Wykład 6
Sawanna - biom trawiasty, występujący w regionach o niewielkich opadach (do 1200 mm),
a wyższych temperaturach, zwykle w porze suchej; rozróżnia się w zależności od tego:
sawanny (strefa tropikalna) i stepy (prerie, pampy i puszty) w strefie umiarkowanej; na
terenach zagospodarowanych uprawia się zboża i wypasa bydło; roślinność zwykle
zdominowana przez trawy (np. trawa słoniowa do 3 m wys.), ale mogą występować też
pojedyncze drzewa (głównie akacje), ale także baobaby, palmy, drzewa chlebowe lub krzewy; w sezonie wegetacyjnym dużo roślin kwitnących; biomy te dostarczają pożywienia
znacznym zbiorowiskom roślinożerców, które stanowią z kolei pokarm dla drapieżców; ze
względu na niewielka ilość roślin, krótki okres wegetacyjny i wilgotność, mało jest ptaków
oraz płazów, a dużo owadów; wiele gatunków ssaków w wyniku polowań zostało wytępionych, a z tych, które zostały wiele jest zagrożonych wyginięciem; poza tym występujące tu populacje roślinożerców często migrują na znaczne odległości za pokarmem lub miejscami z woda; regionalne nazwy: campo (Brazylia), ilalong (Wenezuela).
Step - obszar równinny, pozbawiony drzew, jezior i rzek, z roślinnością trawiastą występujący w strefie klimatu umiarkowanego, z gorącymi, suchymi latami; ze względu na dominacje pewnych gatunków roślin trawiastych dzieli się na:
a.)łąkowy (Europa wschodnia i Ameryka Północna) – żyzne gleby (czarnoziemy) – dominacja upraw rolnych i duże zagrożenie do zaniku;
b.)ostnicowy (Azja Środkowa, Mongolia, Nizina Kubańska) – w suchym klimacie kontynentalnym, z glebami bielicowymi (uboższymi) – pasterstwo; uboższy gatunkowo; c.)piołunowy – najuboższe gleby, często o znacznym zasoleniu; ubogi gatunkowo; okres wegetacyjny na stepach nie jest długi – rośliny zakwitają w kwietniu-maju i wtedy jest kolorowo, ale w czerwcu już zasychają i jesienią step brunatnieje a życie na nim zamiera na cały okres zimy; fauna to przede wszystkim owady (pasikoniki, mszyce, mrówki, termity, skoczki); step, mimo, że dostarcza pokarmu to nie daje schronienia przed drapieżnikami, dlatego występują tu antylopy (szybko biegające), dzikie konie, osły i gryzonie;
Europa – Kotlina Panońska, Nizina Nadczarnomorska, Kubańska;
Azja – Nizina Turańska, Pogórze Kazachskie, południowa Syberia, Mongolia;
Ameryka Północna – na wschód od G. Skalistych aż po Appalachy i na północ od Texasu aż po południowa Kanadę (Wielkie Równiny);
Ameryka Południowa – od Patagonii aż po dolny bieg parany i od Wschodnich stoków Andów po wybrzeże Atlantyku w Argentynie;
Australia- północna część
Preria – rodzaj stepu występującego w strefie klimatu umiarkowanego Ameryki Północnej; ekosystem trawiasty prawie pozbawiony drzew, a jeśli to tylko wzdłuż rzek i cieków wodnych; gleby żyzne; dawniej ze względu na roślinność miejsce wypasu bydła, a także typowych bizonów, a z drapieżników wilki i kojoty
Pampy - stepy typowe dla Ameryki Południowej, których główną formacją roślinną są sucholubne trawy oraz rośliny z rodziny goździkowatych, motylkowych, mirtowatych itp., zagrożone ze względu na masowy wypas bydła
Puszta – rodzaj stepu występującego na Wielkiej Nizinie Węgierskiej, silna synantropizacja
Roślinności.
PUSTYNIE
Afryka to kontynent najbardziej dotknięty procesem pustynnienia; 2/3 powierzchni
stanowią pustynie bądź suche gleby, a prawie 3/4 wysuszonych terenów rolniczych uległo
degradacji;
Azja (4,3 miliarda hektarów powierzchni) – pustynnienie przybiera wiele różnych form;
1,7 miliarda ha to gleby półwilgotne, półsuche i suche, zajmujące pas od wybrzeża Morza
Śródziemnego aż do brzegów Pacyfiku; obszary, które uległy degradacji to m.in.: piaszczyste
wydmy Syrii, strome zbocza Nepalu oraz wylesione tereny wysokogórskie w Laos;
Ameryka Łacińska i Karaiby - 1/4 terenu to pustynie i suche gleby, ciągnące się od
południowych wybrzeży Ekwadoru, wzdłuż linii brzegowej Peru, aż do północnej czesci Chile;
Ponadto, Peru, Boliwia, Chile i Argentyna leżą na wysuszonym płaskowyżu w Andach
Środkowych (Altiplano); problem wysuszonych gleb dotyka również Karaiby, a zwłaszcza ich
wschodnie wyspy, gdzie zjawisko erozji jest coraz powszechniejsze;
Północne wybrzeże basenu Morza Śródziemnego - charakteryzuje się bardzo zróżnicowanym krajobrazem; większość terenu zajmują gleby półsuche, a sezonowo Występują tu susze bądź silne opady deszczu; Często degradacja gleb to wynik
Nieprawidłowych praktyk rolniczych, związanych np. ze zbyt intensywnymi uprawami;
Europa Środkowa i Wschodnia – region, w którym degradacja gleb, pustynnienie oraz
susze mają ostatnio coraz większy zasięg; chociaż m.in. w Armenii, Azerbejdżanie, Bułgarii,
Gruzji, Republice Mołdawii, Rumunii, Federacji Rosyjskiej i Ukrainie jeszcze jest półwilgotny,
ale na niektórych obszarach, zwłaszcza wzdłuż północno-zachodniego wybrzeża Morza
Czarnego i Kaspijskiego, półsuchy;
Pustynie – tereny o znacznej powierzchni, pozbawione szaty roślinnej, z bardzo mała
Ilością opadów (do 200 mm), wysoka temperatura powietrza (dzień - sr. +30oC; max. +50oC),
ale z dużymi wahaniami dobowymi (noc do 0oC, a nawet niżej); stały deficyt wody i silne
nasłonecznienie; roślinność uboga (< niż 10% pow.), ale doskonale przystosowana do
panujących warunków – bardzo krótkie okresy wegetacji (do pory deszczowej); wydłużone
systemy korzeni oraz specjalny naskórek (kutykula); większe płaty zieleni tam gdzie woda –
oazy; w zależności od budującego materiału są pustynie:
• kamieniste (hamady) – znaczna cześć Sahary i Tybetu oraz cześć na wschód od G. Skalistych;
• żwirowe (serir) część Sahary, znaczna część pustyń w Australii;
• piaszczyste (ergi) np. Wielka Pustynia Wiktorii i Piaszczysta; Wielki Erg wschodni i zachodni,
Kyzył-Kum; Kara-Korum, Atacama, Ar-Rub al.-Khali, Wielki Nefud;
• ilaste (kewir, takyr, playa) – Wyżyna Irańska;
• słone – Boliwia
• lodowe
Gleby bardzo ubogie w substancje organiczne, a bogate w sole mineralne m.in. chlorkowe,
gipsowe, wapienie, lateryt
Sahara to 14 pustyń o dł. 5700km na terytorium 11 państw o pow. 9 064 300 km2; w ostatnich latach od północy obserwuje się stepowienie, co jest pozytywnym efektem zmian klimatu;
Rosliny to przede wszystkim suchorosty, pustynne trawy i słonorosla; z fauny to fenki,
skoczkipustynne, dromadery, owce aoudad, osły afrykanskie, kozioro_ce nubijskie,
warany pustynne,biczogony egipskie, skorpiony, gazele dorkas i oryksy szablonogie.
OCEANY NA KULI ZIE$MSKIEJ
Oceany zajmują 71% pow. globu tzn. > 361 mln km2; najgłębsze miejsca (rowy) to około
11 km (Rów Mariański); 4 główne oceany:
• Spokojny (Pacyfik)- 6 mórz; sr. głębokość do 4 km; największy i najstarszy ocean;
po stronie wschodniej o mało urozmaiconej linii brzegowej i bardziej złożonej w części
zachodniej (fiordy, wybrzeże abrazyjne); obejmuje wszystkie strefy klimatyczne
największy obszar w strefie równikowej; dość urozmaicony świat roślin (ok. 20 gat.),
ponad 4 tys. gat. glonów; > 3 tys. gat. ryb; największe odłowy (60%), zwłaszcza w części
północnej; znaczne ilości skorupiaków i mięczaków;
• Atlantyk – pow. > 82 mln km2; 8 mórz; silnie rozczłonkowana na północy linia brzegowa,
fauna i flora uboższe, ale w strefie umiarkowanej większe, a bardziej jałowe w strefie
gorącej; w części północnej dominują brunatnice, przy ujściach dużych rzek tzw. łąki
traw morskich; w strefie gorącej zielenice i zwapniałe plechy krasnorostów; 30% połowów
światowych;
• Indyjski – pow. > 76 mln km2; 3 morza; sr. głębokość > 3800 m (max. 7450 m – Rów
Jawajski); linia brzegowa słabo rozwinięta, ale lepiej w części północnej i północnowschodniej, (wszystkie morza i zatoki); znaczne zasolenie, ale przezroczystość 40-50 m; silne prądy powierzchniowe, zmieniające się sezonowo; główne łowiska w pobliżu Płw. Indyjskiego;
• Arktyczny – pow. 14 mln km2; 4 morza; sr. głębokość 1225 m (max. > 5 tys. m); znaczne
zróżnicowanie przestrzenne zasolenia i temperatury wody; fauna uboga; gł. zwierzęta
to białoucha, cętkowany narwal i wieloryb grenlandzki (zanikający).
Wykład 7
TAJGA
Tajga -lasy borealne w większości z drzewostanem iglastym; zajmuje północne obszary
Ameryki (Kanada), Europy oraz Azji; klimat umiarkowany chłodny; domieszka lasów
liściastych jest nieznaczna, zwykle na obrzeżach, a może się zwiększać na brzegach rzek,
bagnach i obszarach przymorskich, o łagodniejszych cechach klimatycznych; na północy tajga przechodzi w lasotundrę, a następnie tundrę, a na południu w lasy liściaste lub lasostep; w obrębie tej formacji roślinnej występuje też pewne zróżnicowanie, objawiające się mozaikowatością formacji – przeplatanie się różnych formacji leśnych (iglastych z liściastymi lub ich mieszanka) – strefa ta obejmuje północne obszary Szwecji, krajów nadbałtyckich i ciągnie się po Ural; specyficzna jest tajga Eurazji, ciągnąca się na przestrzeni 9 tys. Km z zachodu (płw. Skandynawski ) na wschód (po Ocen Spokojny); charakteryzuje ja krótkie, ciepłe lato i długa, mroźna i śnieżna zima; na samych północnych krańcach tego obszaru spotykamy się z tzw. wieczna zmarzlina
Krajobraz
Dominacja lasów iglastych, między którymi, występują jeziora polodowcowe i bagna, a także tereny z wieczną zmarzliną, dwa rodzaje tajgi:
• ciemna – obszary głównie Europy i zachodniej Syberii, a w postaci płatów także w innych
jej częściach; tworzą ja przede wszystkim drzewa wyższe świerki syberyjski, jodła syberyjska,
limba syberyjska i stosunkowo bogate runo zbudowane z krzewinek;
• jasna zajmująca obszar Syberii wschodniej i północną część Europy; drzewostan jej to
niższe drzewa, rzadziej rosnące modrzew dahurski, sosna zwyczajna oraz ubogie runo
chrobotkowe; wiele drzew posiada cechy pirofityczne np. posiada grubą, łuszczącą się
korkową korę.
LASY BOREALNE – porastają północna część Ameryki Północnej (Kanada), Europy
oraz Azji, tzn. tereny z klimatem umiarkowanym chłodnym, półkuli północnej; zajmują około 11% całkowitej powierzchni lądów na kuli ziemskiej; charakteryzują się srogimi, mroźnymi zimami, stosunkowo krótkim okresem wegetacyjnym (3-5 m-cy), kwaśnymi glebami o niedużej zawartości składników odżywczych (bielicowe, ubogie) i stosunkowo miększej warstwie częściowo rozłożonej materii organicznej; w drzewostanie dominuje świerki, jodła, modrzew i sosna oraz niewielka domieszka brzozy i topoli; liście w kształcie igieł zmniejszają transpiracje, ograniczając utratę wody; drzewa maja stożkowaty kształt, aby uchronić się przed zniszczeniem gałęzi pod wpływem gromadzącego się w koronach śniegu; w tajdze mieszka wiele gatunków roślinożernych ssaków łosi, zajęcy, wiewiórek, myszy oraz obecnie znacznie mniej drapieżnych wilków, niedźwiedzi brunatnych; znajdują tu miejsca lęgowe ptaki wędrowne pokrzewki, drozdy (okres letni), a także zespół ptaków – ziarnojadów i krzyżodziobów; w krajobrazie obszary bagienne, torfowiska, jeziora polodowcowe oraz wieczna zmarzlina; na N tajga przechodzi w lasotundrę, a na S zastępuje stepy lub lasy liściaste; w części azjatyckiej lasy te noszą nazwę tajgi ze świerkiem syberyjskim, jodła syberyjska i modrzewiem syberyjskim; w bardzo cienistej części tajgi tzw. urmanie (tajga ciemna) w zachodniej części Syberii w drzewostanie spotykana jest limba syberyjska, a na wschodzie modrzew dahurski; w Ameryce Północnej lasy borealne ciągną się pasem od Labradoru po Alaskę i poddane są stosunkowo mniejszej antropopresji od syberyjskich – mogą płatowo tworzyć puszcze pierwotną.
Lasotundra – strefa przejściowa o szer. około 100 km miedzy tundrą i borealnymi lasami
iglastymi; tworzy ja mozaika roślinności tundrowej, leśnej i torfowiskowej, której rozwój wiąże się przede wszystkim z gleba; znana z zagłębień i dolin rzecznych, poza zasięgiem suszy
Mrozowej; luźne drzewostany o niskich, karłowatych i powyginanych drzewach (gł. sosny,
Świerka i brzozy, a w azjatyckiej części modrzewia syberyjskiego i dahurskiego.
Flora - to głównie świerki, sosny, limby, jodły , modrzewie, a także drobnolistne
które pomagają im przetrwać trudne warunki klimatyczne; struktura jednowarstwowa , ale
dość luźna, im dalej na północ tym luźniejsza i uboższa w gatunki; forma luźna to efekt
przystosowania swego wysmukłego kształtu do lepszego wykorzystania promieni
słonecznych przy niskim położeniu słońca w zimnych okresach oraz jako cecha
chroniąca przed tzw. okiścią śnieżna; runo wykształcone ubogo – najczęściej jałowce oraz
w dużej ilości grzyby, mszaki i mchy z rodzaju wrzosowatych, żurawiny błotnej i
gruszyczki
Fauna - komary , liczne ptaki, stada reniferów, Łosi, a także futerkowe – łasice,
gronostaje, wiewiórki, rosomaki, borsuki, rysie, lisy, wilki, niedźwiedzie, kuny
Lasotundra – formacja przejściowa o szerokości około 100 km zajmująca obszar miedzy
tajga a tundra; w jej krajobrazie dominuje roślinność mszysta i trawiasto-krzewinkowa, a
lasy występują jedynie w zagłębieniach dolin rzecznych i po zawietrznej stronie występujących na tym obszarze wzniesień; jest to las o niskich, skarlałych drzewach
z przewaga sosny zwyczajnej, świerka syberyjskiego i brzozy oraz modrzewia syberyjskiego
lub dahurskiego; częsta jest także roślinność torfowiskowa, której rozwój zależy przede
wszystkim od warunków glebowych;
Lasostep - formacja roślinna miedzy lasami strefy umiarkowanej a stepami; charakteryzuje ja mozaikowe rozmieszczenie obydwu formacji; lasy porastają tereny wilgotne, a step suchsze; wyróżnia się tutaj na terenie euroazjatyckim dwie części o różnym składzie
gatunkowym drzewostanu; tereny Azji porastają tzw. kolki czyli lasy, które wymagają większej wilgotności np. brzoza brodawkowata i omszona; część europejska to enklawy lasów z dębem szypułkowym, osika, jesionem wyniosłym, wiązem pospolitym i klonami.
Torfowiska – zbiorowiska roślin łąkowo-bagiennych i błotnych, które wytwarza torf; powstają w obniżeniach terenu i na podłożu nieprzepuszczalnym, w klimacie umiarkowanym i chłodnym; w zależności od warunków wodnych i związanych z nimi zespołami roślinnymi wyróżnia się:
• niskie (tzw. topogeniczne) powstają w wyniku przepływu lub stagnowania wód, które są
bogate w składniki mineralne, żyzne podłoże, o pH zmiennym; zajmują zwykle doliny wolno
płynących rzek, strumieni, a niekiedy także przy źródłach; roślinność mszysto-turzycowa;
• wysokie (tzw. tombrogeniczne, mszary) zasilane przez wody opadowe; powstają w
bezodpływowych zagłębieniach terenu, na ubogim podłożu o bardzo kwaśnym odczynie;
porastają je przede wszystkim mchy – torfowce, wełnianki i krzewinki z rodziny wrzosowatych (żurawina, modrzewnica, bagno) oraz rosiczka;
• przejściowe tworzą się w warunkach pośrednich lub jako krótkotrwałe stadium powstawania torfowiska wysokiego; roślinność to torfowce oraz turzyce darniowe
W Polsce występuje ponad 49 tys. torfowisk, zwłaszcza w północnej części; 90% stanowią
torfowiska niskie, 6% - wysokie, a resztę pośrednie; występują też w górach np. Izerskich,
Karkonoszach, Stołowych, Bystrzyckich oraz w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej.
Tundra - biom znajdujący się w okolicach podbiegunowych obydwu półkul, tam gdzie
pokrywa lodowa topi się sezonowo, a organizmy biocenoz są odporne na niskie temperatury i dla rozwoju wykorzystują bardzo krótki okres wegetacyjny (50-160 dni); opady są niewielkie(< 250 mm), a gleby poligonalne, ubogie w składniki mineralne i substancje organiczna; występuje też zjawisko tzw. wiecznej zmarzliny; takie warunki sprawiają, że rośnie roślinność niska, w postaci poduszek, kobierców; dominują mchy, porosty (np. chrobotek reniferowy), trawy (max do 30 cm wysokości), turzyce i drobne krzewinki; mogą też pojedynczo występować karłowate brzozy i wierzby; z fauny to głównie ptaki (wędrowne) np. kaczki, gęsi, biegusy lub gatunki wodno-błotne i ssaki należące do stałych mieszkańców np. renifer (karibu), zając bielak, lis polarny, wół piżmowy, leming, sowa śnieżna; zwierzęta te często przemieszczają
się na znaczne odległości, w związku z poszukiwaniem pożywienia; nie ma płazów i gadów;
podobne zbiorowiska roślinności mogą występować w terenach górskich, gdzie brak podłoża i panują specyficzne warunki klimatyczne; w związku z tym wyróżnia się tundrę arktyczna i
alpejska (wysokogórska) oraz tundrę krzewinkowa, mszysto-porostowa; trudne warunki
bytowe sprawiają, że wszelkie ubytki w faunie i florze wymagają długiego okresu, aby wrócić do równowagi; największe zagrożenie ostatnich lat dla tych obszarów to eksploatacja ropy i innych kopalin; problem niszczenia tundry ma znaczenie międzynarodowe; latem temp.< 15oC – dzień polarny; zima mroźna do -48oC, śnieżna, silne wiatry; zjawisko zorzy polarnej; Latem tundra budzi się, szybko rozwijają się liście i pojawiają się kwiaty, owoce, dużo ziół; są borówki i maliny; latem dużo komarów; ze względu na trudne warunki bytowe były to tereny prawie niezamieszkałe, ale ludy tu żyjące trudniły się rybołówstwem i myślistwem; rdzenni mieszkańcy to: Inuici (Eskimosi), Laponczycy - Płw. Skandynawski i daleki wschód Rosji Jakuci,
Niency, Czukcze, Jakaginy (NE Syberia 1509 osób).
Trzęsawisko – końcowy etap zarastania jezior; na powierzchni tworzy się kożuch z roślin, pod którym resztki wody i półpłynnych osadów jeziornych; towarzysza torfowiskom
Bagna – ekosystem zajmujący obszary nasączone wodą, utworzone w wyniku bardzo
płytkiego zalegania zwierciadła wód podziemnych, albo opadowych gromadzących się
w zagłębieniach; może się tworzyć także w wyniku eutrofizacji i zarastania jezior,
starorzeczy lub wolno płynących, płytkich rzek, a także wokół wysięków wód; porastają je
helofity; cecha charakterystyczna jest proces tworzenia torfu i przekształcenia ekosystemu
w torfowisko; fauna stosunkowo uboga w gatunki
Helofity – m.in. sity, pałki, turzyce, trzcina pospolita, oczeret jeziorny, tatarak zwyczajny,
Wykład 1
OCHRONA PRZYRODY- zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt, oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów.
PARK NARODOWY- obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi i społecznymi, o powierzchni nie mniej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu.
W ramach parku wyróżnia się 3 strefy: ochrony ścisłej, ochrony częściowej i otulinę.
W Polsce utworzono 23 parki o łącznej powierzchni 314 000 ha.
PN Ojcowski I PN Tatrzański nie mają otuliny!
PARK KRAJOBRAZOWY- obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe, której celem jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. Grunty leśne, rolne i inne nieruchomości na terenie PK pozostają w gospodarczym wykorzystaniu. Wokół parku może zostać utworzona otulina zabezpieczająca go przed szkodliwym oddziaływaniem czynników egzogennych.
REZERWAT PRZYRODY- obszar obejmujący zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość naukową, przyrodniczą, kulturową i krajobrazową.
Rezerwaty: leśne, wodne, torfowiskowe, stepowe i słonoroślowe, florystyczne, faunistyczne, krajobrazowe, przyrody nieożywionej.
POMNIK PRZYRODY- pojedyncze bio- i abiotyczne obiekty, lub ich skupienia posiadające szczególną wartość naukową, kulturową, historyczno- pamiątkową i krajobrazową. Odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je spośród innych.
KONWENCJA- umowa międzynarodowa zawierana w specjalnych sprawach.
DOKUMENTY O OCHRONIE PRZYRODY
Ustawa- Prawo Ochrony Środowiska -2008 rok
Konwencja Ramsarska –o obszarach wodno błotnych, 2.02.1975r
Konwencja w Rio de Janeiro- 1992 r, o bioróżnorodności biologicznej, Polska- 2002r
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) - opracowanie Czerwonej Księgi
EECONET- koncepcja europejskiej sieci ekologicznej, opracowanie mapy sieci ekologicznej, ochrona siedlisk i gatunków
REZERWAT BIOSFERY- to obszar obejmujący ekosystemy lądowe, przybrzeżne, morskie lub ich wzajemną kombinację, które uzyskały międzynarodowe uznanie w ramach programu UNESCO.
BIORÓŻNORODNOŚĆ- zróżnicowanie wszystkich możliwych organizmów biotycznych z uwzględnieniem ekosystemów lądowych, morskich
SIEĆ OBSZARÓW NATURA 2000
Efekt skoordynowania na drodze prawnej wysiłków różnych państw europejskich w zakresie ochrony przyrody, a także sposób na spełnienie zobowiązań podjętych w 1992 r w Rio.
Podstawą prawną są dwa akty:
DYREKTYWA PTASIA i DYREKTYWA SIEDLISKOWA
Założenie 1 i 2 Dyrektywy siedliskowej -> lista krajowa potencjalnych SOO (Specjalne Obszary Chronione) -> OZW (Obszary o znaczeniu wspólnotowym) -> SOO-> Sieć Obszarów Natura 2000
Założenie 1 Dyrektywy Ptasiej + gatunki wędrowne -> Lista Krajowa -> OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) - Sieć Obszarów Natura 2000