MIĘDZYNARODOWE TRANSAKCJE GOSPODARCZE – WYKŁADY
1. Formalno – prawne aspekty porozumienia handlu zagranicznego:
z dniem 01.01.1993r. w UE pojęcia import i eksport zostały zastąpione pojęciami wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów WDT (eksport) i wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów WNT (import)
w tradycyjnym rozumieniu jest to eksport i import, tyle że towar nie przekracza granic celnych
eksportem towarów w rozumieniu art.2 pkt.8 ustawy o VAT nazywany jest wywóz towarów z terytorium Wspólnoty, potwierdzony przez urząd celny wyjścia
Aby daną Czynność uznać za eksport towarów, muszą zostać spełnione następujące przesłanki:
wywóz towarów musi być potwierdzony przez urząd celny wyjścia tzn. nie wystarczy posiadanie przez podatnika dokumentu celnego lub potwierdzenia wystawionego przez wewnętrzny urząd celny Wspólnoty, gdyż potwierdzenie musi nastąpić przez urząd celny przez który towary zostały wywiezione ze Wspólnoty
wywóz musi nastąpić poza terytorium Wspólnoty tzn. poza terytoria Państw Członkowskich Wspólnoty Europejskiej; eksportem dla celów VAT jest także wywóz towarów na terytoria wyłączone z terytorium Wspólnoty Europejskiej
wywóz towarów musi być zrealizowany przez ściśle określone podmioty, przez dostawcę lub w jego imieniu, tzn. eksport bezpośredni lub przez nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju, lub w jego imieniu tzn. eksport pośredni
za eksport uznaje się również tzw. eksport pośredni, czyli wywóz poza teren Wspólnoty dokonany przez nabywcę mającego siedzibę poza terytorium Polski lub w jego imieniu
Pośrednicy:
agent – działa w cudzym imieniu i na cudzy rachunek
agent delcredere
agent cif
komisant – działa na cudzy rachunek ale we własnym imieniu
marża komisowa
konsygnatariusz – konsygnator – układ konsygnacyjny
kupiec – działa we własnym imieniu i na własny rachunek
diler
Eksportem nie jest:
wywóz towarów poza granicę Wspólnoty, gdy nie wiąże się to z przeniesieniem prawa do rozporządzania towarami
wywóz poza terytorium Wspólnoty na podstawie umowy użyczenia, gdyż w takim przypadku nie ma również rozporządzania towarami; oddanie towaru do użycia na pewien czas może być co najwyżej traktowane jako świadczenie usług
przemieszczenie towarów przez zarejestrowanego w Polsce tzn. czynnego podatnika VAT do własnego sklepu lub magazynu znajdującego się poza terytorium Wspólnoty nie uznaje się za eksport towarów
FORMALNO - PRAWNE UWARUNKOWANIA PROWADZENIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ.
Obrót międzynarodowy jest regulowany wieloma aktami prawnymi o różnej randze:
umowy międzynarodowe dwu- i wielostronne
ustawy
dyrektywy (obowiązują w sposób bezpośredni)
rozporządzenia (obowiązują w sposób nadrzędny)
1. Najważniejsze konwencje o charakterze uniwersalnym:
Konwencja genewska z 1930r. i 1931r. dotycząca unifikacji obrotu czekowego i wekslowego
Konwencja Haska (1964r.) wraz z załączonym do niej tzw. Jednolitymi Ustawami Haskimi. Konwencje były opracowane przez Międzynarodowy Instytut Unifikacji Prawa Prywatnego – UNIDROIT
Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów. Polska ratyfikowała tę konwencję i weszła ona w życie dnia 1 grudnia 1995r.
Protokół o zmianie konwencji o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzonego w Wiedniu w 1980r. Polska ratyfikowała protokół i wszedł on w życie z dniem 1 grudnia 1995r.
Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, zwanej dalej konwencją wiedeńską, w Wiedniu 1980r. Polska ratyfikowała konwencję i jest z nią związana od 1 czerwca 1996r.
PECL - Europejskie zasady zobowiązań umownych.
2. Zwyczaj handlowy:
Prawny walor zwyczaju – tzn. jego rola, miejsce, zakres zastosowania – jest określony przez prawo krajowe, właściwie dla danej umowy. Oznacza to że strony mają swobodę, co do uzgadniania i zastosowania danego zwyczaju w granicach obowiązującego prawa.
3. Prawo właściwe dla umowy:
przed przystąpieniem do zawarcia umowy międzynarodowej sprzedaży należy zastanowić się jakiemu prawu będzie ona podlegała
wybrane prawo będzie rozstrzygało merytorycznie kwestie związane ze składanymi oświadczeniami stron i podejmowanymi przez nie czynnościami. Pozwoli to na właściwą ocenę skutków prawnych takich czynności jak:
złożenie oferty
akceptacja oferty
podjęcie negocjacji z partnerem zagranicznym
podpisaniu porozumienia wstępnego
zawarcie umowy
I w związku z tym jak m.in. będą oceniane wszelki oświadczenia i czynności prawne związane z jej zawieraniem.
Nie wszystkie jednak stosunki będą oceniane według prawa wybranego przez strony i tak:
zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych stron umowy będzie oceniona według prawa personalnego każdej ze stron lub według prawa kraju miejsca siedziby
forma umowy oceniana jest na ogół według osobnych norm kolizyjnych i zwykle będzie to prawo miejsca zawarcia umowy
każde państwo posiada przepisy z dziedziny prawa publicznego o charakterze imperatywnym tzw. ustawy o bezpośrednim działaniu (np. przepisy dewizowe). Przepisy te mają wpływ na umowę i efektem ich działania może być niezależność umowy lub jej części, albo niemożliwość jej wykonania
Strony zawierając umowę mają prawo wybrać system prawny, który będzie właściwy dla oceny faktu jej zawarcia, treści i sposobu wykonania. Ta swoboda wyboru prawa jest kolizyjną autonomią woli stron. Tak więc mogą wybrać prawo krajowe jednej ze stron lub i w przypadku konwersji prawo kraju trzeciego, neutralne dla obu stron.
Jeżeli żadna ze stron nie zgadza się na zastosowanie prawa państwa drugiej strony, to mogą podać je procedurze arbitrażowej na podstawie akceptowanych ponadgranicznie zasad prawa. W praktyce będzie to oznaczało odesłanie się do praw modelowych (np. zasady UNIDROIT).
W przypadku braku wybranego prawa, lub nieskuteczności dokonanego wyboru o wyborze prawa zadecyduje organ rozstrzygający spór.
Każde państwo posiada własne normy prawa prywatnego międzynarodowego, którego zasadniczą częścią jest prawo kolizyjne, wskazujące system prawny właściwy dla rozstrzygania danego stosunku prawnego. Są kraje, które posiadają odrębne ustawy w tym zakresie (np. Polska) kraje, które wiążą te normy z kodeksem cywilnym i przepisami wprowadzającymi (np. Niemcy, Włochy) i kraje które o nie ujednoliconym stanie (np. Francja) oraz kraje gdzie wskazanie to wynika z orzecznictwa (np. prawa stanowe USA, Wielka Brytania, Kanada).
POLSKIE PRAWO PRYWATNE, MIĘDZYNARODOWE.
Polskie prawo prywatne MN ppm UStawa z 12 listopada 1965
W prawie polskim sędzia bada umowę w następującym układzie hierarchicznym:
Czy umowa została zawarta na giełdzie lub targu publicznym - jeżeli tak, to zastosuje do umowy prawo państwa na terytorium którego ma siedzibę giełda czy targ publiczny, jeżeli nie - zastosuje prawo państwa, w którym obie strony mają swą siedzibę lub miejsce zamieszkania.
Jeżeli umowa nie została zawarta na rynku formalnym, ani nie występuje wspólna siedziba lub miejsce zamieszkania, znajdą zastosowanie konkretne łączniki obiektywne(miejsce siedziby lub zamieszkania strony zobowiązanej do spełnienia świadczenia charakterystycznego dla danego rodzaju umowy). I tak, jeżeli strony nie wybrały prawa i nie mają siedziby lub miejsca zamieszkania w tym samym państwie:
do zobowiązań z umowy sprzedaży rzeczy ruchomych lub umowy dostawy - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania sprzedawca lub dostawca.
do zobowiązań z umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy agencyjnej, umowy komisu, umowy przewozu,, umowy spedycji, umowy przechowania, umowy składu - prawo państwa, w którym, w chwili zawarcia umowy, ma siedzibę albo miejsce zamieszkania przyjmujący zamówienie, przyjmujący zlecenie, agent, komisant, przewoźnik, spedytor, przechowawca lub firma składowa.
do zobowiązań z umowy ubezpieczenia - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę zakład ubezpieczeń.
do zobowiązań z umowy o przeniesienie praw autorskich - prawo państwa, w którym w chwili zawarcia umowy ma siedzibę albo miejsce zamieszkania nabywca tych praw.
w sytuacji, gdy firma związana z wykonywaniem określonych czynności mieści się w innym państwie, niż zamieszkuje jego właściciel lub też gdzie jest siedziba osoby prawnej do której firma należy - zamiast prawa państwa, w którym ma siedzibę osoba prawna albo miejsce zamieszkania nabywca tych praw.
w sytuacji gdy firma związana z wykonywanie określonych czynności mieści się w innym państwie, niż zamieszkuje jego właściciel lub też gdzie jest siedziba osoby prawnej, do której firma należy – zamiast prawa państwa, w którym ma siedzibę osoba prawna albo miejsce zamieszkania osobo fizyczna, stosuje się prawo państwa, w którym znajduje się siedzib firmy
Dla wszystkich umów, w odniesieniu do których brak przesłanek do zastosowania powyższych zasad-właściwym jest prawo obowiązujące w miejscu zawarcia umowy
Kraje EU związane z Konwencją rzymską o prawie właściwym dla zobowiązań z 1980r. która Polska podpisała i w najbliższym czasie ratyfikuje.
Konwencja stanowi, że w przypadku braku wyboru, prawem właściwym jest prawo tego państwa, z którym dana umowa wykazuje -przez całość okoliczności - najściślejsze związki. Art 4. konwencji przyjmuje kilka domniemań w sprawie takich związków:
W zakresie, w jakim prawo właściwe dla umowy nie zostało wybrane zgodnie z art. 3 umowa jest regulowana prawem państwa, z którym jest najbardziej związana. Niezależnie od powyższego, dająca się wydzielić część umowy mająca bliższy związek z innym państwem, może być w drodze wyjątku regulowana prawem tego innego państwa.
Z uwzględnieniem postanowień ust 5 niniejszego artykuł, domniemywa się, że umowa jest najbardziej związana z państwem, w którym strona mająca wykonać czynności charakterystyczne dla umowy posiada, w czasie zawarcia umowy, swoje zwyczajowe miejsce zamieszkania lub, w przypadku podmiotu posiadającego lub nie osobowość prawną, swoją siedzibę. Jednakże jeżeli umowa została zawarta w ramach działalności handlowe lub zawodowej tej strony, pastwo to będzie państwem, w którym znajduje się siedziba lub-jeżeli na mocy warunków umowy wykonanie powinno mieć miejsce w miejscu wykonywania działalności innym niż siedziba - państwo, w którym znajduje się powyższe inne miejsce wykonywania działalności.
Podsumowanie:
Każdy kontrakt będzie podlegać określonemu prawu właściwemu albo wybranemu przez strony umowy albo (w braku wyboru) wskazanemu przez normy prawa prywatnego MN.
integralną częścią składowa każdego systemu krajowego prawa są dwu i wielostronne umowy MN ratyfikowane przez dane państwo.
państwa dają pierwszeństwo normom umowy MN przed normami prawa krajowego, innymi słowy normy umowy MN mają charakter lex specialis (norm szczególnych), w stosunku do norm prawa wewnętrznego
Unifikacja prawa umów:
Negocjacje wokół prawa właściwego dla umowy są zwykle trudne i rodzą wiele napięć, gdyż wybór i zastosowanie prawa krajowego jednej ze stron umowy stawia ją w korzystnej a drugą stronę w niekorzystnej sytuacji. Toteż od dawna trwały (i trwają nadal) prace nad ujednoliceniem prawa umów w ogóle, a w szczególności najpowszechniej stosowanej w obrocie handlowym umów sprzedaży.
Prace nad MN unifikacją umów prowadzone są równolegle przez organizacje rządowe (tzn. działające pod auspicjami ONZ np. UNICITRAL), przygotowujące różnorodne konwencje do ich następnej ratyfikacji przez zainteresowane państwa oraz przez instytucje prywatne, takie jak np. UNIDROIT, których efektem działania są prawa modelowe, będące zbiorem powszechnie akceptowanych ogólnych zasad prawa i które nie mają charakteru wiążącego.
Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach MN sprzedaży towarów - konwencja została przygotowana przez Komisję Narodów Zjednoczonych ds. MN Prawa Handlowego (UNCITRAL) i przyjęta na konferencji dyplomatycznej 11 kwietnia 1980 r. w Wiedniu.
Polska jest związana ww. konwencją od 1 czerwca 1996r.
Na świecie powszechnie używa się angielskiego skrótu tytuł Konwencji - CIGS. Konwencja przedstawia sobą jednolity tekst prawny dla umów MN sprzedaży towarów i można ją określić mianem "MN kodeksu cywilnego" odnośnie tych umów.
Dla znacznej części kontraktów zawieranych w polskim handlu zagraniczny Konwencja będzie prawem właściwym dla umowy. Wynika to z treści art. 1(1) Konwencji, który mówi, iż ma ona zastosowanie do umów sprzedaży towarów między stronami mającymi siedzibę handlową w różnych państwach:
jeżeli państwa te są Umawiającymi się Państwami
jeżeli normy prawa MN prywatnego wskazują jako prawo właściwe prawo umawiającego się Państwa
Warunki dostawy, baza kontraktu lub baza cenowa – oznacza, że trzeba ustalić co zawiera cena,
International Chambers of commerce – zajmuję sie ułatwieniem technicznym z punktu widzenia przedsiębiorstw, banków, na korzyść podmiotów dokonujących transakcji zagranicznych
Incoterms - zawierają spisane zwyczaje handlowe
Strony mogą modyfikować jak im się to podoba,
Formuły incoterms zostały uporządkowane według wzrastających obowiązków sprzedającego tzn, jeżeli zostanie przyjęta pierwsza opisana formuła to sprzedający będzie miał najmniejsze koszty i ryzyko, obowiązki sprzedające rosną z każdą kolejną formułą.
Ten zbiór budują tylko stosunki i zobowiązania sprzedającego i kupującego, nie ma ustaleń co do relacji miedzy kupujący a przewoźnikiem itp.
Sprzedający dopiero wtedy może powiedzieć, że zrealizował prawidłowo kontrakt jeżeli dostarczył towar w określonym czasie miejscu ( określone w umowie sprzedaży, kontrakcie) (przeniesienie odpowiedzialności ze sprzedającego na kupującego)
Advice - informacje o czynnościach jakie zostaną dokonane podczas wysyłki, mogą być w kontrakcie lub nie.
Koszt, ryzyko dostarczenia opakowania jest po stronie sprzedającego (zwyczajowe opakowanie –typowe dla handlu) opakowanie jest wliczone w cenę.
frade? - nazwa opłaty za przewóz towarów
opłata celna importowa organizuje importer. Opłata celna eksportowa organizuje eksporter (2 wyjątki na odwrót)
INCOTERMS.
Incoterms - zbiór międzynarodowych reguł, określających warunki sprzedaży. Zostały uporządkowane według wzrastających obowiązków sprzedającego.
Grupa E:
EXW – (form a named place) – najmniejsza odpowiedzialność sprzedającego. Dostawa zostaje uznana za dokonaną w momencie postawienia towarów do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu. Eksporter ponosi koszty: opakowania
EXW - Ex Works (...named place) - z zakładu (... określone miejsce) EXW LODZ
Sprzedający oddaje towar do dyspozycji kupującego w oznaczonym punkcie wydania (np. własnym magazynie). Towar powinien być właściwie opakowany i oznakowany, sprzedający jest zobowiązany zabezpieczyć towar (może doliczyć koszty), choć nie jest to już jego ryzyko. Sprzedający nie jest zobowiązany do załadunku towaru na środek transportu - zawiadamia on tylko kupującego o warunkach odbioru towaru. Organizacja transportu oraz wszelkie koszty i ryzyka z tym związane spadają na kupującego.
Grupa F:
FCA – (free Carrier) – przekazania towarów pierwszemu przewoźnikowi, wskazanemu przez sprzedającego, w oznaczonym miejscu. Towar uważa się za dostarczony w momencie załadunku przez przewoźnika, w tym momencie następuje przeniesienie ryzyka uszkodzenia lub utraty towaru na kupującego. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazdu ( do pkt przeznaczenia), formalności celne – eksport.
FCA - Free Carrier (...named place) - franco przewoźnik w określonym miejscu (sprzedający jest wolny od momentu przekazania towaru przewoźnikowi)
Sprzedający ma obowiązek (na swój koszt i ryzyko) dostarczenia towaru w ustalonym miejscu i terminie. Dalsze obowiązki, ryzyka i koszty ponosi kupujący. W zależności od miejsca, gdzie dokonywana jest dostawa, rozróżnia się dwa warianty dostawy:
- gdy miejscem dostarczenia jest obiekt sprzedającego (np. magazyn) to obowiązkiem sprzedającego jest załadunek towaru na środek transportu podstawiony przez kupującego (lub przewoźnika występującego w jego imieniu)
- gdy miejscem dostawy jest inny obiekt (np. port), to dostawę uważa się za dokonaną z momentem przekazania towaru do dyspozycji kupującego, jeszcze na środku transportowym sprzedającego. Wyładunek ze środka transportowego i dalsze czynności są obowiązkiem kupującego
Cena w FCA będzie wyższa niż w EXW
FAS – (free alongside ship) – dostarczenie towarów do burty statku w oznaczonym porcie nadania, jednak bez załadunku towarów na statek. Od tego momentu wszelkie koszty oraz ryzyko związane z towarem zostaje przeniesione na kupującego. Eksporter ponosi koszty: opakowania, transportu (do pkt oznaczonego miejsca), formalności celne – eksport.
FAS - Free Alongside Ship (...named port od shipment) - franco wzdłuż burty statku w określonym porcie załadunku - formuła stosowana tylko w transporcie morskim i wodnym śródlądowym
Sprzedający ma obowiązek dostarczyć towar do określonego portu załadunku, wzdłuż burty statku. Od tego momentu koszty i ryzyka przejmuje kupujący. Do niego należy obowiązek załadunku na statek, i zawarcia umowy o przewóz morski.
Kupujący musi poinformować sprzedającego o miejscu i terminie załadunku. W odróżnieniu od Incoterms 1990 w wersji z roku 2000 nałożono na sprzedającego obowiązek dokonania odprawy celnej eksportowej
FOB – (free on board) – dostarczone na statek w oznaczonym punkcie przeznaczenia. Punktem przeniesienia kosztów i ryzyka za towar ze sprzedającego na kupującego jest moment przekroczenia burty statku przez towar. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazdu (do oznaczonego miejsca), formalności celne – eksport, załadunek.
FOB - Free on Board (...named port of shipment) - franco statek w określonym porcie załadunku - tylko w transporcie wodnym
Sprzedający dostarcza towar do określonego miejsca załadunku w określonym czasie. Do jego obowiązków należy także dokonanie odprawy celnej eksportowej. Sprzedający ponosi odpowiedzialność za towar do chwili przekroczenia linii nadburcia statku (tzw. ship's rail). Umowę o przewóz morski zawiera kupujący. Informuje on sprzedającego o nazwie statku, miejscu i terminie załadunku.
Grupa C:
CFR – (cost and freight) - dostawa zostaje uznana za zrealizowaną w momencie załadunku towaru na statek przewoźnika wskazanego przez sprzedającego. W tym miejscu ryzyko uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazdu (do oznaczonego miejsca), formalności celne – eksport, załadunek, fracht
CFR - Cost and Freight (...named port of destination) - koszt i fracht do określonego portu przeznaczenia - tylko w transporcie wodnym.
Do obowiązków sprzedającego należy dostarczenie towaru na statek w porcie załadunku, zawarcie umowy przewozu towaru do określonego portu przeznaczenia, pokrycie kosztów frachtu oraz kosztów załadunku na statek. Podział ryzyka następuje z chwilą przekroczenia linii nadburcia statku przy załadunku. Kupujący ponosi kosztu wyładunku ze statku.
CIF – podobnie jak CFR tylko sprzedający dodatkowo musi opłacić koszty ubezpieczenie towaru.
CIF - Cost, Insurance and Freight (...named port of destination) - koszt, ubezpieczenie i fracht do określonego portu przeznaczenia - tylko w transporcie wodnym. Podział kosztów i obowiązków podobnie jak w CFR, z tymże sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia na czas transportu i pokrycia jego kosztów. Sprzedający przekazuje kupującemu dowód zawarcia umowy ubezpieczeniowej, by ten mógł domagać się roszczeń w przypadku uszkodzenia towaru.
CPT – (carriage paid to) - sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy o przewóz do określonego punktu przeznaczenia. W momencie dostarczenia towary do określonego punktu ryzyko przechodzi na kupującego. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazdu, formalności celnych – eksport, załadunek, przewoźne.
CPT - Carriage Paid To (...named place of destination) - przewoźne opłacone do określonego miejsca przeznaczenia.
Sprzedający zawiera umowę o przewóz do określonego miejsca przeznaczenia i ponosi jego koszt. Ryzyko uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego z chwilą dostarczenia towaru przewoźnikowi.
CIP – (Carriage and Insurance Paid to) – podobne jak CPT tylko sprzedający musi dodatkowo opłacić ubezpieczenia.
CIP - Carriage and Insurance Paid To (...named place of destination) - przewoźne i ubezpieczenie opłacone do określonego miejsca przeznaczenia.
Podobnie do formuły CPT z rozszerzeniem obowiązku sprzedającego o obowiązek zawarcia umowy i pokrycia kosztów ubezpieczenia towaru na czas transportu.
Grupa D:
DAF – (delivered at frontier) - przedający jest zobowiązany dostarczyć towar do dyspozycji kupującego na granicy, jednak przed granicą odprawy celnej kraju odbiorcy. Eksporter ponosi koszty: opakowanie, dojazd, formalności celne – eksport, załadunek, transport zasadniczy.
DAF - Delivered At Frontier (... named place) - dostarczone na granicę
Sprzedający wypełnia swoje obowiązki z chwilą pozostawienia towaru do dyspozycji kupującego w określonym punkcie dostawy na granicy, ale przed granicą kraju sąsiedniego. Do obowiązków sprzedającego należy odprawa celna eksportowa. Koszty wyładunku ze środka transportowego dostawcy ponosi kupujący.
DES – (delivered ex ship) - towar uważa się za dostarczony w momencie postawienia do dyspozycji (rozładunku) przez odbiorcę na statku we wskazanym porcie przeznaczenia. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazd, formalności celne – eksport, załadunek, transport zasadniczy.
DES - Delivered ex Ship (... named port of destination) - dostarczone statkiem w określonym porcie przeznaczenia
Sprzedający ma obowiązek pozostawienia towaru do dyspozycji kupującego w określonym porcie przeznaczenia, w uzgodnionym terminie. Wyładunek ze statku oraz koszty i ryzyka z tym związane ponosi kupujący. Do jego obowiązków należą również formalności celne importowe.
DEQ – (delivered ex quay) - obowiązkiem sprzedającego jest postawienie towaru do dyspozycji kupującego, na określonym nabrzeżu, w porcie przeznaczenia. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazd, formalności celne – eksport, załadunek, transport zasadniczy, rozładunek.
DEQ - Delivered ex Quay (... named port of destination) - dostarczone na nabrzeże w określonym porcie przeznaczenia
Sprzedający dostarcza towar do dyspozycji kupującego na określonym nabrzeżu portu przeznaczenia. W odróżnieniu od Incoterms 1990 nie ma on obowiązku dokonania odprawy celnej importowej.
DDU – (delivered duty unpaid) - sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy towar został postawiony do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazd, formalności celne – eksport, załadunek, transport zasadniczy, rozładunek.
DDU - Delivered Duty Unpaid (... named port of destination) - dostarczone w określonym miejscu przeznaczenia, cło nieopłacone
Sprzedający wypełnia swe obowiązki z chwilą dostarczenia towaru na środku transportu do określonego miejsca przeznaczenia. Wyładunek ze środka transportowego oraz opłata celna importowa należą do obowiązków kupującego
(house to house / door to door)
DDP – (delivered duty paid) - sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy towar został postawiony do dyspozycji kupującego w oznaczonym miejscu. Eksporter ponosi koszty: opakowania, dojazd, formalności celne – eksport, załadunek, transport zasadniczy, rozładunek, formalności celne – import.
DDP - Delivered Duty Paid (... named port of destination) - dostarczone w określonym miejscu przeznaczenia, cło opłacone
Obowiązki, koszty i ryzyka podobne jak w DDU z rozszerzeniem o obowiązek dokonania odprawy celnej importowej przez sprzedającego!
KLAUZULE KONTRAKTOWE.
Tale quale – kupujący płaci za towar bez względu na jego stan i jakość.
Sound delivere – kupujący zapłaci tylko za to co przyjdzie w dobrej jakości.
Franszyza warunkowa - ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody, których wartość nie przekracza przyjętego w umowie minimum.
Franszyza bezwarunkowa - ubezpieczyciel bez względu na wysokość szkody obniża odszkodowanie o część określoną w pieniądzu lub jako procent sumy ubezpieczenia.
Klauzula rewaloryzacyjna - cena i wartość kontraktu zmienia się w takiej proporcji w jakiej zmienia się kurs waluty kontraktu od chwili jej zawarcia do chwili zapłaty.
Klauzula automatyczna z franszyzą - przewiduje, że cena i wartość kontraktu zostaną zmienione, gdy zmiana kursu przekroczy określony procent.
Klauzula rewizji cen - zakłada zmiany ceny jednostkowej i wartości kontraktu jeżeli, np. nastąpi zmiana cen surowca który jest używany do produkcji dobra finalnego.
Klauzula wejścia w życie kontraktu – należy kontrakt wchodzi w życie jak spełni się jakiś określony warunek np. dostarczenie dokumentacji, otwarcie akredytywy.
Klauzula siły wyższej – systemy prawne poszczególnych państw przewidują pewne sytuacje w których strona naruszająca umowę może być zwolniona z odpowiedzialności np. strajki, akty władzy państwowej itp.
Klauzula nadzwyczajnej zmiany okoliczności - umowa obowiązuje tylko dopóki stosunki istniejące przy jej zawarciu nie ulegną zasadniczej zmianie, bardzo często taka zmiana okoliczności jest następstwem działania siły wyższej. W trakcie realizacji kontraktów długoterminowcy taka nadzwyczajna zmiana stosunków następuje w związku ze zmianą warunków, które istniały w momencie zawierania umowy lub zmieniły się warunki po jej zawarciu.
Klauzula rebus sic stantibus - celem nie jest na ogół zwolnienie czy ograniczenie odpowiedzialności kontraktowej stron, ale doprowadzenie do zmiany warunków umowy i renegocjacji ceny, toteż w praktyce handlowej częściej zachodzi konieczność powołania się na klauzulę siły wyższej nież na klauzule nadzwyczajnej zmiany okoliczności.
Klauzula arbitrażowa - określa sposób rozstrzygania sporów wynikłych z realizacji kontraktu. Spory takie mogą być rozstrzygane przez sądy powszechne lub sądy arbitrażowe. W związku z wysokimi kosztami postępowania przed sądami powszechnymi, skomplikowaną procedurą i wieloinstancyjnością przyjęto oddawać spory do rozstrzygania przez sądy arbitrażowe. W porównaniu z postępowaniem sądowym arbitraż ma wiele zalet:
spory rozstrzygają fachowcy
sprawy rozstrzygane są stosunkowo szybko
o wiele niższe koszty procesu
nie są wymagani obrońcy prawni
Aby jednak postępowanie arbitrażowe było skuteczne, konieczne jest uznanie orzeczeń arbitrażowych przez sądownictwo poszczególnych państw, co jest niezbędnym warunkiem ich wykonalności. W tej sprawie istnieją międzynarodowe porozumienia, z których najważniejsza jest Konwencja Nowojorska z 10 kwietnia 1958r. o uznaniu i wykonaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych. Polska przystąpiła do tej konwencji, podobnie jak do poprzedniej – Konwencji Genewskiej z 1927r. obecnie sądownictwo większości krajów świata w tym wszystkich krajów europejskich, uznaje orzecznictwo sądów arbitrażowych.
Organizacja arbitrażu jest różna w poszczególnych krajach. W większości krajów arbitraż ma charakter stały. Funkcjonuje on przy izbach handlowych lub przemysłowo-handlowych, zajmujących się problematyką handlu zagranicznego. W Polsce sąd arbitrażowy działa przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie. Strony kontraktu powinny również zawrzeć w kontrakcie klauzule arbitrażową, która jest formalną podstawą rozstrzygania spraw spornych przez określony sąd polubowny. Klauzula arbitrażowa w umowie sprzedaży może poddawać spory właściwości stałej instytucji arbitrażowej lub sądu arbitrażowego powoływanego ad hoc do rozstrzygnięcia jednej konkretnej sprawy. Kontrahenci określają w niej miejsce ewentualnego postępowania arbitrażowego oraz tryb powołania sądu arbitrażowego. Naturalnie z punktu widzenia polskich podmiotów wskazane jest ustalanie sądu arbitrażowego w Polsce. W przypadku trudności w uzgodnieniu miejsca rozstrzygania sporu przez strony zaleca się kompromis w postaci wyboru sądu w kraju trzecim, zwykle w Austrii lub Szwajcarii.
Klauzula zakazanego reeksportu - eksporterowi zależy na tym, aby sprzedany towar nie był dalej odsprzedawany do innych krajów. Może to być podyktowane różną polityką cenową prowadzoną przez eksportera na rynku krajowym i zagranicznym. W ten sposób ten sam towar konkurowałby sam ze sobą. Klauzula zakazu eksportu bywa różnie formułowana i może:
Zakazywać reeksportu towaru do wszystkich krajów
Zakazywać reeksportu do wymienionych krajów
Określać kraje do których reeksport jest dozwolony
Określać warunki na jakich sprzedawca wyrazi zgodę na reeksport
Przewidywać kary umowne i odszkodowania za dokonanie reeksportu
Klauzula o wersji językowej obowiązującej w kontrakcie – mamy z nią do czynienia jeżeli kontrakt jest podpisywany w kilku wersjach językowych, szczególnie przy eksporcie do krajów Wspólnoty Niepodległych Państw lub krajów, w którym językiem urzędowym nie jest żaden z języków kongresowych.
Klauzula kar umownych - przewiduję sankcje za niewykonanie zobowiązania, głównie za niedotrzymanie dostawy. Wysokość tych kar może być różna i często zależy od rodzaju towaru będącego przedmiotem umowy. Dobra konsumpcyjne – niskie kary, dobra inwestycyjne – wysokie kary. Generalnie można stwierdzić, że kara umowna stała się w obrocie międzynarodowym podstawową formą materialnej odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Stosowanie kary umownej jest ograniczona wieloma elementami:
kara umowna można zastrzeż jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego
powinna ona opiewać na określoną sumę pieniężną
w przypadku zastrzeżenia kary umownej nie można, w braku odmienny ustaleń zadąć od dłużnika zapłaty odszkodowania przenoszonego wysokość zastrzeżonej kary, nawet chociażby wierzyciel poniósł w rzeczywistości wyższą szkodę
kara umowna w określonych przypadkach może podlegać miarkowaniu
Sprzedający i kupujący mają pełną swobodę w określaniu przypadków do których będzie stosowana kara umowna i w zasadzie jej wysokości. W międzynarodowej praktyce handlowej przyjęła się reguła ze wysokość kary umownej powinna odpowiadać rozmiarowi ewentualnej szkody, którą strony mogły rozsądnie przewidzieć w chwili zawierania umowy. Takie podejście znajduje potwierdzenie w art. 77 konwencji wiedeńskiej.
W związku z karami umownymi należy również zwrócić uwagę na specyfikę prawa polskiego. Art. VI przepisów wprowadzających kodeks cywilny pozostawił w mocy w zakresie stosunków handlu zagranicznego m.in. art. 531 kodeksu handlowego który ustala karę umowną wyłącznie tzn nie dopuszczając możliwości dochodzenia na zasadach ogólnych odszkodowania
Klauzula reklamacji – strony powinny uzgodnić:
terminy i sposób zgłaszania reklamacji jakościowych i ilościowych
w jaki sposób reklamacje powinny być dokumentowane
kto ustala zasadność zgłoszonej reklamacji
sposób załatwienia reklamacji
Odstąpienie od umowy:
Konwencja Wiedeńska przewiduje możliwość odstąpienia od umowy, gdy sprzedawca dostarczy towar. Przy ustalaniu początku terminu dla odstąpienia od umowy przez kupującego należy odróżnić dwie sytuacje:
w razie opóźnienia dostawy kupujący powinien odstąpić od umowy w rozsądnym terminie od chwili, gdy dowiedział się o dokonaniu dostawy
w razie innego naruszenia umowy niż opóźniona dostawa, kupujący powinien odstąpić od umowy w rozsądnym terminie tzn.
od chwili gdy dowiedział się lub powinien dowidzieć się o tym naruszeniu
po upływie jakiegokolwiek dodatkowego terminu wyznaczonego przez kupującego lub po oświadczeniu przez sprzedającego, że nie wykona swoich obowiązków w tym dodatkowym terminie
po upływie dodatkowego terminu wskazanego przez sprzedającego lub po oświadczeniu przez kupującego, że nie przyjmie on wykonania
Konwencja określa również jakie będą skutki odstąpienia od umowy. Na skutek oświadczenia o odstąpienia od mowy strony są zwolnione od obowiązków, które dotychczas realizowały. Wśród skutków odstąpienia od umowy konwencja wskazuje:
każda ze stron może domagać się zwrotu spełnionego już w całości lub części oświadczenia
strony zobowiązane są do przekazania sobie osiągniętych korzyści
dłużnik zobowiązany jest do kompensaty szkody, którą wierzyciel poniósł wskutek tego, że zamierzona wymiana dóbr nie doszła do skutku
Wstrzymanie wykonania umowy:
Strona może wstrzymać się z wykonaniem swych zobowiązań, jeżeli po zawarciu omowy okaże się, że druga strona nie wykona istniejącej części własnych zobowiązań z powodu:
poważnego braku w zdolności tej strony do wykonania lub wypłacalności
jej postępowania w czasie przygotować do wykonania lub w trakcie wykonania umowy
Jeżeli sprzedający wysłał towar, zanim ujawniły się przyczyny opisane w ustępie poprzednim, może on sprzeciwić się wydaniu towarów kupującemu, nawet gdy kupujący posiada dokument upoważniający go do ich otrzymania.
Strona wstrzymująca się z wykonaniem powinna natychmiast, przed lub po wysłaniu towarów, zawiadomić drugą stronę o wstrzymaniu wykonania oraz powinna kontynuować wykonie, jeżeli druga strona odpowiednio zabezpieczyła wykonanie swoich zobowiązań.
Wstrzymanie wykonania zobowiązania wprowadza stan niepewności co do dalszego trwania umowy. Literatura wyróżnia się następujące warianty likwidacji tego stanu:
dłużnik wykona zobowiązanie
dłużnik spełni świadczenie w terminie ale w sposób niezgody z umową
dłużnik nie spełni świadczenia terminie
KONTRAKT.
numer kontraktu
przedmiot kontraktu (towary wg załączonej faktury pro forma nr.... z dnia.....)
termin dostawy
rodzaj transportu
opis towaru (opakowanie, ilość, cena jednostkowa, wartość łączna wg faktury pro forma)
walutę kontraktu
warunki płatności (np. kwota płatna całkowicie w terminie 60 dni)
miejsce płatności należności
bank kupującego
dokumenty (faktura handlowa, specyfikacja towarowa, list przewozowy, dokumenty ubezpieczeniowe)
załączniki (np. klauzule)
OFERTA.
logo firmy oferenta
nazwę/adres firmy do której kierowane jest pismo
numer oferty
kraj przeznaczenia
warunki dostawy
warunki płatności
termin dostawy
datę ważności oferty
opis towaru (opakowanie, ilość, cena jednostkowa, cena łączna)
załączniki (np. katalog cen)
FAKTURA.
Rachunek wystawiony przez sprzedającego na towar lub usługę.
Faktura powinna zawierać:
nazwę/adres sprzedawcy
miejsce i datę wystawienia
słowo „faktura”
numer faktury
adres odbiorcy
data wysyłki
opis towaru (opakowanie, ilość, cena jednostkowa, cena łączna)
sposób zapłaty
warunki dostawy
warunki płatności
SPECYFIKACJA TOWAROWA.
Ułatwia manipulację towarem i kontrolę celną.
Powinna zawierać:
rodzaj, gatunek i jakość towaru
znaki i numery identyfikacyjne
ilość towaru w opakowaniu
wagę brutto
DOKUMENTY W HANDLU ZAGRANICZNYM.
handlowe
transportowe
Kwit składowy, magazynowy – uprawnia do wejścia w posiadanie rzeczy, która jest przedmiotem składowania. Prawa z tego dokumentu możemy przenosić na inne osoby.
1. Dokumenty przewozowe:
Transport powietrzny:
MAWB/AWB - zbiorczy list przewozowy dla przesyłek skonsolidowanych. Na jego podstawie spedytor przekazuje przesyłkę przewoźnikowi. Wypełniany w języku angielskim.
HABW – list przewozowy dla pojedynczych przesyłek skonsolidowanych. Spedytorski lotniczy list przewozowy, w którym wyszczególniona jest cena za przewóz. Wypełniany w języku angielskim.
Transport kolejowy:
CIM –Dokument imienny, niezbywalny. Wypełniany w języku kraju nadania z tłumaczeniem na język francuski, niemiecki lub włoski.
SMGS – przy przewozach do krajów byłego ZSRR, Mongolii i niektórych krajów Azji. Wypełniany w języku kraju nadania z tłumaczeniem na język niemiecki lub rosyjski.
Transport samochodowy:
CMR – Międzynarodowy samochodowy list przewozowy. Dokument imienny, niezbywalny
Transport morski:
Konosament morski – potwierdzenie przewoźnika że przyjął towar i zobowiązanie że wyda go w porcie przeznaczenia, danej osobie. Może być wystawiony imiennie, na okaziciela lub na zlecenie. Zbywanie konosamentu w drodze indosu. Musi zawierać oświadczenie przewoźnika że towar został załadowany (shipped/on board).
bezpośredni – na jeden środek przewozowy
kombinowany – więcej niż jeden środek przewozowy
2. Dokumenty spedytorskie:
Dokumenty te zezwalają na przeładunek lub zmianę rodzaju transportu.
FIATA FBL - umożliwia spedytorowi występowanie w roli przewoźnika morskiego w przewozach relacji port-port oraz w roli operatora multimodalnego czyli oferującego kompleksową usługę. Spedytor oferuje też klientowi możliwość odbioru towaru w miejscu wyznaczonym przez klienta, poza portem załadunkowym.
FIATA FCR - jest spedytorskim zaświadczeniem przejęcia towaru. Jest to dokument wystawiany przez spedytora, w którym to spedytor potwierdza że przejął w dokumencie określony towar, z nieodwołalnym zleceniem jego dostarczenia wymienionemu w nim odbiorcy lub postawienia go do jego dyspozycji. Niezbywalny.
FIATA FCT - świadectwo transportowe wydane przez spedytora. Zbywalny gdyż wydanie przesyłki może nastąpić jedynie po okazaniu oryginalnego dokumentu.
FIATA SDT - deklaracja załadowcy dotycząca przewozu towarów niebezpiecznych, zawierająca szczegółowe informacje o niebezpiecznym towarze.
Konosament spedytorski – spedytor bierze na siebie odpowiedzialność za towar, przebieg transportu, uszkodzenie transportu itp.
3. Dokumenty ubezpieczeniowe:
Polisa ubezpieczeniowa – pełny tekst umowy ubezpieczeniowej w której ubezpieczyciel zobowiązuje się wobec ubezpieczającego do zapłacenia określonego odszkodowania w przypadku zajścia okoliczności niezależnych od stron umowy, a powodujący szkodę w czasie transportu.
4. Dokumenty odprawy celnej:
SAD - służy do zgłoszenia towarów klasyfikowanych w jednej pozycji taryfy celne i pochodzących z jednego kraju. W skład formularza wchodzi SAD i SAD Bis.
5. Dokumenty finansowe:
Weksel – rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca weksla zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba dokona na rzecz odbiorcy weksla zapłaty określonej sumy pieniężnej.
weksel in blanco - nie został wypełniony całkowicie, brakującym elementem, który najczęściej jest nie określony w chwili wystawienia weksla jest suma wekslowa.
Czek - pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
Inkaso dokumentowe - polegająca na pobraniu przez bank od kupującego na rzecz sprzedającego określonej należności, w zamian za wydanie powierzonych przez sprzedającego dokumentów, zgodnie z ustalonymi warunkami. Stanowi zabezpieczenie zarówno dla eksportera jak i importera. Dla sprzedającego przed ryzykiem odebrania towaru przez kupującego bez dokonania zapłaty, a kupującemu daje możliwość odroczenia płatności do momentu otrzymania towaru. Bank eksportera i importera pełni rolę pośrednika.
inkaso gwarantowane – najbezpieczniejsze dla eksportera
inkaso spedytorskie – towar trafia do spedytora
inkaso akceptacyjne – dołączamy weksel
Akredytywa – pisemne zobowiązanie banku importera do wypłacenia eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. W rozliczeniach tego typu zleceniodawcą jest importer. Importer wpłaca on środki na poczet akredytywy. Jeżeli eksporter spełni wymagania dostanie należność. Dla importera akredytywa nie eliminuje ryzyka (niezgodność towaru).
akredytywa gotówkowa – zobowiązanie banku otwierającego akredytywę do zapłaty, w zamian za prezentowany dokument
akredytywa akceptacyjna – zobowiązanie w ramach akredytywy ogranicza się do akceptowania traty.
akredytywa gwarancyjna – akredytywa z odroczonym terminem płatności.
akredytywa odwołalna – bank otwierający akredytywę ma prawo zmienić lub odwołać swoje zobowiązanie.
akredytywa nieodwołalna – nie może być zmieniona lub anulowana bez zgody stron.
Różnice między inkaso a akredytywą:
akredytywa jest droższa
akredytywę otwiera importer, inkaso eksporter
inkaso prostsze procedury
po zawarciu kontraktu eksporter wysyła towar – inkaso
eksporter nie wyśle towaru dopóki akredytywa nie zostanie otwarta
6. Dokumenty dodatkowe:
Świadectwo pochodzenia - dokument ten ma na celu potwierdzenie pochodzenia importowanego towaru i jest wymagany przez administrację celną kraju importera. Posiadanie tego dokumentu umożliwia importerowi uzyskanie preferencyjnych stawek celnych.