2. Poziom psychologiczny
agresji



Poziom rozwoju moralnego buduje
standardy postępowania w życiu, które
pomagają w socjalizacji i kontrolowaniu
zachowania nieaprobowanego

( znaczenie wartości życiowych i ich kryzys )

2. Poziom psychologiczny
agresji

Umiejetność radzenia sobie z problemami

( zasoby

osobiste );



kompetencje intelektualne



samoocena



mała elastyczność

( tu agresja może być reakcją obronną, często

towarzyszy jej tendencja do nadinterpretacji )

2. Poziom psychologiczny
agresji

Agresja może służyć realizacji różnych

celów !

3. Poziom społeczny agresji

Agresja jest niejednokrotnie wywoływana przez
procesy grupowe. Dla analizy zjawiska niezbędne są
jej uwarunkowania socjalizacyjne ( czynniki
społeczno-kulturowe i właściwości grupy ).
Są to:



potrzeba utożsamiania z własną grupą



odczuwanie wrogości wobec grup obcych

Wspólnota pochodzenia a symbole ( flagi, hymny,
obrzędy ).
Grupa, państwo buduje własne systemy

normatywne !

3. Poziom społeczny agresji

Społeczny kontekst zachowań niepożądanych odwołuje
się do wielu aspektów:



zasady i normy najbliższego otoczenia jednostki



przejawy agresji przypisane wyłącznie aktywności grupy
odniesienia ( kibice )



modelowanie agresji przez negatywne wzorce



wpływ grupy, w jakiej funkcjonuje jednostka



współwystępowanie agresji z innymi patologiami
społecznymi

( Frączek, Stępień 1996; Frączek 2002; Pietrzak 1996

;

Pospiszyl 1994 )

Podsumowanie

Wyodrębnienie podanych regulatorów to zabieg
teoretyczny – mogą współwystępować.
Konstelacja szczególnie ważnych czynników:



predyspozycje temperamentalne i osłabione
mechanizmy kontroli



osobiste doświadczenia jednostki, które
kształtują percepcję i ocenę rzeczywistości
jako frustrującej



nawyki reagowania zachowaniem agresywnym
w różnych sytuacjach