Kapitał (swoboda przepływu środków finansowych - kapitał w węższym rozumieniu ) podział
Z uwagi na formę przepływu środków finansowych możemy wyróżnić:
Inwestycje bezpośrednie
Utworzenie przedsiębiorstwa od podstaw
Przejęcie działającego przedsiębiorstwa
Zainwestowanie w co najmniej 10% pakiet udziałów lub akcji działającego przedsiębiorstwa – dzięki tym 10% mamy realny w pływ na to co dzieje się w przedsiębiorstwie
Inwestycje pośrednie (portfelowe) – wszelkie transakcje papierami wartościowymi (poniżej 10% pakietu akcji). Mogą mieć charakter:
Własnościowy – akcje
Wierzytelnościowy – obligacje
Kapitał o charakterze pożyczkowym – kredyty i pożyczki udzielane w skali międzynarodowej
Finansowe instrumenty pochodne – prawa majątkowe których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od cen towarów, walut, surowców, papierów wartościowych, wysokości stóp procentowych bądź indeksów.
Z uwagi na czas zaangażowania środków finansowych na rynkach międzynarodowych możemy wyróżnić:
Transakcje o charakterze krótkoterminowym – do 1 roku
Transakcje o charakterze długoterminowych – powyżej 1 roku
Z uwagi na charakter biorców i dawców kapitału możemy wyróżnić:
Kapitałodawca może mieć charakter publiczny lub prywatny
Kapitałobiorca może mieć charakter publiczny lub prywatny
Swoboda przepływu kapitału oznacza możliwość nieskrępowanego dokonywania przez [podmioty z badanych krajów płatności zagranicznych z wszelkich tytułów wynikających z transakcji przeprowadzanych w ramach obrotów bieżących i finansowych.
Zgodnie z teorią neoklasyczną kraje powinny znosić wszelkie ograniczenia odnośnie do swobody przepływu kapitału. Współczesna interpretacja jest utrudniona bo uwzględnia tylko zysk, a nie uwzględnia ryzyka. Ograniczenie: neoklasycy postrzegają gospodarkę globalną jako cały układ, nie uwzględniając indywidualnych przypadków krajów (kapitał płynie z jednego kraju do drugiego, cena się wyrównuje).
Druga teoria – Keynesa – wraz z II wojną światową zmienia się podejście do przepływu kapitału. Nie zawsze pełna swoboda przepływu kapitału jest korzystna dla danego kraju. Dla kraju ważne jest własne bezpieczeństwo, dobrobyt, kluczowe jest to jaka jest sytuacja w danym kraju. Z punktu widzenia kraju zasadne jest nakładanie ograniczeń na wybrane transakcje przepływu kapitału. Dla kraju najkorzystniejsze są inwestycje bezpośrednie (przepływ pieniędzy, know – how) a także kredyty długoterminowe na cele inwestycyjne.
Inwestycje krótkoterminowe (spekulacyjne) – mogą one być bardzo szybko wycofane z kraju po osiągnięciu przez inwestora zysku, przez co destabilizują rynek. Podtrzymują płynność. Keyness wprowadził pojęcie spekulantów w tym rygorystycznym znaczeniu, jako określenie podmiotu, który usiłuje osiągnąć krótkoterminowy zysk na rynku zagranicznym, na który wchodzi.
Trylemat makroekonomiczny: nie możliwe jest osiągnięcie 3 celów jednocześnie:
Liberalizacja przepływów kapitałowych – stabilizacja kursów walut
Prowadzenie aktywnej polityki pieniężnej
Swoboda kształtowania kursu walut
To zależy od kraju którą drogę wybierze, nie ma jednolitego systemy.
Neoklasycyzm patrzy na układ globalny, kiedy gospodarka globalna działa efektywnie, a Keyness patrzy na to co zrobić aby w danym kraju wpłynąć na poziom dobrobytu.
Teoria monetarystyczna – oparta na teorii neoklasycznej, jednocześnie korzysta z teorii keyensowskiej. Wszystkie kraje powinny znosić ograniczenia swobody przepływu kapitału, ale z drugiej strony stosujemy aktywną politykę pieniężną i dążymy do dobrobytu naszego kraju. Kraje nadwyżkowe nie są już jednoznacznie krajami rozwiniętymi np. Chiny (kraj rozwijający się). Nastąpiło zaburzenie naturalnej drogi przepływu kapitału. Kapitał często płynie w kierunku przeciwnym – paradoks R. Lucasa.
Paradoks Lucasa – 1990 roku, Robert Lucas publikuje swój artykuł. Zbadał USA i Indie. Krańcowa produkcyjność kapitału w Indiach jest 58 razy wyższa niż w USA. Czyli kapitał powinien masowo płynąć z USA do Indii, ale nie płynął. Kapitał płynący z krajów w których dochodowość jest wyższa płynie do krajów gdzie dochodowość jest niższa w zdecydowanie niższej ilości niż wynika to z różnicy owych dochodowości. Lucas uważał że w Indiach nie występuje ryzyko. Według Lucasa kapitał nie płyną do Indii ze względu na brak kapitału ludzkiego – mają siłę roboczą, ale nie mają wykwalifikowanych pracowników. Ekonomiści stawiają, że barierą jest ryzyko kraju – nie inwestuje się w krajach , które były krajami bankrutami.
Teoria efektywności rynków finansowych – uzasadnia wnioski płynące z teorii neoklasycznej. Występuje:
Efektywność transakcyjna, która dotyczy niskich kosztów transakcyjnych związanych przede wszystkim z wysokie stopniem konkurencji panującej na rynkach finansowych.
Efektywność alokacyjna – środki finansowe powinny płynąć do zastosowań które przynoszą potencjalnie najwyższą stopę zwrotu.
Efektywność informacyjna – wszystkie pomioty działające na rynkach finansowych powinny mieć pełny, równy swobodny dostęp do informacji. Oznacza to że rynki są efektywne wówczas jeśli ceny walorów odzwierciedlają w pełni wszelkie dostępne informacje, a inwestorzy działający na rynku nie są w stanie osiągnąć zysków nadzwyczajnych stosując nawet najbardziej wyrafinowane techniki inwestycyjne.
Za twórcę tej teorii uważany jest Eugene Fama. Powstała na początku XX wieku. Na początku nijak się miała do rzeczywistości. Rynek efektywny to taki który natychmiast dyskontuje wszystkie informacje. Nie było to możliwe, ponieważ najpierw musimy jakoś zareagować na informacje i dopiero wpływa to na ceny. Następnie Fama wskazał że rynek efektywny to rynek który odzwierciedla wszystkie dostępne informacje.
Do tej torii Fama sformułował zestaw warunków:
nie ma kosztów transakcyjnych,
mamy powszechną dostępność do nieodpłatnych informacji dla wszystkich uczestników rynku,
jednakowa ocena rzez wszystkich uczestników rynku napływających na ten rynek informacji które kształtują bieżące i przyszłe ceny aktywów.
Warunki te spowodowały że teoria ta znowu nijak się miała do rzeczywistości. Teorie tę trzeba było przerobić. Wymogi:
Musi to być rynek na którym mamy dużą liczbę uczestników, dzięki temu rośnie prawdopodobieństwo ukształtowania się ceny walorów dyskontujących wszelkie istotne informacje. Im więcej transakcji tym większe prawdopodobieństwo, że cena odzwierciedla informację.
Homogeniczność produktów – walory które są przedmiotem transakcji powinny się charakteryzować uniwersalnymi parametrami które umożliwiają ich porównanie.
Sposób organizacji rynku – ustanowienie odpowiednich regulacji prawnych sprzyjających efektywności informacyjnej
Zakaz wykorzystywania informacji poufnej do osiągania zysków nadzwyczajnych.
Losowy charakter napływu nowych informacji co oznacza w praktyce brak możliwości przewidzenia terminu pojawienia się nowych informacji
Formy efektywności:
Słaba – zakłada, że bieżące ceny walorów w pełni odzwierciedlają wszelkie przeszłe informacje mające wpływ na te ceny.
Półmocna – zakłada że ceny walorów uwzględniają wszelkie informacje dostępne publicznie zarówno przeszłe jaki i bieżące.
Mocna – wskazuje że ceny walorów uwzględniają zarówno dostępne publicznie jaki i informacje o charakterze prywatnym czyli informacje poufne.
Teoria asymetrii informacji – podważa założenie teorii neoklasycznej – na rynku nie ma swobodnego i pełnego dostępu do informacji. Jest to sytuacja, w której jedna ze stron transakcji finansowej ma znaczenie mniej dokładne informacje na temat przedmiotu transakcji niż druga strona. Oznacza to że jedna ze stron transakcji jest uprzywilejowana i może wykorzystać tę przewagę podczas jej zawierania, co oznacza nie tylko stratę dla drugiej strony transakcji (stratę w skali mikro) ale także stratę dla całej gospodarki (stratę w skali makro).
4 główne problemy:
Negatywna selekcja – wiąże się z ryzykiem dokonania niewłaściwego wyboru wynikającego z niedostatku informacji np. kredytobiorca o mniejszych możliwościach spłaty zadłużenia jest w stanie zaakceptować gorszą ofertę, ma on bowiem świadomość, której nie ma kredytodawca, że kredyt być może nie zostanie spłacony. Jednocześnie kredytobiorcy o niższe zdolności kredytowej bywają również bardziej przedsiębiorczy w staraniach o kredyt i często uzyskują go wypierając z rynku lepszych kredytobiorców. Rada: dokładne korzystanie z informacji
Pokusa nadużycia – hazard moralny – mamy z nią do czynienia po zawarciu transakcji finansowej, obie strony transakcji nie mają równego dostępu do informacji. Podmiot który zaciągnął kredyt poi uzyskanie środków finansowych przeznacza je na inny cel, a kredytodawca nie może już nic zrobić. Rada: bardzo dokładne precyzowanie umów
Obecność freerderów (gapowiczów) – osób które korzystają z pewnych udogodnień na koszt innych, a same nie ponoszą żadnych kosztów. Są to osoby które nie chcą angażować się w pozyskiwanie informacji gdyż jest to kosztowne, ale pragną korzystać z zysków, które wynikają z ich posiadania. Zjawisko to występuje głównie na rynku papierów wartościowych. Wybieramy podmiot który ma najlepszy dostęp do informacji i naśladujemy jego działania. Działalność ta destabilizuje rynek papierów wartościowych.
Stawne zachowanie – owczy pęd – jeśli duży kluczowy podmiot wycofuje się z rynku (ma dodatkowe informacje, których my nie znamy) to kolejne podmioty z tego rynku naśladują jego działanie, co prowadzi do destabilizacji rynku. Wycofani się głównych podmiotów prowadzi do zachowań stawnych.
Teoria zachowania drugiego po najlepszym
Rozwiązaniem najlepszym jest pełna swoboda przepływu kapitału, jednak gospodarka światowa tak nie działa, bo istnieją różne zakłócenia. Wtedy pojawia się teoria zachowania drugiego po najlepszym. Jeśli pojawiają się jakieś zakłócenia (nakładanie ograniczeń przez jeden kraj) my również możemy wprowadzić takie zakłócenia ( nałożyć ograniczenia na ten kraj).
Determinanty przepływów kapitałowych w gospodarce światowej:
Podział:
Czynniki o charakterze wewnętrznym (pull)
Czynniki o charakterze zewnętrznym (push)
Podział kształtuje się z uwagi na horyzont czasowy inwestycji:
Przepływy o charakterze długoterminowym
Przepływy o charakterze krótkoterminowym
Czynniki wewnętrzne o charakterze ogólnym – rozpatrywane przez wszystkich inwestorów bez względu na horyzont czasowy
PKB per capita – ten czynnik określa bieżącą sytuację kraju i pozwala określić perspektywy jego rozwoju.
Poziom zadłużenia zagranicznego szczególnie o charakterze krótkoterminowym liczony w odniesieniu do poziomu rezerw dewizowych. W krajach wysoko zadłużonych rośnie ryzyko ich niewypłacalności, co może oznaczać pojawienie się kryzysu płynności bądź kryzysu walutowego.
Poziom rozwoju systemu finansowego danego kraju mierzony udziałem aktywów tego systemu w PKB.
Stabilność systemu finansowego
Efektywność systemu finansowego – mierzymy jaka część środków finansowych które wpływają na rynek krajowy jest dystrybuowana przez rynek kapitałowy a jaka przez system bankowy, środki powinny być dystrybuowane przez rynki
Poziom rozwoju infrastruktury w danym kraju – infrastruktura rynku finansowego (rozwój giełd, jak funkcjonuje system bankowy, jak jest nadzorowany rynek finansowy), sieć dróg i autostrad, dostęp do telefonu i Internetu
Jakość instytucji w danym kraju na którą składają się:
Stabilność rządu
Konflikty wewnętrzne
Konflikty zewnętrzne
Poziom korupcji
Udział wojska w polityce
Napięcia na tle religijnym
Napięcia na tle etnicznym
Wiarygodność demokracji
Poziom biurokracji
Regulacje prawne które zniechęcają inwestorów zagranicznych
Wiarygodność i spójność polityki gospodarczej, w tym przede wszystkim polityki monetarnej prowadzonej przez władze danego kraju
Przejrzystość danego kraju na poziomie makro (kraj nie informuje o sytuacji gospodarczej kraju, nie mamy jasnej i wiarygodnej informacji) i mikroekonomicznym (przejrzystość podmiotów które funkcjonują w danym kraju)
Stabilność polityczna kraju
Członkostwo kraju w ugrupowaniach o charakterze integracyjnym
Czynniki wewnętrzne o charakterze długoterminowym – BIZ, długoterminowe kredyty inwestycyjne, patrzymy przede wszystkim na czynniki które sprzyjają napływowi BIZ, czyli:
Działania prywatyzacyjne
Otwartość kraju na przepływy towarowe
Specjalne udogodnienia dla BIZ – specjalne strefy ekonomiczne
Rozmiary rynku wewnętrznego danego kraju
Położenie geograficzne kraju – Polska ma dobre położenie geograficzne ze względu na kwestie ekonomiczne
Struktura demograficzna – z punktu widzenia inwestorów jest lepsze żeby było więcej ludzi młodych – większe zasoby siły roboczej
Koszty siły roboczej
Zasób kapitału ludzkiego – wykwalifikowanej siły roboczej
Czynniki wewnętrzne kształtujące napływ kapitału o charakterze krótkoterminowym:
Poziom stóp procentowych w danym kraju – zmiana stóp procentowych powoduje przepływ kapitału o charakterze arbitrażowym
Poziom inflacji i perspektywy kształtowania się jej w przyszłości
Ryzyko związane z bieżącą sytuacją gospodarcza i polityczną kraju – ryzyko kraju
Ryzyko związane z kształtowaniem się kursu waluty w kraju inwestycji – currency risk – ryzyko waluty
Kształtowanie się salda rachunku obrotów bieżących (najczęściej w odniesieniu do PKB)
Dostęp do pełnych i aktualnych informacji rynkowych
Wysokość kosztów transakcyjnych
Czynniki o charakterze zewnętrznym:
Sytuacja gospodarcza i perspektywy kształtowania się dynamiki wzrostu gospodarczego w krajach rozwiniętych (najważniejszy kraj to USA, a z perspektywy Polski są to Niemcy).
Poziom stóp procentowych na międzynarodowym rynku finansowym (światowa stopa procentowa – stopa rynkowa na rynku amerykańskim) – jeżeli stopa rośnie to kapitały obecne na rynkach międzynarodowych odpływają do USA.
Potrzeba dywersyfikacji inwestycji, czyli chęć dywersyfikacji ryzyka, która przejawia się dokonywaniem inwestycji na różnych rynkach międzynarodowych.
Kształtowanie się sytuacji na międzynarodowych rynkach finansowych – czy mamy okres boomu gospodarczego czy kryzysu. Jeżeli pojawia się kryzys to obserwujemy że inwestorzy zaczynają ściągać inwestycje – priorytetem staje się utrzymanie wartości kapitału.
Ważniejsze są czynniki o charakterze zewnętrznym. Jeżeli inwestor nie będzie chciał zainwestować, to czynniki wewnętrzne są bez znaczenia.
Ograniczenia w swobodzie przepływu kapitału
Zdejmujemy ograniczenia które mamy, albo kraj nakłada nowe ograniczenie ze względu na obecną sytuację. Rynek i otoczenie inaczej zareaguje na kraj znoszący ograniczenia niż na kraj który nakłada ograniczenia.
Zanim podejmiemy decyzje żeby znosić ograniczenia musimy się zastanowić czy na pewno jesteśmy na to gotowi.
Rodzaje ograniczeń:
1 podział
Ograniczenia dotyczące transakcji finansowych
Ograniczenia dotyczące transakcji walutowych – dotyczą:
możliwości utrzymywania przez rezydentów zasobów w walutach obcych, zarówno na rynkach krajowych jak i na rynkach zagranicznych.
posiadania przez rezydentów waluty krajowej
2 podział
Ograniczenia pełne dotyczące wszystkich transakcji – Korea – musimy wystąpić o zezwolenie na transakcje
Ograniczenia selektywne dotyczące określonych transakcji
3 podział
Ograniczenia obowiązujące na stałe – ograniczenie na czas nieokreślony, nie oznacza że nie można go zdjąć
Ograniczenia czasowe – np. w UE można nałożyć ograniczenie czasowe do 6 miesięcy.
4 podział
Ograniczenia nakładane na eksport kapitału
Ograniczenia nakładane na import kapitału
5 podział
Ograniczenia nakładane powszechnie
Ograniczenia nakładane jednostronnie
6 podział
Ograniczenia o charakterze administracyjnym (bezpośrednie) – występują zwykle pod postacią zakazów wykonywania określonych transakcji (zakaz biz), limitów wartościowych transakcji (możliwość wykonywania Biz do pewnej kwoty) oraz wymogu uzyskania obowiązkowych zezwoleń na przeprowadzenie wskazanych rodzajów transakcji.
Główny cel nałożenia tych ograniczeń to uzyskanie bezpośredniego wpływu na wielkość i charakter transgranicznych transakcji finansowych, zaś ich cech charakterystyczna to administracyjne zobowiązanie banków do sprawowania kontroli nad przepływami kapitału między rynkiem krajowym i zagranicznym.
Wadą jest konieczność rozbudowy struktury organizacyjno – administracyjnej.
Ograniczenia o charakterze rynkowym (pośrednie) – celem wprowadzenia tych ograniczeń jest zmniejszenie wolumenu lub/i wartości wybranych transakcji finansowych przez podniesienie kosztów ich przeprowadzania. Możemy do nich zaliczyć:
Opodatkowanie przepływów transgranicznych – zmniejsza skłonność do podejmowania określonych inwestycji przez podniesienie jej kosztów.
Pośrednie opodatkowanie przepływów transgranicznych – konieczność złożenia przez inwestora obowiązkowego, nieopodatkowanego depozytu, zwykle w banku centralnym dennego kraju. Wartość depozytu ustalana jest jako procent od inwestowanej kwoty. Konieczność złożenie depozytu oznacza zmniejszenie stopy zwrotu z inwestycji.
Wymagania dotyczące ratingu przedsiębiorstw lub instytucji u których zaciągamy kredyt zagranicą.
Wymagania dotyczące informacji w zakresie określonych rodzajów transakcji
Przesłanki nakładania i utrzymywania ograniczeń przez poszczególne kraje:
Ograniczanie wypływu kapitału bądź jego napływu w sytuacji narastającej nierównowagi bilansu płatniczego. Kraje które mają deficyt będą ograniczały eksport kapitału, kraje które mają nadwyżkę będą ograniczały import kapitału.
Ograniczanie napływu kapitału w sytuacji narastającej obawy przed wybuchem kryzysu walutowego w przyszłości. Nakładają je kraje rozwijające się.
Modyfikacja struktury napływającego kapitału – ograniczenie napływu kapitału o charakterze krótkoterminowym na korzyść kapitału o charakterze długoterminowym.
Wprowadzenie utrudnień dla całości transakcji walutowych w celu redukcji zmienności przede wszystkim kursu walutowego – podatek Tobina 1972 rok, główne cele wprowadzenia tego podatku:
Redukcja wartości transakcji krótkoterminowych na rzecz długoterminowych
Redukcja wartości transakcji zawieranych na międzynarodowym rynku finansowym ogółem w celu ograniczenia zmienności kursów walutowych.
Każda transakcja zamiany jednej waluty na drugą byłaby obłożona podatkiem od wartości transakcji, który miałby wynosić od 0,01 do 0,1%. Zniechęciłoby to inwestorów krótkoterminowych i spekulacyjnych do dokonywania transakcji i umożliwiło by zebranie funduszy dla organizacji międzynarodowych. Z podatku tego zwolnione byłyby rządy, banki centralne, organizacje międzynarodowe, transakcje osób fizycznych dokonywane w celach prywatnych np. na wakacje. Nałożenie podatku będzie skuteczne w sytuacji niewielkich oczekiwanych zmian kursów walut. Brakuje rozwiązanie kwestii dystrybucji wpływów uzyskanych z podatków – do jakich organizacji i na jaki cel następnie pieniądze te byłyby przekazane. Inwestorzy podjęliby działania minimalizujące negatywne skutki podatku – brakuje definicji co oznaczają inwestycje prywatne. Istnieje też kwestia problematyczności wprowadzenia podatku – wszyscy musiałyby wprowadzić ten podatek, ale nie wszystkie tak zrobią.
Izolacja krajowych rynków pieniężnych od rynków zagranicznych, która powinna w założeniach zapewnić władzom monetarnym kraju nakładającego ograniczenia możliwość prowadzenia autonomicznej polityki pieniężnej, w tym przede wszystkim swobodę kształtowania stóp procentowych.
Ocena efektywności wprowadzania ograniczeń jest bardzo niejednoznaczna. Nałożenie ograniczeń w czasie kryzysu może być skuteczne, przykładem może być Malezja. specjaliści z MFW zalecali mu podniesienie stóp procentowych, liberalizacje przepływów i uwolnienie kursu walutowego, liczą na napływ kapitału. Oczekiwanie takiego rozwoju wydarzeń jest błędne ponieważ w czasie kryzysu po wprowadzeniu tych zaleceń daje odwrotne skutki – następuje odpływ kapitału, również krajowego. Dodatkowo po podniesieniu stóp procentowych kredyty przedsiębiorstw stają się droższe. Jeśli jednak chcemy skorzystać ze wsparcia MFW to musimy podporządkować się tym zaleceniom. Malezja postanowiła nie korzystać z pomocy MFW i zrobiła coś przeciwnego – nałożyła ograniczenia na wypływ kapitału, stabilizowała kurs walutowy i obniżyła stopy procentowe, co pozwoliło jej dużo łatwiej wyjść z kryzysu niż krajom którym pomagało MFW, miała dużo mniejsze straty: mniej spadło PKB, mniej wzrosło bezrobocie. MFW zależy na udzielaniu krajom pożyczek, ponieważ wtedy zarabia.
Polska: w roku 1990 zliberalizowała transakcje bieżące, liberalizuje import kapitału, a jeśli chodzi o eksport w Polsce było bardzo dużo restrykcji (Polska nakłada embargo na eksport kapitału). Aktualnie Polska ma zliberalizowane przepływy kapitałowe (w pełni zliberalizowane z UE). Polska zmieniła przez te lata kurs ze sztywnego na płynny i przez cały ten okres prowadziła aktywną politykę monetarną. Polska najpierw zliberalizowała bezpośrednie inwestycje zagraniczne, jednak nie spowodował to napływu kapitału, co było spowodowane brakiem przejrzystych regulacji prawnych, jak podjąć BIZ. Moment zniesienia ograniczeń jest momentem, który stwarza warunki wyjściowe do napływu kapitału.
Sekwencja liberalizacji przepływów kapitałowych – nie mamy jednego uniwersalnego schematu znoszenia ograniczeń, każdy kraj samodzielnie ustala sekwencję.
Pojęcie sekwencji rozpatrujemy w trzech ujęciach:
Odnosi się do zależności występującej między liberalizacją przepływu kapitału, a poziomem rozwoju gospodarczego i instytucjonalnego kraju, który tej liberalizacji dokonuje.
Podejście konwencjonalne , klasyczne – kraj najpierw musi osiągnąć makroekonomiczną stabilizację i określony poziom rozwoju systemu finansowego a dopiero później może liberalizować przepływy kapitałowe. Kraj musi prowadzić zdyscyplinowaną politykę pieniężną i fiskalną, powinien wcześnie także zliberalizować przepływy towarów i usług, a także uelastycznić rynek pracy. System finansowy powinien być dobrze rozwinięty i dobrze nadzorowany i regulowany. Pułapka: możemy stwierdzić że ciągle nie jesteśmy gotowi na liberalizację.
Podejście alternatywne – liberalizujemy przepływy kapitałowe, a wiążące się z tym konsekwencję wymuszają dostosowanie się rynku krajowego do nowych warunków działania. Zwolennicy tego podejścia uważają, że kraje mają ograniczone możliwości samodzielnego przeprowadzenia reform, stąd też konieczna jest presja z zewnętrz, która pełni rolę katalizatora zmian w danym kraju. Jest to bardzo radykalna metoda osiągnięcia pożądanych celów, z którą wiąże się ryzyko wysokich kosztów dostosowawczych. Podejście alternatywne nie jest polecane w przypadku krajów rozwijających się, które mają słabo rozwinięte systemy finansowe. Mamy 3 przykłady krajów które zastosowały to podejście: Wielka Brytania w roku 1979, Australia w roku 1973 i Nowa Zelandia w rok 1984. Nowa Zelandia nie mogła poradzić sobie z nieelastycznym rynkiem pracy, rząd Nowej Zelandii wielokrotnie podejmował próby zmiany, jednak bezskutecznie. Nowa Zelandia zniosła bariery napływu i rynek przebudowuje się na skutek pojawienia się inwestorów zagranicznych. W wyniku nagłego otwarcia rynku krajowego nastąpiła gwałtowna aprecjacja i spadek produkcji. W Wielkiej Brytanii w latach 60tych powstał eurorynek, dlatego otwarcie gospodarki nie było dla nich tak gwałtowne.
Podejście pośrednie – liberalizacja przepływów kapitałowych powinna być integralną częścią reform przeprowadzanych w kraju. Bardzo ważna jest synchronizacja polityki gospodarczej ze stopniowym otwieraniem się na zagraniczne rynki finansowe. Polska zastosowała to podejście, udało nam się otworzyć w ciągu 12 lat (1990 – 2002).
Dotyczy kolejności znoszenia ograniczeń wobec transakcji notowanych na rachunku obrotów bieżących i na rachunku obrotów finansowych (co najpierw – obroty bieżące czy finansowe). Najpowszechniej stosowane podejście: najpierw otwieramy się na przepływ towarów, a później dopiero na inwestycje. Jednak bardziej korzystna byłaby odwrotna sytuacja: najpierw inwestycje z którymi nastąpi przepływ technologii.
Dotyczy kolejności znoszenia ograniczeń wobec poszczególnych kategorii transakcji notowanych na rachunku obrotów finansowych. Zgodnie z klasycznym schematem najpierw powinniśmy wpuścić BIZ, długoterminowe kredyty, inwestycje portfelowe o charakterze długoterminowych a na koniec inwestycje portfelowe i kredyty krótkoterminowe. W krajach azjatycki zakazano BIZ, ponieważ tworzą one konkurencję dla krajowych gałęzi przemysłowych. Inwestorzy mogą też przejmować krajowe przedsiębiorstwa po to by je zamknąć i pozbyć się konkurencji. Korea otworzyła się na kredyty i pożyczki ale udzielane przez system bankowy. Banki koreańskie zaciągały krótkie kredyty, o niższym oprocentowaniu, transformowały je na rynku krajowym na kredyty inwestycyjne (długoterminowe). W pewnym momencie system bankowy przestał udzielać bankom koreańskim kredytów przez co Korea popadła w kryzys płynności a następnie w kryzys walutowy.
Korzyści i koszty otwierania się na przepływy kapitałowe:
Korzyści:
Zdynamizowanie wzrostu gospodarczego – zakładamy że kraj doświadczy zwiększenia bazy kapitałowej i ten napływający kapitał pojawi się w sektorze produkcyjnym. Może zaistnieć sytuacja, że nastąpi zwiększony odpływ kapitału albo kapitał może wpływać do sektorów spekulacyjnych i szybko się wycofywać.
Swoboda przepływu kapitału umożliwia jego optymalną alokację – kapitał popłynie do najbardziej zyskownych przedsięwzięć. Zależy to od tego czy kapitał, który będzie on transponowany na inwestycje przez system bankowych czy przez rynek kapitałowy. Zdecydowanie bardziej efektywnie kapitał transponuje rynek kapitałowy.
Dzięki liberalizacji kraje rozwijające się mogą skorzystać z dodatkowych źródeł kapitału inwestycyjnego. Zwykle oczekuje się że wraz ze zniesieniem ograniczeń na rynki tych krajów powinien napłynąć kapitał w uwagi na wyższą, realną stopę procentową.
W wyniku liberalizacji zmniejszeniu powinien ulec koszt kapitału dla firm krajowych.
Liberalizacja umożliwia krajom skorzystanie z zagranicznych oszczędności i tzw. wyrównanie konsumpcji w sytuacji niższych dochodów, bądź też spadku dochodów w danym kraju. Zwykle mówimy tutaj o krajach rozwiniętych w których społeczeństwo się starzeje i więcej oszczędza i krajach rozwijających się – młode społeczeństwa, które dużo inwestują, ich oszczędności są za małe aby zaspokoić popyt na środki inwestycyjne, stąd też korzystają z zasobów krajów rozwiniętych. Mówimy tutaj o czasowym udostępnieniu środków finansowych.
Lepsze wykorzystanie dostępnych zasobów krajowych – wiąże się to z napływem BIZ, dzięki temu rośnie konkurencja na rynku i poprawia się efektywność działania firm krajowych.
Możliwości dywersyfikacji inwestycji – dzięki liberalizacji możemy swobodnie inwestować w skali globalnej, nie jesteśmy ograniczeni do rynków krajowych
Liberalizacja przyczynia się do rozwoju systemu finansowego kraju który otwiera swój rynek, napływają filie i oddziały zagranicznych instytucji finansowych, dzięki czemu rośnie konkurencja na rynku i wymusza restrukturyzację krajowego systemu finansowego, a także wprowadzane są światowe normy i standardy działania na rynkach finansowych.
Liberalizacja przyczynia się do prowadzenia przez rządy zdyscyplinowanej polityki monetarnej i fiskalnej, jako że kraj musi nie tylko0 przyciągnąć inwestorów zagranicznych ale także ich utrzymać.
Wszystkie kraje wysoko rozwinięte mają zliberalizowane przepływy kapitału, także wszystkie pozostałe też powinny to uczynić.
Otwarcie rynków kapitałowych wynika z tych samych przesłanek co otwarcie rynków towarowych. Ponieważ uznaje się ze liberalizacja przepływów towarowych jest korzystna dla gospodarek krajowych, tak samo korzystna powinna być liberalizacja przepływów kapitałowych.
Zagrożenia związane z pełną liberalizacją przepływów kapitałowych – ważne nazwisko Joseph Schtergliz (?)
Nie możemy porównywać ze sobą zasadność liberalizacji rynków towarowego i rynków finansowych, ponieważ są to rynki działające zupełnie w inny sposób; rynki finansowe – asymetria informacji, niepełna informacja dotycząca zawieranych transakcji; finansyzacja rynków towarowych – postrzeganie rynków towarów tylko w aspekcie spekulacyjnym, jest to zjawisko negatywne, ponieważ kształtuje się ceny poprzez bieżące transakcje finansowe.
Nie ma dowodu, który potwierdza w sposób jednoznaczny wstępowania zależności między stopniem liberalizacji przepływu kapitału a wzrostem gospodarczym – przykład Chin, Indii.
Błędne jest stwierdzenie że liberalizacja przepływów kapitałowych przyczynia się do wyrównania stopy konsumpcji w kraju, który jest dolnej fazie cyklu koniunkturalnego - kiedy koniunktura gospodarczej w kraju ulega pogorszeniu, pogarsza się także jego sytuacja finansowa, a przez to wiarygodność kredytowa, w takiej sytuacji naturalnym zachowaniem inwestorów jest wycofywanie się z rynku, co może grozić destabilizacją rynku
Kraje są zachęcane do liberalizacji z tego względu, że otwarcie powinno prowadzić do powiększania się bazy kapitałowej kraju, tymczasem często mamy do czynienia z sytuacją odwrotną, czyli do odpływu kapitału z kraju.
Błędny jest pogląd, iż liberalizacja wymusza prowadzenie zdyscyplinowanej polityki makroekonomicznej w tym fiskalnej i monetarnej; stwierdzenie sprawdza się tylko w bizach, w przypadku krótkookresowego kapitału spekulacyjnego doprowadza to do destabilizacji polityki makroekonomicznej.
Kraj, który nie jest w pełni przygotowany od strony regulacyjnej na uwolnienie przepływów kapitałowych, może doświadczyć wybuchu kryzysu walutowego, a dalej finansowego.
Kryzys walutowy to nagła i gwałtowna deprecjacja waluty krajowej, która w systemie kursu stałego kończy się zazwyczaj dewaluacją bądź uwolnieniem kursu. Drugi aspekt to gwałtowna strata rezerw walutowych. Kryzys powstaje tam, gdzie gospodarka jest nieefektywna lub gdzie kapitał od inwestorów nie jest wykorzystywany w sposób efektywny.
Regulacje liberalizacji przepływów kapitału – czy istnieje jakaś organizacja, która to kontroluje?
Transakcje bieżące – MFW; nie ma wpływu na swobodę przepływu kapitału na rachunku obrotu finansowych; cele MFW: stymuluje rozwój wymiany handlowej między krajami członkowskimi, znoszenie barier w przepływach finansowych na rachunkach obrotów bieżących, promowanie stabilności walutowej, pomoc w niwelacji nierównowag w bilansach płatniczych krajów członkowskich – katalog celów nie przystaje do współczesności, cele te nie są zmienione od czasu powstania po wojnie w 1947 r.; czy powinien się zająć liberalizacją przepływów kapitału na rynkach obrotów finansowych? Poglądy na ten temat są różne. Przy tym sposobie działania i tych celach MFW nie powinien pełnić tej funkcji. Są to poglądy ekonomistów spoza MFW.
OECD – grupuje najbardziej rozwinięte kraje świata, powstała w 1961, w tym samy roku przyjęcie kodeksu liberalizacji przepływów kapitałowych, zobowiązuje on kraje członkowskie do zniesienia ograniczeń wobec przepływów kapitałowych (określonych na dołączonej liści tzw. liście A) i do nie wprowadzania nowych ograniczeń – należy pamiętać że był t0 okres systemu z Bretton Woods; dopiero w 1989 kodeks uległ znacznej przebudowie – wszystkie transakcje notowane na rachunku obrotów finansowych objęte są liberalizacją – żadne inne ugrupowanie poza UE nie posiadają takich postanowień.
Główne zasady kodeksu:
Zasada stand still – kraje nie mogą nakładać nowych ograniczeń w stosunku do już istniejących, ograniczenia zaakceptowane jako wyjątki mogą być tylko redukowane bądź przedłużane, ale nie mogą być rozszerzane
Zasada roll back – oznacza, że każdy kraj może dokonywać liberalizacji w zakresie
i w tempie, które odpowiada jego możliwościom.
Jednostronna liberalizacja – oznacza ona iż nie stosuje się zasady wzajemności, czyli nie oczekujemy od innych krajów, że otworzą się na nas jak na inne kraje
Brak dyskryminacji – wszystkie kraje OECD traktowane są w ten sam sposób, nie ma możliwości uprzywilejowanego traktowania części z nich – wyjątek kraje UE, które są jednocześnie członkiem OECD
Zasada przejrzystości – wszystkie informacje odnośnie do ograniczeń, które jeszcze istnieją w krajach członkowskich, muszą być kompletne, aktualne zrozumiałe i powszechnie dostępne